ORTOPEDIA

Najczęściej spotykane schorzenia narządu ruchu u dzieci i młodzieży

Wrodzone i nabyte patologie narządu ruchu dziecka bywają utrapieniem rodziców już od najwcześniejszego okresu jego życia. Prawie każda matka po urodzeniu dziecka pyta o płeć, a zaraz potem o liczbę paluszków. W następnych tygodniach lub miesiącach rozstrzyga się ocena stawów biodrowych. Występujące nierzadko wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego lub dysplazja jednego czy obu stawów wymagają jak najszybszego wdrożenia leczenia. Efekty postępowania zachowawczego są najczęściej bardzo dobre, ale rozpórki stosowane w celu

utrzymania nóżek dziecka w odwiedzeniu utrudniają pielęgnację niemowlęcia.

Czasochłonne i żmudna jest także rehabilitacja dziecka z kręczem szyi. Większość zabiegów wykonują rodzice.

Dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym miewają także problemy z narządem ruchu. Najbardziej pospolite są: płaskostopie i skoliozy. Możliwości leczenia ustala lekarz pediatra lub ortopeda. Czasami wystarczy gimnastyka korekcyjna, zwłaszcza gdy przyczyną zaburzeń jest nawykowa wadliwa postawa i słabo rozwinięte mięśnie, innym razem podejmuje się leczenie chirurgiczne i długą rehabilitację.

Dzieciństwo to także okres licznych urazów - złamań, zwichnięć - wskutek naturalnej wzmożonej aktywności fizycznej dzieci z towarzyszącym często brakiem wyobraźni i ostrożności.

Część dzieci jest dotknięta przez choroby metaboliczne kości. Od niemowlęctwa dziecko jest zagrożone krzywicą, czemu zapobiega profilaktyczne podawanie witaminy D zgodnie z zaleceniami pediatry. Bywa, że krzywica jest skutkiem zespołu złego wchłaniania, np. w przebiegu choroby glutenowej.

Szybko rosnąca młodzież miewa też problemy z mineralizacją tkanki kostnej; niestety zdarza się to coraz częściej. Powodów jest kilka, a najważniejsze to niedobór wapnia w diecie (czyli niedobór mleka), nadmiar produków zawierających dużo fosforanów, nadmiar soli i - częste wsród młodych dziewcząt - odchudzanie się. Dodać by można jeszcze brak ruchu (komputer, video), który jest tak ważny dla prawidłowego rozwoju kośćca. Niekórzy z tych młodych ludzi dowiedzą się, że mają "słabe kości" w wieku dojrzałym. U innych zaburzenia mineralizacji tkanki kostnej dają o sobie znać od razu, w dość dotkliwy sposób. Przykładem jest martwica guza kości piętowej, przypadłość bolesna, uniemożliwiająca swobodne chodzenie.

Dość często występuje też choroba Perthesa, polegająca na zmianach martwiczych głowy kości udowej. Dotyczy dzieci w wieku 5-16 lat, objawia sie utykaniem i bólem zlokalizowanym często w stawie kolanowym.

W chorobie Osgood-Schlattera jałowa martwica występuje w guzowatości kości piszczelowej, przeważnie u dzieci w wieku 10-16 lat.

U młodzieży 14-16-letniej występuje tzw. choroba Scheuermanna, prowadząca do zniekształcenia piersiowego odcinka kręgosłupa z powodu wgłobienia krążków międzykręgowych do tkanki kostnej trzonów kręgów.

Leczenie wymienionych tutaj powikłań okresu szybkiego wzrastania powinno obejmować odciążenie zajętej kończyny, podawanie odpowiednich minerałów, preparatów witaminy D, ew. leków hamujących resorpcję kości. Rokowanie jest pomyślne, o ile nie zaniedba się leczenia i nie dopuści do trwałych zniekształceń stawów.

Ostatnio rzadziej spotykaną, ale w przeszłości częstą patologią dzieci, młodzeży i młodych ludzi dorosłych jest ostra gorączka reumatyczna, z zajęciem stawów. Jest to powikłanie po infekcji paciorkowcowej, np. anginie, płonicy, w którym zapoczątkowany przez paciorkowce odczyn immunologiczny prowadzi do zapalenia stawów. Zwykle zajęte są duże stawy, w których występuje obrzęk, ból, upośledzenie ruchomości, wzmożone ucieplenie, a więc wszystkie cechy ostrego zapalenia. Choroba ta ustępuje po leczeniu przeciwzapalnym, pozostawiając stawy nieuszkodzone. W gorączce reumatycznej obok zapalenia stawów występują niestety inne, poważniejsze komplikacje, np. zapalenie mięśnia serca i wsierdzia, które prowadzi do uszkodzenia zastawek i wytworzenia się wady serca. Czasami występuje też pląsawica - objaw zajęcia przez proces zapalny ośrodkowego układu nerwowego, który na szczęście mija bez poważniejszych nastepstw. Odkąd upowszechniło się leczenie infekcji bakteryjnych antybiotykami, częstość zachorowań na gorączkę reumatyczną zmniejszyła się, co nie oznacza, że nie występuje w ogóle.

Zapobieganiem wadom postawy i korygowaniem oraz leczeniem wad rozwojowych narządu ruchu , poprawianiem i przywracaniem czynności narządu ruchu zajmuje się ORTOPEDIA.

Zaburzenia rozwojowe narządu ruchu mogą powstać wskutek przekazania potomstwu wadliwych informacji genetycznych w komórkach rozrodczych lub wskutek oddziaływania na zarodek i płód szkodliwych czynników zewnętrznych.

Podłożem wad wrodzonych mogą być zaburzenia rozwojowe rdzenia kręgowego i wtórne w stosunku do nich zmiany w elementach dynamicznych kończyn. Sytuacja taka występuje w następstwie przepuklin oponowych, oponowo-rdzeniowych i rdzeniowych. Przykładem takich wad jest stopa końsko-szpotawa czy stopa wydrążona.

Istnieje grupa wad wrodzonych wywołana zaburzeniami rozwoju chrząstki i kości. Można tu wymienić wrodzone braki i ubytki kończyn, brak lub niedorozwój kości promieniowej czy łokciowej, strzałki lub piszczeli, kości udowej, wrodzone biodro szpotawe, staw rzekomy goleni.

Równowaga statyczna ciała jest zaburzona w wymienionych wyżej wadach, a także w wielu innych, np. wrodzonym tylno-bocznym skrzywieniu kręgosłupa, zaburzeniach rozwojowych naczyń (przetoki tętniczo-żylne), odcinkowych przerostach kończyn, wrodzonych zaburzeniach rozwoju nerwów.

Występują też wady z zaburzeniami rozwoju chrząstki i kości, które mają charakter stacjonarny, np. rozszczep kręgosłupa czy wrodzony zrost palców.

W leczeniu zaburzeń rozwojowych narządu ruchu najważniejsze znaczenie ma rehabilitacja i chirurgia. Konieczne jest zapobieganie wtórnym zniekształceniom i dysfunkcji oraz próba przywrócenia prawidłowych stosunków anatomicznych. Leczenie jest długie, bardzo żmudne i nie zawsze uwieńczone sukcesem.

W zależności od działających przyczyn, wady można podzielić na dwie grupy: endogenne i egzogenne.

Wady endogenne powstają na skutek przekazywania potomstwu nieprawidłowych informacji zawartych w genach komórek rozrodczych rodziców.

Wady egzogenne rozwijają się pod wpływem szkodliwych wpływów zewnętrznych na kształtujący się zarodek i płód .

Z uwagi na trudności leczenia wad coraz większy nacisk kładzie się na
zapobieganie ich powstawaniu. Wprowadzono w tym celu trzy rodzaje działań:

1. poradnictwo genetyczne (ocenę biologiczną obojga rodziców pod kątem przekazywania zmutowanych genów),

2. ochronę kobiet w pierwszych trzech miesiącach ciąży, kiedy to rozwijający się płód jest szczególnie podatny na uszkodzenia,

3. ochronę narządu ruchu dziecka w okresach sprzyjających zniekształceniom.

Płodowe zbliznowacenie mięśni czyli artrogrypoza.

Definicja - Istotą tej choroby jest zaburzenie rozwoju mięśni w okresie płodowym. Nie wykształcenie się prawidłowej tkanki mięśniowej doprowadza do ograniczenia ruchów i przykurczów stawowych.

Objawy - Choroba daje znać o sobie zaraz po urodzeniu. Kończyny są szczuplejsze, brzuśce mięśni niewykształcone, skóra pogrubiała w skutek nadmiaru tkanki tłuszczowej. W zależności od umiejscowienia zmian dochodzi do typowych zniekształceń ciała, jak stopy płasko-koślawe, stopu końsko-szpotawe, kolana przegięte, boczne skrzywienie kręgosłupa.

Leczenie wczesne polega na pobudzeniu i rozciąganiu przykurczonych mięśni za pomocą ćwiczeń i fizykoterapii. W rozwiniętych zniekształceniach stosuje się leczenie operacyjne w celu usunięcia zniekształceń , przywrócenia prawidłowej postawy ciała i umożliwienia chodzenia.
Leczenie jest długotrwałe i często wymaga ponawiania zabiegów, aby kompensować różnice między rozwijającym się kośćcem a zatrzymanymi w rozwoju mięśniami.

Myelodysplazja

Definicja - jest to zaburzenie rozwojowe rdzenie kręgowego, jego nerwów korzeniowych oraz kręgosłupa, a także następstwa tego zaburzenia w obrębie narządu ruchu.

