10.2.Gaszenie ognisk pożarowych wodą.

Wyposażenie wyrobisk górniczych w przeciwpożarowe rurociągi wodne spowodowało, że gaszenie ognisk pożarowych wodą jest najłatwiejszym sposobem zwalczania pożarów. Celowe jest użycie wody do gaszenia palącego się drewna, węgla, gumy itp. gdy pożar jeszcze nie rozwinął się na większej przestrzeni.

Gdy pożar rozprzestrzenił się w głąb wyrobiska, można gasić go aktywnie tylko od strony dopływu powietrza z zachowaniem swobodnego odpływu pary i gazów pożarowych, przy czym efekty gaszenia uzyskuje się wtedy, gdy postęp gaszenia jest większy od prędkości rozprzestrzeniania się pożaru.

Jeżeli pożar trwa dłuższy czas, przy czym pali się obudowa i węgiel na znacznej przestrzeni, to wtedy na niektórych odcinkach może być wypalona obudowa wyrobiska. Bardzo wysoka temp. pożaru jest przyczyną silnego nagrzewania się skał otaczających zaognione wyrobisko. Stosowanie w tych warunkach wody może doprowadzić do powstania zawału, gdyż gwałtowne ochładzanie skał wodą powoduje ich pękanie. Z kolei powstanie zawału w zaognionym wyrobisku utrudnia odpływ pary wodnej, wobec czego może dojść do „wybuchów” (wyrzucenia) pary. Pracownicy zatrudnieni przy gaszeniu dużego pożaru wodą powinni mieć specjalną odzież i znajdować się niezbyt blisko miejsc możliwego „wybuchu” pary wodnej. Miejsca w których prowadzone jest gaszenie aktywne wodą powinny być zabezpieczone odpowiednią obudową. Przy gaszeniu pożarów wodą należy stosować kontrolę skutków jej działania, gdyż woda podawana przez dłuższy czas i w nadmiarze rozmywa spąg wyrobisk, podmywa jego obudowę, zatapia niżej położone wyrobiska itp.

Do gaszenia pożarów na dole kopalni nie wolno stosować wody:

-gdy nie ma zapewnionego należytego odprowadzania pary wodnej i gorąca para może się wówczas cofać,

-pod niezabudowanymi przestrzeniami,

-bezpośrednio na rozżarzoną caliznę,

-do zrobów bez znajomości lokalizacji ogniska pożarowego,

Nie wolno ponadto gasić wodą palących się urządzeń elektrycznych znajdujących się pod napięciem ani palących się substancji lżejszych od wody, jak np.: oleje, benzyna, nafta itp.,gdyż substancję te palą się nadal na powierzchni wody.

Do określenia rodzaju palącego się materiału w ognisku pożaru, które często bywa ogniskiem ukrytym lub niedostępnym dla bezpośredniej obserwacji, można zastosować wskaźnik Tricketta

Przyjmuje się, że jeśli TR=0,4÷0,5, to pali się metan, gdy TR=0,5÷1,0, pali się węgiel, olej lub przenośnik taśmowy, przy TR=0,8÷1,6 można wnioskować o pożarze drewna. W przypadku TR>1,6 należy podejrzewać prawidłowość określania składu gazów pożarowych.

10.3 Gaszenie ognisk pożarowych środkami gaśniczymi i pianotwórczymi

Rodzaje gaśnic i niektóre rodzaje urządzeń do wytwarzania piany używane na dole kopalni oraz rodzaje pożarów, które można nimi gasić omówiono w rozdziale 10.1.2.

Działanie gaśnic pianowych polega na odcięciu dostępu tlenu zawartego w powietrzu od powierzchni palącego się ciała co następuje po przez pokrycie tej powierzchni warstwą piany odpowiedniej grubości. Woda zawarta w pianie daje efekt chłodzenia. Przy gaszeniu palących się ciał stałych gaśnicami pianowymi należy strumień piany gaśniczej skierować na brzeg objętej ogniem powierzchni i pokryć pianą cała powierzchnię palącej się substancji. Pianowe powierzchnie palącej się drewnianej obudowy, ociosu węglowego itp. należy pokryć pianą, zaczynając od góry tak, aby nadmiar spływającej piany był w pełni wykorzystany. Ze wzgl. na przyczepność piany, gaśnice pianowe mogą być stosowane do gaszenia pożarów stropowych. Każdy pożar należy gasić gaśnicami jednocześnie z kilku stron, używając do tego jak najwięcej gaśnic. Przy większych pożarach stosuje się do gaszenia agregaty pianotwórcze o dużej wydajności piany.

Do gaszenia pożarów urządzeń elektrycznych będących pod napięciem nadają się gaśnice śniegowe. Zawartość gaśnicy śniegowej należy kierować wprost do ogniska pożarowego wylatujący z dyszy gaśnicy obłok zestalonego i gazowego CO₂ pokrywa oraz izoluje od dopływu tlenu i ochładza powierzchnię palących się przedmiotów, gasząc ogień. Gaśnic śniegowych można używać do gaszenia ognisk pożarowych, szczególnie w pomieszczeniach zamkniętych, z których utrudniony jest odpływ dymów i par, np. w komorach transformatorowych. Nie wolno natomiast gaśnic śniegowych używać do gaszenia palących się materiałów, jak sztuczne tworzywa, których palenie może być podtrzymywane nawet tlenem pochodzącym z rozkładu CO₂.

