Zimna wojna – zakończenie

Podsumowanie okresu detente

…… To co już było o detente …..

Wojna w Afganistanie i rewolucja w Iranie

Wojna w Afganistanie

Pod koniec września 2001 roku Stany Zjednoczone postanowiły wziąć odwet za wydarzenia, jakie miały miejsce w Nowym Yorku 11 września tego roku. Amerykanie chcieli zniszczyć jedynie Osamę bin Ladena i całą sieć orga-nizacji o charakterze terrorystycznym, jednak w rzeczywistości, jak podczas każdej wojny, najbardziej ucierpiała ludność cywilna.
„Stany Zjednoczone i Wielka Brytania zgromadziły potężne siły wojsko-we, z pomocą których przeprowadziły ataki na cele w Afganistanie, w szczegól-ności na lotniska, stanowiska obrony przeciwrakietowej i punkty strategiczne dla talibów.” Tak brzmiały relacje z całego świata. Z początku Amerykanie nie przyznawali się jednak do tego, że „niefortunnie” zrzucili „kilka” bomb na bez-bronnych Afgańczyków. Kiedy zaś cały świat poznał prawdę zsyłali im radio-odbiorniki, aby przekonać ich, po jakiej stronie powinni stać. Jednak niestety ci już wtedy zaczęli uciekać przed nalotami, których skutkiem były zniszczone domostwa i porozrywani na kawałki znajomi. Poza tym ci biedni ludzie w ogóle nie potrafią czytać, ani pisać, a tym bardziej nie rozumieją po angielsku.
Tak więc w chwili, gdy zamiast prawdziwych terrorystów zaczynali ginąć cywile sytuacja międzynarodowa diametralnie się zmieniła. Z początku wszyscy szczerze współczuli całemu Nowemu Yorkowi i ofiarom ich rodzinom. Nawet Rosja, czy inne komunistyczne państwa, które właściwie zawsze miały odmien-ne poglądy od USA, postanowiły poprzeć odwet na bin Ladena i innych terrory-stów. Lecz właśnie kiedy Amerykanie aż zanadto pokazali światu, na co ich stać, wówczas społeczność międzynarodowa zaczęła protestować przeciw nad-miernej agresji na Afganistan. Choć oficjalnie żadne ze sprzymierzonych z USA państw nie sprzeciwiło się atakom, ale wiadomo było, iż po raz kolejny Amery-kanie udowodnili światu, jaką potęgą militarną dysponują. Wcześniej przekonał się o tym m.in. Irak, Wietnam czy Korea Płn.
Tak więc Afgańczycy, a konkretnie rządzący krajem Talibowie musieli rozpocząć kolejną wojnę w niedługim czasie. Wcześniej pogrążony był w nie-ustannej walce o władzę, wojny domowe były niestety chlebem powszednim. Następnie Afganistan uległ wpływom ZSRR i uzależniony był od pomocy tego mocarstwa. W końcu zaś kraj nawiedzili Talibowie, którzy zdobyli władzę i wprowadzili potworny reżim. Jednak rdzenna ludność nie poddała się bez walki, zatem wciąż trwały działania wojenne. W ciągu ostatnich kilku lat z Afganistanu emigrowało wiele milionów ludzi, co dla kraju o liczby ok. 18 mln obywateli ogromna liczba.
Skutki tej wojny mogą być niewyobrażalne nie tylko dla Afganistanu czy Stanów Zjednoczonych, lecz również dla całego świata. Pierwszym ogromnym problemem może być wcześniej wspomniany wysoki odsetek uchodźców w tym islamskim kraju. Zniszczona doszczętnie gospodarka państwa także nie zamie-rza się w obecnej chwili polepszyć. Ogromne ubóstwo i szerzące się choroby dziesiątkują ludność. Zaś ci, którzy pozostali przy życiu ledwo wiążą koniec z końcem lub emigrują do sąsiednich państw, gdzie rzadkością nie są gigantyczne obozy dla uchodźców. Kolejnym problemem może stać się mentalność Afgań-czyków. Wielcy przywódcy religijni z wielką łatwością potrafią manipulować wyznawcami swoich religii. Tak też jest z islamem. Organizacje terrorystyczne takie jak Al-Khaida Osamy bin Ladena potrafią przyłączyć w swoje szeregi wie-lu młodych ludzi, gotowych na śmierć w imię Allaha. Tak więc terroryzm jest ogromnym zagrożeniem związanym z państwami islamskimi, a szczególnie z tym jednym. Nigdy nie wiadomo kiedy zaatakują i jaką broń dokładnie posiada-ją. Nienawiść Arabów wobec krajów cywilizowanych rośnie i nie wiadomo czy nie czeka nas wojna, która miałaby podłoże religijne.
Niestety powiększa się również różnica pomiędzy krajami Trzeciego Świata, do których należy m.in. Afganistan. Przyczyną tej sytuacji jest globali-zacja, mówiąca o ujednoliceniu całego świata, więc o zatraceniu przez poszcze-gólne kraje swoich odrębności kulturalnych i językowych. Sprzeciwiają się temu także kraje arabskie. Jak więc widać perspektywy po wojnie w Afganistanie nie są zbyt pozytywne.
Wojna ta niesie za sobą także skutki w postaci załamania się gospodarek wielu krajów na świecie. W kilka godzin po zamachach na Nowy Jork giełda nowojorska zanotowała największy spadek od kilkudziesięciu lat. Wkrótce po niej, następne rynki, nawet te najbardziej stabilne poupadały o wiele procent. To udowadnia, iż działania wojenne mają ogromny wpływ na gospodarkę całego świata. Gdyby zatem USA zanotowała kolejną tak ogromną klęskę, jej skutki gospodarcze byłyby niewyobrażalne. Potencjał militarny państw związanych z terroryzmem jest tak wieli, iż mógłby zadać Amerykanom tak potężny cios. Wtedy katastrofa ekonomiczna osiągnęłaby najwyższy punkt w historii.
Gdyby doszło do wojny pomiędzy krajami arabskimi, a cywilizacją za-chodnią, te pierwsze mogłyby odnieść zwycięstwo. Różnica pomiędzy nami a nimi jest podstawowa. Arabowie nie zważają na straty ludności, zamachy samo-bójcze w ich wykonaniu nie są niczym niezwyczajnym. Z kolei my cenimy ży-cie ponad wszystko. Opłakujemy śmierć każdego człowieka, wznosimy hołd za bohaterów wojennych, nie poświęcamy bez powodu życia cywilnej ludności. Dlatego islamskie państwa zwyciężyłyby w takim konflikcie. Z resztą jeszcze nikomu nie udało się podbić Afganistanu. Nie byli w stanie zrobić tego Sowieci ani Amerykanie. Oni mają tak silną wolę walki i zwycięstwa, że nawet najlepiej wyszkoleni komandosi nie byliby w stanie tego dokonać.
Tak więc wojna z Afganistanem nie będzie taka łatwa, jak może się wy-dawać i może potrwać jeszcze bardzo długo. A jej skutki dla całego świata mogą być bardzo przykre i dotkliwe.

rewolucja w Iranie

?????

polityka Reagana

Polityka Reagana w stosunku do Europy Zachodni

Stosunek państw europejskich do konfliktów światowych zdecydowanie różnił się od założeń Reagana zwalczania komunizmu we wszystkich krajach świata. Zasobna, ale także przestraszona perspektywą wybuchu konfliktu atomowego Europa, coraz bardziej zamykała się w kręgu własnych interesów. Na jej bierność wpływało także przekonanie, że Stany Zjednoczone dążyły do unilateralizmu, czyli przywództwa. Reagan był sojusznikiem innego konserwatywnego polityka, premier Wielkiej Brytanii, pani Margaret Thatcher. W roku 1985 Reagan podczas wizyty w RFN razem z kanclerzem Helmutem Kohlem 11 kwietnia złożyli kwiaty na grobach niemieckich żołnierzy poległych w obu wojnach światowych. Problem pojawił się w momencie, gdy okazało się, że 49 z 56 grobów należało do byłych SS-manów.

Działania prezydenta w Ameryce Łacińskiej i na Bliskim Wschodzie

Reagan popierał wszelkie ruchy antykomunistyczne. Mimo akcentowania wartości demokratycznych USA udzielało w Ameryce Łacińskiej wsparcia wielu dyktatorom, którzy często łamali prawa człowieka walcząc z marksistowską partyzantką, ale też dla swoich partykularnych interesów -czynił to jednak w imię nadrzędnej według niego walki ze światowym komunizmem. W krajach rządzonych przez lewicowe władze Reagan wspierał prawicowe grupy zbrojne. W roku 1983 Reagan wysłał żołnierzy U.S. Army do Grenady, aby obalili radykalnie lewicowy rząd, zapobiegając powstaniu „nowej Kuby”. Z drugiej strony krytyka poczynań republikańskiej administracji doprowadziła do powołania Amerykańskiej Agencji do Spraw Rozwoju Międzynarodowego (United States Agency for International Development), która miała wspierać rozwój demokracji w Ameryce Łacińskiej.

