Upadłość likwidacyjna

Przebieg postępowania upadłościowego likwidacyjnego

Po ogłoszeniu przez sąd upadłości przedsiębiorcy obejmującej likwidację majątku upadłego syndyk obejmujący w zarząd przedsiębiorstwo upadłego niezwłocznie podejmuje następujące czynności mające na celu ustalenie składu masy upadłości:

1) sporządzani spis inwentarza i oszacowanie majątku wchodzącego w skład masy upadłości,

2) sporządza plan likwidacyjny (sposób sprzedaży majątku),

3) sporządza sprawozdanie finansowe.

Powyższe dokumenty przedkłada sędziemu - komisarzowi.

Następujące po tych czynnościach postępowanie składa się z następujących etapów :

I. Ustalenie listy wierzytelności :

- zgłoszenie wierzytelności (na wniosek albo z urzędu)

- sprawdzanie wierzytelności przez syndyka,

- ustalenie listy wierzytelności przez syndyka,

- przekazanie listy wierzytelności sędziemu - komisarzowi,

- sędzia - komisarz obwieszcza i ogłasza o sporządzeniu listy wierzytelności,

- możliwość złożenia sprzeciwu co do nie/uznania wierzytelności na liście wierzytelności (ewentualne zmiany na liście wierzytelności),

- zatwierdzenie listy wierzytelności przez sędziego - komisarza,

- wprowadzanie zmian bądź uzupełnianie listy wierzytelności.

III. Likwidacja masy upadłości.

Polega ona na sprzedaży praw majątkowych wchodzących w skład masy upadłości, ściągnięciu wierzytelności od dłużników upadłego i wykonaniu lub zbyciu innych praw majątkowych. Priorytetem jest sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w całości albo w zorganizowanej części.

Przedsiębiorstwo upadłego może być nadal prowadzone przez upadłego, w stosunku do którego sąd wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku. Jednakże koniecznym warunkiem jest tutaj istnienie możliwości zawarcia układu z wierzycielami lub możliwość sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego w całości lub w zorganizowanej części.

Ze sprzedaży składników masy upadłości (likwidacji) powstają fundusze masy upadłości.

Wyodrębnione od nich zostają sumy uzyskane ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo, które w pierwszej kolejności służą zaspokojeniu wierzycieli z wierzytelnościami zabezpieczonymi rzeczowo.

III. Podział funduszów masy upadłości i sum uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo.

Na ten etap postępowania składają się następujące czynności:

- sporządzenie planu podziału funduszy masy upadłości przez syndyka,

- przedłożenie planu podziału sędziemu - komisarzowi,

- obwieszczenie o sporządzeniu planu podziału,

- możliwość wniesienia zarzutów co do planu podziału (później ewentualne sprostowanie planu),

- zatwierdzenie planu podziału przez sędziego - komisarza.

IV. Zaspokajanie wierzycieli wedle kolejności ustalonej przez PrUpNapr.

Podziałem majątku upadłego rządzą dwie zasady :

1) pierwszeństwa - jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarczy na zaspokojenie w całości wszystkich wierzytelności, wtedy należności dalszej kategorii podlegają zaspokojeniu dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii,

2) proporcjonalności - jeżeli majątek nie wystarczy na zaspokojenie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, należności te zaspokaja się proporcjonalnie do wysokości każdej z nich.

Wyjątek od powyższych zasad stanowi kategoria pierwsza, której należności zaspokaja się optymalnie szybko.

Wierzytelności zabezpieczone rzeczowo (hipoteką, zastawem itd.) podlegają odmiennym regułom zaspokajania. Zaspokojone są z sum uzyskanych ze zbycia przedmiotu zabezpieczenia, po potrąceniu kosztów sprzedaży, według przysługującego im pierwszeństwa.

V. Zakończenie postępowania upadłościowego.

Zakończenie postępowania następuje w przypadku wykonania planu podziału. Ma to miejsce także w przypadku uchylenia bądź umorzenia postępowania.

