Narzędzia i przyrządy pomiarowe

 

Wiadomości uzupełniające :

Narzędzia pomiarowe podlegają okresowemu sprawdzaniu.Przede wszystkim należy przeprowadzać oględziny zewnętrzne w celu stwierdzenia, czy na powierzchniach nie ma korozji, skaleczeń, pęknięć, kaleczących zadziorów, śladów uderzeń i nadmiernego zużycia.Narzędzia pomiarowe nie mogą być też namagnesowane.W narzędziach nastawnych trzeba sprawdzić swobodę ruchu elementów ruchowych, wzdłuż całego zakresu oraz działanie zacisków.Sprawdza się także czytelność podziałek.Powierzchnie pomiarowe powinny być płaskie: do sprawdzania płaskości można się posłużyć liniałem krawędziowym lub płytkami interferencyjnymi.Przyleganie do siebie płaszczyzn pomiarowych sprawdza się pod światło - większe szczeliny można mierzyć szczelinomierzem. Dokładność wskazań sprawdza się przez mierzenie znanych długość w różnych punktach zakresu pomiarowego narzędzia.Równoległość płaszczyzn pomiarowych /np. w mikrometrze / można sprawdzić przeciągając między nimi lekko natłuszczoną płytkę wzorcową i obserwując ślad starcia tłuszczu.W mikrometrze, sprawdza się także sztywność kabłąka. Optimetr jest czujnikiem dźwigniowo - optycznym.Na dłuższym ramieniu znajduje się zwierciadło: -dłuższe ramię stanowi promień świetlny,Zewnętrzne światło oświetla okienko z podziałką. Obraz podziałki na płytce przez układ pryzmatów jest rzucany na zwierciadło, odbija się od niego i trafia do okularu po którym znajduje się kreska zerowa.Wychylenie zwierciadła powoduje przesunięcie obrazu w okularze. Działka elementarna podziałki ma wartość 0,001 mm. Zakres pomiarowy wynosi 0,2 mm , nacisk pomiarowy 2 N.Głowica optimetru jest umieszczona w ramieniu przesuwanym wzdłuż pionowej kolumny.Po zgrubnym nastawieniu optimetru należy głowicę i ramię unieruchomić, dokręcając odpowiednie śruby zaciskowe. Dokładnego ustawienia na wymiar nominalny dokonuje się z użyciem zestawu płytek wzorcowych.Ustawia się je na stoliku i opiera się o nie końcówkę pomiarową przyrządu, a następnie, za pomocą drobnozwojnej śruby na podziałce optimetru ustawia się wskazanie zerowe.Sprawdziany tłoczkowe sprawdza się pod względem wymiarów / średnica i jej tolerancja / oraz błędów kształtu.  

Przebieg ćwiczenia :

1. Sprawdzić stan techniczny sprzętu pomiarowego. Wszystkie przyrządy pomiarowe dokładnie oczyścić. Powierzchnie sprawdzanych narzędzi pomiarowych przemyć wodą.

2. Dokonać sprawdzenia suwmiarki. Przeprowadzić oględziny zewnętrzne. Liniałem krawędziowym sprawdzić prostoliniowość i płaskość powierzchni pomiarowych na szczękach suwmiarki. Odchylenia od płaskości nie powinny przekraczać:                              - przy noniuszu 0,1 mm dla klasy I,                                                                                       - 0,006 mm dla klasy II - 0,012 mm;                                                                                    - przy noniuszu 0,05 mm dla klasy I - 0,003 mm , dla klasy II - 0,006 mm

Rónoległość powierzchni pomiarowych sprawdza się pod światło przy całkowitym dosunięciu szczęk do siebie oraz płytką wzorcową na czucie, przy szczękach rozsuniętych. Szczęki do wymiarów wewnętrznych, nie powinny wykazywać nadmiernego prześwitu.Dopuszczalny prześwit na szczękach:                                                                    - przy noniuszu 0,1 mm dla klasy  I - 0,012 mm; dla klasy II - 0,030 mm                             - przy noniuszu 0,05 mm dla klasy I - 0,008 mm; dla klasy II - 0,020 mm.                

Sprawdzić wskazanie zerowe.                                                                                               Przy zsuniętych szczękach kreski zerowe podziałki głównej i noniusza powinny się pokrywać. Ostatnia kreska noniusza powinna pokrywać się z odpowiednią kreską podziałki głównej.                                                                                                                         Sprawdzenia dokładności wskazań suwmiarki dokonuje się płytkami wzorcowymi, o kilku długościach / w zakresie pomiarowym suwmiarki /.                                                  Sztywność szczęk sprawdza się, obliczając różnicę odczytów przy mierzeniu płytki wzorcowej: raz przy nasadzie szczęk, drugi raz końcami szczęk.

3. Dokonać sprawdzenia mikrometru. Przeprowadzić oględziny zewnętrzne. Płaskość powierzchni pomiarowej sprawdzić płytką interferencyjną. Utworzyć klin powietrzny między powierzchnią płytki, a powierzchnią sprawdzaną. Obserwować pojawiające się prążki. Jeśli powierzchnia sprawdzana jest płaska prążki będą prostoliniowe. Kiedy ustawimy obie powierzchnie równoległe, prążki znikną, jeśli powierzchnia sprawdzana jest płaska.Gdy powierzchnia nie jest płaska, prążki nie znikają i mają kształt lini krzywych.Powierzchnia jest wówczs wklęsła albo wypukła.

Różnica płaskości

D_p  = m*l / 2  gdzie: m - liczba prążków

                                  l - długość fali światła / dla światła dziennego l = 0,0006 mm /.