Wiosną roku 1983 Reagan wysłał oddziały amerykańskich Marines do Libanu, który rozdzierała w tym czasie wojna domowa. Plany pokrzyżowali mu islamscy terroryści wspierani przez Iran. Do amerykańskich koszar wdarła się ciężarówka wypełniona materiałami wybuchowymi. Potężna eksplozja odebrała życie 241 żołnierzom USA. Reagan chcąc uniknąć potencjalnie nieuchronnych dalszych strat i reakcji na nie opinii publicznej w Ameryce wycofał wojska z Libanu.

Afera Iran-Contras

Podczas sprawowania urzędu przez Reagana wybuchł skandal wokół jednej z tajnych operacji CIA. Administracja przekazywała fundusze rebeliantom należącym do ruchu Contras walczącego z lewicowym rządem Nikaragui. Pieniądze pochodziły z nielegalnej sprzedaży broni władzom Iranu podczas wojny z Irakiem. Oba te czyny były sprzeczne z ustawami. Reagan twierdził, że o niczym nie wiedział i obciążył odpowiedzialnością swoich podwładnych. Przyznał jedynie, że sprzedawano broń do Iranu w celu jakoby pomocy w uwolnieniu amerykańskich zakładników przetrzymywanych przez Hezbollah na terenie Libanu. Prokuratorzy z Amerykańskiego Biura Niezależnego Prokuratora (Office of the Independent Counsel) uznali, że prezydent był winien braku nadzoru, jednak większość Amerykanów wierzyła w jego niewinność. W czasie urzędowania Reagana kilku podwładnych zostało przyłapanych na łapówkarstwie albo nielegalnym lobbingu, ale prezydent wyszedł z tych skandali obronną ręką. Zasiadająca w Kongresie Patricia Schroeder nazwała go teflonowym prezydentem (do teflonu nic nie przywiera).

Walka z „imperium zła”

Reagan stworzył kilka chwytliwych określeń; 8 marca 1983 roku prezydent nazwał ZSRR imperium zła.

Podczas wizyty w Zachodnich Niemczech w 1987 roku przemawiał pod murem berlińskim (przed Bramą Brandenburską). Wezwał wtedy przywódcę ZSRR Michaiła Gorbaczowa do zniszczenia tego fizycznego symbolu żelaznej kurtyny, oddzielającej kraje kapitalistyczne od komunistycznych słowami:

Wielu historyków uważa, że Reagan przyczynił się decydująco do przegranej ZSRR; inni sądzą, że komunistyczne imperium upadło pod własnym ciężarem. Na pewno ogromne znaczenie miało narzucenie przez prezydenta USA tempa wyścigu zbrojeń, w tym zwłaszcza wprowadzenie do użytku nowych zaawansowanych technologii i rozpoczęcie prac badawczo-konstrukcyjnych nad nowymi rodzajami broni. Jednym z najbardziej znanych projektów Reagana było rozpoczęcie programu rozwoju strategicznego – narodowego systemu obrony antybalistycznej pod nazwą Strategic Defense Initiative (SDI). Emanacją idei SDI, było zadane 23 marca 1983 w trakcie telewizyjnego Orędzia do Narodu retoryczne pytanie:

Czyż nie byłoby lepiej ratować życie ludzi, zamiast mścić ich śmierć?^[4]

Przez wiele krajów przetoczyła się fala, finansowanych w dużej mierze z Funduszu Zagranicznego KPZR, pacyfistycznych protestów. Po latach, na pytanie dziennikarza, jaki jego zdaniem moment zadecydował o upadku ZSRR, Gorbaczow odpowiedział: „Bez najmniejszej wątpliwości, konferencja w Reykjaviku”. Kraje komunistyczne nie posiadały dość środków na konkurowanie w dziedzinie „gwiezdnych wojen”.

Reagan wspierał dążenia Polaków do obalenia komunizmu zarówno ze względu na Polonię amerykańską, jak i na znaczenie tego ruchu w konfrontacji z ZSRR. Za jego zgodą CIA przekazywała polskim opozycjonistom fundusze na walkę z władzami komunistycznymi. Po wizycie w Polsce Jana Pawła II w 1979 i strajkach sierpniowych w 1980 opozycja zyskała siłę i władze zostały zmuszone do podpisania porozumienia z nowo powołanym związkiem „Solidarność”. Reagan wspierał też akcję pomocy dla działaczy ruchu Solidarności po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, a także doprowadził do nałożenia na Polską Rzeczpospolitą Ludową sankcji gospodarczych.

