1. Wierzył w swoje szczęście
Mirosław Ikonowicz pisze o pracy Kapuścińskiego jako korespondenta wojennego.
„Rysiek wierzył w swoje szczęście”.
W tytułowej opowieści tego tomu Kapuściński opisuje wojnę między dwoma małymi, biednymi krajami Ameryki Środkowej. Trwała tylko 100 godzin, ale pochłonęła 6000 zabitych. Był tam, na samej linii ognia jako wysłannik PAP. Pokazuje mechanizm społecznej i ekonomicznej bomby zegarowej, która doprowadziła do wybuchu absurdalnego konfliktu.
Od początku zagraniczne reportaże Kapuścińskiego wywoływały niebezpieczne skojarzenia, niepokój [czasy PRL]
Kapuściński: „Podróżować trzeba samemu… Podróż reportera jest podróżą samotną.”
2. Hotel Metropol
Hotel-tratwa, w którym mieszka. Dzielnica Akry, Afryka. Gorący klimat, duszno. Powietrze jak mokra wata, nie da się oddychać. Tną moskity, hałasują małpy. Wszyscy piją alkohol, żeby jakoś wytrzymać.
Wujek Wally. Papa. Była dziewczyna Papy - An miała całą twarz w tatuażach, aby była towarem niechodliwym - plemiona z Południa podbijały północne i sprzedawały białym, jako niewolników.
Wujek Wally: „Modliszki afrykańskie są uczciwsze niż nasze żony.”
Papa był Arabem, dzierżawił hotel od roku.
Kapuściński siedział w samolocie obok Nadira Khouri - to on polecił mu Hotel Metropol, własności jego znajomego.
3. Bezdomny z Haarlemu
Plac West End - mnóstwo ludzi. Wiec. Przemawia Welbeck - minister państwa:
„Amerykański tygodnik Time napisał o Nkrumahu oszczerstwa (Kwame Nkrumah-polityk afrykański, premier i prezydent Ghany). Przedstawił jako małego karierowicza tego, który jest przywódcą, twórcą i czarodziejem współczesnego nacjonalizmu!”
Była to demonstracja zorganizowana przez partię.
Nagle ludzie na wiecu odsuwają się od Kapuścińskiego - jedyny biały, pewnie Amerykanin, w dodatku zapisuje coś w notesie.
Cel Kwame - wyzwolenie Ghany. Ghana zyskuje niepodległość w 1957 roku.
Na plac przybywa Kwame. Przemawia.
4. Plan książki, która mogłaby zacząć się w tym miejscu (czyli moje tarapaty nigdy nienapisane)
Kapuściński chce pojechać do Konga (1960r., wybuchła tam „wielka burza”)
Próbuje się tam dostać z Czechem - Jarda Bouczek
5. Lumumba
Kariera Lumumby zaczęła się od barów. Wędrował po Kongo i mówił do ludzi. Bar - tu rodzą się opinie, bałwochwalcze albo niszczące.
6. Prezesi
Socjaliści z Kasai, tworzyli partię z trzech osób, zawsze chodzili w trójkę,
7. Ciąg dalszy planu książki, która mogłaby zacząć się (itd.)
Noc, podczas której Stanleyville dowiedziało się, że Lumumba został zamordowany.
(Lumumba stracony przez żandarmów na rozkaz belgijskich oficerów służących w armii Katangi. Ciało zostało poćwiartowane, a resztki spalone i rozpuszczone w kwasie - tego nie ma w książce, to moje wyjaśnienie:p)
Za oknem żandarmi katowali białego. Chodzili od pokoju do pokoju i wyciągali białych na ulicę.
Kapuściński i towarzysz uwięzieni w Usumbrze. Zamierzano ich rozstrzelać. Pewien Kongijczyk uratował im życie.
8. Ożenek i wolność
List skierowany do rąk Kapuścińskiego przez działacza Frontu Wyzwolenia Mozambiku - Millingę Millingę. M.M. pogrążony w niebiańskiej miłości do Panny Veroniki Njige, której obiecał, że się z nią ożeni. Prosi o pomoc pieniężną (ślub, posag itp. kosztują)
9. Parlament Tanganiki w sprawie alimentów
Posłanka Lucy Lament mówi o problemie wychowywania dzieci przez same matki. Wiele dzieci z nieprawego łoża. Dużo sprzeciwów przeciwko ustawie.
10. Będziemy pławić konie we krwi
„Jeżeli nas zaatakują - będziemy się bronić”.
Afryka - kraj apartheidu. W obiegowej, popularnej wersji, filozofia apartheidu mówi, że każdy niebiały to nie jest człowiek.
Afrykaner - człowiek biały, ale nie uważa się za Europejczyka.
Historia Afrykanerów. 1899 - wojna między Afrykanerami a Anglikami.
11. Algieria zakrywa twarz
W czerwcu 1965 został usunięty prezydent Algierii - Achmed Ben Bella.
Kontrasty. Algieria to nieprawdopodobne kontrasty.
Przeszłość kolonialna. Wpływ francuskiej tradycji.
Wojna algierska trwała 7,5 roku. Zakończyła się porażką Francji. Ogromne zniszczenia w Algierii.
Algieria - mieszanina grup etnicznych, sekt religijnych, warstw społecznych, plemion i klanów.
Ben Bella rządził 3 lata. Opozycja zarzuca, że zrobił mało.
Organizatorem zamachu na Ben Bellego był pierwszy wicepremier, pułkownik Houari Bumedien.
12. Spór o sędziego zakończony upadkiem rządu.
W Dahomeju Kapuściński natrafił na przewrót; prezydent Republiki Suru oraz wiceprezydent i szef rządu spierali się o to, kto ma mianować sędziego sądu najwyższego.
Od kilku miesięcy państwo w ogóle nie funkcjonowało, rząd nie mógł się zebrać, kraj był sparaliżowany.
Dahomej miał dwóch prezydentów - prezydent samozwaniec i wybrany przez naród Narada.
13. Płonące bariery
Wojna domowa w Nigerii (w 1966)
UPGA / NNDP - partie
Ta wojna potrzebuje dużo ognia, więc płoną domy, płoną plantacje, na ulicach i drogach leżą zwęglone zwłoki. Cała ziemia Jarubów stoi w płomieniach. Na drogach płonące bariery, kłody drzew. Opozycja UPGA ich pilnuje. Dopadli Kapuścińskiego i wyciągnęli go z samochodu, chcieli forsy.
Dziewczęta, nagie do pasa, mają wymalowane na piersiach: UP GA
UPGA dużo ludzi pali żywcem. Oblali go benzolem. Kolejną barierę postanowił wziąć rozpędem, jadąc z maksymalną prędkością.
14. Nigeria, lato 66
Tego lata Nigeria dużo się modli. Są to modły o przywrócenie pokoju i wolności.
Kto chce zrozumieć Afrykę, powinien czytać Szekspira. W dramatach politycznych Szekspira wszyscy bohaterowie giną, trony ociekają krwią, lud przygląda się w milczeniu i grozie wielkiemu widowisku śmierci.
Przewroty wojskowe jako sposób usuwania rządów stały się modne w Afryce i zaczęły stanowić nieodłączną część życia politycznego.
Kult Chiefa Awolwo - Przywódca, Prorok, Współczesny Mesjasz.
Wymyślił on i założył Egbe Omo - organizacja, która powoli przybiera formę mafii.
Program Egbe Omo:
- rozwijać i krzewić nacjonalizm Jorubów
- umacniać monarchistyczne instytucje Jorubów
- utworzyć państwo Jorubów
Każde miasto Jorubów ma swojego króla (Oba)
Awolwo był skazany na 10 lat więzienia za spisek przeciwko państwu. Za murami więzienia przeszedł metamorfozę, deifikował się.
15. Czas najwyższy, abym zaczął pisać następną nigdy nienapisaną książkę
jesienią 1967 wyjechał na 5 lat do Ameryki Łacińskiej
zagracone mieszkania do wynajęcia, pełno rupieci, barok
stary Indianin na pustyni w Meksyku
siedział w płytkim dołku, który wygrzebał w piachu, aby osłonić się przed wiatrem
historia sierżanta armii boliwijskiej - Mario Terana, który zastrzelił rannego Che
Guevarę.
przyjaciel Kapuścińskiego - Pedro Morowe
jako młody chłopiec walczył w oddziale partyzanckim, walczył z arystokracją. Kiedy dostał spadek po przyjacielu (swoim dowódcy), założył jeden z najdroższych i najbardziej wytwornych lokali przeznaczonych dla arystokracji…
rynek w meksykańskim miasteczku - rynek milczący, nikt nie zachwala towaru,
transakcje odbywają się bez słowa
opisać wojnę futbolową, los oddziału Chato Peredo, który zabłądził i zginął z
wycieńczenia, śmierć Victoriano Gomeza
16. Wojna futbolowa
Kapuściński mieszkał w Meksyku z Luis Suarezem. Luis przewidywał wiele rzeczy.
