Zimna wojna

background image

Okres

Okres

zimnowojenn

zimnowojenn

y jako

y jako

przykład

przykład

„zderzenia

„zderzenia

cywilizacji”

cywilizacji”

(Wschód-

(Wschód-

Zachód)

Zachód)

Jolanta Adamska

Jolanta Adamska

- Bezpieczeństwo Narodowe, Grupa

- Bezpieczeństwo Narodowe, Grupa

II

II

background image

Zimna wojna -

wstęp

Zimna wojna była konfliktem ideologicznym, politycznym

Zimna wojna była konfliktem ideologicznym, politycznym

i wojskowym, który rozegrał się pomiędzy blokiem

i wojskowym, który rozegrał się pomiędzy blokiem

kapitalistycznym - zachodnim - ze Stanami Zjednoczonymi

kapitalistycznym - zachodnim - ze Stanami Zjednoczonymi

na czele, a blokiem komunistycznym, wschodnim

na czele, a blokiem komunistycznym, wschodnim

- pod wodzą Związku Radzieckiego. Trwała od rozpadu

- pod wodzą Związku Radzieckiego. Trwała od rozpadu

koalicji antyhitlerowskiej w drugiej połowie lat

koalicji antyhitlerowskiej w drugiej połowie lat

czterdziestych

czterdziestych

XX wieku do upadku komunizmu na przełomie lat

XX wieku do upadku komunizmu na przełomie lat

osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Zasadniczą cechą

osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. Zasadniczą cechą

zimnej wojny był wyścig zbrojeń, napięcie ideologiczne

zimnej wojny był wyścig zbrojeń, napięcie ideologiczne

oraz unikanie bezpośredniej konfrontacji przy

oraz unikanie bezpośredniej konfrontacji przy

jednoczesnym wspieraniu konfliktów i wojen

jednoczesnym wspieraniu konfliktów i wojen

peryferyjnych.

peryferyjnych.

background image

Sytuacja w powojennej Europie była niestabilna.

Sytuacja w powojennej Europie była niestabilna.

Polityków zachodnich niepokoiła siła dobrze

Polityków zachodnich niepokoiła siła dobrze

zorganizowanych partii komunistycznych, które we

zorganizowanych partii komunistycznych, które we

Francji i Włoszech stały się najsilniejszymi

Francji i Włoszech stały się najsilniejszymi

ugrupowaniami parlamentarnymi. Komplikowały się

ugrupowaniami parlamentarnymi. Komplikowały się

też stosunki w Niemczech wobec twardego

też stosunki w Niemczech wobec twardego

stanowiska sowieckiego w Sojuszniczej Radzie

stanowiska sowieckiego w Sojuszniczej Radzie

Kontroli.

Kontroli.

W Grecji pod koniec 1946 r. rozpoczęła się wojna

W Grecji pod koniec 1946 r. rozpoczęła się wojna

domowa, wszczęta przez miejscowych komunistów,

domowa, wszczęta przez miejscowych komunistów,

wspieranych bezpośrednio przez Jugosławię, a w

wspieranych bezpośrednio przez Jugosławię, a w

sposób zakamuflowany przez ZSRR i kraje satelickie.

sposób zakamuflowany przez ZSRR i kraje satelickie.

Stalin podjął też grę nerwów

Stalin podjął też grę nerwów

z Amerykanami, wysuwając żądania terytorialne

z Amerykanami, wysuwając żądania terytorialne

wobec Turcji i opóźniając do 1946 r. ewakuację Iranu,

wobec Turcji i opóźniając do 1946 r. ewakuację Iranu,

gdzie usiłowano zainstalować „rząd ludowy”.

gdzie usiłowano zainstalować „rząd ludowy”.

background image

W czerwcu 1947 r. sekretarz stanu generał

W czerwcu 1947 r. sekretarz stanu generał

George Marshall przedstawił plan odbudowy

George Marshall przedstawił plan odbudowy

Europy, polegający na udzieleniu pragnącym

Europy, polegający na udzieleniu pragnącym

przystąpić do niego krajom, kredytów. Był on

przystąpić do niego krajom, kredytów. Był on

realizacją koncepcji politycznej Roosevelta, który

realizacją koncepcji politycznej Roosevelta, który

sądził, że zrujnowana Rosja Sowiecka będzie

sądził, że zrujnowana Rosja Sowiecka będzie

musiała zdać się na kapitałową i technologiczną

musiała zdać się na kapitałową i technologiczną

pomoc Stanów Zjednoczonych. Stalin obawiając

pomoc Stanów Zjednoczonych. Stalin obawiając

się nieuniknionego uzależnienia, uznał

się nieuniknionego uzależnienia, uznał

propozycję za prowokację i dlatego zabronił

propozycję za prowokację i dlatego zabronił

przyjęcia planu również podporządkowanym

przyjęcia planu również podporządkowanym

sobie krajom tzw. demokracji ludowej.

sobie krajom tzw. demokracji ludowej.

background image

Pierwszym głosem otrzeźwienia na Zachodzie po

Pierwszym głosem otrzeźwienia na Zachodzie po

euforii, jaką wywołało zwycięstwo nad Niemcami,

euforii, jaką wywołało zwycięstwo nad Niemcami,

stało się przemówienie wygłoszone już w 1946 r. w

stało się przemówienie wygłoszone już w 1946 r. w

Fulton przez Churchilla. Były brytyjski premier

Fulton przez Churchilla. Były brytyjski premier

ostrzegał w nim, że Europę podzieliła „żelazna

ostrzegał w nim, że Europę podzieliła „żelazna

kurtyna”. Rok później prezydent Truman w orędziu

kurtyna”. Rok później prezydent Truman w orędziu

do Kongresu stwierdził, że jego administracja

do Kongresu stwierdził, że jego administracja

„wesprze wolne narody, które stawiają opór

„wesprze wolne narody, które stawiają opór

próbom ich ujarzmienia przez zbrojne mniejszości

próbom ich ujarzmienia przez zbrojne mniejszości

lub nacisk zewnętrzny”. W Moskwie wystąpienie to

lub nacisk zewnętrzny”. W Moskwie wystąpienie to

uznano za wypowiedzenie „zimnej wojny”.

uznano za wypowiedzenie „zimnej wojny”.

background image

Pojęcie "zimna wojna"

Pojęcie "zimna wojna"

Termin "

Termin "

zimna wojna

zimna wojna

"

"

wprowadził do obiegu

wprowadził do obiegu

amerykański polityk

amerykański polityk

Bernard Baruch

Bernard Baruch

,

,

odpowiedzialny za sprawy

odpowiedzialny za sprawy

przemysłu zbrojeniowego i

przemysłu zbrojeniowego i

zaniepokojony rozwojem

zaniepokojony rozwojem

broni atomowej. Opisywał w

broni atomowej. Opisywał w

ten sposób zjawisko, które

ten sposób zjawisko, które

stanie się

stanie się

charakterystycznym

charakterystycznym

elementem konfliktu -

elementem konfliktu -

dążenie do doskonalenia

dążenie do doskonalenia

uzbrojenia i rozmieszczania

uzbrojenia i rozmieszczania

go w strategicznych

go w strategicznych

punktach

punktach

Europy

Europy

i globu -

i globu -

wyścig zbrojeń

wyścig zbrojeń

.

.

background image

Popularyzacji terminu

Popularyzacji terminu

zimna wojna

zimna wojna

dokonał

dokonał

publicysta

publicysta

Walter

Walter

Lipmann

Lipmann

, który omówił

, który omówił

przyczyny rozpadu

przyczyny rozpadu

koalicji

koalicji

antyhitlerowskiej

antyhitlerowskiej

i

i

rozpoczęcia rywalizacji

rozpoczęcia rywalizacji

pomiędzy

pomiędzy

Stanami

Stanami

Zjednoczonymi

Zjednoczonymi

a

a

Związkiem

Związkiem

Radzieckim

Radzieckim

.

.

background image

Światowa „zimna wojna”

Światowa „zimna wojna”

Doktryna Trumana

Doktryna Trumana

Doktryna Dullesa

Doktryna Dullesa

Kształtowanie się sojuszy wojskowych i

Kształtowanie się sojuszy wojskowych i

politycznych zimnej wojny

politycznych zimnej wojny

Pierwsze konflikty zimnej wojny - kryzys

Pierwsze konflikty zimnej wojny - kryzys

berliński i wojna w Korei

berliński i wojna w Korei

Wojna ideologiczna

Wojna ideologiczna

Broń jądrowa i wyścig zbrojeń

Broń jądrowa i wyścig zbrojeń

Podbój kosmosu

Podbój kosmosu

background image

Doktryna Trumana

Doktryna Trumana

Ze strony Zachodu rozpoczęcie zimnej wojny

Ze strony Zachodu rozpoczęcie zimnej wojny

przypieczętowało, oprócz dążenia do

przypieczętowało, oprócz dążenia do

jednoczenia stref okupacyjnych w

jednoczenia stref okupacyjnych w

Niemczech

Niemczech

,

,

ogłoszenie

ogłoszenie

doktryny Trumana

doktryny Trumana

. Prezydent

. Prezydent

USA

USA

Harry Truman

Harry Truman

godził się na faktyczny, doraźny

godził się na faktyczny, doraźny

podział świata na strefy wpływów -

podział świata na strefy wpływów -

amerykańską

amerykańską

i

i

zachodnioeuropejską -

zachodnioeuropejską -

kapitalistyczną

kapitalistyczną

, oraz

, oraz

sowiecką -

sowiecką -

komunistyczną

komunistyczną

.

