„Jestem Polakiem

• Polska moją Ojczyzną”

Autorski program o charakterze profilaktycznym przeznaczony do realizacji w grupie dzieci sześcioletnich

Autor programu:

Beata Goluch

Ryki, wrzesień 2002

SPIS TREŚCI

strona

Wprowadzenie...................................... 3

Diagnoza................................................ 3

Założenia programu............................. 4

Cele programu...................................... 5

Formy i metody pracy.......................... 6

Treści wychowania................................ 7

Przykładowe scenariusze zajęć............12

Wybór dziecięcych zabaw ludowych...33

Projekt ewaluacji..................................42

Literatura...............................................43

WPROWADZENIE

Nauczyciel pracujący w przedszkolu ma do spełnienia bardzo ważne zadanie. Jest nim kształtowanie nowego człowieka oraz jego postaw wobec siebie i otaczającego świata. Świata, a więc wobec własnego kraju i narodu - wobec ojczyzny.

Kształtowaniu powyższych postaw służy niniejszy program przeznaczony do realizacji w najstarszej grupie przedszkolnej.

Wychowanie patriotyczne stawia przed nauczycielem wychowania przedszkolnego wiele wymagań. Są to przede wszystkim:

• znajomość psychiki dziecka i jego możliwości pojmowania pojęć abstrakcyjnych, wynikających z właściwości rozwojowych,

• dobór odpowiedniego materiału nauczania,

• właściwie dobrane metody i formy pracy,

• określone środki dydaktyczne.

W niniejszym programie starałam się sprostać tym wymaganiom tak, aby uczynić treści patriotyczne dostępne możliwościom pojmowania dzieci sześcioletnich i aby dzięki temu ukształtowana postawa miłości i przywiązania do ziemi ojczystej była trwała i pozostała w nich na całe życie.

DIAGNOZA

W ostatnich latach obserwuje się wśród dzieci przedszkolnych ogromną fascynację kulturą i zwyczajami krajów zachodnich, przy jednoczesnej nieznajomości i lekceważeniu tradycji i kultury własnego narodu.

Z przeprowadzonej za pomocą arkusza wywiadu diagnozy wynika, że najpopularniejszym i najweselszym świętem dla dzieci sześcioletnich są anglosaskie walentynki. Wszystkie sześciolatki wiedzą jak świętuje się dzień św. Walentego, ale tylko połowa zna polski zwyczaj wróżb andrzejkowych. Bliższy jest dzieciom zachodni zwyczaj obchodzenia Święta Zmarłych: 80% sześciolatków wie, na czym polegają zabawy związane z Haloween, a tylko około 10% rozumie, czym są polskie Zaduszki. Wiele staropolskich zwyczajów jest dzieciom niemal zupełnie nieznanych.

Podobnie przedstawia się znajomość kraju ojczystego. Niemal wszystkie dzieci wiedzą, że Nowy Jork leży w Ameryce, ale tylko 80% sześciolatków bez zastanowienia wymienia Warszawę jako stolicę Polski i zaledwie 40% wie, jakie miasto było stolicą polski dawniej. Dzieci z trudem wymieniają zabytki nie tylko stolicy, ale i swego miasta. Z reguły nie znają postaci wybitnych Polaków - Fryderyka Chopina i Mikołaja Kopernika.

Na pytanie, gdzie chciałyby pojechać na wycieczkę, wszystkie sześciolatki bez zastanowienia stwierdziły, że do Mc Donalda.

Wyniki przeprowadzonych badań utwierdziły mnie w przekonaniu o stopniowym zanikaniu wśród dzieci znajomości tradycji i kultury własnego narodu. W celu zapobieżenia tej tendencji postanowiłam stworzyć i realizować autorski program patriotyczny o charakterze profilaktycznym.

ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Duża wrażliwość emocjonalna dziecka przedszkolnego, jego żywa wyobraźnia i spontaniczne zaciekawienie otaczającym światem sprzyjają kształtowaniu w jego świadomości obrazu Ojczyzny oraz pozytywnego, serdecznego stosunku do niej. Jednak samo pojęcie ojczyzny jest dla małego dziecka pojęciem abstrakcyjnym. Z tego względu kształtując postawę miłości i przywiązania do Ojczyzny u dziecka przedszkolnego należy rozpocząć od postaw wobec jego najbliższego, dobrze mu znanego otoczenia: rodziny, miasta, regionu. Wychodząc z tego założenia treści programowe pogrupowałam w następujące ośrodki tematyczne:

1. Moja rodzina

2. Moje miasto

3. Mój kraj

Treści wchodzące w skład powyższych ośrodków włączone zostały w plan całorocznej pracy dydaktyczno - wychowawczej jako odrębna tematyka tygodniowa, bądź pojedyncze zajęcia okolicznościowe lub realizowane w ramach innych tematów globalnych.

Abstrakcyjne pojęcie ojczyzny stanie się dla dziecka zrozumiałe, gdy pozna i zrozumie konkretne składniki zakresu pojęcia ojczyzny: określone symbole, obyczaje, obrzędy, ludzi. Stąd treści programowe w znacznej mierze koncentrują się na tych zrozumiałych dzieciom składnikach.

