„Andrzejki w naszej świetlicy”
(konspekt zajęć hospitowanych)
Cele główne:
Kultywowanie tradycji i zwyczajów ludowych.
Zapoznanie dzieci z wybranymi wróżbami andrzejkowymi.
Cele szczegółowe:
Zapoznanie ze znaczeniem słowa „wróżba”, „tradycja”.
Integracja grupy poprzez tworzenie warunków do wspólnej zabawy.
Zachowanie bezpieczeństwa i kultury podczas wspólnych wróżb.
Stworzenie miłej i radosnej atmosfery.
Metody: zabawowa, podające (pogadanka, opowiadanie, objaśnienie).
Formy: zespołowa, indywidualna.
Środki: tekst opowiadania o tradycji andrzejkowej, miski, grosiki, woda, wosk, papierowe koła, 4 duże czerwone serca (2 z wypisanymi imionami, i 2 z wypisanymi zawodami), szpilka, jabłka, nóż, 2 obrączki, zapałki, karty z pytaniami, różaniec, chleb, cukier, liść laurowy, chusteczka, piórko, koronka, kartka papieru, ziarenko pieprzu, klucz, gazety, magnetofon, płyty z muzyką.
Miejsce: świetlica szkolna.
Termin realizacji: listopad 2007 r.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Wprowadzenie:
Nauczyciel z okazji andrzejek w wyjątkowy sposób wita się z dziećmi. Mówi:
Witam wszystkich, a szczególnie:
panny,
kawalerów,
tych, którzy chcą poznać przyszłość,
tych, którzy lubią wesołe zabawy,
tych, którzy chcą przyjemnie spędzić czas.
Rozmowa na temat tradycji wróżb andrzejkowych. Dzieci wspólnie z nauczycielem definiują znaczenie słowa „tradycja”. Następnie prowadzący zadaje uczniom pytania:
Co to są wróżby?
Jakie znacie wróżby?
Czy braliście już w nich kiedyś udział?
W jakim celu ludzie sobie wróżą?
Tradycja - obyczaje, zasady postępowania, wiadomości przechodzące z pokolenia na pokolenie.
Wróżby - zapowiedź tego co się zbliża. Wróżyć to tyle, co przepowiadać przyszłość.
W toku swobodnej rozmowy uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi dzieci i opowiada o dawnych tradycjach wróżb andrzejkowych.
„Andrzejki to tradycja ludowa wieczoru wróżb, pielęgnowana od najdawniejszych czasów
i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Kiedyś uczestniczyły w nich tylko niezamężne panny. W nocy z 29 na 30 listopada - czyli w wigilię św. Andrzeja dziewczyny zbierały się, by wywróżyć sobie przyszłość oraz imię małżonka. Należy wspomnieć, że św. Andrzej jest opiekunem panien na wydaniu i może stąd ta tradycja. W andrzejkowy wieczór panny stosowały przeróżne wróżby, np.
Wróżyły z kłębuszków kądzieli, które popalały i obserwowały, czy się połączą i spłoną razem. Symbolizowało to dozgonną miłość.
Puszczały na wodę małe łódeczki zrobione z łupinek orzecha, w których umieszczone były zapalone świeczki. Z zapartym tchem śledziły potem, czy podpłyną.
Zaglądały także w głąb studni i wypowiadały życzenie. Jeśli echo odpowiadało to życzenie wkrótce miało się spełnić.
Rozkładały na ławce lub podłodze poznaczone przez siebie kości albo placuszki
i wpuszczały psa. Czyj placek lub kość pies pochwycił ta pierwsza miała wyjść za mąż.
Wróżyły również z nocnego szczekania psów. Dziewczyna wybiegała przed dom
i nadsłuchiwała skąd rozlegnie się szczekanie psa. Z tej strony wsi miał pochodzić jej narzeczony.
W noc andrzejkową dziewczęta wymiatały śmieci z domu i obserwowały, w którą stronę poniesie je wiatr - z tej strony miał przybyć ukochany.
Dziewczęta nie tylko wróżyły sobie z przedmiotów ale czekały także co im się przyśni. Aby sprowadzić wróżebny sen dziewczęta poddawały się różnym zabiegom. Po całodziennym poście na noc zjadały mały placek, kładły się na gołej podłodze podkładając kamyk pod głowę. Kto im się przyśnił tej nocy miał być w przyszłości ich mężem.
Okres wróżb i zalotów następował późną jesienią po zakończeniu wszystkich prac w polu, gdy dni stawały się coraz krótsze, a wieczory dłuższe. Jesienne wieczory sprzyjały rozważaniom, opowieściom i wróżbom, na które w innych porach roku czasu nie było.
Andrzejkowe wróżby łączą się także z wierzeniami, według których w tym okresie z zaświatów przybywają na ziemię duchy. Możemy więc za pośrednictwem wróżb zapytać je, co nas czeka w najbliższym czasie.
Podczas, gdy św. Andrzej miał pomóc dziewczętom w odkryciu przyszłości, chłopcy spotykali się na podobne wróżby w wigilię św. Katarzyny, czyli 24 listopada. Byli przekonani, że za pomocą najróżniejszych sztuczek dowiedzą się, która dziewczyna o nich myśli, jakie imię będzie nosić przyszła żona. Jednak z czasem katarzynki uległy zapomnieniu.
Obecnie oba obrzędy są połączone i obchodzone równocześnie jako tradycyjne andrzejki. Na ogół nie traktujemy ich poważnie, wielu z nas uważa je tylko za zabawę, ale są
i tacy, którzy twierdzą, że owe wróżby czasem się spełniają (więc, może warto spróbować?). Andrzejkowe wróżby przetrwały aż do dziś i do dziś cieszą się niesłabnącą popularnością”.