Dysrafia

Definicja - oznacza niepełne zamknięcia się łuków kręgowych i powłok. Wada powstaje w okresie rozwoju zarodka. Istnieją różne odmiany tej wady - od bardzo zaawansowanych do postaci lekkich, w których przez nie zrośnięty na znacznej przestrzeni kanał kręgowy uwypuklają się na zewnątrz opony rdzeniowe i sam rdzeń, do postaci lekkich, kiedy to stwierdza się jedynie objawy zaburzenia czynności układu nerwowego.

Objawy - ponieważ wada ta dotyczy z reguły odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, będące jej następstwem zaburzenia w obrębie narządu ruchu, najczęściej dotyczą kończyn dolnych i obręczy biodrowej .

Objawem wady są przeważnie porażenia i niedowłady mięśni, zaburzenia czucia, porażenia pęcherza i odbytu oraz zmiany w obrębie skóry przebarwienia, upośledzenie ukrwienia i inne.

Leczenie operacyjne przeprowadza się bezpośrednio po urodzeniu się dziecka. Jeżeli objawy nie cofną się, w okresie późniejszym dzieci te są doleczane ortopedycznie i chirurgicznie. Leczenie operacyjne polega na korygowaniu wadliwego ustawienia kończyn oraz przywróceniu zaburzonej równowagi mięśniowej.
Leczenie ortopedyczne ma na celu umożliwienie choremu dziecku utrzymanie pionowej postawy i naukę chodzenia, co zapobiega tworzenie się odleżyn skóry. Służą temu ćwiczenia i zabiegi fizykoterapeutyczne oraz stosowanie aparatów ortopedycznych.

Postępujące kostnienie mięśni

Definicja - jest chorobą wrodzoną, która polega na tworzeniu się kości w tkankach miękkich narządu ruchu, co prowadzi do ograniczenia ruchomości stawów.

Objawy - Choroba pojawia się we wczesnym dzieciństwie. Objawy najpierw pojawiają się w okolicy szyi i tułowia w postaci obrzęków, które w skutek tworzenia się kości w obrębie mięśni, wiązadeł i powięzi -twardnieją. W miarę postępu choroby dochodzi do ograniczenia ruchomości kręgosłupa, żeber i wielkich stawów, a w krańcowych przypadkach do unieruchomienia chorego.

Leczenie polega głównie na łagodzeniu objawów choroby.

Boczne skrzywienie kręgosłupa czyli skoliozy

Definicja - dzieli się na skrzywienia pierwotne i wtórne, a w zależności od ciężkości - na skrzywienia:

• I stopnia- kąt skrzywienia mierzony na radiogramie nie przekracza 30°;

• II stopnia - kąt skrzywienia nie przekracza 60°;

• III stopnia -kąt skrzywienia nie przekracza 90°

• IV stopnia - kąt skrzywienia jest większy niż 90°.
  

Skrzywienie pierwotne zwane idiopatycznymi lub samoistnymi, są nieznanego pochodzenia. Stanowią ponad 90 % wszystkich skrzywień i doprowadzają do najcięższych zniekształceń ciała. Są najtrudniejsze do leczenia, zwłaszcza gdy dotyczą górnych kręgów piersiowych i dolnych kręgów szyjnych. Zmiany i deformacje są tym cięższe, im skrzywienie wystąpi wcześniej.

Objawy - Do wczesnych objawów skoliozy zalicza się:

• asymetrię trójkątów tułowioworamiennych,

• wystawanie łopatki lub asymetrię łopatek,

• wystawanie biodra po stronie pogłębionego trójkąta tułowiowo-ramiennego.

• jeśli skrzywienie dotyczy odcinka szyjnego lub górnego odcinka piersiowego, występuje wyższe ustawienie barku po stronie wypukłości i pochylenie głowy lub szyi w stronę przeciwną.

Skrzywienia wtórne powstają z powodu wrodzonych wad kręgosłupa i klatki piersiowej albo nabytych, a także na skutek porażeń mięśni grzbietu i miednicy, ściągających blizn po oparzeniach klatki piersiowej itp. Do skrzywień wtórnych zalicza się też tzw. skrzywienia kompensacyjne, powstające np. w nierówności kończyn dolnych, przykurczach dużych stawów (staw biodrowy i kolanowy) itp., oraz odruchowe skrzywienia powstające pod wpkywem bólu, np. ból krzyża. Niekiedy do powstania skrzywienia może dojść w zaburzeniach psychicznych.

Kręgoszczelina

Definicja - jest to istniejąca przerwa w łuku kręgu. Choroba zazwyczaj dotyczy V kręgu lędźwiowego. Ubytek wypełniony jest włóknistą blizną zespalającą obie gałęzie łuku, z których jedna związana jest z górnymi, a druga z dolnymi wyrostkami stawowymi kręgu. Przyczyna choroby nie jest znana. Prawdopodobnie jest nią zaburzenie rozwojowe lub złamanie zmęczeniowe łuku kręgu, którego wytrzymałość jest osłabiona od urodzenia.

Kręcz szyi

Definicja - polega na przymusowym ustawieniu głowy w pochyleniu do boku i skręceniu w stronę przeciwną. Przyczyną jest zazwyczaj przykurcz i zbilznowacenie jednego z mięśni mostkowo-sutkowo-obojczykowych w następstwie urazu poporodowego. W wyjątkowych przypadkach przyczyną kręczu może być wrodzona wada kręgów szyjnych, wada wzroku, przykurcz mięśnia z powodu zmian zapalnych w otoczeniu lub histeria. Nie leczona choroba może prowadzić do asymetrii twarzy.

Zespół żebra szyjnego

Definicja - jest to zespół dolegliwości spowodowany istnieniem dodatkowego żebra, które odchodzi od VII kręgu szyjnego i podrażnia tętnicę lub nerwy tej okolicy na skutek ucisku albo tarcia.

Objawem choroby są zaburzenia ukrwienia, powodujące zasinienie palców ręki, oraz zaburzenia czucia i bóle w obrębie skóry przedramienia i ręki, umiejscawiające się głównie po odłokciowej stronie ręki, a także upośledzenie siły ręki.

Choroba Klippel-Feila czyli krótka szyja

Definicja - to wada wrodzona polegająca na zroście dwu lub większej liczby kręgów szyjnych albo na zmniejszonej ich liczbie i wynikającym z tego skróceniu szyi i ograniczeniu jej ruchomości. Wygląd chorego sprawia wrażenie , jakby głowa była osadzona bezpośrednio na ramionach.

Choroba Sprengela

Definicja - choroba polega na wysokim ustawieniu łopatki na klatce piersiowej i ograniczenie jej ruchomości. Mięśnie łopatki są niedorozwinięte i często wykazują zmiany włókniste. Rozróżnia się trzy stopnie tej wady.
Leczenie operacyjne polega na wycięciu górnej części kąta łopatki, oddzieleniu przyśrodkowych przyczepów mięśniowych od łopatki oraz ściągnięciu całej łopatki ku dołowi i ustawienie jej na klatce piersiowej na żądanej wysokości.

Klatka piersiowa lejkowata

Definicja - jest to choroba, która polega na lejkowatym zagłębieniu klatki piersiowej z jednoczesnym jej spłaszczeniem i poszerzeniem. Niekiedy zagłębienie jest tak duże, że przednia ściana klatki piersiowej prawie styka się z kręgosłupem. Zmianom tym zazwyczaj towarzyszy zwiększenie kifozy piersiowej lub boczne skrzywienie kręgosłupa, Przyczyną zniekształceń są zaburzenia rozwojowe mięśni klatki piersiowej i przepony oraz zaburzenia kostnienia.
Objawy - w zależności od zaawansowania wady dochodzi do upośledzenia pojemności oddechowej płuc, przemieszczenia narządów klatki piersiowej i niewydolności oddechowo-krążeniowej. Chorzy są podatni na zakażenia górnych dróg oddechowych

Klatka piersiowa kurza .

Definicja - istotą choroby jest wysunięcie ku przodowi i splaszczenie po bokach klatki piersiowej, w wyniku czego upodabnia się ona do klatki piersiowej ptaków.
Przyczyną choroby są wrodzone zaburzenia procesów kostnienia oraz nieprawidłowe rozmieszczenie przyczepów mięśniowych.
Leczenie zachowawcze polega na stosowaniu ćwiczeń oddechowych, powiększających pojemność klatki piersiowej i poprawiających jej wygląd.

Wady wrodzone kończyny górnej

Definicja - są spowodowane zaburzeniami rozwojowymi zawiązka kończyny górnej w okresie życia płodowego.

Najpoważniejszą wadą jest całkowity brak kończyny oraz kończyna szczątkowa. Z częściowych niedorozwojów ręki najczęściej występuje niedorozwój kości promieniowej; nierzadko wadzie tej towarzyszy brak lub niedorozwój kciuka. Jeśli nawet kciuk istnieje, jest on z reguły bezużyteczny, gdyż nie ma odpowiedniego oparcia na koścu ręki oraz ma niedorozwinięte mięśnie i ścięgna. Brak kości łokciowej powoduje charakterystyczne wygięcie przedramienia i ustawienie ręki w zgięciu dloniowym. Wada nierzadko występuje obustronnie.

Wrodzony zrost palców.

Definicja - istnieją dwie opcje tej wady: zrost ścisły i zrost luźny. Zrost ścisły polega na tym, iż połączone palce nie wykazują żadnej nieruchomości, zaś zrost luźny oznacza to, że zwinięte palce, połączone charakterystyczną płetwą skórną , dają się zsuwać i rozsuwać. Palce mogą być zrośnięte na całej długości lub tylko na niektórych odcinkach , mogą być prawidłowo wykształcone lub niedorozwinięte. Leczenie zależy od istniejącej sytuacji. Gdy zrost dotyczy tylko odcinka obwodowego palców, operację wykonuje się wcześnie , gdyż hamuje on wzrost palców i powoduje zniekształcenia.