Program „Jestem Polakiem - Polska moją Ojczyzną” zgodny jest z Podstawą Programową Wychowania Przedszkolnego zawartą w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002r. (Warszawa 2002 DKW 4013/02). Założenia programowe zawarte zostały w następujących obszarach edukacyjnych:

1. Poznawanie i rozumienie siebie i świata

• Wykorzystywanie i tworzenie okazji do poznawania rzeczywistości społeczno - kulturowej poprzez poznawanie zasad organizacji życia społecznego, tradycji rodzinnej, regionalnej, narodowej oraz poznawanie dzieł kultury.

• Wzbudzanie zainteresowań obrazem (ilustracją) i tekstem.

2. Nabywanie umiejętności poprzez działanie

• Umożliwienie dziecku ekspresji spostrzeżeń, przeżyć, uczuć w różnych formach działalności, z zastosowaniem werbalnych i niewerbalnych środków wyrazu.

3. Odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, wspólnocie

• Tworzenie okazji do pełnienia przez dziecko różnych ról w układach interpersonalnych, ze zwróceniem uwagi na rolę dziecka w rodzinie.

4. Budowanie systemu wartości

• Wprowadzanie dziecka w świat wartości uniwersalnych, takich jak dobro, prawda, miłość, piękno.

CELE PROGRAMU

Celem ogólnym programu „Jestem Polakiem - Polska moją Ojczyzną” jest budzenie wśród dzieci miłości i przywiązania do ziemi ojczystej.

Dążąc do rozbudzenia uczuć patriotycznych u przedszkolaków należy rozpocząć od najbliższego otoczenia dziecka, pogłębić jego więź z rodziną, z miastem, w którym żyje, aby stopniowo przejść od tej „małej ojczyzny” do Ojczyzny - Polski, poznawać ją, doceniać, darzyć przywiązaniem i szacunkiem. Z powyższego założenia wynikają cele szczegółowe.

Cele szczegółowe programu to:

- wzmacnianie więzi uczuciowej z rodziną (rodzicami, dziadkami),

- zapoznanie z najbliższą okolicą,

- uwrażliwienie na piękno ojczystej przyrody,

- budzenie poczucia przynależności narodowej (mówimy po polsku, jesteśmy Polakami, nasz kraj to Polska),

- zapoznanie z regionami kraju i kulturą ludową oraz najważniejszymi w kraju miastami,

- wpajanie szacunku dla symboli narodowych,

- przybliżanie przeszłości narodu (legendy, podania),

- zapoznanie ze świętami oraz związanymi z nimi polskimi tradycjami i obrzędami,

- przybliżenie dzieciom dorobku kulturowego oraz sylwetek wielkich Polaków: Mikołaja Kopernika, Jana Matejki i Fryderyka Chopina.

FORMY I METODY PRACY

Osiągnięcie zamierzonych celów możliwe jest tyko przy zastosowaniu odpowiednich, dostosowanych do możliwości i zainteresowań dzieci procedur, czyli metod i form pracy oraz atrakcyjnych środków dydaktycznych, a także wykorzystania środowiska przyrodniczego i społecznego.

Podstawowe formy organizacyjne pracy to : różnorodne zabawy, zajęcia planowe, uroczystości, spacery i wycieczki.

Dla uatrakcyjnienia pracy oraz jej większej efektywności niezbędne jest stosowanie bogatej gamy różnorodnych metod pacy opartych na :

• działaniu,

• obserwacji i pokazie,

• przekazie słownym,

• grach dydaktycznych,

• zajęciach dramowych,

• zadaniach stawianych do wykonania,

- przykładzie osobistym nauczyciela.

TREŚCI WYCHOWANIA

I. Ośrodek tematyczny - Moja rodzina

ZADANIA	REALIZACJA	CELE OPERACYJNE
1.Wzmacnianie więzi emocjonalnej z rodziną	Zajęcia i zabawy w ramach tematyki tygodniowej „Moja rodzina”. Zajęcia i zabawy organizowane w ciągu całego roku w ramach różnych tematów tygodniowych powiązanych z zagadnieniem rodziny.	Dziecko: - rozumie pojęcie: rodzina, umie nazwać członków rodziny - zna stopnie pokrewieństwa, - rozumie rolę każdego członka rodziny, zna obowiązki, - zna swój adres i imiona rodziców, - zna zawody wykonywane przez rodziców, potrafi o nich opowiedzieć, - potrafi odtworzyć w scenkach dramowych i zabawach tematycznych scenki rodzinne, - zna bliskie dzieje swojej rodziny, potrafi przedstawić je w formie albumu rodzinnego lub drzewa genealogicznego, - w różnej formie aktywności potrafi wyrazić uczucia do rodziców,
		Obchody świąt o charakterze rodzinnym: „Dzień Matki” „Dzień Ojca” „Dzień Babci i Dziadka”	- chętnie uczestniczy w pracach organizacyjnych dotyczących pobytu członków rodziny w przedszkolu, - zna na pamięć przynajmniej jeden wiersz o mamie (tacie, babci, dziadku) oraz przynajmniej jedną piosenkę, - potrafi zaprezentować rodzicom własne umiejętności, np. wokalne, recytatorskie, chętnie przygotowuje upominki dla członków rodziny z różnych okazji, - czuje przywiązanie i szacunek dla najbliższych członków rodziny.

