Integracją międzynarodową - nazywamy proces łączenia się poszczególnych krajów w jednolity organizm gospodarczy i polityczny ze wspólnymi ponadczasowymi organami decyzyjnymi poprzez zawiązanie trwałych więzi ekonomicznych i politycznych między tymi krajami w celu stworzenia optymalnych warunków rozwoju gospodarczego.
Przyczyny integracji międzynarodowej:
- ekonomiczne
- polityczne
- militarne
Ad.1 Ekonomiczne możemy ująć w 3 grupy:
- pierwsza dotyczy rozwoju czynników produkcji po II wojnie św. Ogromny rozwój techniki i technologii spowodował wzrost skali produkcji i konieczności zmiany organizacji procesu produkcyjnego. Nowa kosztowna technika mogła się okazać opłacalna jedynie w produkcji na wielką skalę. Większa skala produkcji stwarzała dogodne warunki dla dalszego rozwoju technik wytwarzania i dla kosztownych badań naukowo-technicznych. Zjawiska te spowodowały konieczność dostosowania się przedsiębiorstw do zwiększonej skali produkcji poprzez większą koncentrację produkcji.
- druga jest związana ze zmianą typu konkurencji. Konkurencja cenowa między przedsiębiorstwami odgrywa coraz mniejszą rolę. W gospodarce zmonopolizowanej nie stanowi ona zagrożenia dla przedsiębiorstw, ponieważ wszystkie one znają technologię wytwarzania w tym samym zatrudniają siłę roboczą o tych samych płacach i nabywają środki produkcji po tych samych cenach, a więc wszystkie koszty są podobne. Ponad to musiałyby ponosić dodatkowe koszty związane z dostaniem się na rynek już opanowany przez konkurencję. Przedsiębiorstwa mogą konkurować ze sobą jedynie poprzez wprowadzenie nowych rozwiązań technicznych i podsuwanie konsumentom nowych dóbr rodzących nową potrzebę. Wymaga to znacznego rozszerzenia badań rynkowych i ich finansowania, ponoszenia ogromnych kosztów, związanych z uruchomieniem nowych mocy produkcyjnych. Przyczynia się znowu do wzrostu koncentracji produkcji w skali narodowej i wychodzenia poza granice w poszukiwaniu możliwości finansowania nowych przedsięwzięć i rozszerzenia rynku dla masowej produkcji nowych wyrobów.
- trzecia grupa przyczyn jest związana ze wzrostem koncentracji kapitału w skali międzynarodowej i w związku z tym z nowym międzynarodowym podziałem pracy.
Wszystkie wyżej omówione zjawiska, a więc rozwój czynników produkcji, rozszerzenie skali produkcji, rozwój badań naukowych i konkurencja wyszły poza granice poszczególnych krajów i skłoniły te kraje do nawiązania współpracy.
Po II wojnie św. mamy do czynienia ze wzrostem eksportu czynników produkcji, szczególnie kapitału i tworzeniem przedsiębiorstw międzynarodowych. Rynki narodowe stały się więc zbyt wąskie dla ciągle rosnącej skali produkcji, a mała skala produkcji nie przynosi dochodów wystarczająco wysokich aby przedsiębiorstwa mogły sobie pozwolić na finansowanie dalszego postępu techniki i technologii, drogich eksperymentów i badań oraz zastosowania nowych rozwiązań. Takie warunki może stworzyć tylko ogromny rynek połączonych gospodarek poszczególnych krajów. Stąd dążenie do integracji poszczególnych krajów, która stwarzałaby szeroki rynek zbytu i większe możliwości rozwoju badań zwiększenia produkcji.