.

Doktryna Trumana

Doktryna Trumana

, zwana

, zwana

tez doktryną powstrzymywania, polegała na

tez doktryną powstrzymywania, polegała na

konsekwentnym uniemożliwianiu ekspansji

konsekwentnym uniemożliwianiu ekspansji

komunizmu

komunizmu

i

i

Związku Radzieckiego

Związku Radzieckiego

.

.

Narzędziami dla osiągnięcia tego celu były:

Narzędziami dla osiągnięcia tego celu były:

sojusze wojskowe (przede wszystkim

sojusze wojskowe (przede wszystkim

NATO

NATO

powstałe w 1949 roku), utrzymywanie baz

powstałe w 1949 roku), utrzymywanie baz

amerykańskich

amerykańskich

na obrzeżach strefy wpływów

na obrzeżach strefy wpływów

sowieckich

sowieckich

, udzielanie pomocy państwom

, udzielanie pomocy państwom

zagrożonym zmianą ustroju na

zagrożonym zmianą ustroju na

komunistyczny

komunistyczny

(

(

Grecja

Grecja

,

,

Turcja

Turcja

,

,

Ameryka Południowa

Ameryka Południowa

),

),

dążenie do zachowania monopolu atomowego,

dążenie do zachowania monopolu atomowego,

odbudowa

odbudowa

Europy

Europy

poprzez

poprzez

Plan Marshalla

Plan Marshalla

i

i

zapewnienie jej rozwoju gospodarczego,

zapewnienie jej rozwoju gospodarczego,

interwencje zbrojne w przypadku

interwencje zbrojne w przypadku

bezpośredniego zagrożenia rozszerzeniem strefy

bezpośredniego zagrożenia rozszerzeniem strefy

wpływów komunistycznych (

wpływów komunistycznych (

wojna w Korei

wojna w Korei

,

,

wojna w Wietnamie

wojna w Wietnamie

).

).

background image

Doktryna Dullesa

Doktryna Dullesa

Nowa doktryna, określona

Nowa doktryna, określona

przez

przez

Johna Fostera

Johna Fostera

Dullesa

Dullesa

, sekretarza stanu

, sekretarza stanu

USA

USA

, znana jako

, znana jako

doktryna

doktryna

Dullesa

Dullesa

, zakładała

, zakładała

odpychanie

odpychanie

Związku

Związku

Radzieckiego

Radzieckiego

ze stref

ze stref

wpływów, a jej wojskowym

wpływów, a jej wojskowym

odpowiednikiem stała się

odpowiednikiem stała się

doktryna masowego

doktryna masowego

atomowego odwetu. Nowe

atomowego odwetu. Nowe

określenie militarne stało

określenie militarne stało

się konieczne po

się konieczne po

opracowaniu w

opracowaniu w

Związku

Związku

Radzieckim

Radzieckim

broni

broni

atomowej.

atomowej.

background image

Kształtowanie się sojuszy

Kształtowanie się sojuszy

wojskowych i

wojskowych i

politycznych zimnej

politycznych zimnej

wojny

wojny

background image

Na

Na

Zachodzie

Zachodzie

spoiwem dla zbliżenia pomiędzy państwami była

spoiwem dla zbliżenia pomiędzy państwami była

amerykańska

amerykańska

pomoc gospodarcza dla odbudowy

pomoc gospodarcza dla odbudowy

Europy

Europy

znana jako

znana jako

Plan Marshalla

Plan Marshalla

realizowany od 1947 roku. W 1948 roku zawarty został

realizowany od 1947 roku. W 1948 roku zawarty został

Traktat Brukselski

Traktat Brukselski

ustanawiający

ustanawiający

Unię Zachodnioeuropejską

Unię Zachodnioeuropejską

,

,

pierwszy militarny sojusz w obrębie

pierwszy militarny sojusz w obrębie

kapitalistycznych

kapitalistycznych

państw

państw

Europy

Europy

Zachodniej

Zachodniej

. W 1949 roku zawarty został

. W 1949 roku zawarty został

Pakt Północnoatlantycki

Pakt Północnoatlantycki

,

,

także z udziałem

także z udziałem

Stanów Zjednoczonych

Stanów Zjednoczonych

i

i

Kanady

Kanady

. Rok później, w

. Rok później, w

1950 roku, powstała

1950 roku, powstała

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego -

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego -

NATO

NATO

.

.

Pakt Północnoatlantycki

Pakt Północnoatlantycki

stanowił ukoronowanie sojuszy

stanowił ukoronowanie sojuszy

wojskowych czasu

wojskowych czasu

zimnej wojny

zimnej wojny

w

w

Europie Zachodniej

Europie Zachodniej

. Defensywny,

. Defensywny,

ustanawiał w artykule 5 zasadę wspólnej obrony w przypadku agresji na

ustanawiał w artykule 5 zasadę wspólnej obrony w przypadku agresji na

którąkolwiek ze stron Paktu. Podobne sojusze wojskowe były

którąkolwiek ze stron Paktu. Podobne sojusze wojskowe były

ustanawiane przez

ustanawiane przez

Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone

wokół

wokół

sowieckiej

sowieckiej

strefy

strefy

wpływów. W 1951 roku zawarty został

wpływów. W 1951 roku zawarty został

ANZUS

ANZUS

(

(

Pakt Bezpieczeństwa

Pakt Bezpieczeństwa

Pacyfiku

Pacyfiku

) łączący

) łączący

USA

USA

,

,

Australię

Australię

i

i

Nowa Zelandię

Nowa Zelandię

; w 1954 roku w

; w 1954 roku w

Bangkoku

Bangkoku

powstało

powstało

SEATO

SEATO

- sojusz

- sojusz

Stanów Zjednoczonych

Stanów Zjednoczonych

,

,

Australii

Australii

,

,

Nowej Zelandii

Nowej Zelandii

,

,

Francji

Francji

,

,

Wielkiej Brytanii

Wielkiej Brytanii

,

,

Pakistanu

Pakistanu

,

,

Tajlandii

Tajlandii

i

i

Filipin

Filipin

; w 1955 został zawarty

; w 1955 został zawarty

Traktat Bagdadzki

Traktat Bagdadzki

i jego

i jego

organizacja

organizacja

CENTO - Organizacja Paktu Centralnego

CENTO - Organizacja Paktu Centralnego

, sojuszu

, sojuszu

USA

USA

,

,

Turcji

Turcji

,

,

Iranu

Iranu

i

i

Pakistanu

Pakistanu

, sojusz, który przetrwał do rewolucji w

, sojusz, który przetrwał do rewolucji w

Iranie

Iranie

1979 roku. Pod względem gospodarczym Zachód

1979 roku. Pod względem gospodarczym Zachód

Europy

Europy

znalazł spoiwo

znalazł spoiwo

pod postacią

pod postacią

Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali

, a następnie

, a następnie

Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej

Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej

. Zacieśnianie więzów

. Zacieśnianie więzów

handlowych i ekonomicznych było ważnym czynnikiem utrwalającym

handlowych i ekonomicznych było ważnym czynnikiem utrwalającym

stan

stan

zimnej wojny

zimnej wojny

.

.

background image

Po stronie Wschodu

Po stronie Wschodu

odpowiedzią na zawieranie

odpowiedzią na zawieranie

przez

przez

Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone

szeregu paktów wojskowych

szeregu paktów wojskowych

było powstanie w 1955 roku

było powstanie w 1955 roku

Układu Warszawskiego

Układu Warszawskiego

,

,

sojuszu wojskowego o

sojuszu wojskowego o

deklarowanym obronnym

deklarowanym obronnym

charakterze, w

charakterze, w

rzeczywistości mającego być

rzeczywistości mającego być

narzędziem zbrojnym dla

narzędziem zbrojnym dla

ekspansji

ekspansji

komunizmu

komunizmu

i

i

przede wszystkim -

przede wszystkim -

sowieckiej

sowieckiej

strefy wpływów.

strefy wpływów.

background image

Teraz na najbliższe dziesięciolecia głównym organem stał

Teraz na najbliższe dziesięciolecia głównym organem stał

się Doradczy Komitet Polityczny (DKP). W skład

się Doradczy Komitet Polityczny (DKP). W skład

Zjednoczonego Dowództwa Układu Warszawskiego

Zjednoczonego Dowództwa Układu Warszawskiego

wchodzili między innymi ministrowie obrony państw-

wchodzili między innymi ministrowie obrony państw-

sygnatariuszy, którzy z kolei powołali Zjednoczone Siły

sygnatariuszy, którzy z kolei powołali Zjednoczone Siły

Zbrojne (ZSZ), składające się z poszczególnych

Zbrojne (ZSZ), składające się z poszczególnych

kontyngentów wojsk narodowych. Układ Warszawski

kontyngentów wojsk narodowych. Układ Warszawski

zawarto na 20 lat, po których upływie automatycznie

zawarto na 20 lat, po których upływie automatycznie

przedłużono go na dalszych 10 lat dla tych państw, które

przedłużono go na dalszych 10 lat dla tych państw, które

nie zrezygnowały wcześniej. Teoretycznie Układ miał

nie zrezygnowały wcześniej. Teoretycznie Układ miał

przestać istnieć z chwilą, gdy państwa zachodnie udałoby

przestać istnieć z chwilą, gdy państwa zachodnie udałoby

się przekonać do rozwiązania NATO i podpisania

się przekonać do rozwiązania NATO i podpisania

zbiorowego układu o bezpieczeństwie w Europie.