II. Ośrodek tematyczny - Moje miasto

ZADANIA	REALIZACJA	CELE OPERACYJNE
Kształtowanie więzi z własną miejscowością i jej mieszkańcami.	Zajęcia i zabawy w ramach tematyki tygodniowej „Moja droga do przedszkola. Zajęcia i uroczystości okolicznościowe związane z obchodami Dni Ryk. Spacery i wycieczki po mieście.	Dziecko: - zna zabytki i atrakcje miasta, - wie, co upamiętniają pomniki i obeliski wzniesione w mieście, - potrafi przedstawić piękne miejsca swojego miasta w formie plastycznej, - wie, skąd wywodzi się nazwa miasta i zna legendę z tym związaną, - rozpoznaje herb swojego miasta, - sprawnie i bezpiecznie porusza się ulicami miasta, - ma poczucie przynależności do swej „Małej Ojczyzny”.
		Wycieczki do miejscowych instytucji użyteczności publicznej: szkoły, straży pożarnej, biblioteki, na pocztę oraz do znaczących zakładów pracy: piekarni, zakładu krawieckiego, mleczarni. Spotkania okolicznościowe: z policjantem i pielęgniarką.	- zna lokalizację miejscowych instytucji użyteczności publicznej oraz największych zakładów pracy, - nazywa instytucje i zakłady pracy, rozumie cel ich istnienia, - potrafi grzecznie i kulturalnie zachowywać się w miejscach publicznych, - obserwuje życie społeczności lokalnej, - dostrzega wzajemne zależności między pracą w różnych zawodach, - odczuwa szacunek dla ludzkiej pracy.
Uwrażliwienie na piękno przyrody	Zajęcia, zabawy i spacery po najbliższej okolicy związane ze zmiennością pór roku. Wycieczki do: parku, lasu, ogrodu, sadu, na łąkę. Tworzenie kącików przyrodniczych. Wykorzystywanie nagromadzonych materiałów przyrodniczych do prac plastycznych.	- dostrzega piękno przyrody oraz zmiany w niej zachodzące w zależności od pory roku, - poszerza swoją wiedzę o życiu i rozwoju roślin i zwierząt, - rozpoznaje i nazywa rośliny i drzewa charakterystyczne dla przyrody najbliższej okolicy, - gromadzi okazy przyrodniczej, - umie wykorzystać tworzywo przyrodnicze podczas wykonywania prac plastyczno - technicznych, - potrafi wyrazić wrażenia i zachwyt nagromadzony w bezpośrednim kontakcie z przyrodą w różnych formach aktywności twórczej.