Właściwość rzeczowa i miejscowa sądu upadłościowego

Sprawy o ogłoszenie upadłości rozpoznaje sąd upadłościowy w składzie trzech sędziów zawodowych. Sądem upadłościowym jest sąd rejonowy - sąd gospodarczy. Do rozpoznania spraw o ogłoszenie upadłości właściwy jest sąd upadłościowy, właściwy dla zakładu głównego przedsiębiorstwa dłużnika. O właściwości miejscowej sądu decyduje w pierwszej kolejności siedziba przedsiębiorstwa; jeżeli składa się ono z kilku zakładów, położonych w okręgu właściwości różnych sądów właściwość miejscową oznacza się według siedziby zakładu głównego. Jeżeli dłużnik ma kilka przedsiębiorstw położonych w okręgach różnych sądów, osobie zgłaszającej żądanie ogłoszenia upadłości przysługuje wybór sądu spośród tych, w okręgu których znajdują się przedsiębiorstwa dłużnika.

Jeżeli dłużnik nie ma w Polsce przedsiębiorstwa, właściwy miejscowo jest sąd, w okręgu którego dłużnik będący osobą fizyczną zamieszkuje. Jeżeli dłużnik jest spółką lub osobą prawną, decydujące znaczenie ma siedziba dłużnika. Jeżeli dłużnik nie ma w Polsce zamieszkania lub siedziby, właściwy jest sąd, w którego okręgu znajduje się majątek dłużnika.

Jeżeli nie można by było ustalić właściwości miejscowej sądu w przedmiocie ogłoszenia upadłości, wówczas Sąd Najwyższy - na wniosek osoby zainteresowanej - oznaczy sąd, do którego należy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Właściwość miejscowa sądu jest właściwością wyłączną. W związku z tym dłużnik i wierzyciele nie mogą się umówić o podanie ich wniosków o ogłoszenie upadłości innemu sądowi rejonowemu (czyli zawrzeć tzw. umowy prorogacyjnej).

Wniosek o ogłoszenie upadłości

Podmiotami uprawnionymi do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości są :

1. dłużnik

2. każdy wierzyciel (także podmiot zagraniczny) - zarówno przedsiębiorca jak i osoba prywatna

3. każdy ze wspólników odpowiadających bez ograniczenia za zobowiązania spółki (spółki osobowe)

4. każdy posiadający prawo do reprezentowania samodzielnie albo łącznie z innymi osobami (osoba prawna, 5. jednostka organizacyjna posiadająca podmiotowość prawną)

6. organ założycielski (przedsiębiorstwo państwowe)

7. minister właściwy do spraw Skarbu Państwa (jednoosobowa spółka Skarbu Państwa)

8. likwidator (osoby prawne i spółki osobowe w stanie likwidacji)

9. kurator ustanowiony w postępowaniu rejestrowym (osoba prawna wpisana do KRS)

10. organ udzielający pomocy publicznej (podmiot, który uzyskał pomoc publiczną o wartości przekraczającej 100 000 euro).

W przeważającej mierze wnioski są składane przez wierzycieli, co wskazuje przede wszystkim na małą skuteczność przepisów statuujących obowiązek dłużników do składania wniosków w terminie 14 dni od chwili powstania stanu niewypłacalności.

Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości składa dłużnik powinien on zawierać następujące elementy:

1) imię i nazwisko dłużnika, jego nazwę albo firmę, miejsce zamieszkania albo siedzibę, osoby reprezentujące dłużnika, osoby likwidatorów, imiona i nazwiska wraz z miejscem zamieszkania wspólników odpowiadających bez ograniczeń za zobowiązania spółki,

2) oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo albo inny majątek dłużnika,

3) wskazanie okoliczności uzasadniających wniosek i ich uprawdopodobnienie,

4) informację, czy dłużnik jest uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych,

5) informację o tym czy dłużnik jest spółką publiczną,

6) odpis z właściwego rejestru dłużnika,

7) określenie czy wnioskodawca żąda ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu (upadłość układowa) albo upadłości obejmującej likwidację majątku (upadłość likwidacyjna),

8) aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników,

9) aktualne sprawozdanie finansowe albo bilans sporządzony dla celów postępowania upadłościowego na dzień nie późniejszy niż na 30 dni przed złożeniem wniosku,

10) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, lista zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich dokonania,

11) oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie 6 miesięcy przed złożeniem wniosku,

12) spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty,

13) wykaz tytułów egzekucyjnych i wykonawczych przeciwko dłużnikowi,

14) informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika obciążeń podlegających wpisowi do księgi wieczystej albo rejestrów oraz innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku dłużnika,

15) miejsce zamieszkania i adresy reprezentantów dłużnika oraz ewentualnych likwidatorów

16) propozycje układowe wraz z propozycjami finansowania wykonania układu ewentualnie uprawdopodobnienie przyczyn braku możliwości ich złożenia (tylko upadłość układowa)

17) rachunek przepływów pieniężnych (cash-flow) za ostatnie 12 miesięcy, jeżeli obowiązany był do prowadzenia dokumentacji umożliwiającej sporządzenie takiego rachunku ewentualnie uprawdopodobnienie przyczyn braku możliwości ich złożenia (tylko upadłość układowa),

18) oświadczenie na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku pod rygorem odpowiedzialności odszkodowawczej za podanie nieprawdziwych danych (w razie braku - zwrot wniosku bez wzywania do uzupełnienia braków).

