„ SYSTEM DOCHODÓW PUBLICZNYCH W POLSCE”

Zmiana systemu społeczno-ekonomicznego w Polsce, jak również związana z nią ciągła przebudowa systemu finansów publicznych powoduje potrzebę większego zainteresowania finansami publicznymi. Finanse publiczne odgrywają coraz bardziej znaczącą rolę w dziedzinie realizowania i organizowania procesu zaspokajania potrzeb społecznych.

Gospodarka publicznymi zasobami finansowymi oddziałuje na procesy zachodzące we wszystkich sferach życia publicznego i gospodarczego. Decyzje podejmowane przez władzę państwową oddziałują na system gospodarczy całego państwa. W związku z tym, że system, finansów publicznych ulega ciągłym przeobrażeniom, koniecznym staje się dokonywanie zmian i korekt dotyczących rozwiązań systemowych.

Zgodnie z przepisami Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku środki finansowe

na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. Skutkuje to

koniecznością corocznego uchwalania budżetu.

Przez środki publiczne rozumie się wszystkie wpływy finansowe gromadzone na

rachunkach władz publicznych. Jest to pojęcie szersze niż dochody publiczne, gdyż

obejmuje także wszelkiego rodzaju przychody.

ŚRODKAMI PUBLICZNYMI SĄ:

1. dochody publiczne;

2. środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, np. środki przeznaczone na realizację

programów przedakcesyjnych, środki pochodzące z funduszy strukturalnych i

Funduszu Spójności; środki Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych

„Sekcja Gwarancji”;

3. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz

innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące:

a. ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

b. z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu

terytorialnego,

c. ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

d. z otrzymanych pożyczek i kredytów;

4. przychody jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych uzyskiwane w

związku z prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł.

DOCHODY PUBLICZNE DZIELIMY NA:

1. dochody bieżące - obejmują wszystkie wpływy z podatków oraz dochody

nie podatkowe (np. składki na ubezpieczenia emerytalno - rentowe, cło, wpłaty z zysku

NBP i spółek Skarbu Państwa),

2. dochody kapitałowe (majątkowe) - obejmują dochody ze sprzedaży nie finansowych

aktywów kapitałowych, aktywa niematerialne, zapasy.

L.p.	Źródło dochodów publicznych		Wielkość		Udzial		Suma
1.	F. Ubezpieczeń Społecznych		61 557,8		21,3%		21,3%
2.	VAT od importu towarów i usług		36 584,3		12,7%		33,9%
3.	Podatek należny od osób fizycznych (cz. PIT)		30 840,4		10,7%		44,6%
4.	Akcyza od wyrobów krajowych		25 506,8		8,8%		53,4%
5.	Kasy Chorych		23 506,0		8,1%		61,6%
6.	VAT od pozostałych towarów i usług		16 300,0		5,6%		67,2%
7.	Jednostek pozabudżetowych		14 812,2		5,1%		72,3%
8.	Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)		14 080,1		4,9%		77,2%
9.	Podatek od nieruchomości		8 362,9		2,9%		80,1%
10.	Pozostałych jednostek sektora		7 687,8		2,7%		82,8%
11.	Wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego		4 868,8		1,7%		84,4%
12.	F. Pracy		4 678,5		1,6%		86,1%
13.	Pozostałe		4 358,0		1,5%		87,6%
14.	Cła		4 060,5		1,4%		89,0%
15.	Prawa majątkowe		3 886,9		1,3%		90,3%
16.	Wpływy z opłat za koncesje i licencje		3 391,0		1,2%		91,5%
17.	Akcyza od wyrobów importowanych		3 352,8		1,2%		92,6%
18.	Dochody kapitałowe		3 296,2		1,1%		93,8%
19.	Opłaty lokalne		2 330,3		0,8%		94,6%
20.	Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych		2 084,5		0,7%		95,3%
21.	Wpływy z różnych opłat		1 824,4		0,6%		95,9%
22.	F. Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej		1 534,7		0,5%		96,5%
23.	Państwowy F. Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych		1 504,5		0,5%		97,0%
24.	Dochody zagraniczne		1 172,9		0,4%		97,4%
25.	F. Emerytalno-Rentowy		906,1		0,3%		97,7%
26.	Podatek od czynności cywilnoprawnych		876,0		0,3%		98,0%
27.	Bezzwrotna pomoc z UE		851,1		0,3%		98,3%
28.	Podatek rolny		791,7		0,3%		98,6%
29.	Dywidendy i kwoty uzyskane ze zbycia praw majątkowych		726,1		0,3%		98,8%
30.	Podatek od gier		667,3		0,2%		99,1%
31.	Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne od ludności		491,8		0,2%		99,2%
32.	Podatek od środków transportowych		419,6		0,1%		99,4%
33.	Karta podatkowa		259,8		0,1%		99,5%
34.	Wpłaty z zysków spółek		237,3		0,1%		99,6%
35.	Wpływy z usług		201,6		0,1%		99,6%
36.	Podatek od spadków i darowizn		184,0		0,1%		99,7%
37.	F. Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym		179,6		0,1%		99,7%
38.	F. Alimentacyjny		174,0		0,1%		99,8%
39.	F. Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych		145,5		0,1%		99,9%
40.	Podatek leśny		108,4		0,0%		99,9%
41.	F. Ochrony Gruntów Rolnych		96,1		0,0%		99,9%
42.	F. Administracyjny		94,3		0,0%		100,0%
43.	Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych		72,4		0,0%		100,0%
44.	Podatek od posiadania psów		15,0		0,0%		100,0%
45.	Zaległości z podatków zniesionych		10,7		0,0%		100,0%
46.	VAT zryczałtowany		8,8		0,0%		100,0%
47.	F. Prewencji i Rehabilitacji		3,4		0,0%		100,0%
48.	F. Promocji Twórczości		1,3		0,0%		100,0%
49.	Państwowy F. Kombatantów		0,3		0,0%		100,0%
SUMA		289 104,4		100,0%		100,0