Ad.2 Polityczne:
a) dominująca rola Stanów po II wojnie św.
b) powstanie bloku państw socjalistycznych
c) rozpad systemu kolonialnego i w związku z tym nowy podział polityczny świata i zmiana stosunków międzynarodowych.
d) dążenie Europy Zachodniej do zjednoczenia w jeden organizm polityczny
a) Stany Zjednoczone stały się po II wojnie św. przywódcą świata zachodniego. Rozporządzały one ogromnymi zasobami kapitałów, materiałów i surowców oraz olbrzymim potencjałem technologicznym rozwiniętym dla celów wojny a po wojnie przestawionym na produkcję cywilną. Pozycja USA kontrastowała z sytuacją innych krajów zach., zniszczonych w czasie wojny. Dostarczając zniszczonej Europie środków finansowych na odbudowę i dalszy rozwój poprzez plan Marshalla i inwestycje bezpośrednie Stany podporządkowały sobie w pewnym stopniu kraje Europy Zach.
b) powstanie bloku zmieniło zasięg wpływów krajów zachodnich w świecie. Konieczność współistnienia 2 systemów i współzawodnictwa wzmagała tendencje integracyjne.
c) podobnie rozpad systemu kolonialnego spowodował zmianę strefy wpływów krajów zachodnich. Nowo powstałe kraje nie zawsze były dogodnym źródłem tanich surowców i siły roboczej. Zmuszało to kraje wysoko rozwinięte do poszukiwania innych źródeł surowców i do ich wzajemnej eksploatacji czego dowodem są wzajemne inwestycje bezpośrednie w krajach wysokorozwiniętych szczególnie w tych dziedzinach gospodarki które, zapewniają dopływ surowców. Ponadto utrata szerokich rynków zbytu na wyroby gotowe wzmogła dążenie do tworzenia nowych rynków stąd znowu wzrost tendencji integracyjnych. Te przesłanki polityczne spowodowały dążenie Europu Zach. Do zjednoczenia i stworzenia jednolitego, silnego organizmu politycznego, który miałby być równorzędnym partnerem Stanów Zjednoczonych i współzawodniczyć z krajami socjalistycznymi. Był to wspólny cel krajów zachodnioeuropejskich, jednak każdy z tych krajów miał inną koncepcję jego realizacji zgodnie ze swoim interesem narodowym, dlatego cel ten został osiągnięty dopiero po 35 latach, a zasadniczy akcent położono najpierw na integrację gospodarczą co znalazło wyraz w utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.
d) z politycznymi przyczynami wiążą się też militarne. Ich wyrazem było dążenie Europy Zach. do utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej, która jednak nie przyjęła się w praktyce. Wcześniej kraje Europy Zach. podpisały wraz ze Stanami pakt północno-atlantycki czyli układ NATO.
Omówione przyczyny integracji odnoszą się do krajów o gospodarce rynkowej, a te omówione dotyczą szczególnie integracji europejskiej.
W poszczególnych regionach współczesnego świata procesy integracyjne odznaczają się swoją własną regionalną specyfiką. Wynika to z wielu cech charakterystycznych dla tych regionów tj: warunki naturalne (klimatyczne też), ogólny podział rozwoju i struktura gospodarki, stopień wzajemnej komplementarności, stopień powiązań gospodarczych wewnątrz regionu i poza nim. Występujące we współczesnej gospodarce św. Tendencje integracyjne charakteryzują się tym, że do integracji dążą kraje sąsiadujące ze sobą o zbliżonej strukturze gospodarczej i podobnym poziomie rozwoju. Wynika to ze współczesnych warunków rozwoju przemysłu i postępu technicznego. W grupie krajów wysokorozwiniętych do głównych przyczyn integracji gospodarczej zaliczamy właśnie takie tendencje. Sprowadzają się one do tego, ze rozwój licznych współczesnych gałęzi przemysłu wytwarzających surowce, paliwa, energię, niezbędne półfabrykaty maszyny i urządzenia jest uwarunkowany rozwojem wielkich