PAUL RICOEUR Model tekstu: działanie znaczące. Rozważanie jako tekst

STRESZCZENIE TEKSTU:

Pierwotnym sensem słowa hermeneutyka są reguły interpretacyjne dla pisanych dokumentów naszej kultury.

I. Paradygmat tekstu

Wypowiedź jest po przeciwnej stronie tego co językoznawcy nazywają systemami języka czy tez kodami lingwistycznymi. Wypowiedź jest zdarzeniem językowym lub użyciem językowym.

Lingwistyka zdania podtrzymuje teorię mowy jako zdarzenia. Cztery cechy lingwistyki:

- wypowiedź jest zawsze realizowana czasowo i w teraźniejszości, podczas system języka jest wirtualny i poza czasem (tzw. intencja wypowiedzi)

- językowi brak jest podmiotu, a wypowiedz odwołuje się do tego, kto ją wypowiada za pomocą złożonego zbioru wskaźników, tj. zaimki osobowe. Intencja wypowiedzi jest autoreferencjalna

- wypowiedź zawsze traktuje o czymś; odnosi się do świata, który stara się opisać, wyrazić lub przedstawić. To w wypowiedzi realizuje się symboliczna funkcja języka

- w wypowiedzi wszystkie przekazy są przedmiotem wymiany. Wypowiedź ma rozmówcę, ku któremu jest adresowana

Te cztery cechy tworzą mowę jako zdarzenie. Realizują się w języku mówionym i pisanym:

1.Wypowiedź istnieje jedynie jako instancja czasowa i obecna:

- w mowie - ma charakter przemijającego zdarzenia, które pojawia się i znika

- w piśmie - chcemy utrwalić to co znika. To co piszemy staje się noematem mowy. Jest to znaczenie wydarzenia mowy. Pismo utrwala sama mowę, o ile cos jest wypowiedziane.

Akt mowy jest konstytuowany na trzech poziomach:

• na poziomie aktu lokucyjnego, albo wypowiedzeniowego, aktu mówienia

• na poziomie aktu lub mocy illokucyjnej , tego co się dzieje w mówieniu (uzewnętrznia się w gramatycznych paradygmatach - tryb twierdzący, rozkazujący i warunkowy)

• na poziomie aktu perlokucyjnego, tego co się dzieje dzięki aktowi mówienia (zasadza się na mimice)

Przez znaczenie aktu mowy - poemat - należy rozumieć nie tylko zdanie, ale także moc illokucyjną.

2.W wypowiedzi zdanie określa tego, kto je wypowiada, przez różne wskaźniki subiektywizmu i osobowości, ma cechy bezpośredniości. Rozumieć to co myśli mówiący i co znaczy jego wypowiedź, oznacza to samo.

W wypowiedzi pisanej intencja autora i znaczenie tekstu przestają się zbiegać, ale nie oznacza to, że pojąć tekst bez autora.

3.Znaczenie wykracza poza zdarzenie. W wypowiedzi ustnej oznacza to, że to do czego odnosi się dialog, to sytuacja - jej punkty znaczące mogą być wskazane gestem. Wypowiedź nie może nie być o czymś.

Duchowość wypowiedzi manifestuje się przez pismo, który otwiera dla nas nowy wymiar naszego bycia - w - świecie.

Heidegger: tylko pismo przy uwolnieniu się od autora i ograniczeń sytuacji dialogowej, odkrywa przeznaczenie wypowiedzi.

4.Tylko wypowiedź, nie język jest adresowana do kogoś. Jest to podstawa komunikacji.

1. utrwalenie działania

Działanie znaczące jest przedmiotem nauki jedynie pod warunkiem pewnej obiektywizacji, co jest jednoznaczne z utrwaleniem wypowiedzi na piśmie. Akcja znacząca daje się pojąć
w procesie interakcji.

Działanie ma strukturę aktu lokacyjnego. Posiada zawartość znaczeniową, która może być identyfikowana lub reidentyfikowana. Formalny przedmiot działania - pojęcie wszystkich rzeczy niepalnych. Materialny przedmiot działania - list, który w tej chwili palę.

Poznawcza struktura działania może być utrwalona i oddzielona od procesu interakcji i może stać się obiektem interpretacji.

Noemat - charakteryzuje się zawartością wypowiedzeniową, a także prezentuje cechy illokucyjne.

Aby zrozumieć czym jest obietnica , musimy zrozumieć czym jest podstawowy warunek dzięki, któremu dane działanie liczy się jako obietnica.

Zawartość sensu: zawartość wypowiedzeniowa i akt illokucyjny.

2. autonomizacja działania

Działanie jest oderwane od podmiotu działającego, jest zjawiskiem społecznym. Ten kto działa jest obecny w swoim działaniu, w taki sposób, jak mówiący jest obecny w swoim mówieniu. Działanie pozostawia ślad, piętno, kiedy staje się dokumentem ludzkiego działania.

Historia jest tym quasi - przedmiotem, na którym ludzkie działanie pozostawia swój ślad, stąd istnienie archiwów.

3. relewancja i doniosłość

Działanie znaczące to działanie, którego doniosłość wykracza poza jego relewancję,
w stosunku do sytuacji początkowej. Działanie ujawnia znaczenia, które mogą być aktualizowane lub spełniane w sytuacjach innych niż ta, w której zdarzyło się dane działanie.