Sankcje pogłębiły kryzys gospodarczy w Polsce: zadłużona gospodarka nie była w stanie uzyskać wystarczającej ilości dolarów na spłacanie zaciągniętych w tej walucie kredytów. Dobra importowane stały się w kraju zupełnie niedostępne. Zachodnie towary sprzedawano jednak w sklepach sieci Pewex za dolary i inne waluty wymienialne. Na wiele podstawowych towarów wprowadzono kartki. Kryzys zmusił polskie władze do reform, co wkrótce po zakończeniu kadencji Reagana doprowadziło do obrad Okrągłego Stołu i przekształcenia Polski w kraj demokratyczny o gospodarce wolnorynkowej. W tym czasie również ZSRR pogrążył się w kryzysie i rozpadł ostatecznie 3 lata po zakończeniu rządów Reagana.

rządy Gorbaczowa i czasy pierestroiki

Rządy Gorbaczowa, “Głasnost”. Rozpad ZSRR.

W 1985 roku po śmierci, ówczesnego sekretarza KC KPZR, Konstantina Czernienki, nowym sekretarzem został Michił Gorbaczow. Prezentował on nową politykę i wprowadził nowe elementy do polityki rosyjskiej. O tym, że to właśnie on został nowym sekretarzem zdecydowali starzy aparatczykowie, Minister Spraw Zagranicznych Andrej Gromyk, szef KGB Wiktor Czebrikow i szef kadr partii Jegor Ligaczow.

Gorbaczow obejmując stanowisko doskonale wiedział, że Rosja wymaga wiele reform. Imperium ZSRR oparte na ideach komunistycznych nie mogła nadal walczyć i konkurować z silnymi i bogatymi Stanami Zjednoczonymi. Upadająca gospodarka, bieda, i wiele innych aspektów spowodowanych zbyt dużymi nakładami na zbrojenia nie pozwalały już dłużej ZSRR na wyścig zbrojeń.

Gorbaczow swoim planem uzdrowienia kraju wzbudzał wiele kontrowersji, najważniejsza to chęć odbudowy ZSRR w oparciu o zasady leninizmu i na podwalinach ustrojowych stalinizmu.

Główne założenia swojej polityki Gorbaczow przedstawił w 1985 roku na plenum KC KPZR. Wtedy to padły, jak się później okazało ważne nie tylko dla ZSRR, ale i dla całego świata, słynne słowa Pierestrojka- przebudowa, głasnost-jawność i uskrojenije-przyspieszenie. Gorbaczow swoje rządy rozpoczął od radykalnych zmian kadrowych w kierownictwie partii.

Z biura partyjnego usunął starszych prominentnych działaczy a kluczowe stanowiska obsadził swoimi ludźmi. W ten sposób Nikołaj Ryżkow został premierem, Edward Szewardnadze objął stanowisko Ministra Spraw Zagranicznych natomiast prof. Aleksander Jakowlew został kierownikiem wydziału ideologicznego. Jakowlew okazał się motorem napędowym pierestrojki. Do biura politycznego trafił również kontrowersyjny Jegor Ligaczow, uznawany za lidera tzw. partyjnego betonu. Były Minister Spraw Zagranicznych Andrej Gromyko zajął honorowe stanowisko przewodniczącego Rady Najwyższej ZSRR. Zmiany kadrowe dokonane zostały także na niższych szczeblach w krajach, obwodach i rejonach. Już trzy lata później jedynie 1/5 sekretarzy szczebla regionalnego pochodziło z władz partyjnych rządzących przed Gorbaczowem. Taki zabieg dał Gorbaczowowi poparcie nowych i młodych członków. Roszady kadrowe spowodowały również usunięcie z partii polityków powiązanych z początkiem epoki Stalina i okresem tzw. wielkiej czystki. Odchodzili zarówno starsi działacze wychowani na polityce Stalina jak i inni dogmatyczni działacze betonu partyjnego. Nowe władze miały mieć nowe świeże i otwarte podejście dostosowane do panujących warunków.