„Tym razem swoją opinię o czekającej nas wojnie Luis wygłosił po odłożeniu gazety, w której przeczytał sprawozdanie z meczu piłki nożnej rozegranego między reprezentacjami Hondurasu i Salwadoru. Obie drużyny walczyły o prawo udziału w mistrzostwach świata, zapowiedzianych na lato 1970 w Meksyku.”
Honduras wygrał pierwszy mecz. Rewanż w San Salwadorze (zamiast flagi Hondurasu, gospodarze wciągnęli na maszt brudną, starą szmatę). Salwador zwyciężył.
Kapuściński jedzie do Hondurasu. O zmierzchu nadleciał nad miasto samolot i zrzucił bombę. Miasto ogarnęła panika. Zapadła cisza, Tegucigalpa pogrążyła się w ciemnościach. Od rana ludzie kopali okopy i wznosili barykady.
W całej Ameryce Łacińskiej stadiony spełniają podwójną rolę: w czasach spokojnych rozgrywa się tam mecz, w czasie kryzysu zamieniają się w obozy koncentracyjne.
Wojna futbolowa trwała 100 godzin. Jej przyczyna:
Salwador mały, duże zaludnienie, Honduras - 6 razy większy, a mniej ludzi. Ludność z Salwadoru emigrowała do Hondurasu. Rząd uchwalił dekret o reformie rolnej, a ziemie Hondurasu zajmowało 300tys chłopów Salwadoru. Rząd Hondurasu nalegał, rząd Salwadoru odmawiał. Piłka nożna pomogła zaognić stosunki.
17. Dostaniesz dziewczynę
W La paz piwnica „El Canto”. W tej piwnicy zbierają się konspiratorzy, zbuntowani studenci. Odbywają swoje narady i planują partyzancką przygodę. Na czele konspiracji stoi Chato Peredo - dowódca. Mścił swoich braci.
Oddział wyruszył. Po 2 tygodniach skończyła się żywność, zaczęli umierać, uciekać.
18. Victoriano Gomez przed kamerami TV
Partyzant, zginął w Salwadorze. Rozstrzelali go na stadionie. Najpierw przywieźli na stadion jego matkę. Ludzie siedzieli na trybunach, przyjechały wozy telewizyjne i radiowe. Transmisja = widowisko śmierci.
19. Ciąg dalszy czasu najwyższego, czyli planu drugiej nigdy nienapisanej książki, która (itd.)
Słownik wyrazów, które zależnie od stopnia szerokości geograficznej przyjmują różne znaczenia: CISZA, CZARNY, DUCHY (masakrowanie ciał zabitych:przekonanie, że człowiek składa się z ciała i duchów wypełniających to ciało), HIERARCHIA, POSADZONY (ktoś, kto narzekał na reżim - o nic nie jest oskarżony, nie ma wyroku ani kary, ale siedzi), TWIERDZA (zbudowana w Akrze za miliony dolarów po to, aby przez 4 dni trwała tam konferencja. Teraz stoi pusta i niszczeje), WIZYTA (w 1862 Speke dotarł do Ugandy i złożył tu wizytę królowi Bagandów. Przez godzinę obaj siedzieli w milczeniu naprzeciw siebie, przyglądając się sobie), ŻYCIE.
20. Buty
Palestyński sposób zawierania znajomości: spotkanemu człowiekowi oferować owoc.
Walka na górze Herman. Niedaleko są Wzgórza Golan. Wzgórza Golan to pył, dlatego buty żołnierzy są zawsze szare, zawsze potrzebują szczotki.
21. Ogaden, jesień 76
Ogaden to wielka półpustynia. W nocy ugryzł Kapuścińskiego skorpion
22. Czekaliśmy na książkę o Ameryce Łacińskiej
Meksykański reporter Jose Garza opowiada o tym, jak Kapuściński rozwiązał zagadkę Ameryki Łacińskiej i dlaczego jego książki od razu stają się klasyką.
Garcia Marquez: „Reportaż jest niczym kiełbasa, musisz wiedzieć, gdzie się zaczyna i kończy, bo w przeciwnym razie mógłbyś w nieskończoność faszerować go faktami”