Jeżeli wniosek o upadłość składa podmiot inny niż dłużnik wystarczą dokumenty wymienione w punktach 1-6.

Jednakże w przypadku gdy wnioskodawcą jest wierzyciel jest on zwolniony z obowiązku przedkładania dokumentu wymienionego w pkt. 4, a dodatkowo musi uprawdopodobnić swoją wierzytelność oraz przedstawić - w przypadku wniosku o ogłoszenie upadłości układowej - wstępne propozycje układowe. Tylkodłużnik ma obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w termienie 14 dni od zaistnienia chociażby jednej z podstaw upadłości. Dla wierzycieli jest to jedynie urpawnienie.

Sąd nie jest związany wnioskiem o ogłoszenie upadłości w zakresie wskazanego sposobu przeprowadzania postępowania upadłościowego. Ogłaszając upadłość sąd kieruje się podstawowym kryterium, jakim jest zaspokojenie wszystkich wierzycieli w możliwie najwyższym stopniu.

Każdy wniosek o ogłoszenie upadłości, niezależnie czy składa go dłużnik czy wierzyciel, czy dotyczy ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu czy też upadłości likwidacyjnej - powinien mieć formę pisma procesowego. Wnioski różnią się jedynie osnową, uzasadnieniem oraz wymaganymi przez prawo dokumentami załączonymi do wniosku.

Nie istnieje możliwość zwolnienia wnioskodawcy od opłaty wpisu od wniosku o ogłoszenie upadłości. Dotyczy to dłużników oraz wierzycieli będących przedsiębiorcami. Wierzyciele będący osobami prywatnymi i którzy nie są reprezentowani przez adwokata / radcę prawnego mogą składać wnioski o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych w postaci wpisu od wniosku, jeżeli wykażą, że nie są w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego siebie rodziny. Nieopłacony przez przedsiębiorcę wniosek zostanie zwrócony przez sąd bez wzywania do opłacenia wniosku. Należy pamiętać, że zwrot wniosku z powodu jego nieopłacenia nie będzie zwalniał dłużnika z obowiązku ponownego złożenia wniosku.

Osobami zawsze zwolnionymi od ponoszenia kosztów sądowych w postaci wpisu od wniosku są pracownicy dłużnika.

Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela w złej wierze

Wierzyciele czasami, zamiast dochodzić swojej wierzytelności w procesie cywilnym, w celu szykany bądź w celu wywarcia presji na dłużniku, składają wnioski o upadłość dłużnika w warunkach braku wystarczających podstaw ku temu.

Prawo przewiduje następujące sankcje wobec takich nieuczciwych wierzycieli:

- obciążenie wierzyciela kosztami postępowania

- nakazanie przez sąd wierzycielowi złożenia publicznego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie

- dłużnikowi przysługuje przeciwko wierzycielowi roszczenie odszkodowawcze.

Rada wierzycieli

Na bieg postępowania upadłościowego, duży i zauważalny wpływ ma rada wierzycieli. Jest ona jednym z uczestników postępowania upadłościowego a jej głównym zadaniem jest pilnowanie interesów wierzycieli. Może zostać ona powołana na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli, lub też może ją powołać sędzia-komisarz, gdy uzna to za stosowne. Jednak, gdy część wierzycieli, mających przynajmniej piątą część ogólnej sumy wierzytelności (które zostały uznane lub uprawdopodobnione), uzna że chce powołać radę wierzycieli, sędzia-komisarz jest zobowiązany do jej ustanowienia.

W skład rady wierzycieli wchodzi od trzech do pięciu członków i jeden lub dwóch zastępców. Członkowie rady i ich zastępcy powoływani są spośród wierzycieli upadłego, których wierzytelności zostały uznane albo uprawdopodobnione.