Dysplazja stawu biodrowego

Definicja - to niepełne wykształcenie się tego stawu w okresie życia płodowego. Stan ten przy niewłaściwym pielęgnowaniu noworodka i braku postępowania profilaktycznego, może przejść w nadwichnięcie, a nawet zwichnięcie stawu. Dysplazja częściej dotyczy dziewcząt niż chłopców i przyczyny tego nie są znane.
Leczenie ma na celu stworzenie warunków do pełnego uksztaltowania się stawu, tak, aby głowa kości udowej była dobrze scentrowana w panewce, zaś ta prawidłowo ją pokrywała i aby nie doszło do przesuwania się głowy ku górze.

Wrodzone zwichnięcie biodra

Definicja - choroba polega na samoistnym wysunięciu się głowy kości udowej z panewki stawowej już w czasie życia płodowego lub zaraz po urodzeniu. Przyczyną jest przede wszystkim nadmierna wrodzona wiotkość stawu biodrowego oraz rozluźnienie stawu pod wplywem relaksyny.

Piszczel szpotawa czyli choroba Blounta

Definicja - to charakterystyczne szpotawe wygięcie goleni tuż poniżej szpary stawu kolanowego, z powodu zaburzenia kostnienia i wzrostu przyśrodkowej części bliższej nasady kości piszczelowej, przy normalnie rosnącej części bocznej. Zwiększony nacisk na kłykieć przyśrodkowy pogłębia dodatkowo pierwotne zaburzenie wzrostu. Z czasem dochodzi też do niedomogi więzadłowej stawu kolanowego.

Kolejnym zespołem wad kości są martwica kości lub chrząstki. Dochodzi do niej na skutek upośledzenia dopływu krwi. Przyczyny niedokrwienia mogą być różnorodne: predyspozycje wrodzone, przeciążenia i mikrourazy , zaburzenia hormonalne, zatory i inne.

Choroba Perthesa

Definicja - to jałowa martwica górnej nasady kości udowej, tworzącej wraz z panewką staw biodrowy. Pod wpływem choroby dochodzi do czasowego zmiękczenia głowy kości udowej i w następstwie do jej znieksztalcenia pod wpływem działania masy ciała.

Objawami są bóle w pachwinie promieniujące do uda lub kolana.

Choroba Osgood-Schlattera

Definicja - jest to jałowa martwica guzowatości piszczeli. Przyczyna choroby jest sumowanie się mikrourazów wynikających z napinania się tego najsilniejszego mięśnia ciała-mięśnia czworogłowego uda.
Objawami choroby mogą być bóle przy wysiłkach fizycznych i przy klękaniu oraz powiększenie guzowatości piszczeli.

Choroba Scheuermanna.

Definicja - istotą choroby jest zaburzenie kostnienia trzonów kręgów w odcinku piersiowym kręgosłupa z powodu jałowej martwicy tych trzonów. Klinowate zniekształcenie trzonów kręgowych powoduje pogłębienie fizjologicznego wygięcia kręgosłupa piersiowego, a tym samym szpecące sylwetę tzw. plecy okrągłe.

Kolejne choroby to choroby układowe. Przyczyną zniekształceń i dysfunkcji ruchu są zaburzenia metabolizmu tkankowego powodujące niedorozwój lub mniejszą wartościowość tkanek, z których ten narząd jest zbudowany.

Choroba Pageta czyli zniekształcające zapalenie kości

Definicja - polega na postępującym grubieniu i zrzeszotnieniu kośćca, który w miarę utraty należnej wytrzymałości na obciążenia ulega deformacjom. Zajęte kości tracą w miarę upływu czasu normalny wygląd, różnica między ich warstwą rogową a gąbczastą zostaje zatarta, a kanał szpikowy wypełniony tkanką łączną.

Włókniste zwyrodnienie kości

Definicja - polega na powstawaniu w kościach tkanki włóknistej w miejsce tkanki kostnej . Proces chorobowy dotyczy głównie kości długich , zwłaszcza kości udowej. Osłabione kości są podatne na wygięcia i złamania. Przyczyna choroby nie jest znana.

Leczenie jest zazwyczaj operacyjne.

Dyschondroplazja czyli choroba Olliera

Definicja - to opóźnienie wzrostu pewnych kości długich z powodu przetrwania w obrębie ich przynasad mas chrzęstnych nie uległych uwapnieniu. Jest to wada wrodzona kośćca, której przyczyna nie jest znana.

Leczenie jest operacyjne-usunięcie zniekształceń i wyrównaniu długości kości.

Krzywica

Definicja - to choroba wywołana niedoborem witaminy D, do którego zazwyczaj dochodzi z powodu niewystarczającego dowozu tego składnika do organizmu dziecka oraz zbyt małego nasłonecznienia. W rzadszych przypadkach przyczyną krzywicy jest choroba narządów wewnętrznych np. nerek. Istota choroby polega na niewystarczającym uwapnieniu kości, a przez to na podatności ich na odkształcenia pod wplywem działających nacisków.
Objawy - typowe dla choroby jest poszerzenie i rozdęcie nasad kości, wygięcie kości długich dźwigających masę ciała oraz zgrubienia żeber w miejscu ich chrzęstno-kostnych połączeń.
Leczenie polega na uzupełnieniu niedoboru witaminy D.



Osteoporoza

Definicja - choroba polega na zaniku kostnym, czyli uogólnionym zmniejszeniu całkowitej masy kośćca. Proces chorobowy dotyczy całego szkieletu , lecz największe zmiany zachodzą w kręgosłupie. Występuje przeważnie u ludzi starszych, co spowodowane jest złym wchkanianiem i nadmiernym wydalaniem wapnia z organizmu.

Osteomalacja

Definicja - choroba stanowi u osób dorosłych odpowiednik krzywicy dziecięcej. Istotą choroby jest niedobór lub zaburzenie wchłaniania czy wydalania wapnia i fosforu. Przyczyną może być nieprawidłowe odżywianie lub choroby nerek, wątroby, niedrożność przewodów żółciowych, choroba trzustki lub „samoistny" kał tłuszczowy. Organizm, aby wyrównać niedobory wapnia i utrzymać jego prawidłowy poziom we krwi, uruchamia jego zapasy zawarte w kośćcu. Prowadzi to do ścienienia beleczek kostnych, które i tak zbudowane są z słabo zmineralizowanej tkanki kostnawej.

Objawem choroby są bóle, zniekształcenia oraz samoistne złamania kości.
Leczenie polega na uzupełnieniu zawartości w organizmie wapnia.

Złuszczenie górnej nasady kości udowej

Definicja - istotą choroby jest osłabienie połączenia głowy kości udowej z szyjką, a co za tym idzie , stopniowe wysuwanie się przynasady kości udowej ku przodowi i do góry. Z czasem przemieszczona nasada stabilizuje się w nieprawidłowym położeniu, co upośledza zawartość stawu i ustawienie kończyny.

Objawami choroby są: utykanie, ustawienie kończyny w skręceniu na zewnątrz, ograniczenie ruchomości oraz ból stawu biodrowego.
Leczenie jest operacyjne i zależy od fazy choroby.

ZAPALENIA

Odpowiedzią organizmu na wtargnięcie czynników chorobotwórczych jest reakcja zapalna. Zapalenie ostre przechodzi w stan przewlekły ciągnący się latami, a nierzadko przez całe życie.

Krwiopochodne zapalenie kości

Definicja - to ostre krwiopochodne zapalenie dotyczy zazwyczaj końców stawowych kości tworzących duże stawy - kolanowy, biodrowy. Staw może być zajęty pierwotnie lub wtórnie. Źródłami krwiopochodnego zakażenia są zakażenia skóry i tkanek miękkich, dróg oddechowych oraz układu moczowo-płciowego. Objawem choroby są ostre bóle , ograniczenie ruchomości kończyny, miejscowa tkliwość, obrzęk i wzmożenie ucieplenia skóry oraz gorączka, dreszcze i złe samopoczucie.

Leczenie polega na unieruchomieniu kończyny w opatrunku gipsowym, podawaniu antybiotyków i leków przeciwzapalnych oraz jak najwcześniejszym chirurgicznym odbarczeniu ogniska.

Gruźlica kości i stawów

Definicja - jest wywoływana przez prątki gruźlicze usadawiające się w zatokach żylnych kości gąbczastej lub w błonie maziowej stawu, najczęściej w następstwie rozsiewu bakterii przy istniejącym ognisku w płucach albo w węzłach chłonnych. Przebieg procesu gruźliczego dzieli się na dwie fazy. W fazie pierwszej na stępuje rozprzestrzenianie się zapalenia, niszczenie kości i tworzenie zniekształceń, w fazie drugiej gojenie.
Objawem choroby są stany podgorączkowe, szybkie męczenie się, niedokrwistość oraz bóle zajętego odcinka kośćca czy stawu, nasilające się np. przy ruchach oraz w nocy, zaniki mięśni i przykurcze stawów.
Leczenie. Chorobę leczy się zachowawczo i operacyjnie. Leczenie zachowawcze polega na stosowaniu leków przeciwprątkowych oraz leczeniu ortopedycznym i ogólnym. Na leczenie operacyjne składa się podawanie leków przeciwprątkowych, wycięcie ogniska oraz leczenie ortopedyczne i ogólne.