Na zjeździe KC KPZR w 1986 roku partia zatwierdziła projekt stanowiący o zwiększeniu dochodu narodowego. Partia nadal głosiła wyższość socjalizmu nad kapitalizmem i wróżyła szybki rozkład kapitalizmu. Wszelkie działania Gorbaczowa zmierzające do rozwoju i poprawy sytuacji gospodarczej okazały się nie efektywne. Wszystkie jego założenie nie zostały odpowiednio zrealizowane a efekt był taki, że pozostawił po sobie podobne wrażenia jak jego poprzednicy zarządzający państwem w oparciu o gospodarkę centralnie planowaną. Reformy rynkowe nie doszły do skutku nawet w okresie wielkiego kryzysu w roku 1988. Wszystkie działania nawet nie pobudziły sowieckiej gospodarki na tyle by można było zobaczyć efekty. Polityka głasnosti doprowadziła do niezadowolenia społecznego. Społeczeństwo dowiedziało się o różnicach i zapaści cywilizacyjnej, jaka dzieli ich od innych krajów, o nadużyciach finansowych o malwersacjach o korupcji. Przeprowadzenie kolejnej przebudowy okazało się niezwykle trudnym zadaniem, gdyż ludzie nie ufali rządzącym i nie mieli już nadziei.

Gospodarka ZSRR była w bardzo złej sytuacji dodatkowo napiętą sytuację pogorszyły strajki robotników. Gospodarka okazała się gospodarką niedoboru. To, jaka jest sytuacja dotarło w końcu do społeczeństwa i wywołało panikę, ludzie wykupywali towary z półek obawiając się o przyszłość. Tak, więc hasła przewodnie głoszone przez Gorbaczowa, czyli reforma systemu oraz jawność życia, okazało się, że znalazły pokrycie i urzeczywistnienie. Po 1986 roku ogłaszano amnestie dla większości więźniów politycznych, osadzonych w więzieniu za kooperacje z wrogiem bądź działania przeciw ZSRR. Nastąpiła większa liberalizacja i swoboda życia publicznego, władze przychyliły się do projektu mówiącego o wolności słowa. Szybko odrodziły się lub powstały nowe organizacje, stowarzyszenia, które na początku kultywowały ofiary stalinizmu, chroniły język narodowy czy zajmowały się ochroną środowiska naturalnego. W kwietniu 1986 roku miało miejsce przykre i tragiczne w skutkach wydarzenie. W Czarnobylu w ZSRR miała miejsce groźna awaria reaktora atomowego. Awaria okazała się największą katastrofą w dziejach elektrowni atomowych. Miało to również konsekwencje polityczne a także społeczne, objawiające się aktywniejszymi i intensywniejszymi działaniami społecznymi. Wolność słowa powodowała, że coraz głośniej słychać było głosy krytyki ze strony ludu, które już jawnie mówiło o nieudolności komunistycznych władz i o zbrodniach, jakie popełniono w okresie stalinizmu. Z partii zaczęło coraz więcej ludzi odchodzić. Partia nie cieszyła już się wcześniejszą dobrą opinią i zaufaniem. Do łask powróciły normy chrześcijańskie prawosławia. Cerkiew rosyjska przeżyła w tym czasie okres renesansu. W roku 1988 cerkiew przyjęła nowy statut, traktujący o wolności słowa oraz uniezależniający rosyjski kościół od władz partii zarówno szczebla lokalnego jak i centralnego.

Swoboda społeczna, jaka rozwijała się po 1985 roku doprowadziła do większego pluralizmu w życiu politycznym, nowe organizacje i partie powstawały szybko i w coraz większych ilościach. Początkowe nowe ruchy miały charakter nieoficjalny. Większość z nich powstałą w republikach nadbałtyckich i na Zakaukaziu. Miały charakter masowych frontów ludowych, coraz bardziej i jawniej dążących do usamodzielnienia swoich krajów i uniezależnienia od ZSRR. Głośno robiło się także o konfliktach narodowych, jakie powstawały, władze kompletnie do takiego stanu rzeczy nieprzygotowane nie miały ani planu ani koncepcji na poprawę sytuacji. Pierestrojka Gorbaczowa stanęła przed wielkim zagrożeniem. Rządzący komuniści nie byli dostatecznie zadowoleni ze zmian, jakie wprowadzał Gorbaczow. Jednak ich uległość i ugodowość pozwalały na dalsze realizowanie reform. Nie byli w stanie przeciwstawić się nowemu sekretarzowi. Gorbaczow, do końca wierzył w idee realnego socjalizmu, co pozwalało sądzić kolegom partyjnym, iż wprowadzane zmiany nie posunął się za daleko i nie przekroczą pewnej granicy. Jednak zmiany doprowadziły do znacznych posunięć nawet ze strony nomenklatury partyjnej. Partia angażowała się w prywatne i półprywatne inicjatywy gospodarcze.

