Zezwalam na ponowne wykorzystanie
Zatwierdzam	Data	Pluton	Podpis

PLAN KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z obrony przeciwchemicznej

TEMAT :

Ochrona przed środkami zapalającymi .

CEL :

• zapoznać szkolonych z rodzajami środków zapalających;

• nauczyć szkolonych zasad ochrony przed środkami zapalającymi;

CZAS :

2 * 45'

MIEJSCE :

Blok szkolenia

FORMA :

Wykład

BIBLIOGRAFIA :

Podręcznik żołnierza wojsk zmechanizowanych

Ochrona wojsk przed środkami zapalającymi . Podręcznik Opchem. 382/93

WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE :

ORGANIZACYJNE :

• zajęcia osobiście prowadzi dowódca plutonu ;

METODYCZNE :

• dbać o wysoki poziom merytoryczny i metodyczny zajęć ;

ZAGADNIENIA SZKOLENIOWE :

1. Ogólne wiadomości o środkach zapalających .

2. Właściwości środków zapalających .

3. Zasady ochrony przed środkami zapalającymi .

4. Pierwsza pomoc .

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Część wstępna 6'

• przyjęcie meldunku ;

• podanie tematu i celu zajęć ;

• pytania kontrolne

Część główna 78'

• według zagadnień ;

Część końcowa 6'

• przypomnienie tematu i celu zajęć ;

• podsumowanie zajęć ;

• podanie tematu kolejnych zajęć ;

OPRACOWAŁ :

1. Ogólne wiadomości o środkach zapalających .

Środki zapalające " to związki chemiczne lub ich mieszaniny zdolne do wydzielania w czasie spalania dużej ilości ciepła i wytwarzania wysokiej

temperatury , mogącej dzięki swym właściwościom zapalać inne materiały i przedmioty oraz razić ludzi i zwierzęta ."

" Do celów wojskowych środki zapalające dzieli się najczęściej według ich składu chemicznego i stanu fizycznego".

Ze względu na skład chemiczny środki zapalające dzielą się na dwie grupy :

1) środki nie zawierające w swoim składzie utleniaczy (sód , potas , magnez i glin ich stopy oraz mieszaniny chemiczne , zawierające ropę naftową i produkty pochodne , a także fosfor oraz związki metaloorganiczne ) ; dla spalania środków zapalających tej grupy charakterystyczne jest wydzielanie się dużej ilości rozgrzanych do wysokiej temperatury gazów oraz intensywny płomień powiększający efekt zapalny ; gaszenie tych środków możliwe jest przez odcięcie dopływu powietrza ;

2) mieszaniny metali i tlenków metali oraz soli bogatych w tlen , tlen niezbędny do spalania dostarczają utleniacze wchdzące w skład środków zapalających , ilość tlenu zawarta w utleniaczu zapewnia z zasady całkowite spalenie substancji palnej (metalu) , gaszenie tych środków zapalających jest bardzo trudne , ponieważ odcięcie dopływu powietrza nie przerywa procesu spalania .

"Ze względu na stan fizyczny , w jakim środki zapalające są używane do rażenia ludzi , sprzętu , uzbrojenia i obiektów terenowych , dzielą się one na stałe i ciekłe .

ŚRODKI ZAPALAJĄCE

I

------------------------------------------------------------------

I I

STAŁE CIEKŁE

- sód i potas - niezagęszczone mieszanki zapalające

- magnez i glin

- termit

- elektron - zagęszczone mieszanki zapalające

- fosfor

- metaliczne środki zapalające

- pirotechniczne środki zapalające - zagęszczone metalizowane mieszanki zapalające

- roztwory samozapalające

Stałe środki zapalające tworzą punktowe źródła ognia . Ich działanie rażące jest ograniczone , gdyż większość energii , cieplnej , wydzielonej w procesie spalania , ześrodkowana jest na małej powierzchni .

Ciekłe środki zapalające tworzą powierzchniowe źródło ognia . Mają one zdolność rozpryskiwania i rozlewania się w miejscach ich użycia , tworząc jedno lub kilka ognisk pożarów na dużej powierzchni ."

2. Właściwości środków zapalających .

Sód i potas

Sodu i potasu samodzielnie jako środków zapalających nie stosuje się , natomiast używa się jako składników różnego rodzaju mieszanin . Zaletą mieszanin zapalających , zawierających sód i potas , jest to , że nie można gasić ich wodą . Przechowywane są w szczelnych i trwałych naczyniach napełnionych naftą lub benzyną , pozbawioną zanieczyszczeń i śladów wilgoci .

Magnez

Spalanie magnezu przebiega z wydzielaniem jaskrowego światła oraz znacznej ilości energii cieplnej . Temperatura płonącego magnezu szybko wzrasta , zaczyna on wrzeć i zamieniać się w parę , która pali się niezwykle jasnym

płomieniem , a powstający w procesie spalania tlenek magnezu uniemożliwia przenikanie ciepła do otoczenia . Płonącego magnezu lub mieszanin zapalających

w skład których on wchodzi nie można gasić wodą , gdyż w temperaturze ponad 2000 K ulega ona rozkładowi , a wydzielający się wodór wzmaga zjawisko palenia się .