ISTOTA I KLASYFIKACJA DOCHODÓW PUBLICZNYCH

Dochody publiczne - strumienei środków pieniężnych przeznaczone na finansowanie wydatków publicznych. Wydatki te związane są. z wykonywaniem zadań publicznych. Dochody publiczne obejmują wszelkie wpływy uzyskiwane przez podmioty prowadzące publiczną działalność finansową. Można je podzielić na dochody publiczne budżetowe i dochody publiczne pozabudżetowe. Pierwsze z nich to strumienie środków pieniężnych znajdujące odzwierciedlenie w budżecie (państwa lub samorządu). Dochody pozabudżetowe są strumieniami środków pieniężnych nie ujętymi w budżecie, aczkolwiek mogą być z nim powiązane.

Ze względu na dużą różnorodność dochodów publicznych można je klasyfikować również przyjmując trzy następujące kryteria:

• ekonomiczne,

• prawne,

• organizacyjne.

Kryterium ekonomiczne - wskazanie źródła pochodzenia dochodów publicznych. Podstawowym źródłem pochodzenia dochodów publicznych jest produkt narodowy netto, czyli dochód narodowy danego państwa.

Kryterium prawne- umożliwia podział dochodów publicznych na:

- przymusowe i dobrowolne,

- bezzwrotne i zwrotne,

- odpłatne i nieodpłatne,

- zasadnicze i uboczne.

Przeważając dochody przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne.

Kryterium organizacyjne - podział dochodów publicznych na dochody gromadzone przez organy centralne oraz na dochody gromadzone przez organy samorządu terytorialnego.

Dochody publiczne można podzielić również na pierwotne i wtórne. Pierwotne dochody publiczne powstają wskutek tego, iż ceny sprzedaży wytworzonych towarów i świadczonych usług są wyższe od kosztów ich wytworzenia. Pierwotne dochody publiczne powstają również w wyniku działalności kredytowej banków. Natomiast dochody będące rezultatem redystrybucji, czyli powstające z dochodu lub majątku innych podmiotów, są to dochody wtórne.

W mechanizmie tworzenia dochodów publicznych istotną rolę pełni produkt narodowy netto, nazywany również dochodem narodowym.

Polski produkt narodowy brutto jest miarą łącznych dochodów osiąganych przez obywateli państwa polskiego niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. Produkt narodowy brutto jest równy produktowi krajowemu brutto powiększonemu o dochody netto uzyskiwane z tytułu własności za granicą.