zbiorowego układu o bezpieczeństwie w Europie.

background image

RWPG

RWPG

W styczniu 1949 r. na naradzie gospodarczej ZSRR,

W styczniu 1949 r. na naradzie gospodarczej ZSRR,

została powołana Rada Wzajemnej Pomocy

została powołana Rada Wzajemnej Pomocy

Gospodarczej (RWPG), organizacja istniejącą do 1991

Gospodarczej (RWPG), organizacja istniejącą do 1991

r., za której pośrednictwem Związek Radziecki

r., za której pośrednictwem Związek Radziecki

udzielał pomocy i handlował z bratnimi krajami

udzielał pomocy i handlował z bratnimi krajami

socjalistycznymi. Tak, jak

socjalistycznymi. Tak, jak

EWG

EWG

dla Zachodu,

dla Zachodu,

RWPG

RWPG

i

i

jej działalność były swoistym spoiwem dla trwania

jej działalność były swoistym spoiwem dla trwania

zimniej wojny poprzez wytworzenie więzi

zimniej wojny poprzez wytworzenie więzi

ekonomicznych w ramach jednego bloku.

ekonomicznych w ramach jednego bloku.

background image

Kominform

Kominform

W napiętej powojennej atmosferze Związek Radziecki rozpoczął proces

W napiętej powojennej atmosferze Związek Radziecki rozpoczął proces

izolowania swoich obywateli. Jednocześnie nie mógł sobie pozwolić na

izolowania swoich obywateli. Jednocześnie nie mógł sobie pozwolić na

wciągnięcie państw satelickich w zachodnią strefę oddziaływania. Toteż

wciągnięcie państw satelickich w zachodnią strefę oddziaływania. Toteż

wystąpił z propozycją alternatywną wobec planu Marshalla, która pod

wystąpił z propozycją alternatywną wobec planu Marshalla, która pod

względem gospodarczym zjednoczyłaby mieszkańców Europy Wschodniej pod

względem gospodarczym zjednoczyłaby mieszkańców Europy Wschodniej pod

jednym dachem.

jednym dachem.

Odpowiedzią było Komunistyczne Biuro Informacyjne, powszechnie znane

Odpowiedzią było Komunistyczne Biuro Informacyjne, powszechnie znane

jako Kominform, powołane we wrześniu 1947 r. na posiedzeniu w Szklarskiej

jako Kominform, powołane we wrześniu 1947 r. na posiedzeniu w Szklarskiej

Porębie, w którym uczestniczyły partie komunistyczne z państw Europy

Porębie, w którym uczestniczyły partie komunistyczne z państw Europy

Wschodniej, a także z Francji i Włoch.

Wschodniej, a także z Francji i Włoch.

Teoretycznie Kominform miał koordynować działalność partii

Teoretycznie Kominform miał koordynować działalność partii

komunistycznych, w praktyce jednak okazało się, że właśnie teraz nastąpił

komunistycznych, w praktyce jednak okazało się, że właśnie teraz nastąpił

okres, w którym kierownictwa państw satelickich musiały zacząć płacić

okres, w którym kierownictwa państw satelickich musiały zacząć płacić

haracz przywódcom z Moskwy za ich dobrą wolę i mądrość. Obowiązkiem

haracz przywódcom z Moskwy za ich dobrą wolę i mądrość. Obowiązkiem

mniejszych krajów było okazywanie wdzięczności radzieckiemu „starszemu

mniejszych krajów było okazywanie wdzięczności radzieckiemu „starszemu

bratu”. Przestano dłużej tolerować partie niekomunistyczne w tych krajach.

bratu”. Przestano dłużej tolerować partie niekomunistyczne w tych krajach.

Albo je rozwiązano, albo – oczywiście pod warunkiem, że były dostatecznie

Albo je rozwiązano, albo – oczywiście pod warunkiem, że były dostatecznie

lewicowe – połączono z komunistami. ZSRR zaczął podpisywać całą serię

lewicowe – połączono z komunistami. ZSRR zaczął podpisywać całą serię

układów „o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej” ze swoimi zachodnimi

układów „o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej” ze swoimi zachodnimi

sąsiadami, zaczynając od Rumunii, Węgier i Bułgarii w listopadzie 1948 r.

sąsiadami, zaczynając od Rumunii, Węgier i Bułgarii w listopadzie 1948 r.

background image

Pierwsze

Pierwsze

konflikty

konflikty

zimnej wojny

zimnej wojny

background image

W dniu 26 sierpnia 1957 ZSRR z powodzeniem

W dniu 26 sierpnia 1957 ZSRR z powodzeniem

przetestował swój pierwszy

przetestował swój pierwszy

międzykontynentalny pocisk balistyczny,

międzykontynentalny pocisk balistyczny,

wyprzedzając w tej dziedzinie amerykańskiego

wyprzedzając w tej dziedzinie amerykańskiego

rywala. Stany Zjednoczone dopiero rok później

rywala. Stany Zjednoczone dopiero rok później

podjęły to wyzwanie. Centralnym punktem

podjęły to wyzwanie. Centralnym punktem

zimnej wojny nie była jednak przestrzeń

zimnej wojny nie była jednak przestrzeń

kosmiczna, ale Berlin, wyspa kapitalizmu

kosmiczna, ale Berlin, wyspa kapitalizmu

wewnątrz NRD. To miasto stało się obsesją

wewnątrz NRD. To miasto stało się obsesją

Chruszczowa. Niemal całą jego zimnowojenną

Chruszczowa. Niemal całą jego zimnowojenną

politykę można wyjaśnić pragnieniem

politykę można wyjaśnić pragnieniem

położenia kresu istnieniu Berlina Zachodniego.

położenia kresu istnieniu Berlina Zachodniego.

background image

KRYZYS BERLIŃSKI

KRYZYS BERLIŃSKI

W napiętej atmosferze 1948 r. wydawało się, że

W napiętej atmosferze 1948 r. wydawało się, że

nowa wojna wisi na włosku. Newralgicznym

nowa wojna wisi na włosku. Newralgicznym

punktem były niewątpliwie Niemcy, podzielone

punktem były niewątpliwie Niemcy, podzielone

między sojuszników i zarządzane przez

między sojuszników i zarządzane przez

Sojuszniczą Radę Kontroli, złożoną z

Sojuszniczą Radę Kontroli, złożoną z

głównodowodzących sił zbrojnych z czterech

głównodowodzących sił zbrojnych z czterech

stref okupacyjnych, której zadaniem było

stref okupacyjnych, której zadaniem było

współdziałanie i koordynowanie działalności

współdziałanie i koordynowanie działalności

zarządów poszczególnych stref. Wkrótce

zarządów poszczególnych stref. Wkrótce

zarysował się poważny konflikt, z jednej strony

zarysował się poważny konflikt, z jednej strony

między USA a Wielką Brytanią, z drugiej

między USA a Wielką Brytanią, z drugiej

między ZSRR i resztą sił okupacyjnych.

między ZSRR i resztą sił okupacyjnych.

background image

Berlin stał się polem bitwy, wyspą kapitalizmu w strefie radzieckiej,

Berlin stał się polem bitwy, wyspą kapitalizmu w strefie radzieckiej,

położoną jedynie 150 km od granicy z Polską. Koncepcje Stalina

położoną jedynie 150 km od granicy z Polską. Koncepcje Stalina

dotyczące kształtu powojennych Niemiec często się zmieniały. Niekiedy

dotyczące kształtu powojennych Niemiec często się zmieniały. Niekiedy

zdawało się, że skłania się on ku reunifikacji Niemiec pod warunkiem

zdawało się, że skłania się on ku reunifikacji Niemiec pod warunkiem

stałego spłacania odszkodowań wojennych, kiedy indziej zaś ku temu,

stałego spłacania odszkodowań wojennych, kiedy indziej zaś ku temu,

by kraj ten stał się skromnym regionem rolniczym, w którym

by kraj ten stał się skromnym regionem rolniczym, w którym

przewodnią rolą będzie odgrywać partia komunistyczna. Zdawał sobie

przewodnią rolą będzie odgrywać partia komunistyczna. Zdawał sobie

również sprawę z tego, że kluczowe rejony przemysłowe Niemiec

również sprawę z tego, że kluczowe rejony przemysłowe Niemiec

znajdują się teraz pod kontrolą państw zachodnich. Natomiast strefa

znajdują się teraz pod kontrolą państw zachodnich. Natomiast strefa

radziecka miałaby ze względów ekonomicznych trudności z

radziecka miałaby ze względów ekonomicznych trudności z

funkcjonowaniem jako przyszłe odrębne państwo. W ZSRR największe

funkcjonowaniem jako przyszłe odrębne państwo. W ZSRR największe

obawy budziła remilitaryzacja Niemiec. Kolejnym źródłem niepokojów

obawy budziła remilitaryzacja Niemiec. Kolejnym źródłem niepokojów

w latach 1946-1948 była obawa przed atakiem USA na Związek

w latach 1946-1948 była obawa przed atakiem USA na Związek

Radziecki. Kiedy do ataku nie doszło, Stalin nabrał większej pewności

Radziecki. Kiedy do ataku nie doszło, Stalin nabrał większej pewności

siebie. Wiedział też o postępach w pracach nad bronią atomową,

siebie. Wiedział też o postępach w pracach nad bronią atomową,

nadzorowanych przez Berię i prowadzonych za Uralem przez kilku

nadzorowanych przez Berię i prowadzonych za Uralem przez kilku

wybitnych naukowców, takich jak Igor Kurczatow i Andriej Sacharow.

wybitnych naukowców, takich jak Igor Kurczatow i Andriej Sacharow.