Zapalenie stawu

Definicja - to choroba, która dotyczy wszystkich części składowych stawu i polega zarówno na zmianach zapalnych, jak i wynikających z nich zmianach zwyrodnieniowych występujących przedwcześnie.

Zapalenia stawów - mogą być ostre, podostre i przewlekłe. Zapalenia ostre może być wynikiem rozsiewu krwiopochodnego lub może się szerzyć przez ciągłość z przynasady. To zdarza się najczęściej w stawach biodrowym, łokciowym i ramiennym - tam, gdzie przynasada znajduje się wewnątrz stawu. Zakażenie stawu może powodować zniszczenie chrząstki dlatego rozpoznawanie i leczenie jest tu szczególnie ważne.

Dzieli się na wysiękowe, ropne i surowicze w zależności od gwałtowności procesu zapalnego. Nie opanowany w porę ostry proces zapalny może spowodować przykurcz stawu i zesztywnienie w patologicznym ustawieniu z powodu uszkodzenia chrząstki stawowej.

Objawy: ból, oszczędzanie chorej kończyny, ograniczenie zakresu ruchów w chorym stawie, a każdy ruch powoduje ból (z powodu wysięku). W stawie biodrowym szczególnie bolesny i łatwo ulegający ograniczeniu jest ruch rotacji wewnętrznej.

Diagnostyka - badania laboratoryjne, posiew płynu wysiękowego ze stawu, badania: usg, rtg, scyntygrafia.

Leczenie - odpowiednio wcześnie rozpoczęta antybiotykoterapia, leczenie chirurgiczne (artrotomia, drenaż).

 

Występuję następujące odmiany tej choroby:

• ropne zapalenie stawu,

• zapalenie stawu na tle zwyrodnieniowym,

• zapalenie stawu dnawe,

• reumatoidalne zapalenie stawu,

• zapalenie stawu neuropatyczne,

• zapalenie stawów krwawiączkowe,

• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Leczenie zapalenia stawów polega często na podawaniu odpowiednich leków,
rzadziej stosuje się rozwiązanie operacyjne.

Zapalenie kości i szpiku kostnego (Osteomyelitis)

Definicja - jest to stan zapalny tkanki kostnej i szpiku kostnego. Choroba może dotyczyć każdej kości w organizmie. U dzieci zapalenie występuje najczęściej w obrębie kości udowej, piszczelowej, ramieniowej oraz promieniowej (przedramię). U dorosłych zwykle dotyczy kości miednicy lub kręgosłupa. Choroba może pojawić się w każdym wieku, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, ale częściej występuje u dzieci w okresie szybkiego wzrostu organizmu (5 do 14 lat), szczególnie u chłopców.

Najczęstsze dolegliwości i objawy

 Gorączka - czasami jako jedyny objaw

 Ból, obrzęk, zaczerwienienie, ocieplenie i tkliwość tkanek ponad ogniskiem zapalenia kości, szczególnie podczas ruchu kończyną. Okoliczne stawy, a szczególnie kolano, mogą również być obrzmiałe, zaczerwienione i ciepłe

 U małych dzieci, które jeszcze nie mówią, objawami bólu są niechęć do poruszania chorą kończyną, unikanie chodzenia, utykanie oraz płacz przy dotykaniu i poruszaniu chorą kończyną

 Ropny wyciek z przetoki, bez gorączki i bólu - tylko w przypadku przewlekłego zapalenia kości

 Złe ogólne samopoczucie

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:

 Wystąpienie objawów mogących świadczyć o zapaleniu kości, szczególnie u dziecka

 Pojawienie się podczas leczenia ropnia ropnego wycieku z przetoki ponad zakażoną kością, gorączki lub silnego bólu

 Wystąpienie nowych, nieznanych objawów, co może świadczyć o ubocznych efektach stosowanych leków

Przyczyny

Przyczyną choroby jest zakażenie kości przez bakterie, najczęściej przez gronkowce. Bakterie dostają się do kości wraz z krążącą krwią w przypadku:

 Złamań otwartych (pierwotnie zakażonych) lub innych urazów

 Czyraków, ropni lub uszkodzeń skóry

 Zapalenia ucha środkowego

 Zapalenia płuc

Czynniki sprzyjające zachorowaniu

 Choroby przebiegające ze spadkiem odporności

 Cukrzyca

 Endoprotezy stawów

 Dożylne podawanie leków

 Bardzo szybkie wzrost w dzieciństwie

Sposoby zapobiegania

Leczenie wszystkich zakażeń bakteryjnych organizmu, aby zapobiec przedostaniu się bakterii do kości.

Przewidywany przebieg choroby

Zapalenie kości i szpiku zwykle można wyleczyć pod warunkiem wczesnego rozpoznania i rozpoczęcia właściwego, agresywnego leczenia.

Możliwe powikłania

 Ropień i przetoka ropna na skórze, która może się nie zagoić do czasu wyleczenia zapalenia kości

 Obluzowanie implantu ortopedycznego i konieczność jego usunięcia

 Złamanie zmienionej zapalnie kości

 Zesztywnienie okolicznych stawów (rzadko)

 Amputacja kończyny w wyniku upośledzenia krążenia krwi w kończynie lub rozwoju zakażenia zgorzelinowego (gangrena)

Badania dodatkowe

Zwykle wykonuje się badania laboratoryjne jak: morfologia krwi i rozmaz krwi, OB, posiew krwi i posiew ropy. Konieczne może być badanie izotopowe kości - scyntygrafia, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Zdjęcia rentgenowskie chorej okolicy często nie wykazują zmian w pierwszych 2-3 tygodniach choroby.

Cele leczenia

Celem leczenia jest zlikwidowanie procesu zapalnego kości, gdyż tylko to chroni przed poważnymi powikłaniami i przejściem zapalenia w proces przewlekły, czasem niemożliwy do wyleczenia.

Leczenie

Zalecenia ogólne

 Schorzenie wymaga bezwzględnie stałej kontroli lekarskiej

 Pobyt w szpitalu może być konieczny w celu operacyjnego usunięcia fragmentów zakażonej kości i dożylnego podawania dużych dawek antybiotyków

 Czasami zachodzi konieczność usunięcia wcześniej wszczepionych implantów (np. endoprotez stawów)

 Chora kończyna powinna być ułożona poziomo lub lekko uniesiona

 Zaleca się wykonywanie ćwiczeń zdrowymi kończynami, szczególnie podczas dłuższego pobytu w łóżku

 Leżenie w łóżku jest wskazane do czasu ustąpienia objawów choroby

 Powrót do normalnej aktywności następuje stopniowo, ściśle według zaleceń lekarza

 Leczenie nie wymaga stosowania specjalnej diety. Posiłki powinny być zróżnicowane, bogate w witaminy i mikroelementy.

Leczenie farmakologiczne
Podstawowym lekiem są antybiotyki, które dawniej podawane były wyłącznie dożylnie. Obecnie nowoczesne antybiotyki mogą być podawane doustnie lub w zastrzykach domięśniowych. Antybiotyki stosuje się długotrwale, czasami nawet 8-10 tygodni. Zwykle istnieje konieczność stosowania leków przeciwbólowych.

Leczenie operacyjne

W trakcie leczenia często istnieje konieczność interwencji chirurgicznej. Polega ona na usunięciu zakażonych fragmentów kości lub metalowych implantów z kości, drenażu zakażonej kości oraz miejscowym zastosowaniu specjalnych preparatów antybiotykowych.

NIESWOISTE ZAPALENIA KOŚCI I STAWÓW

Wywołuje je najczęściej gronkowiec złocisty. Oprócz niego dla poszczególnych grup wiekowych charakterystyczne są różne inne bakterie - np. dla noworodków - paciorkowiec grupy B, a dla dzieci od 6 miesięcy do 4 lat - Haemophilus influenzae. Najczęstsza droga przenoszenia to krwionośna, rzadziej bezpośrednio z rany. Bakterie zatrzymują się w miejscach o zwolnionym przepływie krwi - w wieku dziecięcym są to przynasady.

	Zapalenia kości
Zapalenie ostre	Zapalenie podostre	Zapalenie przewlekłe
Objawy miejscowe i ogólne, często posocznica, pyemia - tworzenie się odległych ropni	Gdy mała zjadliwość drobnoustrojów objawy głównie miejscowe postaci: ropień Brodiego; zapalenie kości Garre	Zejście procesu ostrego, rzadziej podostrego, okresowe zaostrzenia objawów, przetoki, ropnie kostne

Objawy miejscowe:

Bóle samoistne, nocne, wrażliwość na opukiwanie i dotyk, oszczędzanie kończyny,

Ocieplenie skóry, gorączka.

Samoistne bóle nocne świadczą o wytworzeniu się ropnia śródkostnego lub stawowego.

Badania laboratoryjne

narastająca leukocytoza,

przyspieszony odczyn OB,

czasami niedokrwistość.

Urazowe zapalenie kości

Zdarza się np. po otwartych złamaniach, postrzałach i w wyniku zakażenia śródoperacyjnego. Wyleczenie po usunięciu ciał obcych, martwaków i użytego do zespolenia metalu. Przeszkody w gojeniu się: ruchomość zakażonych odłamów, utrudnienie odpływu wydzieliny ropnej. Tu niezbędna bywa stabilizacja zewnętrzna.

Przebieg i lokalizacja choroby zależą od wieku chorego, a właściwie od sposobu ukrwienia kości które zmienia się w zależności od wieku. Dlatego wyróżniamy następujące typy zapalenia kości:

• typ niemowlęcy (do drugiego roku życia) - zakażenie przechodzi z przynasady na nasadę, trzon i staw ponieważ istnieję połączenia naczyniowe między krążeniem stawowym, nasadowym, przynasadowym i trzonowym. Następstwa to uszkodzenia w obrębie nasad i zaburzenia wzrostu, zniekształcenia w obrębie stawu, kości a nawet zwichnięcie patologiczne.

• typ dziecięcy - między drugim rokiem życia a okresem pokwitania. Zakażenie z przynasady rozprzestrzenia się w kierunku trzonu. Chrząstka nasadowa jest w tym wieku barierą dla bakterii, ale ona sama może ulec uszkodzeniu dając zaburzenia osi i wzrostu kończyny. Tworzyć się mogą ropnie wewnątrzkostne.

• typ dorosłych - rzadki. Zakażenie może przechodzić z przynasady na trzon, nasadę i staw. U dorosłych częściej występuje zaostrzenie przewlekłego zapalenia kości.

Diagnostyka - badania obrazowe:

• badanie ultrasonograficzne - ocena obecności wysięku w stawie, obecność ropni w tkankach

• badanie radiologiczne - początkowo widoczny tylko obrzęk tkanek miękkich, najwcześniejsze zmiany w drugim tygodniu trwania choroby - zatarcie struktury beleczkowej kości, potem nawarstwienia okostnowe w tej okolicy spowodowane uniesieniem okostnej przez wysięk zapalny i odokostnowym tworzeniem kostniny. Martwicę kości można odróżnić dopiero gdy rozpoczną się procesy reparacyjne i tkanka żywa od tkanki martwej zostanie oddzielona wzrastającą ziarniną. Sklerotyczne utkanie martwaka powoli otacza strefa słabiej uwapnionej tkanki kostnej.. Drobne martwaki mogą zostać wchłonięte, większe albo zostaną wydalone przez przetokę, albo usunięte chirurgicznie. Wydzielina ropna ma tendencję do rozprzestrzeniania się!. Gdy ropa przebija okostną, tkanki miękkie, skórę to wytwarza się przetoka.

Amputacja nogi

Amputacja nogi jest dla każdego pacjenta wyjątkowym przeżyciem. Człowiek stający w obliczu nieodwracalnej utraty fizycznej sprawności, nie potrafiący jeszcze w pełni ogarnąć "katastrofalnych" jej skutków, nie jest w stanie podejmować rozsądnych decyzji. Podobna sytuacja prócz samego pacjenta dotyczy również jego rodziny. Amputacje są operacjami wykonywanymi nieczęsto, przeciętny człowiek nie zetknął się osobiście z osobą bez nogi, więc i wiedza na ten temat nie jest powszechna. Każdy coś tam słyszał o protezie z kompozytów węglowych, na których biją rekordy Świata w bieganiu, każdy widział na ulicy żebrającego inwalidę bez nogi i bez protezy. Jednak pomiędzy tymi dwoma obrazkami istnieje jeszcze cała, niemała społeczność ludzi bez nóg. Nie widać ich ponieważ olbrzymia ich większość "na oko" niewiele różni się od reszty. W Polsce żyje kilkadziesiąt tysięcy osób po amputacji, nie wszyscy kwalifikują się jako inwalidzi.

Niniejsze uwagi przeznaczone są dla osób, zagrożonych amputacją lub dla tych, którzy właśnie przeszli amputację nogi. Do umieszczenia tego tekstu w sieci skłonił mnie fakt, iż pomimo usilnych poszukiwań, nie udało mi się znaleźć w polskim Internecie żadnych tego typu informacji, a to co napisano nie zawsze jest aktualne i w pełni wiarygodne. Zwykle piszą o swojej sytuacji osoby, które same przeszły amputację, znaleźć też można informacje firm komercyjnych, które zainteresowane są w dezinformacji klienta - pacjenta i wyolbrzymiają wartość swoich produktów i usług.

Przed amputacją

Osoby, które tracą kończynę w nagłym wypadku drogowym lub w pracy stanowią tylko kilkuprocentowy margines wszystkich amputacji. Zwykle operację tę przeprowadza się po uprzednim jej zaplanowaniu. Pacjent jest do operacji przygotowywany, dostaje niezbędne badania i lekarstwa wzmacniające zanim położą go na stole operacyjnym.

Jest bardzo ważne, aby osoby zagrożone amputacją, na długo zanim ona nastąpi uzyskały wszelkie informacje dotyczące ryzyka operacji i jej konsekwencji. Nieświadomość i niewiedza potęgują lęk, pogłębiają rozpacz i opróżniają tylko proces psychicznej i fizycznej rehabilitacji.

Z badań wynika, że osoby dobrze przygotowane do amputacji znacznie mniej odczuwają jej przykre skutki psychiczne dlatego tym, których czeka nieuchronna amputacja nogi, zanim ona nastąpi można zalecić :

• Czytanie wszelkich informacji wyjaśniających zabieg amputacji, jego ryzyko, późniejszą rehabilitację i sprawy związane z życiem "na protezie".

• Konsultację z fizjoterapeutą, który zalecić może odpowiednie ćwiczenia wzmacniające, a przede wszystkim uświadomić ryzyko powstania przykurczów w nodze, pokazać jak im zapobiegać.

• Rozmowę z technikiem- ortopedą o wszelkich techniczno - ekonomicznych aspektach protezy, możliwości i niemożliwości podczas używania protezy.

• Spotkanie osoby po przejściu podobnej amputacji, która już wróciła do normalnego życia i może pokazać praktyczne problemy życia z protezą.

• 
  Jak najwięcej rozmawiać o amputacji i protezie z bliskimi, nie patrzeć wstecz, nie rozpaczać i wspominać swoich życiowych rekordów lekkoatletycznych, a podjąć odważnie wyzwanie i robić nowe plany na przyszłość.

Operacja

Można przyjąć, że w Polsce żyje około 60 tysięcy osób po amputacji nogi. Odjęcie nogi to operacja nieodwracalnej destrukcji, ale prawie zawsze jest koniecznością.

Najważniejsze powody to:

• Choroby: naczyniowe, cukrzyca, nowotwory,  

• Wypadki: drogowe, przy pracy, wojenne,

• Zniekształcenia wrodzone.

Chirurgia i technika amputowania kończyny stale rozwijają się. W wyniku amputacji tworzy się sztucznie nowy organ - kikut, który ma odpowiadać nowoczesnej protezie, dlatego też amputacja nie do końca jest destrukcją, a uważana jest za pierwszy etap w procesie rekonstrukcji funkcjonalności pacjenta. Dobry chirurg jest tego faktu świadomy i zna dobrze problematykę protezowania.

Chirurg zawsze próbować będzie amputować jak najmniej, ratując co się da.

Ogólna zasada jest prosta: im więcej zostawionych stawów, tym lepiej. Nie jest więc najważniejsza sama długość kikuta, a ważne jest zachowanie stawu. Rozważając poziomy amputacji chirurg bierze pod uwagę m.in. możliwości gojenia się rany i późniejsze ukrwienie kikuta. Oprócz wiedzy teoretycznej opiera się na własnych doświadczeniach.

Najmniej upośledzającą amputacją jest amputacja poprzez stopę, nieco bardziej amputacja poprzez staw skokowy z zachowaniem możliwości podparcia na końcu kikuta.

Najczęściej wykonuje się amputację na poziomie podudzia, poniżej kolana. Po przecięciu kości nie ma już możliwości podparcia na końcu kikuta.

W przypadku, kiedy nie można ocalić kolana, amputuje się na poziomie uda, lub wyłuszcza się nogę w poprzez staw kolanowy. Wyłuszczenie w kolanie jest znacznie korzystniejsze od amputacji udowej ponieważ pozostawia kikutowi nietknięte struktury mięśniowe i możliwość podparcia na końcu. Jednak amputacja poniżej kolana, pozostawiająca nawet krótki kikut goleni (powyżej 6 cm) jest korzystniejsza niż wyłuszczenie w kolanie.

Jednym z możliwych kryteriów oceny upośledzenia po amputacji jest jest miara o ile więcej energii kosztuje chodzenie na protezie.

Osoba:

• po amputacji poprzez stopę zużywa jakieś 10% więcej energii,

• po amputacji goleni około 30%,

• wyłuszczenie w kolanie ponad 50%,

• amputacja uda 70%,

• wyłuszczenie w biodrze ponad 100 %.

Powyższa metoda ma jednak niewielką praktyczną wartość, zapewne bardziej miarodajne byłoby zmierzenie stopnia dyskomfortu chodzenia na poszczególnych protezach, ale to trudno mierzalne i bardzo zależne od jakości protezy. W praktyce, osoby po amputacji goleni, z dobrą protezą są w stanie normalnie żyć, a brak nogi nie jest dostrzegalny.

W niektórych przypadkach, na przykład po wypadkach, lub w wyniku infekcji tkanek, zanim nastąpi właściwa amputacja, stosowana jest amputacja otwarta (gilotynowa), kiedy nie zaszywa się płatów skórnych, a pozostawia otwarty kikut na okres od kilu dni do kilku tygodni. Szczególnie w amputacjach powypadkowych jest to zalecana procedura, Chirurg nie powinien śpieszyć się z definitywną decyzją, powinien zabezpieczyć na później niezniszczone odcięte tkanki nogi (skórę, stopę, naczynia, i co pozostało). W wielu przypadkach amputacji powypadkowej wykonuje się jeszcze usprawniające korekcje kikuta.

Poniżej trzy fazy typowej amputacji goleni. Jak widać płat skórny i mięśnie łydki przyszywane są z przodu kikuta.