Podatkowe, a nie podatkowe dochody publiczne.

Podstawowymi instrumentami prawno finansowymi w zakresie dochodów publicznych są podatki, stąd przeważająca część publicznych dochodów nazywana jest publicznymi dochodami podatkowymi.

W klasyfikacji dochodów publicznych trzeba uwzględnić też nie podatkowe dochody publiczne. W najszerszym znaczeniu dochody te uzyskiwane są dzięki wszelkim instrumentom prawno finansowym poza podatkami.. Uzyskiwane są zarówno na szczeblu centralnym, jak i samorządowym.

Klasyfikacja nie podatkowych dochodów publicznych.

Dochody publiczne typu nie podatkowego mogą być różnie klasyfikowane w zależności od przyjętych kryteriów. Najważniejszym kryterium jest cel, dla którego owe dochody się pobiera; inne ważne kryteria to prawne formy ich występowania.

Ze względu na cel pobierania nie podatkowych dochodów publicznych można je podzielić na dochody fiskalne i pozafiskalne. Pierwsze z nich pobiera się głównie w celu tworzenia publicznych zasobów pieniężnych służących realizacji różnorodnych zadań przez organy państwowe i samorządowe. Natomiast drugie pobierane są głównie po to, aby oddziaływać na różnorodne dziedziny życia społecznego i gospodarczego.

Z uwagi na prawny charakter form dochodów publicznych typu nie podatkowego można je podzielić na dochody:

- bezzwrotne i zwrotne,

- odpłatne i nieodpłatne,

- obowiązkowe i dobrowolne,

- ogólne i indywidualne.

Znaczną rolę wśród nie podatkowych dochodów publicznych odgrywają dochody bezzwrotne, ale występują też dochody zwrotne, takie jak pożyczki, kredyty czy lokaty. Dochody publiczne w przeważającym zakresie mają też charakter nieodpłatny, np. wpłaty gmin. Część z nich charakteryzuje się jednak cechą odpłatności (opłaty). Przeważająca część dochodów publicznych ma charakter obowiązkowy.

Wśród nie podatkowych dochodów publicznych przeważają świadczenia o charakterze ogólnym, to znaczy takie, które są spełniane według zasad ustalanych dla podmiotów znajdujących się w sytuacji ściśle określonej przez prawo.

Fundusz publiczny oznacza zasoby pieniężne i strumienie środków pieniężnych znajdujących się w dyspozycji organów publicznych, a także instytucji publicznoprawnych. Istnieją trzy podstawowe źródła tworzenia funduszy publicznych:

• podatki i opłaty,

• pożyczki,

• dochody z majątku publicznego.

Fundusze publiczne służą finansowaniu zadań wykonywanych przez organy państwowe, samorządowe, instytucje publicznoprawne, agendy itp.

Zakres nie podatkowych dochodów publicznych.

W ustawie zasadniczej nie występuje w ogóle pojęcie dochodów publicznych ani podział owych dochodów na podatkowe i nie podatkowe. Ustawodawca posługuje się jedynie pojęciem podatku i daniny publicznej. Danina - oznacza wszelkie przymusowe świadczenia bezzwrotne, a zatem tym pojęciem objęte są przede wszystkim podatki, opłaty, dopłaty, a także inne świadczenia pieniężne o charakterze przymusowym i bezzwrotnym.

W przepisach:

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie występuje podział dochodów publicznych na dochody państwowe i samorządowe.

Dla ustalenia zakresu nie podatkowych dochodów publicznych istotne znaczenie ma ustawa o finansach publicznych. W świetle tej ustawy do środków publicznych zaliczamy dochody publiczne, które dzieli na dwie zasadnicze kategorie:

• daniny publiczne, czyli podatki i inne świadczenia pieniężne; obowiązek ich ponoszenia na rzecz państwa wynika z odrębnych ustaw;

• pozostałe dochody, a więc opłaty, dochody z mienia (w szczególności z najmu oraz z dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze, dywidendy od wniesionego kapitału), dochody ze sprzedaży rzeczy i praw oraz ze świadczenia usług przez jednostki sektora finansów publicznych, dochody ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych, spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej, inne dochody, jeśli są pobierane przez organy finansowe z dochodów publicznych lub przez podległe albo nadzorowane przez te organy jednostki.

Dochody publiczne znajdują odzwierciedlenie w budżecie. W rozumieniu ustawy o finansach publicznych dochodami budżetu państwa są:

1) podatki i opłaty,

2) cła,

3) wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,

4) dywidendy,

5) wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego,

6) wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz część zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych,

7) dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe,

8) dochody z najmu i dzierżawy (oraz innych umów o podobnym charakterze) składników majątkowych Skarbu Państwa,

9) opłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa,

10) odsetki od Środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych,

11) odsetki od lokat terminowych ustalonych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa,

12) odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych,

13) grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, jeśli na mocy odrębnych przepisów nie stanowią dochodów innych jednostek sektora finansów publicznych,

14) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,

15) inne dochody publiczne.

STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH W POLSCE.

W polityce budżetowej szczególną rolę spełnia budżet państwa, który jest corocznym zestawieniem przewidywanych dochodów i wydatków państwa, podlegający uchwaleniu przez parlament w formie ustawy budżetowej. Dochody budżetowe pochodzą przede wszystkim ze źródeł wewnętrznych - krajowych. Składają się na nie dochody podatkowe, nie podatkowe oraz dochody z prywatyzacji. Dochody podatkowe pochodzą z podatków pośrednich (VAT, akcyza, podatek importowy) i bezpośrednich (podatek dochodowy). Łącznie przysparzają one budżetowi ponad 80% dochodów. Na dochody nie podatkowe składają się dywidendy, wpłaty z zysku banku centralnego, wpływy z cła oraz pozostałe dochody (np. odsetki od zaległych zobowiązań). Udział dochodów nie podatkowych wynosi około kilkunastu procent. Na dochody z prywatyzacji składają się kwoty ze sprzedaży, najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa. Ich udział w dochodach budżetowych Polski jest marginalny (1997 - 3%). Od 1998 wpływów z prywatyzacji nie wolno wliczać do dochodów budżetowych państwa, ponieważ mogą one być wykorzystane wyłącznie do sfinansowania długu publicznego oraz służyć kapitalizacji funduszów emerytalnych. Budżet może być także zasilany środkami zagranicznymi o charakterze zwrotnym (np. kredyty) i bezzwrotnym (darowizny). System dochodów budżetowych w Polsce opiera się głównie na podatkach. Po przeprowadzeniu radykalnej reformy systemu podatkowego (92-93) głównym źródłem zasilania budżetu stały się podatki pośrednie, a w mniejszym stopniu bezpośrednie. Reforma systemu nie tylko poprawiła wydajność finansów publicznych, ale także upodobniła go do UE, gdzie udział podatków pośrednich w dochodach budżetowych jest znacznie wyższy niż podatków bezpośrednich. Analiza obecnej struktury dochodów budżetowych, a także konstrukcji poszczególnych wydatków pozwala stwierdzić, że budżety w Polsce nie mają charakteru ekspansywnego, a ingerencja w dochody podmiotów gospodarujących i ludności wydaje się relatywnie umiarkowana.

SEKTOR PRYWATNY A SEKTOR PUBLICZNY

Gospodarka każdego kraju stanowi złożony, wielopłaszczyznowy system. Wśród jego składników, jako oddzielne, lecz współdziałające ze sobą podsystemy, znajdują się sektor prywatny i sektor publiczny.

Sektor prywatny jest wewnętrznie uporządkowanym układem, w którego funkcjonowaniu podstawowa rolę odgrywają przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe.

Realizują one swoje interesy oraz potrzeby uczestnicząc w działalności gospodarczej. Zasadą ich funkcjonowania są transakcje wymienne, generujące opisywany zazwyczaj w każdym podręczniku makroekonomii ruch okrężny w gospodarce. Istota tego ruchu polega z jednej strony na przepływach walorów działalności gospodarczej ludzi, tj. czynniki produkcji i wytworzone dobra lub świadczone usługi.

Drugą strona ruchu okrężnego jest przepływ pieniędzy stanowiących zapłatę za wykorzystane czynniki produkcji oraz nabywane dobra i usługi.