Glin

W powietrzu glin zapala się z trudem , a do jego zapalenia potrzebny jest silny impuls cieplny . W procesie spalania przechodzi w tlenek glinu , a w toku reakcji wydziela się duża ilość ciepła . Czysty glin nie znajduje zastosowania jako środek zapalający z uwagi na trudności jego zapalania w powietrzu . Szerokie zastosowanie w produkcji środków zapalających mają natomiast jego mieszaniny z innymi substancjami .

Termit

Termit jest mieszaniną sproszkowanego lub ziarnistego glinu z tlenkami metali ciężkich . Najbardziej rozpowszechniony jest termit składający się ze sproszkowanego glinu ( 25% ) i tlenku żelazowego ( 75% ) . Charakterystyczną cechą palącego się termitu jest wydzielanie się oślepiającego białego płomienia i powstanie ciekłego tlenku glinu i roztopionego metalu . Płonący termit działa praktycznie w miejscu bezpośredniej styczności z rażonym celem wytwarzając temperaturę rzędu 2300 - 3700K . Utleniacze wchodzące w skład termitu i jego mieszanin umożliwiają palenie się bez dostępu powietrza i pod wodą . Płonącego termitu nie można gasić wodą , ponieważ wskutek wysokiej temperatury woda rozkłada się na wodór i tlen , które w warunkach reakcji tworzą mieszaninę wybuchową . Można go gasić tylko przez obniżenie temperatury poniżej temperatury zapłonu , poprzez oddziaływanie stałym dwutlenkiem węgla z gaśnicy śniegowej . Termit i jego mieszaniny są używane do napełniania bomb lotniczych , pocisków , artyleryjskich , min i granatów zapalających .

Elektron

Elektron jest lekkim stopem składającym się z magnezu ( ok. 90% ) , glinu i innych metali ( cynk , mangan , żelazo ) . Pali się jaskrawo białym płomieniem , a paleniu towarzyszy wydzielanie dużej ilości białego dymu osiadającego w postaci nalotu w miejscu spalania . W dużych kawałkach zapala się z trudem . Zapalanie jego może spowodować tylko zapalnik termitowy . Pali się tylko na powierzchni bezpośrednio stykającej się z powietrzem , a pomimo wysokiej temperatury palenia nie przepala ani stali ani żelaza . Sam nie jest groźnym środkiem zapalającym , lecz w połączeniu z termitem stanowi masę zapalającą o bardzo niebezpiecznym działaniu . Palący się elektron może być ugaszony przez odcięcie dopływu powietrza . Jako środek zaplajacy jest szeroko stosowany w pociskach artyleryjskich i bombach lotniczych .

Fosfor

Fosfor występuje najczęściej jako fosfor biały i czerwony , różniące się między sobą właściwościami fizycznymi . Jako środka zapalającego używa się głównie fosforu białego ze względu na jego zdolność łatwego zapalania się . Do cech ujemnych należy zaliczyć jego działanie trujące i ograniczoną skuteczność przy zapalaniu obiektów i przedmiotów . Fosfor zapala tylko materiały łatwopalne , takie jak siano , słoma , benzyna itp . W celu polepszenia właściwości zapalających fosforu dodaje się do niego olejów , ropy naftowej i innych produktów palnych , a także używany jest również z metalami alkalicznymi . Elaboruje się nim granaty ręczne i moździerzowe , pociski artylerii lufowej i rakietowej oraz bomby lotnicze .

Charakterystyka ciekłych środków zapalających .

Niezagęszczone mieszanki zapalające

Są to przede wszystkim różnego rodzaju węglowodory aromatyczne ( ropa naftowa , olej napędowy , benzyna , benzol , mieszaniny benzyny i nafty z mazutem i ropą naftową itp .) , których składniki dobiera się w zależności od celu , sposobu i warunków użycia . Środki te palą się silnym płomieniem , co powiększa zasięg działania zapalajacego powodując powstawanie dużych ognisk pożaru .

Zagęszczone mieszanki zapalające

Są to mieszaniny benzyny lub innego płynnego paliwa z zagęstnikami .

Otrzymano dzięki temu zagęszczone mieszaniny zapalające o konsystencji żelu , rozpadające się w czasie wybuchu na większe lub mniejsze kawałki , które dobrze przylepiają się do przedmiotów i powoli rozpływają , a także palą się przez dłuższy czas , a temperatura palenia dochodzi do 1000-1200 K . Najbardziej znany jest napalm - żele benzyny z niektórymi solami kwasów tłuszczowych jako zagęstniki .

Zagęszczone metalizowane mieszanki zapalające

Zagęszczone metalizowane mieszanki zapalające , zwane też pirożelami , łączą w sobie cechy środków zapalających stałych i ciekłych . Sporządza się je przez dodanie do ciekłych mieszanek zagęszczonych sproszkowanych metali ( glin lub magnez, niemetali ( siarka )oraz utleniaczy (saletra sodowa lub potasowa nadtlenek sodu lub potasu ) . Skład pirożeli może być różny . Pirożele palą się bardziej intensywnie niż napalm , a podczas spalania nie rozpływają się , lecz przylepiają do powierzchni przedmiotów i utrzymują na nich . Stosuje się je w bombach lotniczych , zbiornikach zapalających oraz artyleryjskich pocisków zapalających .

