Terror rewolucyjny we Francji w latach 1793-1794 na przykładach wybranych dekretów

A. Dekret o utworzeniu Komitetu Ocalenia Publicznego z 6 kwietnia 1793 r.

1. W głosowaniu imiennym wybrany zostanie Komitet Ocalenia Publicznego, złożony z dziewięciu członków Konwencji Narodowej.

2. Obrady tego Komitetu będą tajne. Komitet będzie czuwać i przyspieszać działalność administracji powierzoną Tymczasowej Radzie Wykonawczej, której postanowienia będzie Komitet mógł zawiesić.

3. Komitet upoważniony jest w nagłych okolicznościach podjąć środki obrony powszechnej tak przed niebezpieczeństwem zewnętrznym, jak i wewnętrznym; po­stanowienia członków Komitetu, biorących udział w obradach, podjęte większością 2/3, będą wykonywane bezzwłocznie przez Tymczasową Radę Wykonawczą [...].

5. Komitet będzie składał co tydzień na piśmie ogólne sprawozdanie ze swej działalności i z sytuacji, w jakiej znajduje się Republika.

B. Dekret o postępowaniu Nadzwyczajnego Trybunatu Rewolucyjnego z 29 października 1793 r.

Konwencja Narodowa na wniosek Towarzystwa Przyjaciół Wolności i Równości, czyli jakobinów, postanawia: [...]

l. Jeżeli proces toczący się przed Nadzwyczajnym Trybunałem Rewolucyjnym trwa dłużej niż dni trzy, przewodniczący Trybunału Rewolucyjnego jest upoważniony rozpocząć następne posiedzenie pytaniem skierowanym do sędziów, czy są już dostatecznie jasno poinformowani i zorientowani.

2. Jeżeli sędziowie odpowiedzą odmownie, dochodzenie będzie prowadzone dalej aż do chwili, w której sędziowie złożą oświadczenie, że są dostatecznie już poinformowani.

3. Jeżeli sędziowie złożą oświadczenie, że są już dostatecznie poinformowani, bezzwłocznie przystąpią do wydania wyroku.

C. Dekret o cenach maksymalnych z 29 października 1793 r.

Art.1. Konwencja Narodowa uznaje za artykuły pierwszej potrzeby podpadające pod ustawę o cenach maksymalnych następujące artykuły: mięso świeże, mięso solone, słoninę, masło, słodką oliwę, bydło, rybę soloną, wino, spirytus, ocet, mus owocowy, piwo, drzewo opałowe, węgiel drzewny, węgiel kamienny, świece, oliwę do palenia, sodę, cukier, miód, biały papier, skórę, żelazo, odlewy żelazne, ołów, stal, miedź, konopie, len, wełnę, materiały sukienne, płótna, surowce potrzebne fabrykantom, drewniaki, obuwie, rzepak, mydło, potas, tytoń.

Art. 4. Maksimum bądź ceny najwyższe wszystkich wymienionych w punkcie l. artykułów układa administracja każdego dystryktu i ogłasza w tydzień po otrzymaniu niniejszego dekretu [...].

Art. 7. Wszystkie osoby, które będą sprzedawały lub kupowały towary wymienione w punkcie l, powyżej ceny maksymalnej, ustalonej i podanej do wiadomości afiszami w każdym departamencie, zapłacą solidarnie równą podwójnej wartości sprzedanego towaru karę pieniężną, która będzie przyznana donoszącemu. Nazwiska ukaranych grzywną zostaną wpisane na listę osób podejrzanych i osoby te będą odpowiednio traktowane.

Art. 8. Maksimum bądź stawka najwyższa uposażeń, pensji, wynagrodzenia robotników i rzemieślników zostanie ustalona w każdej miejscowości przez generalne rady komun i będzie obowiązywać od chwili ogłoszenia tego dekretu aż do następnego września [...].

Art. 9. Władzom municypalnym przysługuje prawo zmuszania w drodze rekwizycji oraz pod groźbą kary - zależnie od okoliczności, do trzech dni aresztu - robotników, rzemieślników i inne osoby pracujące fizycznie, które by bez słusznych powodów uchylały się od swych normalnych zajęć.

D. Dekret o podejrzanych z 17 września 1793 r.

1. Niezwłocznie po ogłoszeniu niniejszego dekretu wszystkie osoby podejrzane, znajdujące się na terytorium Republiki, a pozostające jeszcze na wolności, zostaną aresztowane.

2. Za podejrzanych uważa się: 1) wszystkich, którzy przez swoje postępowanie bądź stosunki, bądź wreszcie przez to, że w wypowiedziach swoich okazali się stronnikami tyranii czy feudalizmu albo też nieprzyjaciółmi wolności; 2) wszystkich, którzy nie będą w stanie wykazać w trybie przewidzianym przez dekret z 21 marca (1793 r.) swoich źródeł dochodu i nie zdołają udowodnić, iż wypełnili powinności obywatelskie; 3) wszystkich, którym odmówiono wydania świadectw lojalności obywatelskiej; 4) urzęd­ników publicznych zawieszonych lub usuniętych ze stanowisk przez Konwencję Narodową lub przez komisarzy i nie przywróconych do urzędu; 5) wszystkich pochodzących z byłego stanu szlacheckiego, tj. mężów, żony, ojców, matki, synów, córki, braci, siostry i agentów osób przebywających na emigracji, którzy nie okazali stale swego przywiązania do rewolucji; 6) wszystkich, którzy wyemigrowali w czasie od lipca 1789 r, do dnia ogłoszenia dekretu z 30 marca 1792, choćby powrócili do kraju w terminie oznaczonym przez dekret lub wcześniej.

E. Dekret przeciwko spekulantom z 26 lipca 1793 r.

1. Spekulacja jest zbrodnią podlegającą karze śmierci.

Z. Za winnych ogłasza się tych, którzy [...] skupują i trzymają w ukryciu towary i artykuły spożywcze pierwszej potrzeby, nie oddając ich na codzienną i publiczną sprzedaż.

3. Za spekulantów ogłasza się również tych, którzy niszczą lub celowo powodują zniszczenie artykułów spożywczych i towarów pierwszej potrzeby. [...]

7. Jeżeli właściciel odmawia wyżej omówionej sprzedaży, jest on zobowiązany [...] złożyć magistratowi odpisy rachunków [...] na sprawdzone już towary; magistrat [...] bezzwłocznie wyznaczy komisarza, który zajmie się [...] sprzedażą ustalając ceny tak, aby właściciel otrzymał w miarę możliwości dochód handlowy.

8. Ci, którzy nie złożą deklaracji w osiem dni po opublikowaniu i ogłoszeniu niniejszego dekretu, będą uznani za spekulantów i, jako tacy, ukarani śmiercią; ich majątek zostanie skonfiskowany, a wchodzące w jego skład towary będą oddane na sprzedaż, zgodnie z wyżej wymienionymi punktami.

F. Dekret o utworzeniu armii rewolucyjnej z 5 września 1793 r.

W Paryżu stworzona zostanie siła zbrojna utrzymywana przez skarb, składająca się z 6000 żołnierzy i 1200 kanonierów, a przeznaczona do całkowitego zgniecenia kontrrewolucjonistów, do wprowadzenia w życie wszędzie, gdzie jest tego potrzeba, praw rewolucyjnych i zarządzeń ocalenia publicznego wydanych przez Konwent Narodowy, jak wreszcie do nadzoru nad żywnością.

G. Dekret o reorganizacji Trybunału Rewolucyjnego z 10 czerwca 1794 r.

Trybunał Rewolucyjny zostaje stworzony dla ukarania wrogów ludu [...].

Art. 5. Wrogami ludu są ci, którzy usiłują zniszczyć wolność społeczeństwa przemocą czy też podstępem.

Art. 6. Uważani za wrogów są również ci, którzy:

- Poduszczają do przywrócenia królestwa bądź usiłują poniżyć lub rozwiązać Konwent Narodowy oraz rewolucyjny rząd republikański, którego ośrodkiem jest ten sam Konwent. - Zdradzają Republikę w czasie dowodzenia twierdzami i armiami, czy też pełniąc wszelką inną funkcję wojskową, lub podtrzymują stosunki z wrogami Republiki bądź przyczyniają się do tego, aby w zaopatrzeniu i obsługiwaniu armii powstawały braki. - Usiłują przeszkodzić w zaopatrzeniu Paryża w żywność lub powodują głód w Republice.

- Popierają zamiary wrogów Francji przez ułatwienie spiskowcom i arystokracji ukrywania się i uniknięcia kary, przez prześladowanie i zohydzenie patriotyzmu, przez demoralizowanie pełnomocników ludu, przez naruszanie sposobami perfidnymi i fał­szywymi zasad rewolucji, praw i przedsięwzięć rządu.

- Usiłują oszukać lud lub jego przedstawicieli, by doprowadzić ich do kroków sprzecznych z interesami wolności.

- Usiłują wywołać upadek ducha, aby wspierać przedsięwzięcia tyranów złączonych przeciwko Republice.

- Szerzą fałszywe wieści, by wywołać rozdział lub zamieszanie śród ludu.

- Usiłują wprowadzić w błąd opinię i przeszkadzać w uświadamianiu ludu, deprawować obyczaje i demoralizować sumienie publiczne, niszczyć siłę i czystość zasad rewolucyj­nych i republikańskich oraz wstrzymywać postęp już to przez pisma antyrewolucyjne, bądź podburzające, już to przez wszelkie inne machinacje.

- Jako nieuczciwi dostawcy narażają ocalenie Republiki i marnotrawią majątek publiczny.

- Jako funkcjonariusze publiczni nadużywają swego stanowiska, aby służyć wrogom rewolucji, znęcać się nad patriotami i ciemiężyć lud.

Art. 7. Karą przewidzianą za te przestępstwa, których rozpoznanie należy do Trybunału Rewolucyjnego, jest kara śmierci.

Komentarz:

W skład Tymczasowej Rady Wykonawczej wchodzili ministrowie; została ona zlikwidowana 1 kwietnia 1794 r.

Ministrów zastąpiło dwanaście komisji, mianowanych przez Konwencję Narodową na wniosek Komitetu Ocalenia Publicznego.

- Uchwała Konwencji Narodowej z dnia 10 marca 1793 r. przewidywała, że „Trybunał rozpatrywać będzie wszelkie działania kontrrewolucyjne, wszelkie zamachy na wolność, równość, jedność i niepodległość Republiki, na bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa oraz wszelkie spiski, zmierzające do przywrócenia monarchii, ustanowienia jakiejkolwiek władzy innej, która by zagrażała wolności, równości i suwerenności ludu, bez względu na to, czy oskarżonymi będą funkcjonariusze cywilni lub wojskowi, czy zwyczajni obywatele". Po odnowieniu Komitetu Bezpieczeństwa Powszechnego we wrześniu 1793 r. sędziowie i przysięgli Nadzwyczajnego Trybunału Rewolucyjne­go byli wybierani przez Komitet Ocalenia Publicznego, wspólnie z Komitetem Bezpieczeństwa Powszechnego.

- Konwencja Narodowa uchwaliła 30 maja 1794 r. dekret o pracy przymusowej chłopów w czasie prac rolnych.

- Dalej poleca się właścicielom sklepów sporządzanie i zgłoszenie do władz municypalnych listy posiadanych towarów.

---