Polityka Gorbaczowa również wprowadziła znaczne zmiany w polityce zagranicznej ZSRR. Doprowadziła do porozumienia w sprawie wycofania sowieckich wojsk z Afganistanu, z terenów bardzo ważnych i strategicznych dla ZSRR. W 1989 roku kolejne rządy w republikach bloku radzieckiego upadały, na co ostatecznie przystał Gorbaczow. Polityczne i gospodarcze zmiany, jakie nadchodziły dla Europy Środkowej i Wschodniej były nieuchronne i nieuniknione. Zmiany były wymuszone nie tylko kryzysem, zmianami władz, ale i sama gospodarka, aby stać się konkurencyjna i wydajna musiała się bardziej zliberalizować. Gorbaczow widząc, iż zmiany nastąpią niezależnie od polityki prowadzonej przez władze ZSRR, nie reagował na takie wydarzenia jak upadek muru berlińskiego w 1990 roku czy zjednoczenie Niemiec. Polityka ZSRR bardziej się otworzyła, w 1991 roku zawarto układ z Chinami rozwiązujący sporne sprawy graniczne. Zakończono również prowadzenie zbrojnych działań w Ameryce Środkowej w Salwadorze, co dało również kres w działaniach popierających ugrupowania terrorystyczne. Zdemokratyzowano również życie polityczne w Nikaragui. Na początku lat dziewięćdziesiątych nadbałtyckie republiki powoli odłączały się od ZSRR. Podobnie Litwa, Łotwa i Estonia, gdzie opozycja doszła do władzy i wkrótce ogłoszono niepodległość tych krajów. Ostateczną próbą utrzymania wpływu ZSRR było przeprowadzenie referendum w republikach, w którym proponowano utrzymanie jedności ZSRR na zasadach równouprawnienia i suwerenności poszczególnych krajów. Jednak taki zabieg nie przyniósł zamierzonych efektów, a kilka państw nawet nie wzięło udziału w referendum.

W 1991 roku w wyborach prezydenckich Federacji Rosyjskiej zwyciężył lider obozu demokratycznego Bory Jelcyn. W sierpniu doszło do zamachu stanu w wyniku, czego aresztowano Michaiła Gorbaczowa a władze przejął Komitet Stanu Wyjątkowego Giennadijem Janajewem na czele. Jednak tzw. Pucz Janajewa nie był odpowiednio przygotowany i załamał się już po kilku dniach. Zamach tylko przyspieszył rozpad Związku Radzieckiego. Kolejno Ukraina i Białoruś ogłosiły niepodległość. Zlikwidowano KGB i KPZR. Gorbaczow nadal utrzymywał, że najlepszym wyjściem byłoby utrzymanie jedności Związku, Jelcyn natomiast chciał doprowadzić do związku państw na zasadzie konfederacji.

czasy pierestroiki

Pieriestrojka^[1] (ros. перестройка – przebudowa) – potoczna nazwa procesu przekształceń systemu komunistycznego w ZSRR w latach 1985-1991. Początkowo pierestrojka wraz z hasłami głasnosti (ros. jawności) i uskorienia (ros. przyspieszenia) stanowiły symbol nowego kursu politycznego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR). Został on zapoczątkowany w 1985 przez Michaiła Gorbaczowa po objęciu przezeń stanowiska sekretarza generalnego Komitetu Centralnego KPZR i jego doradcę Aleksandra N. Jakowlewa. Podstawowe zasady pierestrojki określił Gorbaczow w książce pt.: Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i dla całego świata, opublikowanej w 1988.

Jej istotą była modernizacja gospodarki, częściowe jej urynkowienie, zwiększanie swobód obywatelskich i ocieplenie stosunków z państwami zachodnimi. Pieriestrojka stała się katalizatorem świadomości narodowej w republikach radzieckich, w pierwszym rzędzie bałtyckich i zakaukaskich, doprowadzając do rozpadu ZSRR razem z systemem innych komunistycznych państw satelickich ZSRR w Eurazji (tzw. blok wschodni) (głównie poza ChRL), wojskowym Układem Warszawskim oraz systemem gospodarczym RWPG.

Sukces pieriestrojki miał gigantyczne znaczenie dla bezpieczeństwa wojskowego, interesów ekonomicznych USA i europejskich państw zachodnich. W wyniku zniszczenia konkurenta gospodarczo-wojskowego państw euroatlantyckich USA pozostało jedynym supermocarstwem.