Mieszanki samozapalne

Mieszanki samozapalne to roztwory benzyny lub ropy naftowej i dwusiarczku węgla, zawierającego rozpuszczony biały fosfor oraz kompozycje zagęszczonych mieszanek zapalających z roztworem białego fosforu w dwusiarczku węgla , a także związki fosforu białego z siarką i niektóre związki metaloorganiczne , które w zetknięciu z powietrzem atmosferycznym zapalają się samorzutnie .

Do współczesnej amunicji i sprzętu do stosowania środków zapalających zalicza się :

1. Środki zapalające stosowane przez wojska lądowe :

a) pociski zapalające piechoty , ręczne granaty zapalające , fugasy i miny

zapalające , artyleryjskie pociski zapalające ;

b) miotacze ognia ;

2. Środki zapalające stosowane przez lotnictwo :

a) lotnicze bomby zapalające ;

3. Środki zapalające stosowane w celach dywersyjnych .

3. Zasady ochrony przed środkami zapalającymi .

Do ochrony żołnierzy przed działaniem środków zapalających wykorzystuje się :

- polowe urządzenia obronne ;

- bojowy wóz piechoty ;

- indywidualne środki ochrony przed skażeniami ;

- umundurowanie zimowe ;

- naturalne ukrycia ziemne , budynki , korony drzew , a także środki podręczne ( koce , płótno brezentowe ,maty

z trzciny, trawy, zielonych gałęzi itp .) .

Nad rowami strzeleckimi i innymi ukryciami na uzbrojenie , sprzęt bojowy i amunicję wykonuje się przykrycia . Elementy rowów strzeleckich i ukryć z materiałów łatwopalnych zasypuje się ziemią lub pokrywa ognioodpornym impregnatem , farbą lub papką . Papkę sporządza się z gliny , piasku , trocin i wapna palonego . Gęstą papkę rozkłada się na łatwo palne elementy łopatką lub bezpośrednio rękami , a rzadkie papki za pomocą pędzla . Grubość warstwy ochronnej powinna wynosić od 0,5 do 1,0cm . Otrzymuje się ją przez 2 - 3 krotne nałożenie odpowiednio cieńszych warstw , po całkowitym wyschnięciu każdej warstwy . Broń strzelecką i amunicję oraz wyposażenie osobiste żołnierzy ukrywa się w niszach . Przed wejściem do urządzeń obronnych należy wykonać progi , uniemożliwiające przeciekanie do wnętrza palącego się napalmu , usunąć łatwo palne materiały znajdujące się w pobliżu oraz wyposażyć je w sprzęt przeciwpożarowy . Ponadto w odzieniu rowu strzeleckiego i rowu łączącego robi się co 50m przerwy przeciwpożarowe szerokości co najmniej 2m . Przerwy takie robi się także przed wejściem do schronów . Gdy w rejonie rozmieszczenia i działania nie ma rowów strzeleckich , ukryć i przykryć , wtedy wykorzystuje się właściwości ochronne terenu i przedmiotów terenowych .

W razie zapalenia się środków ochrony lub umundurowania zimowego należy jak najszybciej wyjść ze strefy ognia i zrzucić je na ziemię .

Ratowanie żołnierzy , to głównie zadanie podczas działania w ognisku pożaru . Obejmuje ono : odszukanie poparzonych , ugaszenie na nich środków zapalających i palącego się umundurowania , wyniesienie w bezpieczne miejsce i udzielenie pierwszej pomocy . Pierwsza pomoc zaczyna się od gaszenia środków zapalających . Wykonuje to sam poszkodowany lub przy pomocy kolegi . W celu ugaszenia niewielkich ilości środków zapalających należy palące się miejsce dokładnie nakryć rękawem , połową płaszcza , ogólnowojskowym płaszczem ochronnym , wilgotną gliną , piaskiem lub śniegiem .

4. Pierwsza pomoc .

Ratowanie żołnierzy to główne zadanie podczas działania w ognisku pożaru . Obejmuje ono :

• wyszukiwanie poparzonych ;

• ugaszanie na nich środków zapalających i palących się ubrań ;

• wynoszenie w bezpieczne miejsce ;

• udzielanie pierwszej pomocy przedlekarskiej .

Pierwsza pomoc rozpoczyna się od gaszenia środków zapalających . Wykonuje to sam poszkodowany lub za pomocą kolegi . W celu ugaszenia niewielkiej ilości środka należy to miejsce dokładnie nakryć połą płaszcza , płąszczem od OP - 1 , wilgotną gliną , piaskiem lub śniegiem .

Nowak J. :Broń zapalająca . Warszawa 1986 , s . 73 .

Działania wojsk w warunkach masowych pożarów . Warszawa 1974 , s . 7 .

Ochrona wojsk przed środkami zapalającymi . Warszawa 1994 , s . 8 - 9 .

---