Próbnego wybuchu dokonano ostatecznie 29 sierpnia 1949, wkraczając

Próbnego wybuchu dokonano ostatecznie 29 sierpnia 1949, wkraczając

w ten sposób w nową fazę zimnej wojny – w wyścig zbrojeń.

w ten sposób w nową fazę zimnej wojny – w wyścig zbrojeń.

background image

Kryzys berliński

Kryzys berliński

lat 1948 i 1949 świadczył o załamaniu

lat 1948 i 1949 świadczył o załamaniu

postanowień

postanowień

układu poczdamskiego

układu poczdamskiego

z 1945 roku,

z 1945 roku,

przewidującego podział

przewidującego podział

Niemiec

Niemiec

na strefy. Po przewrocie

na strefy. Po przewrocie

komunistycznym

komunistycznym

w

w

Czechosłowacji

Czechosłowacji

w 1948 roku alianci

w 1948 roku alianci

zachodni zaczęli konsekwentnie dążyć do jednoczenia stref

zachodni zaczęli konsekwentnie dążyć do jednoczenia stref

okupacyjnych przeciwko dążeniom

okupacyjnych przeciwko dążeniom

ZSRR

ZSRR

. Doprowadziło to

. Doprowadziło to

do blokady

do blokady

Zachodniego Berlina

Zachodniego Berlina

. Miasto, także podzielone

. Miasto, także podzielone

na strefy, poza częścią sowiecką pozostało odcięte od

na strefy, poza częścią sowiecką pozostało odcięte od

zaopatrzenia.

zaopatrzenia.

Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone

,

,

Wielka Brytania

Wielka Brytania

i

i

Francja

Francja

urządziły most powietrzny dla ominięcia

urządziły most powietrzny dla ominięcia

sowieckiej

sowieckiej

blokady.

blokady.

Kryzys berliński

Kryzys berliński

zakończył się

zakończył się

tworzeniem dwóch państw

tworzeniem dwóch państw

niemieckich - Republiki

niemieckich - Republiki

Federalnej Niemiec

Federalnej Niemiec

po stronie zachodniej i

po stronie zachodniej i

Niemieckiej

Niemieckiej

Republiki Demokratycznej

Republiki Demokratycznej

po stronie wschodniej oraz

po stronie wschodniej oraz

Berlina Zachodniego

Berlina Zachodniego

o specjalnym statusie. Skutkiem

o specjalnym statusie. Skutkiem

kryzysu berlińskiego

kryzysu berlińskiego

było też "

było też "

zapadnięcie żelaznej

zapadnięcie żelaznej

kurtyny

kurtyny

", symbolizowanej w późniejszych latach poprzez

", symbolizowanej w późniejszych latach poprzez

mur berliński

mur berliński

. Był to widzialny znak dokonanego podziału

. Był to widzialny znak dokonanego podziału

świata.

świata.

background image

Do 12 sierpnia granicę stanowił drut kolczasty;

Do 12 sierpnia granicę stanowił drut kolczasty;

później władze radzieckie zaczęły wznosić trwalszą

później władze radzieckie zaczęły wznosić trwalszą

zaporę – silnie ufortyfikowany mur. Mimo wszystko to

zaporę – silnie ufortyfikowany mur. Mimo wszystko to

nie Berlin Zachodni odgrodzono, lecz raczej uwięziono

nie Berlin Zachodni odgrodzono, lecz raczej uwięziono

mieszkańców Niemiec Wschodnich. Najbardziej

mieszkańców Niemiec Wschodnich. Najbardziej

zapadający w pamięć pomnik zimnej wojny, pod

zapadający w pamięć pomnik zimnej wojny, pod

wieloma względami jej najtrwalszy symbol, powstał,

wieloma względami jej najtrwalszy symbol, powstał,

by tak jak Układ Warszawski, scementować kruchy

by tak jak Układ Warszawski, scementować kruchy

sojusz wschodnioeuropejski. Jednakże budowa muru

sojusz wschodnioeuropejski. Jednakże budowa muru

rozdzieliła berlińskie rodziny i trudno było ją uznać za

rozdzieliła berlińskie rodziny i trudno było ją uznać za

dobre rozwiązanie kwestii niemieckiej. Administracja

dobre rozwiązanie kwestii niemieckiej. Administracja

Kennedy’ego nie zareagowała na to posunięcie ze

Kennedy’ego nie zareagowała na to posunięcie ze

strony Sowietów i władz NRD.

strony Sowietów i władz NRD.

background image

Bizonia

Bizonia

W styczniu 1947 r. władze okupacyjne USA i Wielkiej Brytanii

W styczniu 1947 r. władze okupacyjne USA i Wielkiej Brytanii

połączyły swoje strefy w jednostkę administracyjną znaną jako

połączyły swoje strefy w jednostkę administracyjną znaną jako

Bizonia. Oba państwa chciały wprowadzić w niej wspólną walutę

Bizonia. Oba państwa chciały wprowadzić w niej wspólną walutę

i pozwolić, by skorzystała z pomocy planu Marshalla. Dla Stalina

i pozwolić, by skorzystała z pomocy planu Marshalla. Dla Stalina

i kierownictwa ZSRR działania te oznaczały, że ułatwienia

i kierownictwa ZSRR działania te oznaczały, że ułatwienia

dotyczące zakupów w Niemczech zbliżają się ku końcowi i co

dotyczące zakupów w Niemczech zbliżają się ku końcowi i co

było znacznie groźniejsze, że zachodnie mocarstwa odstąpiły od

było znacznie groźniejsze, że zachodnie mocarstwa odstąpiły od

umowy, na mocy której Niemcy miały zostać zdemilitaryzowane.

umowy, na mocy której Niemcy miały zostać zdemilitaryzowane.

Na spotkaniu w Paryżu w kwietniu 1946 r. ZSRR poinformował o

Na spotkaniu w Paryżu w kwietniu 1946 r. ZSRR poinformował o

swoich obawach, oświadczając, że kwestia rozbrojenia Niemiec

swoich obawach, oświadczając, że kwestia rozbrojenia Niemiec

została uzgodniona w Jałcie i Poczdamie. Jednak Stany

została uzgodniona w Jałcie i Poczdamie. Jednak Stany

Zjednoczone odmówiły uznawania i realizowania w nowych

Zjednoczone odmówiły uznawania i realizowania w nowych

powojennych okolicznościach decyzji, które zostały podjęte w

powojennych okolicznościach decyzji, które zostały podjęte w

latach wojny. W grudniu 1947 r. w Londynie na spotkaniu Rady

latach wojny. W grudniu 1947 r. w Londynie na spotkaniu Rady

Ministrów Spraw Zagranicznych delegacja radziecka ponowiła

Ministrów Spraw Zagranicznych delegacja radziecka ponowiła

swoje żądania, ale państwa zachodnie odmówiły ich przyjęcia.

swoje żądania, ale państwa zachodnie odmówiły ich przyjęcia.

background image

Niemniej łączność między Berlinem a Zachodem

Niemniej łączność między Berlinem a Zachodem

stawała się coraz bardziej utrudniona.

stawała się coraz bardziej utrudniona.

Wprowadzono zakaz wyjazdu pociągów z Berlina

Wprowadzono zakaz wyjazdu pociągów z Berlina

do zachodnich stref. Zachowano jedynie

do zachodnich stref. Zachowano jedynie

połączenia lotnicze.

połączenia lotnicze.

Oficjalnie jako przyczynę zamknięcia dróg i

Oficjalnie jako przyczynę zamknięcia dróg i

połączeń kolejowych podano „trudności

połączeń kolejowych podano „trudności

techniczne” w radzieckiej strefie okupacyjnej,

techniczne” w radzieckiej strefie okupacyjnej,

które utrzymają się „przez dłuższy czas”.

które utrzymają się „przez dłuższy czas”.

background image

Podjęta 24 czerwca przez USA i Wielką Brytanię decyzja o

Podjęta 24 czerwca przez USA i Wielką Brytanię decyzja o

zaopatrywaniu Berlina Zachodniego drogą powietrzną przez całą

zaopatrywaniu Berlina Zachodniego drogą powietrzną przez całą

zimę 1948-1949 zmieniła charakter zimnej wojny. Doprowadziła też

zimę 1948-1949 zmieniła charakter zimnej wojny. Doprowadziła też

nieodwołalnie do powstania dwóch państw niemieckich. Strefy

nieodwołalnie do powstania dwóch państw niemieckich. Strefy

zachodnie połączyły się w Republikę Federalną Niemiec ze stolicą w

zachodnie połączyły się w Republikę Federalną Niemiec ze stolicą w

Bonn. W odpowiedzi Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności

Bonn. W odpowiedzi Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności

(SED), z polecenia radzieckiego Biura Politycznego, utworzyła 7

(SED), z polecenia radzieckiego Biura Politycznego, utworzyła 7

października 1949 Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD). Na

października 1949 Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD). Na

czele staną powszechnie znany niemiecki komunista Wilhelm Pieck.

czele staną powszechnie znany niemiecki komunista Wilhelm Pieck.