Sędzia-komisarz może odwołać członków rady wierzycieli oraz zastępców, którzy nie pełnią należycie obowiązków, i powołać innych. Zmiany mogą również dokonać sami wierzyciele (posiadający piątą część ogólnej sumy wierzytelności).

Swoje obowiązki członkowie rady wierzycieli pełnią osobiście lub przez swe organy lub, za zgodą sędziego-komisarza, przez pełnomocnika.

Zadaniem rady jest:

• pomoc syndykowi, nadzorcy sadowemu lub zarządcy oraz ich kontrola

• badanie stanu funduszów masy upadłości

• udzielanie zezwolenia na czynności, które mogą być dokonane tylko za zezwoleniem rady wierzycieli

• wyrażanie opinii w innych sprawach jeżeli tego zażąda sędzia-komisarz syndyk, nadzorca sadowy albo zarządca.

Rada jak i każdy z poszczególnych ich członków może przedstawiać sędziemu-komisarzowi uwagi na temat działań syndyka, nadzorcy sadowego albo zarządcy, a także zwrócić się do sędziego-komisarza o odwołanie syndyka, nadzorcy sadowego albo zarządcy.

Swoje czynności rada wykonuje poprzez podejmowanie uchwał, które zapadają większością głosów.

Bez udzielenia zezwolenia rady wierzycieli nie mogą zostać dokonane takie czynności jak:

1. Dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez syndyka, jeżeli ma być prowadzone dłużej niż trzy miesiące od dnia ogłoszenia upadłości

2. Odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości

3. Sprzedaż z wolnej ręki nieruchomości lub statku morskiego wpisanego do rejestru okrętowego

4. Sprzedaż praw i wierzytelności

5. Zaciąganie pożyczek lub kredytów oraz obciążenie majątku upadłego ograniczonymi prawami rzeczowymi

6. Wykonanie umowy wzajemnej zawartej przez upadłego albo odstąpienie od takiej umowy oraz wykonanie lub odstąpienie od umowy zawartej przez upadłego

7. Uznanie, zrzeczenie się i zawarcie ugody co do roszczeń spornych oraz poddanie sporu rozstrzygnięciu sadu polubownego.

Powyższe przypadki nie wymagają zgody rady wierzycieli, jeśli czynność musi zostać dokonana niezwłocznie i dotyczy wartości nieprzewyższającej dziesięciu tysięcy złotych.

Posiedzenie rady wierzycieli zwołuje syndyk, nadzorca sadowy, zarządca albo sędzia-komisarz, zawiadamiając członków o terminie i miejscu posiedzenia osobiście lub listami poleconymi. Posiedzeniu rady przewodniczy syndyk, nadzorca sadowy albo zarządca, bez prawa głosu.

Jeśli posiedzenie rady ma dotyczyć kontroli działalności syndyka, nadzorcy sadowego i zarządcy oraz badania stanu funduszów masy upadłości, posiedzenie rady może zwołać każdy z jej członków, a wówczas przewodniczenie obejmuje najstarszy wiekiem członek rady (chyba ze członkowie rady postanowią inaczej).

Członkowi rady wierzycieli przysługuje prawo do zwrotu koniecznych wydatków związanych z jego udziałem w posiedzeniu rady wierzycieli. Za udział w posiedzeniu sędzia-komisarz może przyznać członkowi rady stosowne wynagrodzenie, jeżeli uzasadnione to jest rodzajem i stopniem zawiłości sprawy oraz zakresem wykonywanych prac. Wynagrodzenie to nie może przekraczać 3% miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia za jeden dzień posiedzenia.

Wynagrodzenie oraz zwrot wydatków wchodzi w skład kosztów postępowania.

Członek rady wierzycieli odpowiada za szkodę wynikłą z nienależytego pełnienia obowiązków. Za szkodę wyrządzoną nienależytym wykonaniem obowiązków przez pełnomocnika działającego w radzie wierzyciel odpowiada jak za działanie własne.

W przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym nie zostanie ustanowiona rada wierzycieli, wszystkie czynności które należą do jej kompetencji przejmuje sędzia-komisarz.

Zgromadzenie wierzycieli

Zgromadzenie wierzycieli stanowi ustawową instytucję, która ma na celu realizację grupowego charakteru postępowania upadłościowego. Jest ono zwoływane przez sędziego - komisarza (pełniącego funkcję przewodniczącego zgromadzenia) poprzez obwieszczenie. Do udziału w zgromadzeniu z prawem głosu mogą być dopuszczeni wierzyciele, których wierzytelności :

1) zostały uznane przez upadłego (obligatoryjnie)

2) są uzależnione od warunku zawieszającego (fakultatywnie)

3) zostały uprawdopodobnione (fakultatywnie).

Dopuszczeni do udziału w zgromadzeniu wierzyciele głosują z sumą wierzytelności umieszczoną na liście wierzytelności. Wierzyciele, którym przysługuje wierzytelność solidarna i niepodzielna głosują przez wspólnego pełnomocnika. Pozbawieni są prawa głosu następujący wierzyciele:

1) którzy nabyli wierzytelność w drodze przelewu lub indosu po ogłoszeniu upadłości, chyba że przejście wierzytelności nastąpiło wskutek spłacenia przez niego długu, za który odpowiadał osobiście albo określonymi przedmiotami majątkowymi, ze stosunku prawego powstałego przed ogłoszeniem upadłości.

2) małżonek upadłego, jego krewny lub powinowaty.

Zgromadzenie wierzycieli podejmuje uchwały w zakresie powierzonej mu w postępowaniu upadłościowym kompetencji. Uchwały zapadają bez względu na liczbę obecnych na zgromadzeniu wierzycieli, większością głosów stanowiących co najmniej 1/5 ogólnej sumy wierzytelności przypadających wierzycielom uprawnionym do uczestniczenia w zgromadzeniu. Powyższa reguła podlega zmianom w następujących przypadkach:

1) wyłączenia mienia z masy upadłości

2) zmiany składu rady wierzycieli

3) przyjęcia układu

4) zmiany układu w razie nadzwyczajnej zmiany stosunków gospodarczych zaszłej po zatwierdzeniu układu.

Każda uchwała zgromadzenia wierzycieli może zostać uchylona przez sędziego - komisarza z uwagi na jej sprzeczność z prawem lub naruszenie dobrych obyczajów albo rażące naruszenie interesów wierzycieli, którzy głosowali przeciw uchwale.

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości

Jeżeli istnieją przesłanki upadłości, sąd, uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości. O spełnieniu przesłanek upadłości decyduje stan rzeczy z chwili orzekania.

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości podlega zaskarżeniu i dlatego powinno być uzasadnione z urzędu.

Kwestia podstaw ogłoszenia upadłości jest przedmiotem badania przez sąd z urzędu. Dlatego też sąd może zarządzić nie tylko wysłuchanie, ale także przeprowadzić dochodzenie, a także może przeprowadzić postępowania dowodowe w celu ustalenia, czy stwierdzone okoliczności uzasadniają wniosek.

W postanowieniu uwzględniającym wniosek o ogłoszenie upadłości należy zamieścić następujące dane:

• dokładne określenie dłużnika;

• określenie sposobu prowadzenia postępowania, czyli określenie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, czy też ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika;

• przy ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu określa się także czy i w jakim zakresie upadły będzie sprawował zarząd swoim majątkiem; zarządcę powołuje się w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, gdy odebrano zarząd majątkiem upadłemu (zarząd przymusowy); zarządcę ustanawia się także, gdy ustanowiono nad częścią majątku zarząd własny upadłego;

• wezwanie wierzycieli upadłego, aby zgłosili swe wierzytelności w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż trzy miesiące;

• wezwanie osób, którym przysługują prawa oraz prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości a nieujawnione w księdze wieczystej, do ich zgłoszenia w wyznaczonym terminie nie krótszym niż miesiąc i nie dłuższym niż trzy miesiące, pod rygorem utraty prawa powoływania się na nie w postępowaniu upadłościowym;

• wyznaczenie sędziego-komisarza oraz syndyka albo nadzorcę sądowego, albo zarządcę:

• oznaczenie godziny wydania postanowienia, jeżeli upadły jest uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami

Postanowienie o ogłoszeniu upadłości jest skuteczne i wykonalne z dniem jego wydania, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (sędzia-komisarz może wstrzymać likwidację masy upadłości do czasu uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości albo rozpoznania wniosku o zmianę postanowienia o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego na postanowienie o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu).

Na postanowienie o ogłoszeniu upadłości zażalenie przysługuje wyłącznie upadłemu, a na postanowienie oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości - wyłącznie wnioskodawcy. Sąd drugiej instancji nie może orzec o ogłoszeniu upadłości.

Skutki ogłoszenia upadłości co do osoby upadłego

Jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, upadły jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać wszystkie dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. Wykonanie tego obowiązku upadły potwierdza w formie oświadczenia na piśmie, które składa sędziemu-komisarzowi.

Upadły jest obowiązany udzielać sędziemu-komisarzowi i syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swojego majątku.

Sędzia-komisarz może postanowić, aby upadły będący osobą fizyczną nie opuszczał terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez jego zezwolenia.

Jeżeli upadły ukrywa się lub ukrywa swój majątek w sprawie, w której wydano postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację jego majątku, sędzia-komisarz może zastosować wobec upadłego środki przymusu określone w Kodeksie postępowania cywilnego dla egzekucji świadczeń niepieniężnych.

Skutki ogłoszenia upadłości co do majątku upadłego

Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego.

Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego

Nieważne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły.

Po ogłoszeniu upadłości zmiana lub wygaśnięcie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły, są możliwe tylko według przepisów ustawy, a czynność prawna dokonana z naruszeniem ustawy jest bezskuteczna wobec masy upadłości, nawet jeżeli umowa stron przewiduje inny skutek.

• Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu:

Po ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu, upadły ani zarządca nie mogą spełniać świadczeń, które z mocy ustawy są objęte układem. Za zgodą sędziego-komisarza mogą być spełniane świadczenia wynikające z zobowiązań powstałych po dniu ogłoszenia upadłości oraz tych zobowiązań powstałych przed ogłoszeniem upadłości, które są objęte układem za zgodą wierzycieli, jeżeli jest to niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej lub podniesienia efektywności przedsiębiorstwa upadłego.

W czasie trwania postępowania aż do jego umorzenia lub zawarcia układu albo zmiany postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego, wierzyciel, bez zgody rady wierzycieli, nie może wypowiedzieć umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których prowadzone jest przedsiębiorstwo upadłego (dotyczy to także umów leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego, umów poręczeń i gwarancji bankowych oraz akredytyw, jak również umów obejmujących licencje udzielone upadłemu). Układ może ustanowić zakaz wypowiedzenia tych umów do czasu wykonania układu.

• Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego:

Zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości. Zobowiązania majątkowe niepieniężne zmieniają się z dniem ogłoszenia upadłości na zobowiązania pieniężne i z tym dniem stają się płatne, chociażby termin ich wykonania jeszcze nie nastąpił.

Roszczenie wynikające z umowy zawartej w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez upadłego może być przez wierzyciela dochodzone w postępowaniu upadłościowym tylko wtedy, gdy oświadczenie o przyjęciu oferty zostało złożone upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości.

Zawarte przez upadłego umowy zlecenia lub komisu, w których upadły był dającym zlecenie lub komitentem, a także umowy o zarządzanie papierami wartościowymi upadłego wygasają z dniem ogłoszenia upadłości. Umowa agencyjna wygasa z dniem ogłoszenia upadłości jednej ze stron.

Skutki ogłoszenia upadłości co do spadków nabytych przez upadłego

Jeżeli do spadku otwartego po ogłoszeniu upadłości powołany zostaje upadły, spadek wchodzi do masy upadłości. Syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Wpływ ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe małżeńskie upadłego

W razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków wspólność ustawowa między małżonkami ustaje z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości, a majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Podział majątku wspólnego po ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków jest wyłączony.

Masa upadłości

I. Bodaj najistotniejszą konsekwencją ogłoszenia upadłości wobec niewypłacalnego dłużnika jest przekształcenie posiadanego przez niego majątku w masę upadłości.

Masą upadłości jest majątek upadłego służący zaspokojeniu wierzycieli dochodzących swoich roszczeń w ramach postępowania upadłościowego. W jej skład wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz zasadniczo nabyty w przez upadłego w toku postępowania upadłościowego z uwzględnieniem ustawowych wyłączeń mienia z masy upadłości.