W rezultacie wskazanych przepływów dokonuje się kooperacja gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw. I to ona właśnie stanowi istotę funkcjonowania sektora prywatnego w gospodarce rynkowej.

Drugi z sektorów, publiczny, opiera się na funkcjonowaniu i interwencyjnej roli państwa we współczesnej gospodarce.

IM WIĘKSZA ROLA PAŃSTWA, TYM OBSZERNIEJSZY SEKTOR PUBLICZNY

Im państwo aktywniejsze, tym sprawiedliwsza redystrybucja dochodu narodowego.

Im państwo bierniejsze, tym większa część PKB przypada grupom bogatszym.

Zależność ta podąża w pełni za rozwojem opiekuńczej funkcji państwa. Jej rozbudowa równoznaczna jest z rozszerzaniem sektora publicznego.

W państwie wolnorynkowym natomiast sektor publiczny ulega zredukowaniu do niezbędnego minimum.

Z założenia sektor publiczny dostarcza społeczeństwu dóbr publicznych, to znaczy jego domeną są potrzeby zbiorowe i zarazem konsumpcja o zbiorowym charakterze.

Wzrost znaczenia sektora publicznego jest równoznaczny z rozszerzeniem produkcji dóbr i usług publicznych i konsumpcji zbiorowej kosztem dóbr prywatnych oraz konsumpcji indywidualnej.

Tym samym można stwierdzić, że między sektorem publicznym a prywatnym występuje relacja substytucji.

Sektor publiczny, wraz z rozszerzeniem opiekuńczej funkcji państwa, zastępuje sektor prywatny.

Tym niemniej, te dwa sektory charakteryzują się wzajemną relacją komplementarności.

Oznacza ona, że w każdej współczesnej gospodarce nieodzowne są obydwa sektory, to znaczy ich równoczesne występowanie i współdziałanie.

Najczęściej jako główną przyczynę występowania w gospodarce sektora publicznego w ogóle i tym samym jego komplementarnego charakteru w stosunku do sektora prywatnego, uznaje się:

- zawodność regulacyjnego mechanizmu rynkowego- skłonność gospodarki do kryzysów i wynikającą stąd konieczność interwencjonizmu antykryzysowego - konieczny interwencjonizm państwowy;

- niesprawności rynku -generowanie przez rynek dużych rozpiętości w dochodach i pozycji ekonomicznej poszczególnych podmiotów.

STRUKTURA SEKTORA PUBLICZNEGO

Sektor publiczny - jest podsystemem każdej gospodarki narodowej. Jako taki posiada swoją wewnętrzną strukturę.

Można w jej ramach wyróżnić:

- strukturę przedmiotową,

- strukturę podmiotową.

Struktura przedmitowa znajduje potwierdzenie w asortymencie i wolumenie dóbr publicznych oferowanych społeczeństwu.

Dobra te społeczeństwo uzyskuje jako rezultat rutynowego funkcjonowania instytucji państwa, co dotyczy pierwszej z dwóch wcześniej wyodrębnionych grup.

Dobra drugiej grupy są dostarczane społeczeństwu w ramach specjalnych programów świadczeń pieniężnych (tzw. transferów) lub świadczeń w naturze, w tym zawarte są również dobra dostarczane na zasadzie częściowej tylko odpłatności.

Struktura przedmiotowa sektora publicznego określa co i dla kogo państwo oferuje, jakie dobra publiczne i w jakiej ilości.

W miarę procesów rozwojowych, a więc w miarę narastania dobrobytu społeczeństw, rozmiar i struktura przedmiotowa sektora publicznego również ulegają rozbudowaniu. Powstają bowiem wciąż nowe obiekty użyteczności publicznej, tj. szkoły, szpitale, drogi, autostrady itp., które są składnikami majątku sektora publicznego.

Rozrastanie się majątkowej infrastruktury tego sektora jest rezultatem wzrastających wydatków państwa (Prawo Wagnera).

Struktura podmiotowa, jak sama nazwa wskazuje wyodrębnia podmioty, które zaliczane są do sektora publicznego.

Na sektor publiczny składa się państwo i jego organizacyjne struktury oraz samorządowe i obywatelskie instytucje czy organizacje, które w swojej misji deklarują czynienie dobra publicznego, a nie działalność zarobkową.

