Rohoziński Jerzy – „Kielnia i pion w cieniu półksiężyca”

Najpierw były dwie synagogi, potem brytyjski bank i konsulat. Teraz przyszła kolej na masonów. Telefony z pogróżkami dzwoniły już od kilku miesięcy. W końcu dwóch fundamentalistów z okrzykiem "Allah jest wielki. Przecz z izraelską masonerią!" otworzyło ogień w jednej ze stambulskich kawiarni, w której zbierają się członkowie miejscowej loży. Zginął kelner i jeden z terrorystów. Na pogrzebie razem z krewnymi ofiary modlili się członkowie loży. Atak był w sumie dość nieudolny. Dzieło fanatyków ale nie profesjonalistów. Co ich tak rozwścieczyło? Czy masoneria jest rzeczywiście śmiertelnym wrogiem islamu?

Publikacje islamistów tureckich przedstawiają często upadek państwa Osmańskiego jako wynik działalności europejskiej masonerii. Nie ma to jak proste wyjaśnienia. Wyraźnie odcinające się zresztą od bogactwa spuścizny kulturowej islamu. Klasycznej cywilizacji muzułmańskiej nieobce były przecież ezoteryczne stowarzyszenia "encyklopedystów" jak np. Bracia Czystości z Basry.

Do działalności lóż wolnomularskich porównuje się funkcjonowanie bractwa Nakszbandi, głównej siły zaangażowanej w reislamizację Turcji.

W XIX w. symbolika wolnomularska przenikać zaczęła do, niezwykle popularnego w Imperium, sufickiego mistycyzmu, a wiele bractw zaczęło nazywać swoje klasztory "lożami". A i dziś do działalności lóż wolnomularskich porównuje się nieraz funkcjonowanie bractwa Nakszbandi, głównej siły zaangażowanej w reislamizację Turcji, cieszącej się wpływami w sferach związanych z polityką, gospodarką i szkolnictwem. Wolnomularstwo spotkał zresztą w świeckiej Turcji podobny los co bractwa religijne. Choć do włoskiej loży w Salonikach, "Macedonia Risorta", należeć miał sam Atatürk, w wyniku nagonki kierowanej przezeń Republikańskiej Partii Ludowej Wielki Wschód Turcji zmuszony był w 1935 r. dobrowolne ogłosić rozwiązanie się obediencji, choć wolnomularska Rada Najwyższa Turcji działała nadal potajemnie.

A teraz coś dla miłośników spisowej teorii dziejów. Do jednej z lóż w kosmopolitycznych Salonikach należał także Mehmed Cavid, młodoturecki minister finansów, z pochodzenia Żyd z sekty dönme ("nawróceni"), grupującej zwolenników XVII-wiecznego żydowskiego Mesjasza, Sabbataja Cwi, który przeszedł na islam. Kiedy w 1926 r. skazano go na śmierć za rzekomy udział w spisku na życie Atatürka, w jego sprawie intwerweniowali Rotschildowie i europejskie loże masońskie. Nie pomogło. "Izraelska masoneria"? A gdzie tam! Dönme odrzucili zaproszenie Ben Guriona do osiedlenia się w Izraelu. Wolą kultywować swe ezoteryczne tradycje w tureckim zaciszu. Choć, niestety, już nie takim zaciszu.

Idee wolnomularskie przenikały do Persji głównie za pośrednictwem urzędników dworskich i oficerów odbywających podróże po Europie.

Podobną histerię anty-masońską można było zaobserwować 25 lat temu w Iranie. Tuż po Rewolucji Islamskiej, w prasie zaczęto publikować listy masonów. "Masoni zawsze odgrywali tu szczególną rolę - tłumaczył francuskiemu dziennikarzowi jeden z działaczy rewolucyjnych, Sadek Ghotbzadeh - Byli związani, może nawet nazbyt mocno związani z Wielką Brytanią. Publikujemy ich listy jedynie po to, by przestrzec ludzi przed związkami z Londynem, któremu bez wątpienia nie wolno dowierzać. Ale też nic przeciw masonom nie podejmujemy". V kolumna mocarstw zachodnich? Koń trojański imperializmu? Wpływy europejskie? - bez wątpienia. Ale te wpływy padały na podatny grunt.