Z mocy ustawy nie wchodzi do masy upadłości mienie:

1. wyłączone od egzekucji według kodeksu postępowania cywilnego

2. wynagrodzenie za pracę w części nie podlegającej zajęciu

3. mienie wyłączone uchwałą zgromadzenia wierzycieli, jeżeli opowiedziała się za nią większość wierzycieli mających łącznie co najmniej dwie trzecie ogólnej sumy uznanych wierzytelności

4. nieściągalne wierzytelności i niezbywalne ruchomości wyłączone z masy upadłości przez sędziego-komisarza

5. środki zgromadzone na odrębnym rachunku bankowym zakładowego funduszu świadczeń socjalnych przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego i ich rodzin

6. jeżeli syndyk, zarządca, nadzorca sądowy odmówił wstąpienia do postępowania sądowego lub administracyjnego dotyczącego mienia upadłego lub gdy wystąpił z tego postępowania (domniemywa się, iż mienie objęte postępowaniem nie wchodzi do masy upadłości)

7. wierzytelności będące przedmiotem umowy o subpartycypację, o której mowa w ustawie o funduszach inwestycyjnych

8. mienie uczestnika systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych niezbędne do wykonania obowiązków powstałych przed ogłoszeniem upadłości wynikających z uczestnictwa w systemie

9. przedmiot zabezpieczenia ustanowionego na rzecz innego uczestnika systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych.

II. Ustalanie składu masy upadłości jest dokonywane przez syndyka, nadzorcę sądowego czy zarządcę na podstawie :

1. wpisów w księgach upadłego oraz dokumentów bezspornych

2. faktu władania rzeczami przez upadłego

3. ewentualnie dowodów osobowych (zeznań świadków).

Dokonują oni tego poprzez sporządzenie spisu inwentarza (inwentaryzacja) połączonego z oszacowaniem majątku. Objęcie inwentarzem rzeczy i praw nie przesądza jednak o tym, że należą one do masy upadłości, a ich pominięcie nie wyklucza uprawnienia upadłego do domagania się ich zwrotu.

W postępowaniu upadłościowym układowym sędzia - komisarz może postanowić, że ustalenie składu masy upadłości zostanie dokonane przez upadłego pod nadzorem

III. Instytucja wyłączenia z masy upadłości rozwiązuje kwestię kolidujących ze sobą norm prawnych, a mianowicie domniemania, iż wszystkie rzeczy znajdujące się w posiadaniu upadłego w chwili ogłoszenia upadłości należą do jego majątku oraz uznania, że w skład masy upadłości wchodzi jedynie majątek należący do upadłego oraz nabyty w toku postępowania upadłościowego. Na podstawie tej pierwszej zasady syndyk sporządzający spis inwentarza jest obowiązany wpisać do niego wszystkie rzeczy posiadane przez upadłego w chwili ogłoszenia upadłości, na skutek czego znajdą się w nim rzeczy nienależące do niego (np. samochody będące przedmiotem leasingu, rzeczy wynajęte upadłemu). Dlatego też rzeczy ujęte w spisie inwentarza, a nienależące do upadłego podlegają dobrowolnej procedurze wyłączenia z masy upadłości.

Przedmiotem wyłączenia z masy upadłości jest mienie nienależące do upadłego (nie będące przedmiotem własności upadłego), do którego tytuł prawny posiada osoba domagająca się wyłączenia. Pod pojęciem „prawa” należy rozumieć zarówno uprawnienia obligacyjne (np. najem) jak i rzeczowe (np. właściciel, użytkownik). Prawo to musi istnieć i w chwili ogłoszenia upadłości i domagania się wyłączenia z masy upadłości. Uprawnionym do żądania wyłączenia jest również współwłaściciel.

Wniosek o wyłączenie z masy upadłości skierowany do sędziego-komisarza zostaje rozpoznany w terminie 1 miesiąca po wysłuchaniu syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy. We wniosku osoba uprawniona musi powołać wszelkie twierdzenia, zarzuty i dowody pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku dalszego postępowania. W postanowieniu o wyłączeniu sędzia-komisarz określa kwotę, która zostanie potrącana z sumy uzyskanej z sprzedaży mienia wyłączonego bądź musi być wpłacona do masy upadłości przed wydaniem rzeczy wyłączonej, z tytułu zwrotu wydatków na utrzymanie mienia wyłączonego. Na postanowienie przysługuje wierzycielom i upadłemu zażalenie. Natomiast wnioskodawca w przypadku oddalenia wniosku może w terminie 1 miesiąca w drodze powództwa żądać wyłączenia mienia z masy upadłości. Zasadniczo powinno być ono oparte na twierdzeniach i zarzutach zgłoszonych we wniosku o wyłączenie.