Część główna:
Nauczyciel informuje, jakie przygotował dla dzieci wróżby. Kolejno wyjaśnia ich przebieg. Przypomina o zasadach zachowania bezpieczeństwa i kultury podczas zabawy. Zaprasza dzieci do wspólnej zabawy i prosi by pamiętać, że wróżby andrzejkowe to tylko zabawa i należy je traktować z „przymrużeniem oka”.
„Grosik na szczęście” - rozpoczęcie zabawy.
Wszyscy gromadzą się na środku sali tworząc duże koło. Wewnątrz stoi duża miska
z wodą. Nauczyciel mówi: Ażeby spełniły się nasze dzisiejsze wróżby musimy złożyć dary. Każdy uczestnik zabawy wrzuca do miski z wodą grosik i wypowiada zaklęcie:
„HOKUS - POKUS, CZARY - MARY,
ABY WRÓŻBA SIĘ SPEŁNIŁA ZŁÓŻMY DARY”.
„Lanie wosku” - wróżba.
Dziecko trzyma klucz nad miską z zimną wodą. Nauczyciel leje roztopiony wosk,
a dziecko wypowiada zaklęcie wraz z całą grupą: „Czary mary wosku lanie, co ma być niech się stanie”. Kiedy wszyscy skończą, wspólnie oglądają kształty jakie wyszły. Następnie dzieci rozbudzając swoją wyobraźnię próbują dopatrzeć się w woskowej figurze różnych rzeczy, które mogą ich spotkać w przyszłości.
„Wychodzenie butów” - wróżba.
Dzieci zdejmują but z lewej nogi (oddzielnie chłopcy i dziewczęta) i układają jeden za drugim w kierunku drzwi. Właściciel lub właścicielka buta, który pierwszy dotrze do drzwi najszybciej się ożeni lub wyjdzie za mąż.
„Zjedz tort” - wyścig w rzędach.
Uczestnicy ustawiają się w 2 rzędach. W odległości 3, 4 m. leżą papierowe koła podzielone na 8 części. Na sygnał prowadzącego uczniowie z każdej drużyny biegną kolejno i odcinają kawałek tortu. Wygrywa drużyna, która wcześniej „zje” cały tort.
„Serca z imionami” - wróżba.
Dzieci wbijają szpilkę w serce z kartonu. Po drugiej stronie są wypisane imiona. Sprawdzamy kto jest ich wybrankiem (osobne serca dla dziewczyn i chłopców).
„Obierki” - wróżba.
Każdy uczestnik obiera jabłko tak, aby powstała jak najdłuższa obierka. Następnie każde dziecko rzuca obierkę za siebie przez lewe ramię i próbują ją przyrównać do literki. Na literkę tą będzie zaczynało się imię przyszłego męża lub żony.
„Wróżące serca” - wróżba.
Wychowawca trzyma w ręce duże, czerwone serce wycięte z brystolu, które z tyłu zapisane jest nazwami zawodów (osobnie dla dziewcząt i chłopców). Każdy uczestnik podchodzi i wbija w nie szpilkę. Następnie odczytuje czym będzie się zajmować
w przyszłości, jaki zawód będzie wykonywać.
„Przekazywanie obrączek” - wyścig w rzędach.
Zawodnicy dwóch drużyn stają jeden za drugim. Każdy z nich ma zapałkę. Pierwszy zawodnik na zapałce podaje następnemu obrączkę itd. Jeżeli obrączka spadnie trzeba wrócić do początku. Wygrywa drużyna, która ukończy zadanie wcześniej.
„Co mnie czeka” - wróżba.
Nauczyciel przygotowuje wcześniej karty z pytaniami i kilka dowcipnych odpowiedzi, np. „Jak będzie miał na imię twój wybranek?” (Zenek, Konstanty, Ildefons itd.), „Gdzie pojedziecie w podróż poślubną?” (rowerami wokół wsi, na hulajnodze do Krakowa). Nauczyciel czyta pytanie a dzieci wybierają numery odpowiedzi.
„Kubki przyszłości” - wróżba.
Pod kubkami umieszczamy przedmioty, które mają swoje tajemnicze znaczenie. Dzieci wybierają jeden z kubków, a nauczyciel odczytuje symbolikę znajdującego się pod nim przedmiotu.
Obrączka - wczesne zamążpójście.
Różaniec - życie zakonne.
Chleb - dobrobyt.
Cukier - dobre słodkie życie.
Piórko - życie lekkie i przyjemne.
Koronka - staropanieństwo.
Liść laurowy - sława.
Chusteczka - opłakane życie.
Papier - kariera naukowa.
Ziarenko pieprzu - życie pełne przygód.
Klucz - tajemnicze wydarzenie w najbliższym czasie.
„Taniec par na gazecie” - konkurs w parach.
Każda para otrzymuje gazetę, którą układa na podłodze. Zadaniem par jest zatańczenie fragmentu utworu muzycznego na rozłożonym formacie gazety. W miarę upływu zabawy gazeta zostaje zmniejszona. Kolejno odpadają te dzieci, które w trakcie tańca przekroczą ustalone granice formatu gazety. Para, która najdłużej utrzyma się na powierzchni zmniejszającej się gazety zostaje ogłoszona - jako para zwycięska.
Po wróżbach wszystkie dzieci bawią się przy muzyce z magnetofonu.
Zakończenie:
Nauczyciel dziękuje za mile spędzony czas. Prosi dzieci o zabranie odlewów woskowych jako pamiątki wspólnej zabawy. Dzieci razem z wychowawcą sprzątają świetlicę.
3