Radziecka administracja wojskowa narzuciła rząd nowemu

Radziecka administracja wojskowa narzuciła rząd nowemu

organizmowi państwowemu, który istniał przez 40 niechlubnych lat,

organizmowi państwowemu, który istniał przez 40 niechlubnych lat,

a jego jedynymi budzącymi entuzjazm osiągnięciami były rekordy

a jego jedynymi budzącymi entuzjazm osiągnięciami były rekordy

sportowe. Podjęta przez Stalina decyzja o blokadzie Berlina, która

sportowe. Podjęta przez Stalina decyzja o blokadzie Berlina, która

zakończyła się w maju 1949 r., przyśpieszyła powstanie zachodniego

zakończyła się w maju 1949 r., przyśpieszyła powstanie zachodniego

sojuszu obronnego, Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). Republika

sojuszu obronnego, Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). Republika

Federalna Niemiec została przyjęta do NATO w październiku 1954 r.

Federalna Niemiec została przyjęta do NATO w październiku 1954 r.

po porozumieniu podpisanym w Paryżu. ZSRR formalnie zakończył

po porozumieniu podpisanym w Paryżu. ZSRR formalnie zakończył

stan wojny z Niemcami w styczniu 1955 r., ale jego oficjalną reakcją

stan wojny z Niemcami w styczniu 1955 r., ale jego oficjalną reakcją

na przyjęcie Niemiec Zachodnich do zachodniego sojuszu obronnego

na przyjęcie Niemiec Zachodnich do zachodniego sojuszu obronnego

było utworzenie 11-14 maja 1955 własnego bloku wojskowego, pod

było utworzenie 11-14 maja 1955 własnego bloku wojskowego, pod

nazwą Układu Warszawskiego. W tym czasie zimna wojna osiągnęła

nazwą Układu Warszawskiego. W tym czasie zimna wojna osiągnęła

swoje apogeum, a świat podzielił się na dwa zdecydowanie wrogie

swoje apogeum, a świat podzielił się na dwa zdecydowanie wrogie

obozy, w języku radzieckiej propagandy określane mianem

obozy, w języku radzieckiej propagandy określane mianem

socjalistycznego i kapitalistycznego.

socjalistycznego i kapitalistycznego.

background image

Wyrazem polityki prowadzonej przez

Wyrazem polityki prowadzonej przez

Chruszczowa była wizyta we wrześniu 1955 r.

Chruszczowa była wizyta we wrześniu 1955 r.

kanclerza Niemiec Zachodnich Konrada

kanclerza Niemiec Zachodnich Konrada

Adenauera w ZSRR, po której wznowiono

Adenauera w ZSRR, po której wznowiono

stosunki dyplomatyczne między obu państwami.

stosunki dyplomatyczne między obu państwami.

Tydzień później Chruszczow oficjalnie uznał

Tydzień później Chruszczow oficjalnie uznał

istnienie NRD, państwa utworzonego przez

istnienie NRD, państwa utworzonego przez

ZSRR, podpisując formalny układ o przyjaźni i

ZSRR, podpisując formalny układ o przyjaźni i

współpracy z Niemcami Wschodnimi. Wycofanie

współpracy z Niemcami Wschodnimi. Wycofanie

wojsk radzieckich z Austrii w 1955 r. było

wojsk radzieckich z Austrii w 1955 r. było

kolejnym ważnym aktem, symbolizującym

kolejnym ważnym aktem, symbolizującym

rzekome pokojowe dążenia ZSRR dotyczące

rzekome pokojowe dążenia ZSRR dotyczące

Europy.

Europy.

background image

Kolejnym kryzysem ery zimnej wojny była wojna w Korei w latach 1950 -

Kolejnym kryzysem ery zimnej wojny była wojna w Korei w latach 1950 -

1953. Wojna w Korei ukazała trend zimnej wojny, który polegał na unikaniu

1953. Wojna w Korei ukazała trend zimnej wojny, który polegał na unikaniu

bezpośredniego starcia przez głównych aktorów konfliktu (Stany

bezpośredniego starcia przez głównych aktorów konfliktu (Stany

Zjednoczone i Związek Radziecki) prowadzących wyścig zbrojeń z

Zjednoczone i Związek Radziecki) prowadzących wyścig zbrojeń z

jednoczesnym prowadzeniem wojen peryferyjnych. Korea była podzielona

jednoczesnym prowadzeniem wojen peryferyjnych. Korea była podzielona

wzdłuż 38 równoleżnika od 1945 roku i wycofaniu okupanta japońskiego.

wzdłuż 38 równoleżnika od 1945 roku i wycofaniu okupanta japońskiego.

Gdy w 1950 roku amerykański sekretarz stanu Dean Acheson nie wymienił

Gdy w 1950 roku amerykański sekretarz stanu Dean Acheson nie wymienił

Korei Południowej w liście obszarów chronionych przez USA, Korea Północna

Korei Południowej w liście obszarów chronionych przez USA, Korea Północna

pod wodzą Kim Ir Sena dokonała agresji na południe, za zgodą Józefa

pod wodzą Kim Ir Sena dokonała agresji na południe, za zgodą Józefa

Stalina. Wojna w Korei wywołała spór na arenie ONZ, w której w Radzie

Stalina. Wojna w Korei wywołała spór na arenie ONZ, w której w Radzie

Bezpieczeństwa zamiast komunistycznych Chin zasiadał przedstawiciel

Bezpieczeństwa zamiast komunistycznych Chin zasiadał przedstawiciel

Tajwanu. Przy bojkocie ZSRR Rada Bezpieczeństwa ONZ potępiła agresję

Tajwanu. Przy bojkocie ZSRR Rada Bezpieczeństwa ONZ potępiła agresję

północnokoreańską. Wojna w Korei spowodowała interwencję amerykańskich

północnokoreańską. Wojna w Korei spowodowała interwencję amerykańskich

wojsk pod wodzą generała Douglasa MacArthura, dążącego do otwartego

wojsk pod wodzą generała Douglasa MacArthura, dążącego do otwartego

konfliktu także z Chinami Ludowymi, otwarcie wspierającymi Koreę

konfliktu także z Chinami Ludowymi, otwarcie wspierającymi Koreę

Północną. Śmierć Józefa Stalina i groźba eskalacji konfliktu zakończyły

Północną. Śmierć Józefa Stalina i groźba eskalacji konfliktu zakończyły

działania zbrojne - powrócono do podziału państwa wzdłuż 38 równoleżnika.

działania zbrojne - powrócono do podziału państwa wzdłuż 38 równoleżnika.

Wojna w Korei była jednym z najbardziej niebezpiecznych wydarzeń zimnej

Wojna w Korei była jednym z najbardziej niebezpiecznych wydarzeń zimnej

wojny, gdyż, w przypadku włączenie Chin i ZSRR, stanowiła groźbę

wojny, gdyż, w przypadku włączenie Chin i ZSRR, stanowiła groźbę

przeistoczenia się w wojnę światową.

przeistoczenia się w wojnę światową.

KOREA (1950-1953)

KOREA (1950-1953)

background image

Wojna koreańska to przykład rozszerzenia zimnej wojny

Wojna koreańska to przykład rozszerzenia zimnej wojny

na terytorium Azji. Pod wieloma względami stanowiła

na terytorium Azji. Pod wieloma względami stanowiła

ona znaczące wydarzenie. Jedyny raz w historii zimnej

ona znaczące wydarzenie. Jedyny raz w historii zimnej

wojny trzy mocarstwa – USA, ZSRR i Chiny – brały

wojny trzy mocarstwa – USA, ZSRR i Chiny – brały

czynny udział konflikcie, który do pewnego stopnia

czynny udział konflikcie, który do pewnego stopnia

określił zarówno granice komunistycznej ekspansji, jak

określił zarówno granice komunistycznej ekspansji, jak

i wolę Zachodu, by dać jej odpór. Poza tym w wojnie tej

i wolę Zachodu, by dać jej odpór. Poza tym w wojnie tej

doprowadzono do zawieszenia broni, ale formalnie

doprowadzono do zawieszenia broni, ale formalnie

nigdy się ona nie skończyła. Nawet po upadku muru

nigdy się ona nie skończyła. Nawet po upadku muru

berlińskiego Korea pozostała linią oddzielającą Wschód

berlińskiego Korea pozostała linią oddzielającą Wschód

od Zachodu, a siły ONZ i północnokoreańska straż

od Zachodu, a siły ONZ i północnokoreańska straż

graniczna stały naprzeciw siebie w zdemilitaryzowanej

graniczna stały naprzeciw siebie w zdemilitaryzowanej

wiosce Phanmundzom.

wiosce Phanmundzom.

background image

W kwietniu 1949 r. ZSRR i Korea Północna podpisały

W kwietniu 1949 r. ZSRR i Korea Północna podpisały

układ o pomocy wojskowo-technicznej, na mocy którego

układ o pomocy wojskowo-technicznej, na mocy którego

Moskwa miała wysłać swoim sojusznikom samoloty,

Moskwa miała wysłać swoim sojusznikom samoloty,

czołgi, broń maszynową, okręty i inne towary.

czołgi, broń maszynową, okręty i inne towary.