W razie zbycia przez upadłego mienia będącego przedmiotem wyłączenia, świadczenie otrzymane przez upadłego za zbyte mienie wydaje się osobie, do której mienie należało, jeżeli jest wyodrębnione w masie upadłości. Jeżeli natomiast mienie zbył syndyk albo zarządca osoba, do której to mienie należało może żądać wydania świadczenia wzajemnego uzyskanego w zamian za to mienie. Jeżeli zaś świadczenie wzajemne uzyskane za zbyte mienie nie zostało spełnione przed zgłoszeniem żądania wydania tego mienia, to prawo do żądania świadczenia wzajemnego przechodzi na osobę uprawnioną do mienia wyłączonego.

IV. Majątek upadłego stanowiący od chwili ogłoszenia upadłości masę upadłości jest podstawą zaspokojenia wierzycieli i realizacji celów postępowania upadłościowego. Dlatego czynności prawne dotyczące masy upadłości muszą spełniać określone warunki.

Zarząd masą upadłości zależy od rodzaju ogłoszonej upadłości. W przypadku upadłości likwidacyjnej upadły traci prawo zarządu, możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości.

W upadłości układowej zarząd mieniem wchodzącym do masy upadłości sprawuje zarządca. Sędzia - komisarz może powierzyć upadłemu tzw. zarząd własny nad masą upadłości, jeżeli daje on rękojmię należytego jej sprawowania, a jego niewypłacalność powstała w skutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności. Wtenczas zarząd własny upadłego w zakresie czynności zwykłego zarządu sprawowany jest pod kontrolą nadzorcy sądowego. Do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu konieczna jest zgoda nadzorcy sądowego.

Czynności prawne upadłego dotyczące mienia upadłego wchodzącego w skład masy upadłości, wobec którego upadły utracił prawo zarządu, są nieważne. Na wniosek osoby trzeciej sędzia - komisarz może nakazać zwrot na jej rzecz świadczenia wzajemnego, które ta osoba świadczyła w związku z dokonaniem przez nią z upadłym nieważnej czynności prawnej. Świadczenie to stanowi wszak świadczenie nienależne. Jednakże osoba ta może domagać się zwrotu nienależnego świadczenia, jeżeli wykaże że :

• czynność prawna z upadłym została dokonana w okresie między ogłoszeniem upadłości a obwieszczeniem tego postanowienia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, a ponadto

• osoba ta przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się wiedzieć o ogłoszeniu upadłości.

Świadczenie spełnione do rąk upadłego po obwieszczeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym postanowienia o ogłoszeniu upadłości nie zwalnia osoby świadczącej upadłemu od przekazania świadczenia do masy upadłości, chyba że sam upadły to uczynił z otrzymanym świadczeniem.

Czynności prawne dokonane przez upadłego dotyczące mienia upadłego wchodzącego w skład masy upadłości, wobec którego upadły utracił prawo zarządu, są ważne, jeżeli :

• czynności podlegały ujawnieniu w księdze wieczystej i rejestrach, cbyba że co innego wynika z przepisów szczególnych

• ustanawiały zabezpieczenie finansowe, jeżeli zawarcie umowy lub ustanowienia zabezpieczenia finansowego nastąpiło w dniu ogłoszenia upadłości, a uprawniony z zabezpieczenia wykaże, że nie wiedział i przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o wszczęciu postępowania upadłościowego

• upadły najpóźniej w dniu ogłoszenia upadłości wprowadził do systemu płatności lub rozrachunku papierów wartościowych zlecenie rozrachunku.

W sposób oczywisty również obciążanie przez upadłego zabezpieczeniami rzeczowymi (zastaw, zastaw rejestrowy, zastaw skarbowy, hipoteka, hipoteka morska, hipoteka kaucyjna) mienia wchodzącego w skład masy upadłości jest zakazane. Dzieje się tak nawet, jeżeli wierzytelność zabezpieczona powstała przed ogłoszeniem upadłości. Każdy wpis w księdze wieczystej i rejestrze dokonany z naruszeniem powyższej reguły zostanie wykreślony z urzędu na podstawie postanowienia sędziego - komisarza stwierdzającego niedopuszczalność wpisu.

Przepisy przewidują trzy wyjątki od powyższej reguły:

• nadzorca sądowy wyraził zgodę na dokonanie obciążenie majątku upadłego, nad którego całością lub częścią upadły sprawuje zarząd własny (upadłość układowa z zarządem własnym upadłego)

• rada wierzycieli wyraziła zgodę na obciążenie majątku upadłego (upadłość układowa z pozbawieniem upadłego zarządu sprawowanego przez zarządcę)

• wniosek o wpis hipoteki został złożony w sądzie w ciągu sześciu miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

---