4. Sprawdzić sztywność kabłąka mikrometru.

5. Dokonać sprawdzenia kątownika. Przeprowadzić oględziny zewnętrzne. Prostoliniowość ramion sprawdzić liniałem krawędziowym. Sprawdzenie kąta prostego, przeprowadzić na trzech kątownikach, zestawiając je kolejno parami na płycie pomiarowej i obserwując pod światło przyleganie ramion pionowych.                                                                      .Porównanie przeprowadzić rówmież z kątownikiem wzorcowym.

Dopuszczalne błędy zestawić w poniższej tablicy

Długość ramienia	Odchyłki mm
		klasa I	klasa II	klasa III
100mm	+/- 0,003	+/- 0,007	+/- 0,015
160mm	+/- 0,004	+/- 0,008	+/- 0,018
250mm	+/-0,005	+/- 0,010	+/- 0,022
400mm	+/-0,005	+/- 0,013	+/- 0,030

Odchyłki mierzyć płytkami wzorcowymi.                                                                         Wyniki pomiaru wpisać do karty ćwiczeń.

6. Dokonać pomiaru sprawdzianów optimetrem.                                                     Nastawić optimetr na zero przy nominalnym wymiarze średnicy sprawdzianu. W tym celu w trzpieniu pomiarowym zamocować końcówkę pomiarową. Ułożyć stos płytek wzorcowych na wymagany wymiar. Według tego wymiaru ustawić podziałkę optimetru na wskazanie zerowe i sprawdzić je trzykrotnie / dociskając końcówkę pomiarową do płytek / . Odłożyć zestaw płytek. 

7. Dokonać pomiaru średnic sprawdzianu.                                                                    Tłoczki sprawdzianu należy wyjąć z rękojeści, co zapewni mu równowagę na stoliku optimetru. Unieść końcówkę pomiarową i pod nią ustawić tłoczek przechodni sprawdzianu. Zmierzyć w kilku miejscach średnicę a wynik zanotować.                                                 Zmierzyć średnicę na obu końcach sprawdzianu, określając w ten sposób jego stożkowatość. Wymiary zanotować. Zmierzyć średnicę w jednym przekroju poprzecznym w czterech kierunkach, określając owalność przekroju kołowego.Wyniki zanotować.

8.Dokonać pomiaru graniastości sprawdzianu. Unieść głowicę optimetru do góry, na stoliku ustawić pryzmę, a na pryźmie sprawdzany tłoczek sprawdzianu. Obracając tłoczek, odczytywać wychylenia urządzenia odczytowego i zanotować je. Sprzęt pomiarowy starannie oczyścić, zakonserwować i umieścić w przewidzianym dlań miejscu. 

Sprawdzian jest to kontrolne narzędzie sprawdzające służące do stwierdzenia, czy wymiar, kształt lub działanie sprawdzanego przedmiotu nie wykraczają poza granice przewidzianej tolerancji. Sprawdzian nie służy do ustalenia rzeczywistego wymiaru przedmiotu, jedynie umożliwia stwierdzenie czy zachowana jest tolerancja, w której dany przedmiot ma się mieścić, a więc czy sprawdzany wymiar jest dobry czy zły. Dlatego stosujemy dwa sprawdziany do jednego wymian.: jeden odpowiada wymiarowi górnemu, drugi odp. wymiarowi dolnemu. Takie sprawdziany nazywamy dwugraniczne.

Rodzaje sprawdzianów: ­

a) sprawdzian dwugraniczny tłoczkowy - ma dwa tłoczki: tłoczek dłuższy, powinien wchodzić do otworu pod wpływem własnego ciężaru, bez użycia siły, jest on wykonany wg dolnego wymiaru otworu i oznaczany jest „Sp" - strona przednia; tłoczek krótszy na drugim końcu sprawdzianu nie powinien wchodzić do otworu ­wykonany jest wg wymiaru górnego i oznaczany jest „Sn" - strona nieprzednia.

b) sprawdzian do wymiarów zewnętrznych, nazywane są sprawdzianami szczękowymi: - szczękowy nastawny; - szczękowy stały;

c) liniały kontrolne - do sprawdzania płaskości powierzchni

Płytki wzorcowe służą przeważnie do pomiaru długości. Każda stanowi prostopadłościan, którego dwie przeciwległe ściany przewidziane na powierzchnie pomiarowe są do siebie równoległe, ściśle płaskie, o określonej długości stanowiącej wymiar płytki. Płytki nasunięte na siebie powierzchniami przylegają ściśle do siebie a kilka płytek nasuniętych na siebie stanowi stos o wymiarze równym sumie wymiarów płytek w stosie. Dokładność pomiaru wynosi od paru dziesiątych mikrometra do paru mikrometrów.

Czujniki. Posługujemy się nimi w celu porównania wymiarów badanych części z wymiarami wzorca.

W korpusie czujnika znajdują się podzielnia, którą można obracać ustawiając w dowolnym położeniu, wskazówka, końcówka pomiarowa, wskaźniki tolerancji nastawiane na odchyłki górną i dolną koło zębate, trzpień stanowiący zębatkę zazębiającą się z kołem zębatym zakończony końcówką pomiarową. Sprężyna utrzymuje trzpień i końcówkę pomiarową w stałym położeniu i eliminuje luz między zębami zębatki a koła.

Obwód podzielni jest podzielony na 100 równych działek, z której każda odpowiada przesunięciu się końcówki pomiarowej o 0,0l mm. Czujniki często są wyposażone w dodatkową podziałkę i małą wskazówkę, której obrót o jedną działkę odpowiada jednemu pełnemu obrotowi wskazówki większej.

2

---