Sposób gaszenia pożaru pianą pozwala na gaszenie ognisk pożarowych z odległości kilkuset metrów. Metodą tą skutecznie gasi się pożary obudowy lub palącego się węgla w ociosach wyrobisk korytarzowych, ze wzgl. natomiast na stopniowe zanikanie piany trudno jest wypełnić pianą cały przekrój wyrobiska. Gaszenie taką pianą pożarów w stropie wyrobisk korytarzowych jest trudne i na ogół mało skuteczne.

Zaletą gaszenia pianą w porównaniu z innymi środkami służącymi do aktywnego gaszenia pożarów jest możliwość przechodzenia piany przez obwały i przeszkody napotkane w wyrobiskach.

10.4.Gaszenie ognisk pożarowych środkami sypkimi i kocami gaśniczymi.

Gaszenie pożarów materiałami niepalnymi, jak np. piaskiem i pyłem kamiennym, polega na odizolowaniu grubą warstwą palącego się materiału od otaczającego powietrza. Właściwa pojemność cieplna piasku wynosi 0,84 kJ/(kg⋅K). Ponieważ ta pojemność cieplna jest nie duża, to ugaszenia w zarodku nawet małego pożaru, należy użyć dużych ilości piasku.

Piasek i pył kamienny nadają się do gaszenia w zarodku pożarów węgla, drewna, gumy, a zwłaszcza smarów oraz rozlanych olejów. Można nimi gasić, palące się silniki i inne urządzenia techniczne nawet znajdujące się pod napięciem, pod warunkiem, że użyte materiały gaśnicze są suche. Wadą użycia tych materiałów jest to, że można nimi gasić pożary jedynie z małej odległości. Zaletą natomiast jest brak ujemnego działania ubocznego, jak wytwarzanie się dużej ilości pary wodnej lub gazów szkodliwych dla zdrowia.

Do gaszenia pożarów w zarodku mogą być także wykorzystane koce gaśnicze. Koce nadają się zwłaszcza do gaszenia małych ognisk pożarowych umiejscowionych na spągu wyrobiska. Mogą być używane również do gaszenia silników spalinowych i elektrycznych, rozlanych płynów łatwopalnych, materiałów reagujących chemicznie z wodą itp. Koce służą także do zabezpieczenia miejsc kopalni, w których wykonuje się cięcie i spawanie metali, jeśli w tych miejscach znajduje się materiał palny (drewno, węgiel itp.).

W celu ugaszenia ognia należy narzucić koc na palące się przedmioty lub materiały i przez dociśnięcie obrzeży do podłoża starać się dokładnie odizolować miejsce pożaru od dostępu pożaru.

10.5.Wybieranie zagrzanego lub palącego się węgla.

W początkowym stadium pożaru w caliźnie węglowej często pożar można ugasić przez wybranie żaru bądź zagrzanego węgla. Aby ułatwić wybranie zagrzanego węgla, tłoczy się do szczelin w caliźnie wodę lub mleko wapienne, mleko cementowe itp. Po obniżeniu temp. węgla szybko się go wybiera, przy czym należy unikać odkrywania większych powierzchni. Pustki po wybranym węglu wypełnia się materiałami niepalnymi tj. piaskiem, gliną, pyłem kamiennym lub torkretuje się.

Zagrzany w caliźnie węgiel wybiera się najczęściej wąskimi chodnikami (1,5÷2m), które doprowadzić trzeba 1÷2m w głąb chłodnej calizny. Przy wybieraniu zagrzanego węgla można stosować materiały wybuchowe tylko w tym przypadku gdy temp. w otworach strzałowych nie jest wyższa od 100°C oraz gdy jest pewność, że po odstrzale nie nastąpi wysypanie się dużej masy żaru (palącego się węgla). Jeśli temp. skał przekracza 50°C, należy stosować środki strzałowe termoodporne.

Jeżeli do miejsca pożaru dochodzą tory przewozu podziemnego, to palący się wybrany z calizny węgiel zlewa się wodą i ładuje do wozów kopalnianych, następnie odtransportowuje na powierzchnię. Przy tym sposobie wybierania ognisk pożarowych należy uważać, aby w czasie zlewania pożaru wodą nie nastąpiło poparzenie załogi parą wodną lub gazami pożarowymi.

Wymieniony sposób wybierania rozgrzanego węgla w pokładach metanowych, a zwłaszcza silnie metanowych jest bardzo niebezpieczny. W takich przypadkach można wybierać węgiel tylko wtedy, gdy jego temp. nie jest zbyt wysoka jest zapewniony duży postęp robót. Miejsce wybierania węgla należy dobrze przewietrzać, by nie doszło do utworzenia wybuchowego roztworu metanu z powietrzem lub gazów pożarowych z powietrzem. Zatrudnieni przy wybieraniu zagrzanego węgla powinni używać specjalnej odzieży ochronnej.

---