III. Ośrodek tematyczny - Mój kraj

ZADANIE	REALIZACJA	CELE OPERACYJNE
Nabywanie poczucia przynależności narodowej	Zajęcia i zabawy w ramach tematyki tygodniowej „Polska - moja Ojczyzna”. Zajęcia okolicznościowe z okazji Święta Niepodległości - uroczyste ogólnoprzedszkolne obchody święta. Wycieczka do jednostki wojskowej - spotkanie z żołnierzami. Praca z mapą i globusem.	Dziecko: - rozumie pojęcia: Polak, Polska, język polski, - rozpoznaje flagę i godło Polski, - wie, czym są symbole narodowe, - potrafi zaśpiewać hymn narodowy, - zna legendę o powstaniu państwa polskiego (np. Cz. Janczarski: „O Lechu, Czechu i Rusie”), - wskazuje Polskę na mapie Europy, - zna kraje sąsiadujące z Polską i nazwę polskiego morza, - wie, że Polska leży w Europie i potrafi odszukać nasz kontynent na globusie, - rozumie znaczenie Święta Niepodległości, - czuje dumę z bohaterskich czynów żołnierza polskiego, rozumie znaczenie jego służby, - potrafi wykonać chorągiewkę w barwach polskiej flagi, - aktywnie uczestniczy w uroczystości ogólnoprzedszkolnej związanej z obchodami Dnia Niepodległości, - rozumie pojęcie: Ojczyzna.
		Zajęcia i zabawy związane tematycznie z najważniejszymi polskimi miastami. Praca z mapą.	- zna nazwy największych miast i rzek polskich, potrafi je wskazać na mapie, - rozumie znaczenie słowa „stolica”, - potrafi wymienić nazwy obecnej i dawnej stolicy Polski, - wie, jak wygląda herb Warszawy, potrafi wykonać go w formie plastycznej, - rozpoznaje na zdjęciach i nazywa największe zabytki Warszawy i Krakowa, - zna legendy związane z Krakowem i Warszawą (np. „Legenda o Krakowskim hejnale”, „Legenda o smoku wawelskim”, „Wars i Sawa”, „Legenda o warszawskiej Syrence”, „Legenda o złotej kaczce”).
Zapoznanie z regionami kraju i kulturą ludową	Zajęcia i zabawy w ramach tematyki tygodniowej: „Wspomnienia z wakacji” i „Wyjeżdżamy na wakacje” oraz innych tematów globalnych (np. tematyka zimowa - region górski). Praca z mapą. Zajęcia dodatkowe z rytmiki. Zabawy ludowe.	- potrafi nazwać i wskazać na mapie regiony Polski: góry, Śląsk, Pomorze, Mazury, - posiada podstawowy zasób słownictwa związany z określonym regionem, - rozpoznaje podstawowe typy polskiego krajobrazu (górskiego, nadmorskiego), - potrafi przedstawić je w formie plastycznej, - ma potrzebę poznawania nowych miejsc, - zna baśnie i legendy różnych regionów, - wie, jak wyglądają stroje ludowe różnych regionów kraju, - rozumie pojęcie: „gwara”, - zna popularne przyśpiewki ludowe, - umie zatańczyć polskie tańce ludowe (krakowiaka, trojaka, kujawiaka) i chętnie prezentuje te umiejętności podczas uroczystości przedszkolnych, - zna staropolskie zabawy ludowe (Kółko graniaste czworokanciaste, Uciekaj myszko, Chodzi lisek koło drogi i inne) i chętnie w nich uczestniczy.
Budzenie zainteresowania folklorem własnego regionu	Wycieczka do Muzeum Wsi Lubelskiej (skansenu). Udział w wystawach sztuki ludowej organizowanych na terenie miasta. Utworzenie kącika kultury i sztuki regionalnej.	- wykazuje zainteresowanie kulturą i sztuką swego regionu, - dostrzega różnice w wyglądzie wsi i budynków mieszkalnych dawniej i dziś, - potrafi wykonywać wycinanki ludowe (serwetki okrągłe i kwadratowe, kompozycje pasowe), - uczestniczy w tworzeniu kącika kultury i sztuki ludowej, bogaci jego wystrój.
Kultywowanie polskich tradycji, zwyczajów i obrzędów Przybliżenie ważnych dla polskiej kultury postaci historycznych.	Zabawy i zajęcia w ramach tematyki tygodniowej związanej z: -tradycjami Świąt Bożego Narodzenia, -tradycjami Wielkanocnymi. Popołudniowe zabawowe spotkania z rodzicami związane z powyższymi świętami. Przygotowanie i wystawienie przedstawienia jasełkowego. Uroczyste dni w przedszkolu organizowane zgodnie z polską tradycją: -Zaduszki, -Wróżby Andrzejkowe, -Mikołajki, -Wigilia, -Tłusty czwartek, -Powitanie wiosny. Zajęcia dydaktyczne poświęcone wybitnym Polakom: Mikołajowi Kopernikowi, Janowi Matejce, Fryderykowi Chopinowi.	- zna następujące tradycje, zwyczaje i obrzędy: palenie zniczy na grobach w Dzień Zaduszny, wróżby Andrzejkowe, obdarowywanie się prezentami w dzień św. Mikołaja, wieczerzę wigilijną i tradycyjne wigilijne potrawy, dzielenie się opłatkiem, ubieranie choinki, kolędowanie, palmy wielkanocne, malowanie pisanek, śniadanie wielkanocne i tradycyjne potrawy, śmigus - dyngus, jedzenie pączków i faworków w tłusty czwartek, topienie Marzanny, chodzenie z gaikiem - maikiem, - potrafi wykonać: ozdoby choinkowe, palmę wielkanocną, pisanki różnymi technikami, - zna najpopularniejsze kolędy, potrafi je zaśpiewać, - rozumie potrzebę pielęgnowania tradycji, zwyczajów i obrzędów swego narodu, - uczestniczy z radością w uroczystościach związanych z kultywowaniem tradycji. - zna postać Mikołaja Kopernika, - rozumie sens powiedzenia „wstrzymał słońce - ruszył Ziemię, polskie zrodziło go plemię, - rozumie znaczenie teorii Kopernika dla światowej nauki, - zna postać Jana Matejki, - wie, jaką tematykę w malarstwie preferował Matejko, - wyraża słownie swój stosunek do dzieł malarskich, - zna postać Fryderyka Chopina, - rozumie pojęcia: pianista, nuty, dzieło muzyczne, kompozytor, - po wysłuchaniu muzyki Chopina wyraża swoje przeżycia wewnętrzne i uczucia w różnych formach: słownej, ruchowej, plastycznej.

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz nr 1

Ośrodek tematyczny - Moja rodzina

TEMAT: Ja i moje rodzeństwo

CELE: - dziecko rozumie pojęcie „rodzeństwo”,

- kojarzy liczbę z cyfrą,

- rozumie potrzebę opieki nad młodszym rodzeństwem,

- umie zaśpiewać piosenkę o rodzinie („Mama, tata, siostra, brat i ja,

to mój mały świat...”)

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

Kilka ilustracji przedstawiających rodziców z dziećmi (na każdej ilustracji liczba dzieci jest inna), kartoniki z cyframi.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
Powitanie Nauczycielka mówi: „Witam dzieci, które mają brata.” „Witam dzieci, które mają siostrę.” „Witam dzieci, które nie mają ani brata, ani siostry."	Dzieci, których dotyczy dane zdanie nauczycielki, wstają i składają wszystkim piękny ukłon.
Wyjaśnienie pojęcia „rodzeństwo” Nauczycielka wiesza na tablicy ilustrację rodziny. Prosi, aby dzieci powiedziały, kogo przedstawia ilustracja. Nauczycielka wyjaśnia, ze dzieci, które mają tego samego tatę i tą samą mamę, to rodzeństwo. Brat i siostra są więc rodzeństwem.	Wypowiadają się na temat ilustracji, używając znanych sobie pojęć: rodzina, mama, tata, rodzice, dzieci, siostra, brat.
Pokaz kilku ilustracji przedstawiających rodziny z różną liczbą dzieci. Nauczycielka pyta dzieci, czym różnią się ilustracje. Ćwiczenia w liczeniu, kojarzenie liczby z cyfrą. Nauczycielka prosi dzieci o wybranie kartoników określających liczbę ich rodzeństwa. Nauczycielka pyta: „Jeśli Małgosia ma troje rodzeństwa, to ile dzieci ma jej mama?”	Wiedzą, że ilustracje różnią się liczbą dzieci. Przeliczają dzieci na każdej ilustracji. Odpowiadają, ile rodzeństwa jest na każdej z nich. Wskazywane kolejno dzieci przypinają do ilustracji cyfrę odpowiadającą ilości rodzeństwa, jaką ilustracje przedstawiają. Każde dziecko wybiera cyfrę określająca liczbę rodzeństwa, jakie posiada. Dzieci nie mające rodzeństwa wybierają kartonik z cyfrą 0. Wymieniają imiona swoich braci i sióstr. Odpowiadają na pytanie nauczycielki dokonując w myślach operacji dodawania 1+3. Następnie odpowiadają na tak postawione pytanie dotyczące własnej rodziny wybierając kartonik z odpowiednią cyfrą (o jeden większą od poprzedniej).
Rozmowa z dziećmi na temat opieki nad młodszym rodzeństwem. Nauczycielka pyta dzieci, które z nich ma młodsze rodzeństwo i czy pomaga mamie w opiece nad nim.	Opowiadają, w jaki sposób opiekują się młodszym rodzeństwem. Uzasadniają, dlaczego trzeba się opiekować małymi dziećmi.
Wspólny śpiew piosenki o rodzinie	Śpiewają poznaną na poprzednim zajęciu piosenkę.
Zakończenie zajęcia - etap ewaluacyjny. Nauczycielka prosi, aby te dzieci, które cieszą się, że mogły dziś opowiedzieć o swoim rodzeństwie okazały to ruchem i poskakały z radości.	Dzieci zadowolone z tematu zajęcia wyrażają swoją radość radosnymi skokami (skaczą z radości).