Pod koniec 1949 i na początku 1950 r. poprawiła się

Pod koniec 1949 i na początku 1950 r. poprawiła się

sytuacja w Korei Północnej pod względem gotowości

sytuacja w Korei Północnej pod względem gotowości

bojowej. Poza tym wzmocniła się pozycja ZSRR na

bojowej. Poza tym wzmocniła się pozycja ZSRR na

arenie międzynarodowej. Zwycięstwo Mao w Chinach

arenie międzynarodowej. Zwycięstwo Mao w Chinach

oznaczało, że Związek Radziecki miał teraz partnera,

oznaczało, że Związek Radziecki miał teraz partnera,

który budował komunizm samodzielnie, bez pomocy

który budował komunizm samodzielnie, bez pomocy

armii radzieckiej.

armii radzieckiej.

Dodatkowym elementem sytuacji było to, że w 1949

Dodatkowym elementem sytuacji było to, że w 1949

roku Związek Radziecki zdetonował własną bombę

roku Związek Radziecki zdetonował własną bombę

atomową.

atomową.

background image

Natomiast między 1949 a 1953

Natomiast między 1949 a 1953

rokiem wzmocniła się pozycja

rokiem wzmocniła się pozycja

ZSRR na arenie

ZSRR na arenie

międzynarodowej.

międzynarodowej.

background image

Jednakże największe obawy Chruszczowa budziła propozycja

Jednakże największe obawy Chruszczowa budziła propozycja

przyjęcia Republiki Federalnej Niemiec do NATO w wyniku

przyjęcia Republiki Federalnej Niemiec do NATO w wyniku

traktatów paryskich, podpisanych przez zachodnie mocarstwa

traktatów paryskich, podpisanych przez zachodnie mocarstwa

23 października 1954. Odpowiedzią było utworzenie w maju

23 października 1954. Odpowiedzią było utworzenie w maju

1955 r. paktu wojskowego, znanego jako Układ Warszawski, do

1955 r. paktu wojskowego, znanego jako Układ Warszawski, do

którego należały ZSRR, Polska, Węgry, Czechosłowacja,

którego należały ZSRR, Polska, Węgry, Czechosłowacja,

Rumunia, Bułgaria i Albania. Wszystkie te państwa już

Rumunia, Bułgaria i Albania. Wszystkie te państwa już

wcześniej podpisały układy dwustronne z ZSRR. Teraz były zaś

wcześniej podpisały układy dwustronne z ZSRR. Teraz były zaś

zobowiązane do podpisania wspólnego dokumentu o przyjaźni,

zobowiązane do podpisania wspólnego dokumentu o przyjaźni,

współpracy i pomocy wzajemnej. Układ Warszawski można by

współpracy i pomocy wzajemnej. Układ Warszawski można by

uznać za spóźnioną odpowiedź ZSRR na utworzenie NATO albo

uznać za spóźnioną odpowiedź ZSRR na utworzenie NATO albo

na wyłonienie się zmilitaryzowanych Niemiec Zachodnich, ale

na wyłonienie się zmilitaryzowanych Niemiec Zachodnich, ale

również można go postrzegać jako gwaranta zarówno

również można go postrzegać jako gwaranta zarówno

radzieckiej hegemonii w Europie Wschodniej, jak i utrzymania

radzieckiej hegemonii w Europie Wschodniej, jak i utrzymania

sojuszu wschodnioeuropejskiego. Układ w większym stopniu

sojuszu wschodnioeuropejskiego. Układ w większym stopniu

zapobiegał wyzwoleniu się państw Europy Wschodniej spod

zapobiegał wyzwoleniu się państw Europy Wschodniej spod

radzieckiej kontroli, niż przeciwstawiał się agresji NATO.

radzieckiej kontroli, niż przeciwstawiał się agresji NATO.

background image

Kubański kryzys rakietowy

Kubański kryzys rakietowy

Kulminacją prowadzonej przez Chruszczowa polityki był

Kulminacją prowadzonej przez Chruszczowa polityki był

kubański kryzys rakietowy, który można traktować jako

kubański kryzys rakietowy, który można traktować jako

kolejne nieprzemyślane hazardowe zagranie, którego

kolejne nieprzemyślane hazardowe zagranie, którego

celem było utrzymanie swojej pozycji w sprawie

celem było utrzymanie swojej pozycji w sprawie

berlińskiej.

berlińskiej.

Jednakże na mocy porozumienia z Castro, który obawiał

Jednakże na mocy porozumienia z Castro, który obawiał

się kolejnej amerykańskiej inwazji na Kubę po nieudanej

się kolejnej amerykańskiej inwazji na Kubę po nieudanej

operacji w Zatoce Świń w 1961 r., Chruszczow rozpoczął w

operacji w Zatoce Świń w 1961 r., Chruszczow rozpoczął w

tajemnicy latem 1962 r. prace nad przygotowaniem

tajemnicy latem 1962 r. prace nad przygotowaniem

wyrzutni rakiet. Były to rakiety SS-4s i SS-5s o zasięgu –

wyrzutni rakiet. Były to rakiety SS-4s i SS-5s o zasięgu –

odpowiednio – około 2 tys. i 4 tys. km. Wystrzelone z Kuby

odpowiednio – około 2 tys. i 4 tys. km. Wystrzelone z Kuby

mogły więc dotrzeć do wielu miejsc w USA, największe

mogły więc dotrzeć do wielu miejsc w USA, największe

jednak zagrożenie stanowiły dla miast wschodniego

jednak zagrożenie stanowiły dla miast wschodniego

wybrzeża.

wybrzeża.

background image

Teoretycznie jego celem była ochrona

Teoretycznie jego celem była ochrona

nowego komunistycznego państwa,

nowego komunistycznego państwa,

malutkiej Kuby, przed interwencją ze

malutkiej Kuby, przed interwencją ze

strony Stanów Zjednoczonych. Mogło

strony Stanów Zjednoczonych. Mogło

także stanowić reakcję na zainstalowanie

także stanowić reakcję na zainstalowanie

w Turcji amerykańskich rakiet Jupiter-C,

w Turcji amerykańskich rakiet Jupiter-C,

które bez trudu dosięgłyby terytorium

które bez trudu dosięgłyby terytorium

ZSRR. Posłużenie się Kubą jako kartą

ZSRR. Posłużenie się Kubą jako kartą

przetargową wzmacniało pozycję

przetargową wzmacniało pozycję

Chruszczowa w Berlinie.

Chruszczowa w Berlinie.

background image

Impas w sprawie Kuby wynikał także z udzielonych jej

Impas w sprawie Kuby wynikał także z udzielonych jej

radzieckich gwarancji, że w razie zaatakowania wyspy przez

radzieckich gwarancji, że w razie zaatakowania wyspy przez

USA ZSRR nie będzie stał bezczynnie. Do międzynarodowego

USA ZSRR nie będzie stał bezczynnie. Do międzynarodowego

kryzysu doszło 22 października, kiedy Kennedy wystąpił w

kryzysu doszło 22 października, kiedy Kennedy wystąpił w

telewizji z oświadczeniem, że na Kubie znajdują się radzieckie

telewizji z oświadczeniem, że na Kubie znajdują się radzieckie

wyrzutnie rakiet. NATO ogłosiło pełne poparcie dla Stanów

wyrzutnie rakiet. NATO ogłosiło pełne poparcie dla Stanów

Zjednoczonych, podobnie jak Organizacja Państw

Zjednoczonych, podobnie jak Organizacja Państw

Amerykańskich.

Amerykańskich.

Po podjęciu przez Stany Zjednoczone decyzji o wprowadzeniu

Po podjęciu przez Stany Zjednoczone decyzji o wprowadzeniu

blokady morskiej, najmniej ryzykownej spośród kilku opcji

blokady morskiej, najmniej ryzykownej spośród kilku opcji

rozważanych przez Komitet Wykonawczy Rady Bezpieczeństwa

rozważanych przez Komitet Wykonawczy Rady Bezpieczeństwa

Narodowego (EXCOM), oba supermocarstwa wkroczyły w nową

Narodowego (EXCOM), oba supermocarstwa wkroczyły w nową

fazę bezpośredniej konfrontacji. Chruszczow oświadczył, że

fazę bezpośredniej konfrontacji. Chruszczow oświadczył, że

jeśli blokada zostanie wprowadzona w życie, Związek Radziecki

jeśli blokada zostanie wprowadzona w życie, Związek Radziecki

posłuży się łodziami podwodnymi w celu jej przerwania. Jednak

posłuży się łodziami podwodnymi w celu jej przerwania. Jednak

24 października radzieckie jednostki zawróciły.