Idee wolnomularskie przenikały do Persji głównie za pośrednictwem urzędników dworskich i oficerów odbywających podróże po Europie. W 1808 r. ambasador szacha w Paryżu, Askeri-chan, konsultuje się francuskich masonów w sprawie założenia loży w Isfahanie. Nie wiadomo, jakie były losy projektu, niemniej wiele lat później pewien perski oficer studiujący w Berlinie twierdził, że wszyscy członkowie dworu perskiego są masonami. Mimo więc, że początki wolnomularstwa w samej Persji - jak widać - są mało znane, stawało się ono coraz bardziej popularne pośród tamtejszych elit.

Pierwsza loża wolnomularska w świecie islamu powstała na terenie Egiptu. Jakże mogłoby być inaczej?! W końcu to powrót do "źródeł".

W połowie XIX w. w Teheranie i Tebryzie działają już liczne loże, ciesząc się sympatią szacha, budząc za to wrogość wśród duchowieństwa szyickiego. Wielu wolnomularzy rekrutowało się także spośród kupców i dyplomatów perskich przebywających w Konstantynopolu, którzy zaszczepiali potem liberalne idee na gruncie perskim. Chłonny na tajemne prawdy wolnomularstwa okazywał się także perski sufizm. W Chanacie Nachiczewańskim działało np. od czasów szacha Abbasa Wielkiego ezoteryczne i cieszące się nienajlepszą opinią, bractwo Nuktevi, które po podboju tych ziem przez Rosję w 1828 r. zaczęło nazywać siebie "wolnomularstwem" (Farmasion). Na siedzibę swojej "loży" obrało ono grób czczonego w okolicy świętego, do którego schodzić się mieli także miejscowi palacze opium i pijacy.

Pierwsza loża wolnomularska w świecie islamu powstała jednak na terenie Egiptu. Jakże mogłoby być inaczej?! W końcu to powrót do "źródeł". Stało się to za sprawą Napoleona, Klebera i francuskich oficerów w 1798 r. Potem przybędą kolejne - w Aleksandrii, Kairze i Mansurah, najpierw pod egidą Wielkiego Wschodu Francji, a potem także z inicjatywy Wielkiej Loży Anglii. Tutejsze wolnomularstwo emancypuje się wszakże stopniowo spod kurateli europejskiej. Wielkim Mistrzem zostanie wybrany syn Mohammeda Alego, książę Hakim Pasza. W 1872 r. powołano do życia Wielki Narodowy Wschód Egiptu. Wzrasta też liczba braci. W 1886 r. w kraju istniało już 25 lóż liczących ok. 400 członków. Z masonerią egipską liczne kontakty łączyć bedą wybitnego działacza politycznego i twórcę panislamizmu, również wolnomularza, Ğamāla ad-Dīn al-Afghāniego.

Wielu masonów znajdowało się wśród urzędników kolonialnych i członków towarzystw podróżniczych, co dość znacznie hamowało rozwój akcji misyjnej Kościoła Katolickiego.

Francuzi przeszczepią idee wolnomularskie również do Algierii. Tuż po podboju, w 1832 r., powołują pierwszą algierską lożę "Belizariusz". Z czasem ich liczba na terenie kraju dojdzie do 10. Od 1867 r. istnieje także loża w marokańskim porcie Tanger, najpierw pod patronatem Najwyższej Rady Francji, a potem - Wielkiego Wschodu Hiszpanii w Ceucie. Obcy przeszczep wrogi miejscowej tradycji? Nie do końca. W loży "Henryk IV" zostaje np. inicjowany, więziony we Francji w latach 1847-52, przywódca algierskiego powstania z lat 1832-47, emir Abd-el-Keder. Podczas swego wygnania w Damaszku wsławia się on ratowaniem chrześcijan przed pogromami (1860), o czym pisze w jednym ze swych wierszy, pełen wdzięczności, Norwid.

Wielu masonów znajdowało się także wśród urzędników kolonialnych i członków towarzystw podróżniczych, co dość znacznie hamowało rozwój akcji misyjnej Kościoła Katolickiego na tych terenach. I tak np. szef departamentu affaires indigenes w okresie międzywojennym, Jean Mirante, wolnomularz cieszący się opinią zajadłego wroga katolicyzmu (odnotowywał nazwiska urzędników uczestniczących we mszy) udzielał poparcia reformistom muzułmańskim w ich walce z miejscowym kultem świętych i "siejącymi obskurantyzm" marabutami.

Masoneria odpowiedzialna za postępy islamu? Gratka dla doktorów Krajskich wszelkiej maści. Ale tych europejskich. Ci miejscowi obwiniaja ją bowiem za upadek islamu. I bądź tu człowieku mądry!

Jerzy Rohoziński