Dominującą jednak rolę odgrywa państwo, natomiast pozostałe instytucje są jego dopełnieniem. Od charakteru (typu) państwa i władzy państwowej zależy rozbudowa samorządowego i obywatelskiego obszaru sektora publicznego.

Państwo demokratyczne zazwyczaj sprzyja rozbudowie wymienionych obszarów sektora publicznego.

Państwo totalitarne - obszary te redukuje.

Szczególnym elementem struktury podmiotowej sektora publicznego pozostają przedsiębiorstwa państwowe lub utworzone przez jednostki władzy samorządowej. We współczesnej gospodarce działają one zazwyczaj na zasadach komercyjnych, a więc nastawione są na cel - zysku. Ich przynależność do sektora publicznego posiada uzasadnienie formalne i często też merytoryczne.

Pod względem formalnym zaliczanie w/w przedsiębiorstw do sektora publicznego wynika z przyczyn własnościowych - są one własnością państwa lub samorządów.
Merytorycznie natomiast ich przynależność do sektora publicznego może mieć uzasadnienie w strategii państwa czy samorządu w kształtowaniu dobrobytu społeczeństwa i polityce stabilizacji procesów rozwojowych.

FINANSE PUBLICZNE - ICH FUNKCJE ORAZ STRUKTURA

Pojęcie finansów ściśle wiąże się funkcjonowaniem pieniędzy w gospodarce.

Finanse - to zjawiska i procesy pieniężne. To zjawiska polegające na gromadzeniu i rozdysponowywaniu środków pieniężnych.

W praktyce są przynajmniej dwa sposoby wyjaśniające istotę finansów:

- przedmiotowy,

- funkcjonalny.

W ujęciu przedmiotowym - przez finanse rozumie się zasoby pieniężne, które stanowią płynny (ruchomy) majątek uczestników procesu gospodarczego.

W ujęciu funkcjonalnym - finanse pojmowane są jako pieniężne regulowanie transakcji wymiennych (regulowanie zobowiązań, czyli uiszczanie zapłaty za nabywane dobra i usługi oraz zdobywanie na ten cel środków).

Podobnie można interpretować finanse publiczne.

Finanse publiczne w ujęciu przedmiotowym - finanse publiczne utożsamiane są z zasobem środków pieniężnych pozostających w dyspozycji sektora publicznego.

W interpretacji funkcjonalnej natomiast - finanse publiczne oznaczają finansowanie produkcji i dystrybucji dóbr publicznych przez podmioty należące do sektora publicznego.

Finanse publiczne to gromadzenie środków pieniężnych przez podmioty sektora publicznego oraz ich rozdysponowanie na wytwarzanie i dostarczanie (podział) dóbr publicznych.

Tak rozumiane finanse oznaczają po prostu gromadzenie i wydatkowanie pieniędzy na cele publiczne.

Finanse publiczne obok gromadzenia środków publicznych i ich rozdysponowania na cele publiczne, obejmują także:

- rozwiązania systemowo - instytucjonalne, w tym normy prawne, pod jurysdykcją, których wymienione procesy przebiegają.

W Polsce struktura ta znajduje odzwierciedlenie w pięciu zasadniczych układach, mieszczących się w ramach finansów publicznych.

Budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze celowe, finanse instytucji ubezpieczenia zbiorowego oraz finansowa gospodarka pozabudżetowa.

Należy dodać, iż gospodarka pozabudżetowa odnosi się zarówno do budżetu państwa, jak i budżetów samorządowych, tym samym możemy mówić, albo o państwowych, albo o samorządowych: jednostkach budżetowych, zakładach budżetowych i gospodarstwach pomocniczych.

Zgodnie z Art. 5. Ustawy o finansach publicznych:

(Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r., Dz. U. 155, poz. 1014.)

Do sektora finansów publicznych zalicza się:

1) organy władzy publicznej, organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, a także jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki;

2) jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;

3) fundusze celowe;

4) państwowe szkoły wyższe;

5) jednostki badawczo-rozwojowe;

6) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

7) państwowe lub samorządowe instytucje kultury;

8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;

9) Narodowy Fundusz Zdrowia;

10) Polską Akademię Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

11) państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Nauka o finansach publicznych zajmuje się funduszami, które tworzą i którymi dysponują władze publiczne. Przedmiotem zainteresowania finansów publicznych jest nie tylko zewnętrzna pieniężna forma funduszy publicznych, ale również ich treść ekonomiczna, społeczna i polityczna.