 

Kształt kikuta po amputacji może być różny, zależy m. in. od sposobu jego bandażowania. Najczęściej kikut po amputacji bandażuje się bandażem elastycznym delikatnie uciskającym, który zapobiega opuchliźnie pooperacyjnej umożliwiając lepsze ukrwienie i szybsze gojenie się rany. W pierwszych dniach po amputacji stosuje się dren ułatwiający odpływ nadmiaru płynów z kikuta. W niektórych ośrodkach rehabilitacji stosuje się twarde, gipsowe lejki pooperacyjne w celu szybkiego kształtowania kikuta. Gipsowy opatrunek pozostawia się na kikucie na okres około dwóch tygodni. W innych ośrodkach używa się elastycznych silikonowych pończoch nawijanych na kikut. Pończocha silikonowa daje się łatwo zakładać, zdejmować i dezynfekować, pozostawiona na kikucie stale go uciska. 

Niezależnie od metody zaopatrzenia rany, celem jest zapewnienie szybkiego wygojenia i możliwie szybkie rozpoczęcie chodzenia na protezie. Bezczynny okres oczekiwania spędzony w łóżku po amputacji potęguje tylko problemy psychiczne wywołane utratą nogi.

W latach 70-tych w Konstancinie podjęto natychmiastowe protezowanie po amputacji. Jeszcze na stole operacyjnym pacjent zakładaną miał protezę tymczasową, na której mógł ćwiczyć już następnego dnia. Z powodu częstych infekcji pooperacyjnych technika ta nie przyjęła się powszechnie, chociaż zmodyfikowana jest tu i ówdzie w Świecie stosowana do dzisiaj.

Po amputacji nogi - ból i szok

Amputacja, jak każda operacja chirurgiczna może wywołać ból pooperacyjny. Większość pacjentów jednak, przed operacją spodziewało się gorszego bólu i mówi potem: "nie taki diabeł.." W każdym razie współczesne metody zwalczania bólu pozwalają go zredukować lub wyeliminować. Kikut po operacji jest narażony na ból i zwykle jest bardzo wrażliwy. W przyszłości kikut poddany będzie dodatkowo stresowi mechanicznemu związanemu z noszeniem protezy. W niektórych ośrodkach rehabilitacji stosuje się dlatego tak zwane "hartowanie" kikuta. Metoda ta ma tyluż zwolenników co i przeciwników.

Odczuwanie fantomowe.

Niemal każda osoba po amputacji odczuwa obecność amputowanej części kończyny. Czasem jest to wrażenie łaskotania, mrowienia, chłodu lub ciepła nogi. Niektórym się wydaje, że ruszają stopą. Każdy odczuwa to inaczej i w innym nasileniu. To wrażenie fantomowe nie stanowi problemu, a nawet uważane jest za korzystne podczas nauki chodzenia na protezie.

Czasem zdarza się, że nie do końca rozbudzona osoba po amputacji wstaje z łóżka w nocy do WC i idzie zapominając o amputacji i........najdalej już po pierwszym kroku upada, ciężko raniąc sobie świeżo amputowany kikut.

Bóle fantomowe.
Poza odczuwaniem fantomowym, niektórzy doznają różnego rodzaju bóle w odjętej nodze. Często opisują je jako ból uciskowy, pieczenie, prąd elektryczny. Nasilenie bólu w każdym przypadku jest indywidualne, niektórzy nie odczuwają bólu fantomowego wcale, są też tacy, którzy odczuwają ból niemal bez przerwy. Zwykle ból fantomowy z czasem stopniowo zanika, ale zdarza się, że powraca nawet kilkanaście lat po amputacji.

Zwalczanie bólu fantomowego jest trudne ponieważ sam mechanizm nie jest do końca zbadany. Znane są natomiast czynniki, które mogą pogarszać bóle fantomowe: obecność bólu kikuta wywołana na przykład protezą, długotrwałe i intensywne bóle nogi jeszcze przed amputacją, niemożność chodzenia na protezie, przeciągający się stres psychiczny wywołany amputacją lub innymi zmartwieniami. 

Ból fantomowy jest nieprzewidywalny, w razie jego nasilenia się najlepiej jest skorzystać z porady lekarza. Lekarstwa, masaż, ciepłe okłady, bandażowanie kikuta, elektrostymulacja, akupunktura, psychoterapia to niektóre ze sposobów jego zwalczania. Większość pacjentów bez tych zabiegów przestaje odczuwać bóle fantomowe w kilka tygodni po amputacji.

Stres.

Utrata kończyny dotyka boleśnie poczucia własnej wartości w sferze psychicznej, ale przede wszystkim czyni fizycznie upośledzonym. O ile jednak dla osoby starszej, na emeryturze oznacza pogorszenie jakości życia, o tyle dla osoby młodej dodatkowo niesie ze sobą pogorszenie życiowych perspektyw.

Niemniej jednak, każdy zadaje sobie niektóre z poniższych pytań:

• Jak będę wyglądać bez protezy i z protezą?

• Co będę w stanie robić, czego nie będę mógł już nigdy zrobić?

• Jak odniesie się do mojego inwalidztwa moje najbliższe i dalsze otoczenie?

• Jak sobie teraz dam radę finansowo i zawodowo?

W dodatku do powyższych trudnych pytań utrata nogi wiąże się z reakcją na stres. Przede wszystkim jest to niedowierzanie: "Nie wierzę, że mogło mi się to przytrafić", niektórzy odczuwają złość, zadają sobie pytanie: "Dlaczego ja?", inni odczuwają głęboki smutek i bojaźń przed przyszłością. Reakcje człowieka w takim stresie mogą przyjąć formę od agresji wobec całego otoczenia do apatii i zniechęcenia. Wszystkie te objawy są   n o r m a l n e   dla osoby po amputacji. Zdawać sobie z tego sprawę powinni ci, którzy mają kontakt z pacjentami: rodzina i znajomi.

Po to aby nieco zmniejszyć stres związany z amputacją, jeśli to możliwe, pacjent powinien być do amputacji przygotowany. Najważniejsze jest odpowiednie doinformowanie na temat wszelkich dręczących go kwestii. Odpowiednia wiedza na temat amputacji, rehabilitacji i życia na protezie pozwala pacjentowi współuczestniczyć w podejmowaniu decyzji, które jego dotyczą, czyni go aktywnym członkiem zespołu rehabilitacji, a nie pasywnym, zrezygnowanym podmiotem. Pacjent i jego rodzina mają prawo do pełnej informacji i powinni z tego prawa korzystać.

Wygląd kikuta po amputacji u każdej osoby musi wywołać sprzeciw i być trudnym do zaakceptowania. Potęguje to niejednokrotnie ból, a przede wszystkim nadal odczuwalna obecności nogi. Obraz rzeczywisty pacjenta nie zgadza się z obrazem przez niego odczuwanym i obrazem przez niego akceptowanym. Taka sytuacja jest bardzo trudnym wyzwaniem dla każdej psychiki. Jednym z pierwszych objawów stresu jest alienacja i zamykanie się we własnym Świecie, nie przyjmowanie do wiadomości faktów, brak współpracy.

W tym bardzo trudnym początkowym okresie po amputacji pomaga obecność osób bliskich i znajomych, możliwość rozmowy i kontaktu. Niemniej osoby bliskie powinny unikać nadmiernego okazywania współczucia. Zdarza się, że litość pogłębia jeszcze bardziej kryzys pacjenta.

Pacjent powinien jak najszybciej sam aktywnie uczestniczyć w zabiegach bandażowania kikuta. Masowanie i dotykanie kikuta nikomu nie powinno zaszkodzić, a na pewno pomoże w szybszym poznaniu swojego nowego organu, tego jak odczuwa i reaguje.

 

Rady, porady- amputacja udowa

Kikut udowy

• 
  Już w kilka miesięcy po amputacji kikut udowy nie wymaga szczególnych zabiegów poza higieną i myciem. Jeśli nie ma odgnieceń, infekcji, problemów skórnych, to wystarczy codzienna dokładna kontrola skóry. Noszenie protezy niesie ze sobą ryzyko ran, warto więc zaopatrzyć się w małe lusterko, które umożliwi dokładną inspekcję kikuta. Szczególnie narażone na urazy są okolice pachwiny i guza kulszowego.

• 
  W przypadku amputacji naczyniowych i cukrzycy zaleca się częściej zdejmować protezę aby dać odetchnąć skórze, pomasować kikut i obejrzeć, czy nie tworzą się odgniecenia lub obtarcia. Wystarczy zdjąć protezę na dwie- trzy minuty.

• 
  Wszelkie problemy skórne kikuta powinno się skonsultować z dermatologiem lub lekarzem domowym i stosować jego zalecenia. Poniższe porady można stosować ostrożnie, jeśli nie kłócą się z zaleceniami lekarza.

• cdn...

Pierwsze ćwiczenia po amputacji

W pierwszych dniach po amputacji pacjent wymaga asysty podczas większości czynności takich jak przechodzenia na wózek inwalidzki i poruszanie się.

Po dokonaniu oceny stanu pacjenta fizjoterapeuta może zalecić odpowiedni zestaw ćwiczeń po to aby utrzymywać go w dobrej kondycji i przygotować do wysiłku związanego z dalszą terapią i nauką chodzenia. Ważne tu mogą być ćwiczenia izometryczne pozwalające utrzymywać odpowiednie napięcie mięśni, pierwsze ćwiczenia z powodzeniem można wykonywać leżąc w łóżku. Kolejnym etapem ćwiczeń jest nauka chodzenia o jednej nodze się przy pomocy balkoniku lub o dwóch kulach.