Scenariusz nr 2

Ośrodek tematyczny - Moja rodzina

TAMAT: Praca zawodowa taty.

CELE: - dziecko zna zawód swojego ojca,

- umie przedstawić pracę zawodową taty ruchem i gestem,

- poprawnie stosuje określenia czynności opowiadając o pracy taty,

- potrafi przedstawić pracę taty w formie plastycznej,

- sprawnie i bezpiecznie posługuje się nożyczkami.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: wiersz W. Badalskiej, kartki, papier kolorowy,

nożyczki, klej.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
Wprowadzenie w tematykę rozmowy - wiersz prezentowany przez nauczycielkę. Tato Ani jest piekarzem. Tato Jurka kolejarzem. Tato Ewy orze pole. Tato Jacka uczy w szkole. Tato Basi smaży pączki. Tato Włodka pisze książki. Tato Jarka jest szoferem. Tato Darka inżynierem. Tato Irki tka kretony. Tato Romy stawia domy. Tato Zosi listy nosi.	Dzieci słuchają wiersza.
Scenki pantomimiczne.	Kolejne dzieci ruchem i gestem bez użycia słów, próbują przedstawić pracę zawodową swojego taty. (Te, które nie znają zawodu ojca otrzymują szeptem podpowiedź od nauczycielki.) Pozostałe dzieci odgadują, kim z zawodu jest ojciec „aktora”.
Rozmowa z dziećmi na temat pracy zawodowej ich ojców.	Dzieci opowiadają o pracy zawodowej swoich ojców, o czynnościach, jakie wykonują w pracy. Uzasadniają, dlaczego praca taty jest ważna i pożyteczna.
Zabawa z piłką: „Mój tata jest ...” - określanie taty wybranym przymiotnikiem. (Nauczycielka rzuca piłkę kolejno do każdego dziecka)	Każde dziecko, które otrzymuje piłkę, kończy zdanie: „Mój tata jest ...” (np. Mój tata jest silny.) Dzieci uzasadniają swoje określenia. (np. Tata jest bardzo silny, bo na budowie dźwiga ciężkie cegły i pustaki.)
Wycinanka z kolorowego papieru	Dzieci przedstawiają pracę zawodową swojego taty w formie wycinanki. Po skończonej pracy i uporządkowaniu materiałów i narzędzi opowiadają, co przedstawia wycinanka.
Zakończenie zajęcia - etap ewaluacyjny	Dzieci, którym podobało się zajęcie, przypinają swoją wycinankę na tablicy z napisem „TAK”, pozostałe dzieci - na tablicy z napisem „NIE”.

Scenariusz nr 3

Ośrodek tematyczny - Moja rodzina

TEMAT: Drzewo mojej rodziny.

CELE: - zna imiona swoich rodziców, dziadków i rodzeństwa,

- wie, że imiona rozpoczynamy wielkimi literami,

- określa role w układach rodzinnego pokrewieństwa,

- rozumie pojęcie: genealogia,

- potrafi usytuować członków swojej rodziny na drzewie

genealogicznym.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: karteczki z obrazkami przedstawiającymi poszczególnych członków rodziny w ilości odpowiadającej liczbie dzieci, ruchomy alfabet dla każdego dziecka, arkusze szarego papieru (1/2 normalnego formatu) z narysowanym schematem drzewa genealogicznego, koła z białego papieru, przykładowe medaliony,

kredki, klej.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
Zabawa wprowadzająca „Wyciągnij obrazek - podaj imię” (Obrazki leżą odwrócone, a więc niewidoczne dla dzieci.)	Dzieci losują obrazek i podają imię wylosowanej osoby. Np. jeśli obrazek przedstawia staruszkę symbolizującą babcię, dziecko podaje imię swojej babci.
Układanie imion z liter alfabetu ruchomego.	Każde dziecko układa z liter imię osoby, którą wcześniej wylosowało. W przypadku, gdy w imieniu występuje dwuznak lub inna litera dziecku nieznana pomocy udziela nauczycielka.
Określanie rodzinnego pokrewieństwa	Dzieci kończą zdania rozpoczęte przez nauczycielkę: Mama mamy to... babcia. Dla babci jestem... wnukiem. Tata mamy to... dziadek. Dla mojej siostry jestem... bratem. Siostra mojej mamy to... ciocia. Brat mojej mamy to... wujek. Dla taty i mamy jestem... synem.
Opowiadanie nauczycielki - „Historia rodziny Małgosi” ilustrowana powstawaniem drzewa genealogicznego Opowiem wam historię rodziny Małgosi. Ta historia rozpoczęła się, gdy jej dziadek Jan spotkał babcię Marię, pokochał ją i poślubił. (n-ka przypina w korzeniach drzewa medalion babci i dziadka). Tak zaczyna się ta historia i będzie rosła z nami tak jak to drzewo. Bo tak jak drzewo rośnie i z pnia wyrastają mu gałęzie, tak rosła i powiększała się rodzina Małgosi. Najpierw babcia urodziła dwoje dzieci: mamę Małgosi i jej wujka. (na grubych konarach nauczycielka przypina medaliony mamy i wujka). Gdy mama dorosła, spotkała i pokochała pewnego miłego chłopca. Poślubiła go. Tym chłopcem był tata Małgosi. (n-ka przypina obok medalionu mamy medalion taty.) Również brat mamy, wujek Michał spotkał i pokochał miłą dziewczynę, którą poślubił. Tą dziewczyną była ciocia Zosia. (n-ka przypina medalion cioci obok medalionu wujka) Jak wiecie drzewo, które ma tylko grube gałęzie, rośnie nadal i wypuszcza młode gałązki. Tak jak drzewo, tak też rosła rodzina Małgosi. Młodymi gałązkami były dzieci, które urodziła mama: Małgosia, Filip i Kacper, a także synek cioci Zosi. Robercik. (n-ka przypina na gałązkach medaliony dzieci) A teraz spójrzcie, rodzina Małgosi rosła i powiększała się jak drzewo, które też rośnie i wypuszcza nowe gałązki. Więc historię tej rodziny przedstawiłam wam w formie drzewa.	Dzieci słuchają opowiadania nauczycielki, obserwują powstawanie drzewa genealogicznego.
Wyjaśnienie pojęcia: „genealogia” Takie drzewo, które przedstawia historię rodziny, od dawnych lat, aż do dzisiaj, to drzewo genealogiczne. Genealogia to trudne słowo, które pochodzi z obcego języka, a oznacza po prostu historię rodziny. Powtórzcie więc proszę, jak nazywa się drzewo, które przedstawia historię rodziny?	Dzieci zapamiętują nowe słowo - genealogia i określenie drzewa historii rodziny - drzewo genealogiczne. Dla utrwalenia powtarzają poznane pojęcie.
Wykonanie drzewa genealogicznego	Dzieci na kółkach papieru rysują członków swojej rodziny. Powstałe medaliony sytuują i przyklejają na schemacie drzewa. Powstałymi drzewami genealogicznymi dzieci dekorują salę zajęć.

Scenariusz nr 4

Ośrodek tematyczny - Moje miasto

TEMAT: Poznajemy ciekawe miejsca w naszym mieście.

CELE: - dziecko zna miejsca pamięci oraz obiekty zabytkowe w swojej

miejscowości,

- wie, co upamiętniają pomniki i obeliski,

- rozpoznaje ciekawe miejsca miasta na widokówkach,

- potrafi przedstawić je w formie plastycznej,

- jest dumne ze swego miasta.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: wiersz H, Łochockiej pt. „Nasze małe miasteczko”, widokówki różnych miast, w tym kilka widokówek przedstawiających Ryki, kartki, kredki.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
Rozmowa wprowadzająca w oparciu o wiersz pt. „Nasze małe miasteczko” W naszym małym miasteczku tak jak w dużym - jest wszystko, sklepy w rynku, apteka, do kawiarni jest blisko. Jest bar mleczny, boisko, kino, ogród nad rzeczką... Przyjedź do nas: polubisz nasze małe miasteczko.	Dzieci słuchają wiersza. Porównują własną miejscowość z opisaną w wierszu.
2. Zapoznanie z celem wycieczki.	Dzieci poznają cel wycieczki - zwiedzanie miejsc zabytkowych oraz miejsc pamięci.
3. Wycieczka po mieście Trasa wycieczki: - kościół neogotycki z obrazem Leona Wyczółkowskiego w ołtarzu, - pomnik ku czci żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej, - obelisk upamiętniający miejsce pochówku ojca polskiego króla Stanisława Poniatowskiego, - kamieniczki na Rynku, - zabytkowy pałacyk dawnych właścicieli Ryk, - obelisk upamiętniający uchwalenie Konstytucji 3 Maja.	Dzieci uczestniczą w wycieczce, oglądają zwiedzane miejsca, słuchają objaśnień nauczycielki.
4. Rozmowa na temat wycieczki	Dzieci mówią, które miejsca i budowle najbardziej im się podobały i dlaczego oraz co chciałyby zaproponować do obejrzenia turystom przyjeżdżającym do Ryk. Zgodnie twierdzą, że w ich mieście jest wiele pięknych i ciekawych miejsc.
Rozpoznawanie na widokówkach miejsc i obiektów widzianych podczas wycieczki.	Dzieci wybierają spośród rozłożonych widokówek wielu różnych miast te, które przedstawiają Ryki. Nazywają miejsca i obiekty na nich uwiecznione.
Praca plastyczna - etap ewaluacyjny. Nauczycielka prosi, aby te dzieci, którym podobała się wycieczka i to, co podczas niej zobaczyły, usiadły do stolików i wykonały rysunek nt. „Najciekawsze miejsce w Rykach”.	Dzieci rysują to, co podczas wycieczki podobało im się najbardziej i co najlepiej zapamiętały.

Scenariusz nr 5

Ośrodek tematyczny - Moje miasto

TEMAT: Na poczcie

CELE: - dziecko zna pocztę - miejscową instytucję użyteczności publicznej:

stanowiska pracy, urządzenia pocztowe, skrzynki pocztowe,

- rozumie znaczenie instytucji dla społeczeństwa,

- zna drogę listu od nadawcy do adresata,

- potrafi zaśpiewać piosenkę o listonoszu,

- odczuwa szacunek dla jego pracy.,

- umie wykonać kopertę, sprawnie tnie nożyczkami po wyznaczonych

liniach, zagina i klei papier.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: kukiełki kotka, koziołka i listonosza, tekst inscenizacji H. Bechlerowej pt. „Dwa listy”, historyjka obrazkowa „Droga listu”, nagranie piosenki pt. „Listonosz”, kartka z liniami oznaczającymi miejsca przecięcia, nożyczki, klej.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
1. Teatrzyk kukiełkowy pt. „Dwa listy” wprowadzający w temat zajęć. (Teatrzyk prezentuje dzieciom nauczycielka)	Dzieci oglądają teatrzyk, wiedzą, że zajęcie związane będzie z pracą listonosza.
2. Wycieczka na pocztę	Dzieci zwiedzają pocztę, słuchają objaśnień pracownika poczty. Poznają stanowiska pracy, urządzenia pocztowe, skrzynki pocztowe i ich przeznaczenie.
3. Historyjka obrazkowa „Droga listu” Nauczycielka wiesza na tablicy kolejne obrazki historyjki obrazkowej.	Dzieci omawiają każdy obrazek, mówią co się na nim dzieje, akcentując kolejne etapy drogi listu. Po umieszczeniu wszystkich obrazków na tablicy chętne dziecko jeszcze raz omawia drogę listu od nadawcy do adresata.
4. Rozmowa o pracy listonosza w oparciu o wiadomości zdobyte podczas wycieczki i w oparciu o treść historyjki obrazkowej.	Dzieci prezentują zdobytą wiedzę na temat pracy listonosza. Zauważają, że jest to bardzo ważna, ale także bardzo ciężka praca. Wymieniają utrudnienia w pracy listonosza: pokonywanie dużych odległości bez względu na pogodę, dźwiganie ciężkiej poczty.
5. Nauka piosenki o listonoszu. I Chodzi listonosz tu i tam Puka do mieszkań stu Ja listonosza dobrze znam Dzień dobry mówię mu. Ref. Dzień dobry, dzień dobry witam pana Czy niesie pan w torbie listy dla nas? Torba jest wypchana aż do dna I dla nas i dla nas list pan ma.	Dzieci osłuchują się z melodią piosenki. Zapamiętują słowa I zwrotki i refrenu. Próbują śpiewać piosenkę.
6. Wykonanie koperty zgodnie z instrukcja słowną i pokazem czynności składania papieru.	Dzieci tną nożyczkami po wyznaczonych liniach, zaginają kartkę „równym frontem” z nauczycielką, sklejają. Demonstrują nauczycielce wykonaną kopertę.
Zakończenie zajęć - etap ewaluacyjny. Nauczycielka zaprasza te dzieci, którym podobały się dzisiejsze zajęcia i te, które lubią śpiewać, aby na zakończenie zaśpiewały jeszcze raz wspólnie piosenkę o listonoszu.	Dzieci śpiewają pierwszą zwrotkę i refren piosenki pt. „Listonosz”. Po skończonych zajęciach chętne dzieci uczą się pod kierunkiem nauczycielki kolejnych zwrotek piosenki.