24 października radzieckie jednostki zawróciły.

background image

W czasie kryzysu kubańskiego

W czasie kryzysu kubańskiego

znacznie ucierpiał prestiż ZSRR, ale

znacznie ucierpiał prestiż ZSRR, ale

osiągnięte zyski były, o dziwo,

osiągnięte zyski były, o dziwo,

znacznie większe, niż się początkowo

znacznie większe, niż się początkowo

wydawało.

wydawało.

background image

W zamian za wycofanie radzieckiej broni atomowej z

W zamian za wycofanie radzieckiej broni atomowej z

wyspy Stany Zjednoczone zgodziły się na usunięcie

wyspy Stany Zjednoczone zgodziły się na usunięcie

rakiet Jupiter z Turcji oraz udzielały gwarancji, że w

rakiet Jupiter z Turcji oraz udzielały gwarancji, że w

przyszłości nie będą podejmowały działań przeciw

przyszłości nie będą podejmowały działań przeciw

Kubie. Tak więc utrzymał się komunistyczny

Kubie. Tak więc utrzymał się komunistyczny

przyczółek w Ameryce Środkowej. Dodatkowo obie

przyczółek w Ameryce Środkowej. Dodatkowo obie

strony założyły tzw. gorącą linię, by szybko nawiązać

strony założyły tzw. gorącą linię, by szybko nawiązać

kontakt w celu zapobieżenia ryzyku przypadkowego

kontakt w celu zapobieżenia ryzyku przypadkowego

wybuchu wojny nuklearnej. A zatem strona

wybuchu wojny nuklearnej. A zatem strona

radziecka odniosła zwycięstwo pod względem

radziecka odniosła zwycięstwo pod względem

strategicznym, nawet jeśli przegrała wojnę

strategicznym, nawet jeśli przegrała wojnę

dyplomatyczną. Przede wszystkim jednak taktyka

dyplomatyczną. Przede wszystkim jednak taktyka

zastraszania, po raz pierwszy zastosowana podczas

zastraszania, po raz pierwszy zastosowana podczas

szczytu w Wiedniu wobec Kennedy’ego, zawiodła.

szczytu w Wiedniu wobec Kennedy’ego, zawiodła.

background image

Wojna

Wojna

ideologiczna

ideologiczna

background image

W latach pięćdziesiątych XX wieku ujawnił się

W latach pięćdziesiątych XX wieku ujawnił się

kontekst ideologiczny zimnej wojny. W Stanach

kontekst ideologiczny zimnej wojny. W Stanach

Zjednoczonych przybrał on form makkartyzmu (od

Zjednoczonych przybrał on form makkartyzmu (od

nazwiska sekretarza Josepha Raymonda

nazwiska sekretarza Josepha Raymonda

McArthy'ego), prowadzona w latach 1950 - 1954

McArthy'ego), prowadzona w latach 1950 - 1954

polityka skrajnej podejrzliwości antykomunistycznej.

polityka skrajnej podejrzliwości antykomunistycznej.

Obawa przed rzekomo nieuchronnym i bliskim

Obawa przed rzekomo nieuchronnym i bliskim

konfliktem atomowym i przesadny, paranoidalny

konfliktem atomowym i przesadny, paranoidalny

strach przed sowieckimi agentami niebezpiecznie

strach przed sowieckimi agentami niebezpiecznie

kierował Stany Zjednoczone w kierunku państwa

kierował Stany Zjednoczone w kierunku państwa

autorytarnego - prowadzono między innymi szeroką

autorytarnego - prowadzono między innymi szeroką

inwigilację środowisk uznawanych za potencjalnie

inwigilację środowisk uznawanych za potencjalnie

niebezpieczne, na przykład artystów i dziennikarzy.

niebezpieczne, na przykład artystów i dziennikarzy.

background image

W bloku wschodnim wybuch zimnej wojny

W bloku wschodnim wybuch zimnej wojny

także wzniecił bardzo poważne napięcia

także wzniecił bardzo poważne napięcia

ideologiczne, przejawiające się falą terroru i

ideologiczne, przejawiające się falą terroru i

zbrodni epoki stalinowskiej, przede wszystkim

zbrodni epoki stalinowskiej, przede wszystkim

wobec nie komunistycznych bohaterów

wobec nie komunistycznych bohaterów

niedawno zakończonej II wojny światowej, ale

niedawno zakończonej II wojny światowej, ale

też konfliktem wewnątrz samych partii

też konfliktem wewnątrz samych partii

komunistycznych, oskarżanych o zapędy

komunistycznych, oskarżanych o zapędy

nacjonalistyczne, z czego największe rozmiary

nacjonalistyczne, z czego największe rozmiary

przybrał konflikt z liderem jugosłowiańskich

przybrał konflikt z liderem jugosłowiańskich

komunistów Josefem Broz Tito.

komunistów Josefem Broz Tito.

background image

Broń jądrowa

Broń jądrowa

i wyścig zbrojeń

i wyścig zbrojeń

background image

Pierwszy próbny wybuch

Pierwszy próbny wybuch

nuklearny przeprowadzono w

nuklearny przeprowadzono w

stanie Nowy Meksyk 16 lipca

stanie Nowy Meksyk 16 lipca

1945. Efekty znacznie

1945. Efekty znacznie

przekroczyły oczekiwania badaczy.

przekroczyły oczekiwania badaczy.

Siła wybuchu była równa 17-20

Siła wybuchu była równa 17-20

tysiącom ton TNT, temperatura

tysiącom ton TNT, temperatura

trzykrotnie wyższa niż na

trzykrotnie wyższa niż na

powierzchni Słońca, w promieniu

powierzchni Słońca, w promieniu

1600 metrów wyginęło wszelkie

1600 metrów wyginęło wszelkie

życie biologiczne, wrzący piasek

życie biologiczne, wrzący piasek

utworzył wokół miejsca, gdzie

utworzył wokół miejsca, gdzie

stało rusztowanie szklistą płytę.

stało rusztowanie szklistą płytę.

Harry Truman był tak zadowolony,

Harry Truman był tak zadowolony,

że nie odmówił sobie przyjemności

że nie odmówił sobie przyjemności

wspomnienia Stalinowi, że Stany

wspomnienia Stalinowi, że Stany

Zjednoczone dysponują bronią o

Zjednoczone dysponują bronią o

niezwykłej sile.

niezwykłej sile.

Broń jądrową postanowiono

Broń jądrową postanowiono

wykorzystać już 6 i 9

wykorzystać już 6 i 9

sierpnia przeciwko Japonii

sierpnia przeciwko Japonii

(Hiroszima i Nagasaki).

(Hiroszima i Nagasaki).

background image

Dopiero eksplozja w Hieroszymie,

Dopiero eksplozja w Hieroszymie,

gdzie w wybuchu nuklearnym

gdzie w wybuchu nuklearnym

zginęło w ciągu kilku sekund około 8

zginęło w ciągu kilku sekund około 8

tysięcy ludzi, uświadomiła Stalinowi,

tysięcy ludzi, uświadomiła Stalinowi,

że o polityce w powojennym świecie

że o polityce w powojennym świecie

zadecyduje nowa broń.

zadecyduje nowa broń.

background image

Wybuch wojny koreańskiej

Wybuch wojny koreańskiej

sprawił, że amerykański

sprawił, że amerykański

potencjał obronny zaczął

potencjał obronny zaczął

gwałtownie wzrastać.

gwałtownie wzrastać.

Pojawiła się nowa broń:

Pojawiła się nowa broń:

bomba wodorowa. Wybuch

bomba wodorowa. Wybuch

jednej bomby wodorowej

jednej bomby wodorowej

mógł spowodować

mógł spowodować

zniszczenia, jakie dotychczas

zniszczenia, jakie dotychczas

było w stanie wyrządzić

było w stanie wyrządzić

tysiąc eskadr bombowców w

tysiąc eskadr bombowców w

ciągu tysiąca nalotów.

ciągu tysiąca nalotów.

Pierwszy eksperyment z

Pierwszy eksperyment z

dużym, ważącym około 30

dużym, ważącym około 30

ton, urządzeniem

ton, urządzeniem

termojądrowym nazwanym

termojądrowym nazwanym

Mike

Mike

, odbył się 31

, odbył się 31

października (wg innych

października (wg innych

źródeł 1 listopada) 1952

źródeł 1 listopada) 1952

roku. Próbny wybuch powiódł

roku. Próbny wybuch powiódł

się i miał moc około 10

się i miał moc około 10

megafon. Wydawało się, że

megafon. Wydawało się, że

Amerykanie „uciekli”

Amerykanie „uciekli”

Rosjanom o całe

Rosjanom o całe

dziesięciolecia. Tymczasem ci

dziesięciolecia. Tymczasem ci

ostatni rozpoczęli prace nad

ostatni rozpoczęli prace nad

skonstruowaniem bomby

skonstruowaniem bomby

wodorowej na przełomie

wodorowej na przełomie

1947 i 1948 roku.

1947 i 1948 roku.

background image

Nikt nie potrafi powiedzieć dokładnie kiedy

Nikt nie potrafi powiedzieć dokładnie kiedy

Związek Radziecki dorównał potęgą militarną

Związek Radziecki dorównał potęgą militarną

Stanom Zjednoczonym. Datą przełomową było

Stanom Zjednoczonym. Datą przełomową było

niewątpliwie dokonanie przez Rosjan 29 sierpnia

niewątpliwie dokonanie przez Rosjan 29 sierpnia

1949 roku pierwszej próbnej eksplozji atomowej.

1949 roku pierwszej próbnej eksplozji atomowej.

Dla Stanów

Dla Stanów

Zjednoczonych

Zjednoczonych

stanowiła ona szok,

stanowiła ona szok,

gdyż nie

gdyż nie

spodziewano się,

spodziewano się,

żeby Rosjanom udało

żeby Rosjanom udało

się wyprodukować tę

się wyprodukować tę

broń wcześniej niż w

broń wcześniej niż w

połowie lat

połowie lat

pięćdziesiątych.

pięćdziesiątych.

Rosja po

Rosja po

skonstruowaniu

skonstruowaniu

bomby atomowej

bomby atomowej

przystąpiła

przystąpiła

niezwłocznie do

niezwłocznie do

pracy nad bronią

pracy nad bronią

wodorową.

wodorową.

background image

NARASTAJĄCY WYŚCIG

NARASTAJĄCY WYŚCIG

ZBROJEŃ

ZBROJEŃ

Za panowania Stalina ZSRR

Za panowania Stalina ZSRR

uczynił ambitny pierwszy krok

uczynił ambitny pierwszy krok

na drodze do wyścigu zbrojeń,

na drodze do wyścigu zbrojeń,

którego zwieńczeniem była

którego zwieńczeniem była

eksplozja bomby wodorowej w

eksplozja bomby wodorowej w

1953 r., dorównująca

1953 r., dorównująca

amerykańskiemu sukcesowi

amerykańskiemu sukcesowi

odniesionemu rok wcześniej.

odniesionemu rok wcześniej.

Bomby termonuklearne

Bomby termonuklearne

zapoczątkowały nowy etap w

zapoczątkowały nowy etap w

wyścigu zbrojeń, ale w latach

wyścigu zbrojeń, ale w latach

pięćdziesiątych prowadzenie w

pięćdziesiątych prowadzenie w

tej dziedzinie objęły Stany

tej dziedzinie objęły Stany

Zjednoczone. Przez kilka lat

Zjednoczone. Przez kilka lat

dominującą polityką USA była

dominującą polityką USA była

taktyka zmasowanego odwetu

taktyka zmasowanego odwetu

w razie jakiegokolwiek ataku

w razie jakiegokolwiek ataku

bronią konwencjonalną w

bronią konwencjonalną w

Europie Zachodniej.

Europie Zachodniej.

background image

Przed 1957 r. Związek

Przed 1957 r. Związek

Radziecki wystrzelił

Radziecki wystrzelił

międzykontynentalny

międzykontynentalny

pocisk balistyczny SS-6

pocisk balistyczny SS-6

na odległość kilku tysięcy

na odległość kilku tysięcy

kilometrów na obszar

kilometrów na obszar

Syberii. W związku z tym

Syberii. W związku z tym

gwałtownie wzrastało

gwałtownie wzrastało

zagrożenie dla Zachodu.

zagrożenie dla Zachodu.

Sowieci uczynili także

Sowieci uczynili także

pierwsze kroki w kierunku

pierwsze kroki w kierunku

wyprodukowania

wyprodukowania

skutecznych pocisków

skutecznych pocisków

balistycznych

balistycznych

wystrzeliwanych spod

wystrzeliwanych spod

wody, choć aż do początku

wody, choć aż do początku

lat sześćdziesiątych

lat sześćdziesiątych

udawało się je odpalić

udawało się je odpalić

tylko wtedy, gdy okręt nie

tylko wtedy, gdy okręt nie

był zanurzony, a ich zasięg

był zanurzony, a ich zasięg

wynosił niewiele ponad

wynosił niewiele ponad

1000 km. Pierwszy pocisk

1000 km. Pierwszy pocisk

podwodny nazwano SS-N-

podwodny nazwano SS-N-

4 Sark.

4 Sark.

background image

17 grudnia 1957 roku

17 grudnia 1957 roku

Amerykanie dokonali

Amerykanie dokonali

pierwszego próbnego

pierwszego próbnego

odpalenia rakiety

odpalenia rakiety

balistycznej

balistycznej

Atlas

Atlas

.

.

Jednakże nawet szybkie

Jednakże nawet szybkie

wprowadzenie tych

wprowadzenie tych

rakiet do wyposażenia

rakiet do wyposażenia

sił strategicznych nie

sił strategicznych nie

gwarantowało obrony i

gwarantowało obrony i

powstrzymania

powstrzymania

Związku Radzieckiego

Związku Radzieckiego

przed uderzeniem

przed uderzeniem

nuklearnym.

nuklearnym.

background image

Podbój kosmosu

Podbój kosmosu

background image

Rozpoczął się wyścig,

Rozpoczął się wyścig,

kto pierwszy wyśle

kto pierwszy wyśle

człowieka na Księżyc.

człowieka na Księżyc.

Przewaga ZSRR w

Przewaga ZSRR w

kosmosie okazała się

kosmosie okazała się

co prawda

co prawda

krótkotrwała, ale

krótkotrwała, ale

doprowadziła w

doprowadziła w

Stanach

Stanach

Zjednoczonych do

Zjednoczonych do

zmian w programach

zmian w programach

zbrojeniowych,

zbrojeniowych,

zwłaszcza po roku

zwłaszcza po roku

1961.

1961.

background image

W październiku 1957 r. kapsuła Sputnik, wyniesiona na orbitę

W październiku 1957 r. kapsuła Sputnik, wyniesiona na orbitę

okołoziemską przez rakietę SS-6, otworzyła nowe horyzonty i sprawiła,

okołoziemską przez rakietę SS-6, otworzyła nowe horyzonty i sprawiła,

że ZSRR wyprzedził USA w dziedzinie podboju kosmosu.

że ZSRR wyprzedził USA w dziedzinie podboju kosmosu.

Dla USA był to znak, że przegrywa z ZSRR w wyścigu technologicznym i

Dla USA był to znak, że przegrywa z ZSRR w wyścigu technologicznym i

wyścigu zbrojeń. Prestiż kraju podniósł dodatkowo kosmonauta Jurij

wyścigu zbrojeń. Prestiż kraju podniósł dodatkowo kosmonauta Jurij

Gagarin, pierwszy człowiek, który 12 kwietnia 1961 okrążył Ziemię po jej

Gagarin, pierwszy człowiek, który 12 kwietnia 1961 okrążył Ziemię po jej

orbicie. Gagarin, 27-letni pilot z rejonu Smoleńska, stał się bohaterem

orbicie. Gagarin, 27-letni pilot z rejonu Smoleńska, stał się bohaterem

narodowym.

narodowym.

background image

3 listopada 1957 roku

3 listopada 1957 roku

w kosmos poleciała

w kosmos poleciała

suczka Łajka -

suczka Łajka -

najsłynniejsze chyba

najsłynniejsze chyba

zwierzę-kosmonauta.

zwierzę-kosmonauta.

Niestety, na Ziemię

Niestety, na Ziemię

już nie wróciła.

już nie wróciła.

ZSRR do sukcesu

ZSRR do sukcesu

propagandowego

propagandowego

potrzebował tylko

potrzebował tylko

tego, aby wynieść

tego, aby wynieść

psa na orbitę.

psa na orbitę.

background image

21 lipca 1969 roku

21 lipca 1969 roku

Neil Armstrong

Neil Armstrong

jako pierwszy

jako pierwszy

Amerykanin

Amerykanin

postawił stopę na

postawił stopę na

Księżycu.

Księżycu.

To jest mały krok

To jest mały krok

człowieka, ale wielki

człowieka, ale wielki

krok ludzkości.

krok ludzkości.

background image

Bibliografia:

Bibliografia:

1. Bazylow L., Wieczorkiewicz P.,

1. Bazylow L., Wieczorkiewicz P.,

Historia Rosji,

Historia Rosji,

Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław

Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław

2005.

2005.

2. Marples D. R.,

2. Marples D. R.,

Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu,

Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu,

Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław

Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław

2006.

2006.

3. Wołoszański B.,

3. Wołoszański B.,

Sensacje XX wieku. Po II wojnie światowej,

Sensacje XX wieku. Po II wojnie światowej,

Wydawnictwo Magnum Sp. Z o.o., Warszawa 1995.

Wydawnictwo Magnum Sp. Z o.o., Warszawa 1995.

4.

4.

http://historia.gazeta.pl/historia/1,101157,6917430,Zimna_wojna.h

http://historia.gazeta.pl/historia/1,101157,6917430,Zimna_wojna.h

tml

tml


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
zimna wojna
Zimna Wojna - globalny konflikt, Zimna Wojna
zimna wojna
ZIMNA WOJNA
zimna wojna zakończenie
Zimna Wojna I
plan marshalla, Zimna Wojna
Zimna wojna 1945-1989, Zimna Wojna
wybrane konflikty zimnowojenne, Zimna Wojna
Zimna wojna o bogactwa Arktyki
zimna wojna odprezenie id 59044 Nieznany
ZIMNA WOJNA, europeistyka
Kartkówka zimna wojna imperium sowieckie ?kolonizacja
5 Zimna wojna – zakończenie
zelazna kurtyna, Zimna Wojna
12.Przegląd środków do przenoszenia, Zimna Wojna
rozbrojenie, Zimna Wojna

więcej podobnych podstron