Wszelkie ćwiczenia po amputacji powinny być wykonywane w uzgodnieniu z terapeutą, ponieważ istnieje ryzyko, iż samodzielnie, źle dobrane ćwiczenia nieodwracalnie pogorszą możliwości rehabilitacji.

Bardzo ważnym jest odpowiednie ułożenie pozycji amputowanej nogi. Pewne pozycje nie są wskazane, niektóre są zakazane. Chodzi tutaj przede wszystkim o ryzyko powstania przykurczów w stawach, które później pogorszą perspektywy protezowania. Niniejsze uwagi stanowią tylko ogólne wskazówki, nie są kompletną instrukcją. Na zdjęciu obok widać krótki kikut goleni pacjenta, u którego zaniedbano przykurcz. Taki stan praktycznie na stałe uniemożliwia porządne zaprotezowanie. Młody jeszcze pacjent obecnie chodzi o kuli widocznie utykając, a mógłby chodzić symetrycznie i bez ograniczeń.

Pacjent powinien pamiętać, że jego współpraca i udział w terapii decyduje o przyszłych możliwościach odzyskania funkcjonalności, a pierwsze dni po amputacji są bardzo ważne.

Obok pokazana kopia znanego z Internetu rysunku pokazującego czego nie wolno pacjentowi po amputacji goleni. Wskazówki te powinny być bezwzględnie stosowane.

Amputacja goleni
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Poniżej analogiczny schemat dla osób po amputacji uda.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zdjęcie szwów w kilka tygodni po amputacji jest momentem, kiedy pacjenta zaczyna się przygotowywać do protezowania. Zasada jest prosta: im wcześniej, tym dla pacjenta lepiej, zarówno z punktu widzenia fizycznego jak i emocjonalnego. Odstępstwem od tej zasady bywa amputacja osoby młodszej z powodu wypadku, tutaj ważniejsza jest funkcjonalność kikuta niż czas. Reamputacje kikuta i jego korekcje mogą przeciągać się miesiącami, ale jeśli w ich rezultacie pacjent zamiast kuśtykać będzie mógł biegać, to warto poczekać. Przeszkodą w natychmiastowym protezowaniu jest nie wygojona rana pooperacyjna, a także obrzęk kikuta. Obrzęk jest naturalną reakcją uszkodzonych tkanek, które produkują płyn. Gdyby nie uciskać kikuta to znikanie obrzęku trwałoby bardzo długo.

Poniższe zdjęcia przedstawiają cały problem: ten sam kikut zmierzony 2 krotnie w ciągu 2 tygodni.

Gdyby wykonać
pacjentowi protezę podczas kiedy  kikut był obrzmiały, to zanim proteza byłaby ukończona, nie będzie już pasować. Istnieją szybkie techniki wykonywania protez, ale są zwykle kosztowne.

Inną opcją szybkiego protezowania są protezy tymczasowe oparte o półfabrykaty modularne lub wykonane z gipsu. Takie rozwiązanie pozwala na optymalny proces rehabilitacji pacjenta.

Poprzez aktywne uczestniczenie w ćwiczeniach, oraz odpowiednią pielęgnację kikuta pacjent jest w stanie przyśpieszyć moment uzyskania właściwej protezy. Przyjmuje się, że formowanie się kikuta (zanik obrzęku i jako taka stabilizacja objętości) następuje średnio w 100 dni po amputacji. Ten czas jest jednak bardzo zależny od sposobu wykonania amputacji, umiejętnego bandażowania i wielu innych czynników.

Poniżej tabela pokazująca właściwy sposób bandażowania zwykłym, mało elastycznym bandażem. Proszę jednak pamiętać, że pierwsze bandażowania powinny być wykonane pod okiem osoby fachowej i to instrukcji tej osoby należy przestrzegać. Niepoprawne bandażowanie kikuta może zaszkodzić.

Oprócz bandażowania istnieje również możliwość stosowania specjalnych pończoch uciskających, zwykle zaleca się je dodatkowo, jako szybką i łatwą alternatywę ponieważ bandażowanie jest metodą najbardziej skuteczną.

Rady, porady- amputacja goleni

Kikut

• 
  
  Kilka miesięcy po amputacji kikut nie wymaga szczególnych zabiegów poza higieną i myciem. Jeśli nie ma odgnieceń, infekcji, problemów skórnych, to wystarczy codzienna dokładna kontrola skóry i woda. Wiele osób do mycia kikuta zamiast mydła używa nie wysuszający skóry lotion do mycia. 

• 
  Warto jest zaopatrzyć się w małe lusterko, które umożliwi dokładną inspekcję kikuta. Dbałość o kikut trzeba zautomatyzować tak jak mycie zębów.

• 
  W przypadku amputacji naczyniowych i cukrzycy zaleca się częściej zdejmować protezę aby dać odetchnąć skórze, pomasować kikut i obejrzeć, czy nie tworzą się odgniecenia lub obtarcia. Wystarczy zdjąć protezę na dwie- trzy minuty.

• 
  Wszelkie problemy skórne kikuta powinno się skonsultować z dermatologiem lub lekarzem domowym i stosować jego zalecenia. Poniższe porady można stosować ostrożnie, jeśli nie kłócą się z zaleceniami lekarza.

• 
  Stosowanie kremów, które ujędrniają lub odżywiają skórę powinno się ograniczyć na noc. W ciągu dnia, nosząc protezę można również używać kremy, jednak zalecałbym je wyłącznie w przypadku problemów, a nie profilaktycznie.

• 
  Lej protezowy jest ciepły, powoduje nadmierne pocenie się nogi. Agresywny pot zmiękcza skórę czyniąc ją podatną na urazy. W takim mokrym i ciepłym środowisku łatwo rozwijają się grzybice i infekcje bakteryjne. Osoby, które nadmiernie pocą się, w gorące dni mogą używać specjalnych antyperspirantów ograniczających potliwość. Innym sposobem wysuszania skóry jest stosowanie maści lub olejku cynkowego.

• 
  Kikut goleni jest nowym, sztucznie stworzonym organem, a chodzenia w protezie nie wymyśliła Natura. Wiele osób po założeniu protezy, przez kilka minut odczuwa dyskomfort lub ból. Po zdjęciu i ponownym założeniu protezy lub po odczekaniu tych kilku minut dolegliwości przechodzą. Taki ból, to swego rodzaju, podświadomy protest kikuta.

• 
  Ból kikuta jest sygnałem ostrzegawczym, którego nie wolno lekceważyć. Jeśli jest to ból całego kikuta, może on oznaczać złe ukrwienie wywołane uciskiem pod kolanem lub zbyt ciasnym lejem protezowym. Złe ukrwienie może objawić się mrowieniem lub utratą czucia w kikucie. Taki lej należy koniecznie oddać do poprawki.

Punktowy ból kikuta w miejscach twardych, kościstych struktur, jak pokazuje zdjęcie obok - koniec kości goleni, wystająca kość głowa, piszczeli, rzepka, kolano
- oznacza, że lej jest żle dopasowany i może spowodować rany. Lej należy oddać do poprawki bo lepiej zapobiec ranom niż je goić. Kość nie dopasuje się do leja, tkanki miękkie mogą.

Zdjęcie z lewej strony pokazuje typowe odgniecenie końca kości goleni, jest to często spotykana zmora pacjenta w przypadku nieodpowiednio dopasowanego leja. Rany te goją się długo, czasem pojawiają się w miejscu blizny poamputacyjnej i w praktyce uniemożliwiają normalne chodzenie w protezie. Powodem takiego odgniecenia może być za luźny lej lub niedostateczne oparcie z tyłu kolana, w dole podkolanowym, przez co kość goleni zamiast przywierać do przedniej ściany leja, ma zbyt dużo swobody i opiera się końcem podczas chodzenia i siedzenia..

• 
  Ból kikuta z tyłu, w dole podkolanowym może oznaczać, że kikut wpada zbyt głęboko do leja. Najczęściej ból pojawia się po południu lub po dłuższym marszu. Często wystarczy założyć pończochę kikutową i ból przechodzi.

• 
  Nie polecam samodzielnie dopasowywać i zmieniać protezy. Częstym błędem, jaki popełniają pacjenci jest naklejanie miękkiej wyściółki w miejscach gdzie proteza uciska, lub stosowanie grubego plastra na kikut. Taka miękka wyściółka w leju podlega silnej kompresji, stając się dodatkowym powodem odgnieceń. Miękka wyściółka może pogorszyć odgniecenie. Lepiej byłoby nakleić plaster lub wyściółkę dookoła miejsca ucisku kikuta, a nie w tym miejscu. Plaster, stosowany na miejsca odgnieceń i obtarć powinien być cienki.

• 
  Należy odróżnić odgniecenie od obtarcia. Odgniecenie wywołuje pogrubienie naskórka, a następnie ranę dłużej gojącą się, obtarcie zaś jest powierzchowną, łatwiej gojącą się raną. Powodem odgniecenia jest nadmierny punktowy ucisk, obtarcie spowodowane jest napinaniem lub tarciem skóry o wnętrze leja. W miejscach obtarć można stosować plaster na rany, w miejscach odgnieceń lepiej nie.

 

Noszenie protezy

• 
  Około 80 % użytkowników protezy goleni jest w stanie nosić protezę przez cały dzień, zakładają oni protezę rano, a zdejmują dopiero wieczorem. Często zdarza się, że po południu kikut "wpada" zbyt głęboko do leja ponieważ tkanki miękkie pod wpływem stałego ucisku ulegają zaciśnięciu i lej staje się za obszerny. Warto wtedy założyć na kikut dodatkową pończochę kikutową z bawełny. Niektórzy używają do tego celu zwykłych wełnianych lub bawełnianych skarpet, zakładanych tak, aby pięta skarpety wypadła na kolanie. Skarpeta musi być bez szwów.