4. działanie ludzkie jako ,,dzieło otwarte,,

Znaczenie ludzkiego działania jest czymś adresowanym do nieskończonej liczby czytelników. Jest dziełem otwartym, którego znaczenie pozostaje w zawieszeniu. Jest otwarte na każdego kto potrafi czytać.

II. Paradygmat interpretacji tekstu

Autor pragnie przedstawić owocność takiej analizy tekstu na poziomie metodologii.

Relacja między wyjaśnieniem (Erklaren) a rozumieniem (Verstehen) - Dilthey określa ją dychotomią.

Dialektyka czytania wyraża oryginalność relacji między pisaniem a czytaniem i jej nieredukowalność do sytuacji dialogowej opartej na bezpośredniej wzajemności między mówieniem i słuchaniem. Główne cechy statusu tekstu:

1. utrwalenie znaczenie

2. oddzielenie go od mentalnych intencji autora

3. ukazanie odniesień nieostensywnych

4. uniwersalny zakres adresatów

Te cechy stanowią o obiektywności tekstu, z której wypływa możliwość wyjaśnienia.

Dwa sposoby dialektyki:

- przejście od rozumienia do wyjaśnienia

- przejście od wyjaśnienia do rozumienia

A. od rozumienia od wyjaśnienia

Może być wprowadzona dzięki stwierdzenie, że rozumieć tekst to nie znaczy przyłączyć się do autora. Rozdzielenie znaczenia i intencji. Dialektyka między domysłami a utrwaleniem stanowi figurę między rozumieniem a wyjaśnieniem.

Potrzebna nam jest sztuka domysłów, ponieważ: język jest metaforyczny i podwójne znaczenie języka metaforycznego wymaga sztuki deszyfrowania.

• tekst musi być skonstruowany

• tekst jest całością

• rekonstrukcja tekstu jako całości ma charakter kolisty. Przez konstrukcje szczegółów konstruujemy całość i odwrotnie

• jeżeli tekst jest całością staje się obiektem jednostkowym

• tekst może być analizowany z różnych punktów widzenia

Domysły i potwierdzenie są w pewnym sensie koliście połączone, tak jak obiektywny
i subiektywny stosunek do tekstu.

Prawdą jest, że istnieje więcej niż jeden sposób konstruowania tekstu, nie jest jednak prawdą, że wszystkie interpretacje są sobie równe.

Celowy charakter działania jest w pełni rozpoznany, gdy odpowiedź na pytanie co? Jest wyjaśniona w ramach odpowiedzi na pytanie dlaczego?.

Sposób dystansowania pojawia się w wypadku tzw. społecznego zapisu ludzkiego działania. Te same działania, które są zapisane, mogą być także wyjaśnione w różny sposób,
w zależności od wielogłosowości argumentów stanowiących ich tło motywacyjne.

B. Od objaśnienia do rozumienia

Jako czytelnicy możemy:

- pozostać w stanie zawieszenia, jeśli chodzi o świat, do którego się odnosimy - tekst jako twór bez świata - szkoły strukturalne

- tworzymy nowe ostensywne odniesienia

Obie te możliwości są jednakowo implikowane przez akt czytania

Model strukturalny:

- tekst nie ma już zewnętrzności, lecz tylko wewnętrzność

- stosowany do sekwencji znaków dłuższych niż zdanie

Claude Levi Strauss formułuje tę hipotezę w stosunku do mitów: mit składa się z jednostek konstytutywnych, które zakładają obecność; fonemów, morfemów, semantemów.

Fonem - nie jest substancją ale formą. Podobnie mitem nie jest jednym ze zdań mitu, ale wartością opozycyjna przyłączoną do kilku poszczególnych zdań formujących. Funkcja znaczeniowa nie jest znaczeniem mitu, ale struktura mitu.

Możemy powiedzieć, że wyjaśniliśmy mit, a nie że go zinterpretowaliśmy. Wyjaśnienie wymaga zrozumienia, co wprowadza na nowa drogę dialektykę, która stanowi interpretację jako całość.

Semantyka głęboka stanowi prawdziwy przedmiot rozumienia. Nie jest ona tym, co zamierzał powiedzieć autor, ale tym, czym dany tekst mówi.

Rozumienie tekstu oznacza prześledzenie jego ruchu od sensu do odniesienia, od tego, co tekst mówi, do tego o czym mówi.

Język hermeneutyki - j. przyswajania. Połączenie między ujawnieniem, a przyswojeniem jest kamieniem węgielnym hermeneutyki.

Dialektyka ta ma silny charakter paradygmatyczny ważny dla nauk humanistycznych:

1. model strukturalny jako paradygmat wyjaśniający może być rozszerzony poza jednostki tekstowe na wszystkie zjawiska społeczne, ponieważ nie jest ograniczony do znaków językowych

2. drugi czynnik pochodzi od roli przypisywanej semantyce głębokiej, między analizą strukturalną a przyswojeniem

3. wzory znaczące nie mogą być rozumiane bez pewnego rodzaju osobistego zaangażowania czytelnika, który wychwytuje semantykę głęboką tekstu i czyni ją swoją własną

pragmatyczne rozwiązanie - polega na zaprzeczeniu roli osobistego zaangażowania w rozumieniu ludzkich zjawisk, ale na ich klasyfikacji. Rozumienie jest całkowicie przekazywane przez całość procedur wyjaśniających i występuje razem z nimi.

Ostatecznie korelacja między wyjaśnieniem i rozumieniem, między rozumieniem i wyjaśnieniem jest ,,kołem hermeneutycznym,,

3

---