Potrzeby to odczuwane przez poszczególnych ludzi stany niezbędności użytkowania (inaczej konsumowania) określonych dóbr czy tez korzystania z usług.

Niezbędność ta polega na stopniowaniu dóbr, które jest odpowiednie do preferencji konsumpcyjnych. A zatem od tego, jakie dobra czy usługi zaspokajają określoną potrzebę danego człowieka, rodziny, grupy ludzi czy całego społeczeństwa.

Stąd rozróżnia się różne rodzaje potrzeb.

POTRZEBY PODSTAWOWE POTRZEBY WYŻSZEGO RZĘDU

- zaspokojenie głodu, - posiadanie dóbr luksusowych,

- zapewnienie odzieży, - dalekie wycieczki zagraniczne,

- zapewnienie mieszkania, - inne

- zapewnienie bezpieczeństwa,

- zapewnienie edukacji,

- możliwość korzystania z podstawowych dóbr kultury.

Te pierwsze posiadają najwyższą rangę znaczeniową, tzn. człowiek bez ich zaspokojenia nie może normalnie funkcjonować. Ten typ potrzeb wiąże się z funkcjonowaniem człowieka jako jednostki biologicznej i jako podmiotu życia społecznego.

Potrzeby wyższego rzędu natomiast nie musza być zaspokajane, aby człowiek mógł normalnie funkcjonować. Ich zaspokojenie jednak zwiększa zadowolenie konsumpcyjne i zazwyczaj jest motywem do zwiększania ludzkiego wysiłku - a zatem intensyfikuje ludzką aktywność. Intensyfikacja ludzkiej aktywności daje możliwość zaspokojenia tychże potrzeb w przyszłości, a więc w sytuacji posiadania większej ilości środków finansowych potrzebnych do ich nabycia.

POTRZEBY INDYWIDUALNE I ZBIOROWE

- wynikają z indywidualnych potrzeb, - są rezultatem

- wynikają z indywidualnych preferencji organizacji danego człowieka, społeczeństwa

- czy różnic, które między ludźmi występują czyli społecznego

- wynikają z samej konstrukcji człowieka charakteru życia ludzi,

- ludzie wprawdzie żyją w społeczeństwie, - każda zbiorowość, lecz każdy człowiek z reguły posiada poczucie grupa społeczna czy własnego ja i dąży do zachowania społeczeństwo (w ogóle) odpowiedniego obszaru prywatności posiada swoje w swoim życiu. wspólne interesy, mające potwierdzenie we wspólnych potrzebach tej zbiorowości czy grupy.

W/w potrzeby muszą zostać w pewien sposób zaspokojone. W związku z tym, można stwierdzić, iż:

Potrzeby zbiorowe zaspokajają dobra publiczne, zaś potrzeby indywidualne zaspokajane są poprzez dobra prywatne.

DOBRA PRYWATNE - to te dobra, na które jednostki (poszczególni ludzie) zgłaszają zapotrzebowanie. A zatem zgłaszają na nie popyt i je nabywają, wydatkując swoje dochody. Natomiast podmioty, które są w stanie dostarczyć określone dobra, na zgłaszany popyt odpowiadają- ich podażą- a więc dostarczają je ludziom. Tak więc produkcja i dystrybucja dóbr prywatnych w pełni opiera się na działaniu regulacyjnego mechanizmu rynkowego.

DOBRA PUBLICZNE - to te dobra, które dostarczane są głównie przez instytucje publiczne. Zaspokajają one w sposób bezpośredni lub pośredni tzw. „pseudopopyt”.

Biorąc pod uwagę role rynku w dostarczaniu tychże dóbr, dobra publiczne dzieli się na:

- dobra, na które indywidualny popyt nie istnieje - są udostępniane poza rynkiem;

- dobra, na które kształtuje się indywidualny popyt, lecz są one udostępniane bezpłatnie lub za częściową odpłatnością. Są to dobrze konsumowane indywidualnie, w tym sensie, że zgłaszane jest na nie indywidualne zapotrzebowanie.

---