• 
  Jeśli zmiany kikuta w ciągu dnia są zbyt duże i dodatkowe pończochy nie są dobrym wyjściem, to zaleca się spanie z kikutem owiniętym bandażem lub w lekko uciskającej pończoszce elastycznej. Wtedy, już od samego rana kikut jest zciesniony i nie ulega większym zmianom w ciągu dnia. Spanie w pończoszce czasem zmniejsza dolegliwości bólów fantomowych,  

• 
  Każdy doświadczony użytkownik protezy wie jak ważne jest dobre założenie protezy. Bywa, że odpowiednie ułożenie tkanek miękkich w leju protezy nie jest proste i protezę trzeba zakładać dwa, trzy razy od nowa. Źle założona proteza, marszcząca się pończocha kikutowa, guzik, który wpadł do leja, to wszystko może spowodować rany. Warto jest poświęcić kilka minut na czynność zakładania protezy żeby się przed problemem ustrzec.

 

Silikony

• 
  Wspomniana higiena kikuta jest szczególnie ważna w przypadku stosowania silikonowych pończoch kikutowych. Guma silikonowa, która ściśle obejmuje cały kikut, chroni skórę przed urazami, ale może wywołać problemy skórne jeśli kikut lub sam silikon nie jest czysty. Każdy z producentów pończoch silikonowych zaleca specjalne środki do mycia i ochrony kikuta. W praktyce środki te nie są konieczne i można obejść się bez nich stosując wodę i mydło.

• 
  Stosowanie silikonu eliminuje całkowicie i skutecznie powstawanie obtarć kikuta. Rany wywołane napięciem skóry mogą jednak wystąpić na krawędzi silikonu, na udzie, gdzie skóra jest cienka i delikatna. Aby temu zapobiec można silikon przyciąć skośnie lub po falistej linii. Wtedy krawędź mniej uciska udo. Dodatkowo można stosować nie wsiąkające w skórę tłuste kremy w miejscach krawędzi silikonu.

• 
  Rany kikuta zamknięte pończochą silikonową mogą długo się goić, należy im przeciwdziałać. Stosując zwykłe plastry na ranę można uszkodzić wnętrze silikonu. Dodatkowy problem to zbieranie się potu na tamponie opatrunku. W aptekach dostępne są cienkie plastry z żelu naklejane bezpośrednio na ranę. Taki plaster pozostawia się na ranie przez kilka dni, jednocześnie można normalnie używać protezę.

• 
  Przestrzegam przed stosowaniem pudru lub talku. Często talk wysusza skórę i w połączeniu z silikonem działa jak papier ścierny powodując urazy skóry.

Pielęgnowanie i rehabilitacja po amputacji kończyny dolnej

Główną przyczyną amputacji kończyn dolnych są choroby naczyń obwodowych (angiopatia miażdżycowa i angiopatia cukrzycowa), które, według różnych autorów stanowią 70-80% wskazań do usunięcia kończyny. Pozostałe przyczyny to: obrażenia pourazowe, nowotwory i przewlekłe stany zapalne kości. Ponieważ zabiegi rewaskularyzacji i amputacji kończyn dolnych dotyczą głównie osób w wieku podeszłym, ryzyko tych zabiegów jest bardzo duże. Powikłania są przyczyną 10-40% zgonów, zwłaszcza pacjentów obciążonych cukrzycą. Według Piskorza, śmiertelność w okresie 5 lat od amputacji wynosi aż 43%. Przytoczone dane jednoznacznie wskazują, jak istotny problem stanowi opieka nad osobami po amputacji.

Pierwsze opisy amputacji pochodzą z II wieku naszej ery. W opisach tych Celsus polecał odejmować tkanki powyżej tkanek zajętych zgorzelą, odpowiednie skrócenie kości i podwiązanie naczyń. Późniejsi medycy zalecali przyżeganie rany. Dopiero Ambroży Pare, 13 wieków później, podjął zalecenia Celsusa o podwiązywaniu naczyń, dając tym samym początek współczesnej technice amputacji. W 1852 rosyjski lekarz Mikołaj Pirogow wykonał pierwszą udaną amputację stopy.

Wskazania do amputacji

Głównym sprawcą schorzeń prowadzących do amputacji jest miażdżyca, zwana inaczej stwardnieniem tętnic, powodowana czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Palenie tytoniu, dieta wysokotłuszczowa, mała aktywność fizyczna i życie w ciągłym stresie sprawiają, że ten skomplikowany i wieloczynnikowy proces chorobowy, jakim jest miażdżyca, zbiera tak wielkie żniwo. Amputacja jest zabiegiem okaleczającym i upośledzającym, powodującym poważne następstwa w psychice pacjenta, łącznie z depresją i próbami samobójczymi.

Wskazania do amputacji można podzielić na:
- bezwzględne - amputacja jest zabiegiem ratującym życie chorego (formowanie kikuta odsuwa się na dalszy plan) przy zmiażdżeniach bez możliwości odtworzenia krążenia, gwałtownie rozwijających się zakażeniach, zgorzeli gazowej, martwicy,
- względne - wysokość amputacji i sposób uformowania kikuta są wynikiem zaplanowanego zabiegu, najczęściej z powodu nowotworu lub przewlekłego niedokrwienia; dzieli się na:
   - pierwotne - przy braku możliwości odtworzenia przepływu,
   - wtórne - po nieudanych próbach przywrócenia krążenia.

Przed zabiegiem trzeba wybrać poziom odjęcia kończyny z uwzględnieniem możliwości późniejszego zaprotezowania. Biorąc pod uwagę wiek, współistniejące choroby, względy psychologiczne i sprawność umysłową chorego, lekarz decyduje, czy wykonać pierwotną wysoką amputację, która zaoszczędzi choremu ewentualnych, późniejszych reamputacji, czy też próbować uratować większą część kończyny. Pierwszy wariant znajduje zastosowanie w amputacjach u osób w wieku podeszłym, których stan ogólny i sprawność umysłowa wykluczają korzystanie z protezy. Amputacje oszczędzające wykonuje się przeważnie u pacjentów młodszych i w dobrym stanie ogólnym, gdyż takie zabiegi pozwalają na łatwiejsze zaprotezowanie, a po rehabilitacji uzyskanie pełnej samodzielności.

Pielęgnowanie i rehabilitacja

Pacjent po odjęciu kończyny powinien być otoczony szczególną opieką zespołu terapeutycznego. W procesie usprawniania bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja kikuta, która polega na pozostawieniu kikuta tylko w lekkim opatrunku i założeniu specjalnej, elastycznej pończochy po wygojeniu się rany. Ponadto nie zaleca się podkładania pod kikut poduszek i wałków. Łóżko powinno być równe i dosyć twarde, wyposażone w drabinki, lejce i uchwyty, aby pacjent sam mógł zmieniać pozycję i siadać. Po amputacji w obrębie uda powinno się w ciągu dnia układać pacjenta na brzuchu w celu zapobiegania przykurczom zgięciowym w stawie biodrowym.

Niezwykle istotnym elementem pielęgnowania jest hartowanie kikuta, przygotowujące do nałożenia protezy. Celem hartowania jest zmniejszenie wrażliwości na ucisk i dotyk. Proces ten polega na obmacywaniu i uciskaniu kikuta przez pacjenta, osiowym obciążaniu przez opieranie kikuta o coraz twardsze podłoże. Równie ważna jest odpowiednia pielęgnacja kikuta. Warto stosować do mycia mydło antyseptyczne, aby zapobiegać infekcjom. W przypadku nadmiernego pocenia się kikuta, w leju można wywiercić otwory lub zastosować higroskopijne kryształy.

Jeśli to możliwe, rehabilitacja powinna się rozpocząć jeszcze przed wystąpieniem dysfunkcji. Proces rehabilitacji, podobnie jak proces pielęgnowania, obejmuje wszystkie aspekty życia pacjenta. Według prof. W. Degi i polskiej szkoły rehabilitacji rehabilitacja powinna być: wczesna, powszechna, kompleksowa i ciągła. Proces rehabilitacji powinien się rozpocząć przed zabiegiem, a usprawnianie pacjenta po zabiegu odjęcia kończyny - już w pierwszej dobie, od ćwiczeń oddechowych i czynnych kończyn górnych oraz ćwiczeń czynnych nieoperowanej kończyny dolnej. W kolejnych dniach przechodzi się do ćwiczeń polegających na napinaniu mięśni kikuta 4-5 razy dziennie, co poprawia ukrwienie, zapobiega zastojom krwi żylnej i przygotowuje kikut do sterowania protezą.

Przed zaprotezowaniem powinno się uczyć pacjenta chodzenia na jednej nodze z pomocą kuli lub balkonika. Przy amputacjach naczyniowych nie należy zapominać, że druga kończyna także jest dotknięta procesem miażdżycowym i każdy nadmierny wysiłek może nasilić lub przyspieszyć jej niedokrwienie. Dlatego też stopniowo zwiększa się obciążenie i odcinek drogi do przejścia.

Nie ulega wątpliwości, że pacjenci po amputacji kończyny dolnej wymagają wiele uwagi. Proces pielęgnowania powinien być w ich przypadku bardzo rozbudowany i uwzględniać wszystkie potrzeby pacjenta. Nie tylko te fizyczne, ale w równym stopniu psychiczne i społeczne.

COLLEGIUM

STUDIUM REHABILITACJI, PSYCHOLOGII I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Zagadnienia kliniczne - Semestr II - Dr Dorota Wydro

8

---