przemysłów tj. maszynowy, elektroniczny, lotniczy, chemiczny i motoryzacyjny. Równoległe rozwijanie wszystkich tych przemysłów w każdym kraju jest nieopłacalne, lepiej jest prowadzić podział pracy między tymi krajami. Proces ten jest znacznie ułatwiony na terenie zintegrowanym. Natomiast w krajach słabo rozwiniętych przyczyny integracji są inne. Jest to przede wszystkim chęć ułatwienia i przyśpieszenia rozwoju gospodarczego poprzez integrację. Integracja umożliwia podejmowanie wspólnych inwestycji w infrastrukturze dających później podstawę do skoordynowanego rozwoju przemysłowego i wzajemnej wymiany handlowej. Integracje przeciwdziała rozpraszaniu szczupłych środków kapitałowych posiadanych przez te kraje koncentrują je w gałęziach produkcji najbardziej efektywnych z pktu widzenia ogólnego rozwoju. Ze względu jednak na niski poziom rozwoju tych krajów oraz mały stopień komplementarności gospodarczej, rzeczywiste procesy integracyjne dokonują się bardzo wolno i napotykają wiele trudności mimo odpowiedniej polityki pro integracyjnej państwa, form instytucjonalnych w postaci podpisanych traktatów czy umów międzynarodowych.
Istotą integracji gospodarczej jest proces szerokich przeobrażeń i dostosowań w strukturze ekonomicznej integrujących się krajów zachodzących zarówno wewnątrz tych krajów jak i między nimi. Międzynarodowa integracja gospodarcza dokonuje się więc poprzez wewnętrzne i wzajemne dostosowanie się struktur gospodarczych poszczególnych krajów, spajanie się ich w całość stanowiącą jednolity organizm gospodarczy. Integracja powinna więc być pojmowana dynamicznie tzn. jako pewien proces. Aby tak rozumiany proces integracji mógł nastąpić powinny być spełnione pewne warunki:
- komplementarność - struktury gospodarcze integrujących się krajów powinny być w stosunku do siebie rzeczywiście lub potencjalnie komplementarne, brak komplementarności a nawet konkurencyjności w danym momencie nie oznacza że nie może ona wystąpić w przyszłości. Zależy to od dziedzin gospodarki, w których występuje brak komplementarności. Jeżeli są to dziedziny, w których podział pracy i specjalizacje są trudne tj: rolnictwo, to komplementarność może nie wystąpić. Istotną rolę odgrywa też ogólny poziom gospodarczy i przemysłowy poszczególnych krajów. Im jest on wyższy oraz im większy jest udział przemysłu w integrujących się krajach tym większa jest potencjalna komplementarność gospodarek. Dlatego łatwiej się zintegrować krajom uprzemysłowionym. Opornie w krajach słabo rozwiniętych, w rolnictwie.
- infrastruktura - integrujące się kraje muszą dysponować niezbędnymi warunkami technicznymi, które umożliwiają im wzajemne obroty gospodarcze, a szczególnie przepływ towarów. Chodzi o istnienie odpowiedniej infrastruktury, a szczególnie sieci powiązań komunikacyjnych. Brak powiązań komunikacyjnych lub ich niedorozwój mogą w poważnym stopniu utrudnić lub nawet uniemożliwić przepływ masy towarowej i wzajemne dostosowanie się struktur gospodarczych poszczególnych krajów. Spełnienie tego warunku jest znacznie ułatwione przy integracji regionalnej, zwłaszcza krajów sąsiadujących ze sobą.
- pro integracyjna polityka ekonomiczna państwa- ułatwia ona integrację i wspomaga 2 pierwsze warunki ale sama jest niewystarczająca, natomiast pierwsze dwa warunki tzn. komplementarność i infrastruktura są niezbędne aby zaistniał proces integracji.
Etapy integracji (stopnie) :
- strefa wolnego handlu
- unia celna
- wspólny rynek
- integracja gospodarcza ( w tym monetarna)
- unia polityczna
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl