TWÓRCZOŚĆ ADAMA MICKIEWICZA

„Oda do młodości” wizja odnowy „starego”, „zmurszałego” świata przez solidarny wysiłek młodych

- oda ma za zadanie uwypuklić młodość, napisana na cześć młodości, jej sile

- geneza: napisana w Kownie w 1820r. Wyrosła z atmosfery życia studenckiego. Kiedy Mickiewicz studiował zetknął się z kołem filaretów i filomatów promienistych. W tym dziele chciał pokazać nastroje panujące wśród młodzieży, progi rodzącego się romantyzmu. Młodzi potrzebują przemiany świata, zmiany rzeczywistości, propagować nowy porządek, namawiał młodzież do buntu.

- podmiot liryczny - jeden przedstawiciel pokolenia młodych

- stany to klasycy - Jan Śniadecki, młodzi to romantycy - Adam Mickiewicz. Między nimi jest spór. Młodzi są siłą napędową do zmian.

- podmiot liryczny jest podekscytowany nastrojami panującymi, dużo emocjonalizmu, buntownik, nawołuje do przemian. Młodzi mają się buntować przeciwko nic nierobieniu, stałości.

- entuzjazm w młodości, determinacja, zdecydowanie.

- wiedza klasyków ogranicza prawdziwość świata, ma to charakter negatywny, świat jest martwy, pogrążony w ciemności, brak w nim uczuć, przesady, nie pozwalają rodzić się nowym poglądom

„nad martwym wlecę światem”, „gnuśności zalany odmętem” - ziemia pod pozorami gnuśności - młodych, otoczka mądrości, świat „bez serc, bez ducha”, „wody trupie”, „szkieletów ludy”, „sam w sobie stresem, żeglarzem, okrętem”, „kraj zamętu, nocy”, „przesądy światło ćmiące”

- świat nowych ma się zjednoczyć. Młodość jest siłą otwierającą nowe obszary poznania - „łam czego rozum nie złamie”, ma nadejść jutrzenka wolności, wyjdzie światło, będzie wiara w uczucia. Głównymi siłami rozwojowymi jest młodość i przyjaźń. Świat jutra nacechowany jest dodatnio, pełen energii, światła jasności, stworzony przez Boga. Występują w nim wartości duchowe.

Świat przyszły: „w szczęściu wszystkiego są wszystkich cele”, „razem młodzi przyjaciele”, działania gwałtowne, kierowanie się uczuciem, a nie rozumem „tam sięgaj, czego rozum nie złamie”, są gotowi poświęcić własne życie w walce, postawa aktywna, determinacja w działaniu,, zmaganie się ze swoimi słabościami.

Młody człowiek to: osoba rozumna, gotowa do zmian, kieruje się emocjami, neutralny, na niewiele lat, chce walczyć dla dobra ogółu.

Stary człowiek to: bierna postawa, brak rozwoju myśli, konserwatywny, nie otwarty na ideę, bez ducha, serc, ograniczony, wierzy w to co widzi, samolubny, ludzie pogrążeni w marazmie, postoju

Elementy klasyczne: „dodaj mi skrzydeł” - lot Ikara, „nektar żywota” - ambrozja życia, nawiązanie do herosa, Heraklesa - nie bał się bogów, wystąpił przeciwko nim, gatunek - oda wywodzi się z antyku

SKRZYDŁA - symbol odwagi, swobody, wolności, potęgi, siły, młodości, zapału, ekscytacji, wyobraźni. Oderwanie się od rzeczywistości, działanie, aktywność, życie.

Oda- gatunek liryczny wywodzący się ze starożytnej Grecji, pierwotnie przeznaczony do śpiewania, cechuje go patetyczny styl

„Romantyczność”

- geneza: wydane zbiorze :Ballady i romanse” w 1822roku. Był to pierwszy zbiór romantycznej poezji w Polsce. (Data ta to początek romantyzmu). W cyklu tym Mickiewicz wyłożył zasady tworzenia tekstów romantycznych.

- Motto ballady: „zdaje się, że widzę… gdzie? Przed oczyma duszy mojej” Szekspir, Hamlet. Wprowadza w nastrój ballad. Dzieją się rzeczy dziwne, rzeczy na które trzeba patrzy z sercem

- bohaterowie: Karusia - obłąkana dziewczyna, twierdz, że widzi ducha

Narrator - świadek historii, obserwator z boku

Lud - prosty lud

Starzec

Każdy obserwuje sytuację jako coś innego.

- tematem ballady są różnice spostrzegane i poznawanie świata

- przedstawiciel z tłumu: wierzy dziewczynie, modli się za nią

- starzec: postrzega świat za pomocą zmysłów, doświadczeń, dziewczynę nazywa wariatką, kpi z zgromadzonego ludu i dziewczyny

- Karusia: jest szczęśliwa, że ukazał się duch ukochanego, dziwi się, że ludzie z niej drwią

- narrator : jest obiektywny, przedstawia różne stanowiska (starca, Karusi, tłumu), odpowiada się za tłumem.

- peunta: „czucie i wiara silniej mówi do mnie / Niż mędrca szkiełko oko”. Ballada propaguje nowy sposób postrzegania świata: przez uczucia, wiarę w dualizm świata

- odzwierciedla manifest programowy epoki mówi o tym czego nie było w poprzednich epokach, na pierwszy plan wysuwa się poznawanie świata przez uczucia, serce

ROMANTYCZNOŚĆ- wrażliwość, miłość, oddziałuje na uczucia, wyjątkowość, sposób postrzegania świata przez uczucia, orginalność

Ballada - gatunek literacki, który jest synkretyczny ( łączy epikę, lirykę, dramat ), wywodzi sięz pieśni ludowej (była prezentowana przy dźwiękach muzycznych). Mówi się, że cechą ballady jest ludowość, np. sam duch, miłość jest wieczna, przekracza granicę śmierci, bohaterowie to prości ludzie). Występuje nastrój tajemniczy, grozy

„Lilije”

Analiza psychologiczna zbrodniarki:

- zachowanie bezpośrednio po zbrodni: potajemnie zakopała ciało, na grobie zasadziła lilije, żeby nie było go widać, grzebie go na odludziu,, dręczą ją, ma wyrzuty sumienia, ucieka, udaje się do pustelnika - wyznaje mu swoją winę i chce otrzymać rozgrzeszenie, bo bała się przed karą wieczną, chce się go poradzić

- zachowanie wobec członków rodziny: do dzieci - nie wiedziała, co powiedzieć dzieciom, zmieszana, peszy się, nie przygotowana na to. Do braci męża - pani twierdzi, że mąż zginął na wojnie, bracia zaprzeczają. Pani udaje radość „mdlała niby z radości”, zmieszana, zakłopotana, plącze się w zeznaniu

- zachowanie zbrodniarki jakiś czas później: nie może spać, męczą ją koszmary, słyszy głos zabitego męża, przeraża ją fakt, że będzie musiała ponieść karę.

- przyczyny zbrodni: pani dopuściła się romansu, zdradziła męża. Ze strachu przed okryciem prawdy, zemstą małżonka i karą jaką na niewierne żony nałożył król, potajemnie morduje męża

- poszukiwanie ratunku przed wykryciem czynu: nie rozumie sensu odpustu, nie odczuwa, nie ma żalu, chce ukryć zbrodnię

- reakcja na zaloty braci: męczy ją trup zabitego męża, nie potrafi żyć, nieszczęśliwa, nie wie co robić, ponownie biednie do pustelnika. On obiecuje wskrzesić męża, jeżeli Pani żałuje czynu. Ona tego nie pragnie. Pustelnik radzi, by wyszła za mąż, za tego, który uwije jej piękniejszy wianek

- reakcja Pani na wskrzeszenie męża: wie, że nie może o nie prości, bo nic ono nie zrobi, nie chce tego, ciągle dręczą ją wyrzuty sumienia, reaguje gwałtownie, z tej sytuacji nie ma wyjścia

- ocena pani przez pustelnika: zbrodniarka, żyje w nieustannym strachu, nie ma wyrzutów sumienia, działa pod wpływem emocji

Cechy gatunkowe: „nie ma zbrodni bez kary” - nie ukarzą jej ludzie, tylko niebiosa, zbrodnia nie pozostaje bez kary, nastrój tajemnicy, grozy, narrator obiektywny, zadziwiony sytuacją, nie ocenia, występują zdrobnienia, powtórzenia

„Świtezianka” - zachowuje cechy ballady

Kochanek - ten, który kocha, jest myśliwym

- cykl ballad nad jeziorem Świteź

- prawda uniwersalna: wiarołomców spotyka kara

„Świteź”

- tajemnica, która jest panuje w teraźniejszości

- legenda dotycząca powstania jeziora Świteź, w tym mieście były same kobiety, mężczyźni byli na wojnie. Mendog chciał tam najechać. Historia wiąże się bezpośrednio z historią

- prawda uniwersalna: tych którzy krzywdzą niewinnych zostaną ukarani (żołnierze zrywali kwiaty - były trujące)

„Rybka”

- kobieta skacze do wody, wydawałoby się jakby było to samobójstwo, była nieszczęśliwa, naiwna, zakochana, gdy zrodziło się dziecko, Pan zdecydował, że nie nadaje się na żonę. Poprosiła świtezianki, by zamieniły ją w rybkę. Dziecko oddała słudze, który służył na dworze tego pana.

- dokonała się sprawiedliwość

Prawda uniwersalna: nie wolno lekceważyć czyjś uczuć. W świadomości ludzi panuje dualizm świata, pełnie świata da się zrozumieć, gdy wierzy się w świat metafizyki i rzeczywisty.

Prawdy martwe - uznawane przez oświeceniowych racjonalistów (tyle ile mogą ogarnąć wzrokiem)

Prawdy żywe - docierają do pokładów poznania, nie osiągnięte przez rozum, pomagają zrozumieć więcej. Wynikają ze zbiorowych doświadczeń. Formułowanie po kilkudziesięciu latach.

Dziady część II i IV nazywamy wileńsko- koweńskimi. Wydane w 1823roku - początek romantyzmu. Lata 1822-23 przełomowe - umiera matka Mickiewicza, niespełniona miłość do Maryli Wereszczakówny (złamane serce), pragnienie oddania czci Litwie jako ojczyźnie.

Dziady - uroczystość obchodzona przez prostych ludzi na Litwie, kiedyś - uczta kozła (nawiązki z mitologią, tragedia -> pieśń kozła), której przewodniczył Guślarz; duchowieństwo starało się ukorzenić to święto pogańskie, nie udało się, bo ludzie spotykali się potajemnie. Celem dziadów był zachwyt, przedstawienie w prosty sposób, świat jest typowy dla pospólstwa, mowa o moralności, odróżnieniu dobra od zła, wygłaszane są prawdy uniwersalne. Poema ma odzwierciedlić rzeczywistość, wzięta z życia, z poezji ludowej (wierzeń, obrzędów).

Dziady odbywały się w nocy z 31 października na 1 listopada (rzadziej z 1 na 2 listopada)

- motto: wzięte z Hamleta. Szekspir był wzorcem dla romantyków. On jako pierwszy przedstawił w dramacie dwa światy.

- dziady są swoistą sztuką wywodzącą się z teatru ludowego. Są widowiskiem ludowym.

CHÓR - wieśniacy, prości ludzie witają zgromadzonych, zapowiedź fabuły.

- Podczas dziadów nie może być żadnego światła, w oknie zawieszają ciemne całuny, by żadne światło księżyca nie dostało się do środka. Panuje atmosfera grozy, tajemniczości.

- Guślarz zaczyna wywoływać duchy. Rozpoczyna rytuał: „czyscowe duszeczki” - te, które błąkają się po ziemi, nie zaznały spokoju, muszą odbyć jeszcze pokutę. Guślarz pali kądziel w czystym spirytusie, mają się pojawić duchy lekkie.

DUCHY LEKKIE: Przychodzi Józia i Rózia - są to dzieci jednej z wieśniaczek, chcą symbolicznych dwóch ziaren gorczycy - metafora goryczy - gorzki wymiar, mają dostarczyć cierpienia, przykrości, których zabrakło za życia. PRAWDA ŻYWA: „Kto nie doznał goryczy ni razu / Ten nie dozna słodyczy w niebie” . (by doznać pełni, trzeba zaznać i radości i cierpienia)

Guślarz odwołuje duchy. Forma odwołania: wygania je w dość brutalny sposób. Zbliża się północ - zamykają drzwi na kłódki, zapalają płomień. Przychodzi zły pan. Straszna potwora, oczy wybałuszone, wraz z nim przychodzą ptaki - jego słudzy - duchy zaklęte, Ci których skrzywdził i nie wybaczyły mu zbrodni, krzywdy, którą wyrządził

DUCHY NAJCIĘŻSZE: które skazane są na potępienie. Widmo złego pana - cierpi wieczny głód (nie dzielił się dobrami, karał kiedy ktoś poprosił po pożywienie, pozbawił ludzi życia) - nie może zostać nakarmiony. Przyszedł, żeby przestrzec, zdaje sobie sprawę, że nikt mu nie pomoże. Odmówi pomocy biedakowi (nie pozwolił zebrać jabłek z ogrodu, nie wspomógł głodną kobietę z dzieckiem) Teraz spotkała go kara, bo nie miał litości i nikt teraz nad nim nie ma litości cierpi. PRAWDA ŻYWA: „Kto nie był ni razu człowiekiem / Temu człowiek nic nie pomoże” (ostrzega, że nikt, kto za życia nie okazał się człowiekiem, był nie czuły na cierpienie, krzywdę, smutek to teraz nic mu nie pomoże.)

DUCH ŚREDNI: Zosia. Została wywołana laską, na której na końcu był wianuszek. Zosia to dziewczyna z wioski. W czasie życia była pusta, obojętna na uczucia, odrzucała wszystkich zalotników, pasała baranki, cieszyła się życiem, bawiła się uczuciami chłopców, podeptała uczucia młodzieńców. Przychodzi, bo nie chce być zawieszona między niebem a ziemią. Chce odwzajemnić uczucia dla młodzieńców, prosi ich by ściągnęli ją na ziemię, by mogła odczuwać, chce być w świecie dla świata, nadzieja jest - musi 2 lata jeszcze cierpieć. PRAWDA ŻYWA: „Kto nie dotknął ziemi ni razu / Ten nigdy nie może być w niebie” ( kto nie żyje w świecie nie może być zbawiony)

Obrzęd powinien być zakończony, ale dzieje się coś innego. Zapada się podłoga i wyłania się widmo.

WIDMO: przyszło do pasterki, wygląda strasznie, bo się zabił z miłości do pasterki, samobójca cierpiący z miłości. Pasterka złamała mu serce, został napiętnowany znakiem samobójcy „czerwona wstęga”

Miłość romantyczna - wieczna miłość. Widmo milczy, nie odzywa się, niczego nie chce. Wciąż patrzy na pasterkę, nie reaguje na Guślarza; miłość jest silniejsza. Widmo podąża za pasterką. Przyszedł w dziady, bo to jest jedyne święto kiedy duchy mogą przyjść.

Upiór

- istota za światów, umarła z sercem ustałym, w młodym wieku popełnił samobójstwo, przeżył nieszczęśliwą miłość, jednostronną, tylko on może ją wyznawać.

- musi powracać moment cierpienia spotkać ukochaną, jego nadzieja

- wraca na ziemię, bo nie może zaznać spokoju, jest nieżywy ( w świecie, ale nie dla świata)

- wraca w obrzęd dziadów, a powrotem na pierwszą niedzielę adwentu

- samobójca - cierpi męczarnie (prawo do życia)

- ktoś słyszał skargę upiora, kiedy wracał w dzień zaduszny. Skarga upiora: nieszczęśliwy, że musi wracać, przeżywa to czego nie chce, zwraca się do Boga, rozumiejąc sens kary, ale ma już tego dosyć.

- zakochał się w niewłaściwej kobiecie (różnice społeczne), swoim wyglądem budzi przerażenie

- przyjaciele się z niego śmieli, że nie potrafi poradzić sobie z cierpieniem, nieszczęśliwym uczuciem

- słuchał przyjaciół, nie dziwi się, że zabrakło im cierpliwości

- reakcje ludzi na jego zachowanie: psuje dobre imię dziewczyny, uwłacza jej godność

- nienawidzi tych, którzy się naśmiewają z jego cierpienia, teraz jest obojętny w stosunku do nich. I nie może wybaczyć tym którzy się śmiali z niego, gardzi nimi.

- obawia się, że jak wraca znowu naraża się na dodatkowe cierpienie

- zadaje pytanie: co im do tego (ludziom), że się tym interesują, co im przeszkadza? Nie potrafi tego zrozumieć (pytanie retoryczne wynikające z rozpaczy)

- znajduje lekarstwo: idzie tylko do ukochanej, tylko ją prosi o wybaczenie. Chce żeby zrozumiałą jego skargę i potrafiła wybaczyć

Historia wcześniejsza, z II części Dziadów.

Dzidy część IV buntem jednostki wobec świata, przeciw konwencjom i przesądom społecznym niweczącym osobiste szczęście

- geneza: zmiana zainteresowań Adama Mickiewicza. Zmiana fascynacji uczuciami, Przechodzi do innego etapu. Rozlicza się z pierwszą fazą romantyzmu (egotyzm, uczucia). Rozlicza się, dokonuje podsumowania rzeczywistości. Przełomem jest postać pustelnika - Gustawa.

- miejsce akcji - mieszkanie księdza, obserwujemy obraz dzieci i księdza (grekokatolik - nie obowiązuje go celibat). Spokój zakłóca spotkanie, przyjście pustelnika

- Pustelnik : mówi, że jest kimś umarłym duchowo dla świata, nieszczęśliwy, nie odnajduje miejsca w świecie, żyje, żeby umrzeć. Świat go nudzi, cierpi.

- Rozmowa pustelnika z księdzem: pustelnik był tu kiedyś jak był młody, ksiądz jest ciekawy kim jest ta istota, skąd się wziął, dlaczego przychodzi. Pustelnik powiedzieć tego nie może, mówi w jakim celu przyszedł. Jest tu, bo chce by ksiądz pokazał mu drogę do śmierci. Ksiądz nie może mu jej pokazać. Pustelnik mówi, że jest nieszczęśliwy, zdradza tajemnicę swojego cierpienia, cierpi z miłości. Wszystkich przeraża jego strój - wygląda jak strach. Mówią mu o tym dzieci. Pustelnik mówi, że nie można się śmiać z nikogo. Bo kiedyś sami mogą tego doświadczyć. Sam kiedyś się śmiał z pewnej kobiety i podzielił jej los. W swoim cierpieniu powołuje się na lektury „Cierpienia młodego Wertera” i „Nowa Helioza” - książki zbójeckie.

- ROZPOCZYNA SIĘ GODZINA MIŁOŚCI (dziewiąta). Pustelnik chowa sztylet, najpierw rozlicza się ze swoją przeszłością. Będzie mówił o cierpieniu z miłości i jak książki zbójeckie na niego wpłynęły.

I godzina - jest człowiekiem, który wiele wycierpiał: „Młodości mojej niebo i tortury! / One zwichnęły osadę mych skrzydeł / I włamały się do góry” (zwichnęły jego odporność, natracił, zagubił się w uczuciu). Uwierzył w miłość z tych książek, one przyczyniły się do tortur. Jest jednostką zmarnowaną, cierpiący, nie może się odnaleźć rzeczywistości. Książki oderwały go on rzeczywistości, wierzył, że są one prawdziwe, zaczął doszukiwać się ich w codzienności prawd romantycznych, szukał kochanki i znalazł, ale nie została zrealizowana. Młodość spędził na poszukiwaniu ideału z książek, ze świata fikcji. Jedyną istotą, która rozumie pustelnika jest gałązka - pamiątka po ukochanej, budzi w nim dobre wspomnienia. Stał się pustelnikiem, bo ludzie się z niego wyśmiewali, nikt go nie rozumiał, nie ocenia tak jak ludzie to czynili. Pustelnik opowiada historię swojej miłości. Nie jest w stanie zrozumieć, że ktoś każe mu zapomnieć o taki uczuciu. Jaki jest grzech? Że kocha? - absurd, niesprawiedliwe. Rozpamiętuje rozstanie z ukochaną: odchodzi od niej, bo wybrała innego, bogatszego. Koncepcja miłości romantycznej opowiada co czuł do niej, ktoś wyjątkowy. Kiedy rozstał się z ukochaną nie mógł się odnaleźć, stał się wyobcowany, kimś innym. Ksiądz rozumie jego błąd, bo jemu też ukochana umarła - żona. Ale pustelnikowi chodzi o idealną kochankę

Trzy rodzaje śmierci: 1) pospolita - ze starości bądź choroby. 2) śmierć straszna - spowodowana rozstaniem kochanków, długa, bolesna. 3) wieczna - śmierć potępiona, za ciężki grzech popełniony za życia.

Według Pustelnika najokrutniejsza jest śmierć długa i boleściwa. Powoduje ogromną samotność i pustkę. Ksiądz nie rozumie jego cierpienia. Pustelnik nie popełnił takiego czynu, że może być potępiony. Pustelnik ciągle boleje. Pustelnik odwołuje się do wierzeń romantycznych - podejmuje rozmowę z duchami, y nawiązać do powrotu do dziadów.

- GODZINA ROZPACZY (dziesiąta) - czas ucieka, a życie mija. Dokonuje rozliczenia z życiem, jakby się żegna. Ujawnia się Gustaw - przypomina mu się, mówi że zna to miejsce. Ksiądz rozpoznaje w nim swojego ucznia. Przychodzi pożegnać się z tym, który go wychował. Gustaw oskarża księdza o to że nauczył go czytać, uczynił z ziemi piekło: „przeklinać twe nauki, na sam widok zgrzytać? / Ty mnie zabiłeś - ty mnie nauczyłeś czytać! / W pięknych księgach i w pięknym przyrodzeniu czytać! / Ty dla mnie ziemię piekłem zrobiłeś i rajem ! / A to jest tylko ziemia!” . Oskarżał księdza o to, że dał mu narzędzia, by szukać sensu życia w literaturze, jest nieszczęśliwy. W życiu można odczuwać albo cierpienie albo szczęście. W życiu popadają skrajności, uczucia są takie sobie. Gustaw był w swoim domu, żeby przypomnieć sobie dzieciństwo, czasu kiedy był szczęśliwy, by zapomnieć o cierpieniu. Nie odnajduje w nim ukojenia. Przypomina historię nieszczęśliwej miłości: wspomina emocje, co czuje, jego ukochana wyszła za mąż za innego „trup samotny” Nie ma ochoty żyć, kiedy zobaczył ślub ukochanej chce umrzeć, by nie odczuwać . Symboliczna chwila śmierci. Gustaw nie umiera. Jakaś siła powstrzymała go od uczynku, samobójstwa. Gustaw opowiada z żalem decyzje ukochane - nie rozumie, apogeum rozpaczy. Wyraża wyrzut swojej ukochanej, obwinia kobietę, cierpi przez nią. Złamała serce Gustawa, to jej wina. Gustaw wyjmuje sztylet i w gniewie grozi, że zabije ukochaną. Lecz stwierdza, że największą karą dla niej będzie, nie śmierć, tylko wyrzuty sumienia i wspomnienie o nim. Bohater opowiada jak udał się na przyjęcie do ukochanej. Cały czas milczy. Bez ukochanej Gustaw umiera jako pustelnik: samotny i odrzucony. Wie, że ukochana nie będzie nosiła po nim żałoby. Gustaw ponownie wyciąga sztylet. Mówi, że wszystkie rozkosze życia zostawia ukochanej. Przebija się nożem. Ksiądz próbuje go ratować. Gustaw prosi go by zapytany o przyczynę śmierci nie wyjawił prawdy. Gustaw zabija się, ale nie umiera. Jest to symboliczne morderstwo. To zbrodnia dla nauki, przestrogi. Każe przyjść na Dziady, może pokazać naukę. Po to by powiedzieć, że miłość nie może stać się przyczyną zbrodni. Gustaw - ktoś na zasadzie szamana, zdolność czarowania. Nie może być on duchem, bo w III części przemienia się w Konrada, musi być żywy, bo gdyby był duchem nie zmienił by się.

- GODZINA PRZESTROGI - przyczyna śmierci Gustawa jest to nieszczęśliwa miłość, zabiła w nim wszystko, całe pragnienie życia pod względem duchowym. Gustaw prosi księdza o przywrócenie Dziadów, by zapewnić spokój duszom, wpływając na ich losy. Ksiądz mówi, że duchów nie ma. Gustaw krytykuje księdza, bo uważa, że w świecie nie ma duży, tylko rozumie za pomocą rozumu. Ostatni monolog Gustawa: każe przywrócić Dziady, bo wśród dusz zatraconych mogą być uczniowie księdza. Przychodzi prosić w imieniu duchów. Życie to dla niego pokuta, prosi tylko o wspomnienia.

Grzech Gustawa: on jako on przestał istnieć, żył dla ukochanej, istniał z nią, zgubił, zatracił swoją tożsamość, stał się jej cieniem.

Gustaw rozlicza się z życiem. PRAWDA ŻYWA: „Kto za życia chociaż raz był w niebie,/ Też po śmierci nie trafi on razu” (kto kto dozna pełni szczęścia, ten musi pocierpieć, zanim znajdzie się za światem)

Miłość romantyczna - prowadzi do nieszczęścia, zguby, cierpienia, a nawet śmierci. Powinna być rozsądna.

Mickiewicz pokazuje do czego miłość może prowadzić. W godzinie przestrogi przestrzega, że nie warto tak żyć (zatraca tożsamość, być cieniem), rozlicza się z samym sobą i ideałami. W życiu autora dochodzi do ewolucji romantycznej (w III części inaczej pisze o romantyzmie). Mickiewicz kończy rozdział romantyzmu, uczucia zmienia na zatracanie, przepadanie w skrajności. Próbuje to ocenić skrytykować,. Dlatego postanawia na nową drogę.

Sonety Krymskie:

Geneza: Mickiewicz został zesłany do Rosji, przebywał a Krymie, nie z własnej woli, podróżował z generałem Wilkiem, rekonspiracja Towarzystwa Filomatów i Filaretów. Mickiewicz stracił poczucie twórcy, W sonetach (1826) zachwyca się przyrodą. Umiłowanie przez romantyków rzeczywistości orientalnej.

Sonet - utwór liryczny złożony z czterech zwrotek; dwie pierwsze są cztero wersowe i mają charakter opisowy, dwie ostatnie składają się z trzech wersów o charakterze refleksyjnym

„Czatyrdah”

- Czarytdah - góra na Krymie 1500m n.p.m (jedna z wyższych gór)

- porównanie góry, stanowi maszt dla Krymu

- góra jest czymś niedostępnym dla ludzi, łącznik pomiędzy światem ludzkim, a boskim

- wysoki Gabryjel - archanioł, strażnik, stoi przy drzwiach do zaświatów, łącznik do nieba

- personifikacja góry - do mirży, takiego kto nosi turban -> las, gwiazdy, chmury

- janczary - turecka jazda z charakt dzwonkami, turban ozdabiają janczary strachu, czyli błyskawice, grzmoty

Dla ludzi góra jest głucha, niewzruszona. Mickiewicz zachwyca to, że góre nie zniszczą żadne wojny - niewzruszalność, wielkość. Może ją zniszczyć tylko natura.

REFLEKSJA- drogman stworzenia -> tłumacz, pośrednik stworzenia między człowiekiem a Bogiem

„Burza”

- przeżycia biograficzne, kiedy przebywał na statku, była burza

- Żywioł burzy utożsamiany z zachowaniem człowieka -> nieuchronność tego co ma się zdarzyć

- obraz realistyczny burzy, opis subiektywny

- podmiot odbiera wrażenia, emocjonalność, uczucia

- dynamika przez: onomatopeje (żywioł tajemniczy) „ryk wód, szum zawiei”; metafory („jak żołnierz szturmujący w połamane mury”) * personifikacja żywiołu, nieuchronność, zapalczywość, nieokiełznanie; wyliczenia („zdarte żagle, ster prysnął”) ;ruch w opisie; zdania pojedyncze, nieosobowe formy czasownika, równoważniki zdań; *”geniusz śmierci” - ostatnie chwile, śmierć dominuje, rządzi, rozpoczyna taniec śmierci

REFLEKSJA - inni panikują, ratują się, modlą, żegnają się z bliskimi, wspominają czy też podejmują jakieś działania. Jeden z nich zachowuje się inaczej. Obserwuje, nie stara się ratować, obojętny,. Jego zachowanie wynika z braku nadziei, jest zdruzgotany sytuacją

„Ajudah”

- podmiot mówiący podróżny wsparty na skale Judahu (góra- niedźwiedź, wysunięta na przylądku)

jest poetą (strofa o zachwycie rzeczywistością, natura budzi w nim emocje)

Poeta jest wrażliwy. Natchnienie poetyckie zmienia się jak burza - przychodzi i odchodzi.

Mistycyzm - przekonanie o tym, że poeta jest istotą, która odbiera specyficzny kontakt z naturą, budzi uczucia niezwykłe, kontakt z absolutem.

Środki językowe: porównania („jak wojsko wielorybów zalegając brzegi”), ożywienie: („namiętność często groźnie wzburza niepogody”)

Refleksja: ulotność myśli, zostają tylko słowa, refleksja na temat poezji, sytuacji poety w świecie.

Tekst uniwersalny, międzyczasowy

„Pielgrzym”

Charakter biograficzny - niespełniona miłość do Maryli Wereszczakówny. Wyłania się konkretny adresat: Maryla (teoretyczny powód smutku) i jedno ze wspomnień, przypada na szczęśliwe lata w ojczyźnie, ale staje się symbolem ojczyzny: Litwą. Piękny obraz Litwy, tęskni za obrazami z młodości.

Refleksja: zadaje pytanie Czu ukochana pamięta, ale też do pytanie do Litwy, czy ojczyzna o nim pamięta.

PIELGRZYM - osoba fizyczna, która jest poza granicami, kraju, ale jest duchowna, wraca do wspomnień; często podróżuje do innych krajów, by zabić tęsknotę dla kraju, próba ucieczki.

Gustaw - nieszczęśliwy romantyczny kochanek, wybujała wyobraźnia, patrzy na świat przez pryzmat marzeń, buntuje się przeciw normom moralnym i społecznym konwenansom, odczuwa ból istnienia, osobowość depresyjna

---