Scenariusz nr 6

Ośrodek tematyczny - Mój kraj

TEMAT: Nasze symbole narodowe

CELE: - dziecko rozumie pojęcie Ojczyzny,

- wie, że jego Ojczyzną jest Polska,

- zna legendę o powstaniu państwa polskiego,

- rozpoznaje godło Polski i barwy narodowe,

- prawidłowo koloruje godło i flagę polską,

- wie, jak należy się zachować podczas słuchania lub śpiewania

hymnu państwowego,

- zna na pamięć wiersz pt. „Kto ty jesteś?” W. Bełzy.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: godło Polski, flaga państwowa, nagranie hymnu: „Mazurek Dąbrowskiego”, karta pracy z symbolami narodowymi, geograficzna mapa Polski, tekst legendy: „Lech, Czech i Rus”, ilustracje do legendy, wiersze: „Ojczyzna” W. Domaradzkiego, „Znak” M. Łaszczuk, „Barwy ojczyste” Cz. Janczarskiego, „Katechizm polskiego dziecka” W. Bełzy.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
Wprowadzenie w temat zajęcia z wykorzystaniem wiersza pt. „Ojczyzna” Wszystko dookoła: Szkoła, przedszkole, Fabryczne dymy, Żelazna kolej, Kwiaty przy oknie, Klon koło bramy, Słoneczny uśmiech Kochanej mamy I las, co cieniem Dzieci zaprasza - wszystko to - Polska Ojczyzna nasza.	Dzieci, obserwują z okien sali najbliższe otoczenie przedszkola. Wzbogacają obserwacje słuchaniem wiersza. Opowiadają o tym, co widzą. Szukają odpowiedzi na pytanie, co oznacza słowo „ojczyzna”.
Słuchanie legendy „Lech, Czech i Rus” (nauczycielka, opowiadając legendę, podkreśla treści dotyczące symboli narodowych)	Dzieci słuchają legendy o powstaniu państwa polskiego. Oglądają obrazki ilustrujące tekst legendy.
Praca z mapą - pokazanie na mapie geograficznej Polski oraz jej sąsiadów: Czech, Słowacji, Ukrainy, Białorusi, Litwy, Rosji i Niemiec.	Dzieci wiedzą, czym jest mapa (widok ziemi z lotu ptaka). Rozumieją, że każdy kraj ma swoje terytorium otoczone granicami. Za granicą państwa leżą inne kraje. Wiedzą, że różne kolory na mapie oznaczają różnorodność krajobrazów, niebieskie kreseczki zaś - rzeki. Potrafią pokazać na mapie największą polską rzekę - Wisłę, od źródła do ujścia w morze.
Pokaz godła Polski wzbogacony recytacją wiersz pt. „Znak” Czy ty wiesz, jaki to znak: W czerwonym polu biały ptak? - Wiem - odpowiada Jędrek mały - to jest znak Polski: Orzeł Biały.	Dzieci oglądają godło i opisują jego wygląd.
Pokaz flagi państwowej wzbogacony recytacją wiersz pt. „Barwy Ojczyste” Powiewa flaga gdy wiatr się zerwie. A na tej fladze biel jest i czerwień. Czerwień - to miłość, biel - serce czyste... Piękne są nasze barwy ojczyste.	Dzieci nazywają barwy narodowe, znają układ kolorów na polskiej fladze
Praca indywidualna w kartach pracy - utrwalenie znajomości wyglądu poznanych symboli narodowych. (Karta przedstawia 3 godła różniące się szczegółami - odwrócona w inną stronę głowa, brak korony - z czego jedno godło jest prawidłowe. Na karcie są też 3 flagi - bez linii z podziałem kolorów, z podziałem pionowym i poziomym)	Każde dziecko odszukuje prawdziwe godło Polski oraz prawidłową flagę i koloruje symbole narodowe właściwymi kolorami.
Słuchanie hymnu Polski poprzedzone wyjaśnieniem: czym jest hymn, kiedy jest śpiewany i jak należy się zachować słuchając lub śpiewając hymn.	Dzieci słuchają hymnu w postawie „na baczność”, z zachowaniem należytej powagi.
Nauka na pamięć wiersza pt. „Katechizm polskiego dziecka” Kto ty jesteś? Polak mały! Jaki znak twój? Orzeł biały! Gdzie ty mieszkasz? Między swemi! W jakim kraju? W polskiej ziemi! Czym ta ziemia? Mą Ojczyzną! Czym zdobyta? Krwią i blizną! Czy ją kochasz? Kocham szczerze! A w co wierzysz? W Polskę wierzę!	Dzieci powtarzają kilkakrotnie za nauczycielką kolejne wersy wiersza. Zapamiętują je.
Zakończenie zajęcia - wspólna recytacja wiersza pt. „Katechizm polskiego dziecka”	Dzieci wstają i recytują poznany wiersz.

Scenariusz nr 7

Ośrodek tematyczny - Mój kraj

TEMAT: Piękno górskiego krajobrazu.

CELE: - dziecko rozumie znaczenie słowa „krajobraz”,

- wie, czym charakteryzuje się krajobraz górski,

- czyta dłuższe wyrazy

- potrafi odnaleźć na mapie góry i miasto Zakopane,

- zna nazwę najwyższych polskich gór - Tatry,

- wie jak żyją i pracują mieszkańcy gór i jak się nazywają -górale,

- wie jak wygląda strój góralski, nazywa jego elementy, np. kierpce

- umie bawić się wesoło przy góralskiej muzyce,

- potrafi namalować górski krajobraz.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: konturowa i geograficzna mapa Polski, obrazki krajobrazów: nadmorskiego, mazurskiego i górskiego, kartki z wyrazami do czytania, wiersz „Jędruś z Zakopanego” H, Mortkowiczówny, albumy i zdjęcia o górach, ilustracja górali w strojach ludowych, nagranie muzyki góralskiej, kartki, pędzle, farby plakatowe.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
1. Wyjaśnienie słowa „krajobraz” jako wprowadzenie w tematykę zajęcia.	Dzieci odczytują wyrazy: „obraz”, „kraj”. Odpowiadają na pytanie” Co powinno się znaleźć na obrazie przedstawiającym nasz kraj? Ponowne czytają, tym razem przestawione wyrazy: „kraj”, „obraz” i łączą je w jedno słowo „krajobraz”.
2. Pokaz różnorodności polskich krajobrazów i umieszczenie ich na konturowej mapie Polski.	Dzieci oglądają ilustracje przedstawiające: krajobraz nadmorski, mazurski i górski. Zapamiętują ich rozmieszczenie na mapie.
3. Praca z geograficzną mapą Polski.	Dzieci odnajdują na mapie morze, mazurskie jeziora i góry. Kierując się kolorem odszukują najwyższe góry i odczytują ich nazwę - Tatry. Na terenie Tatr odszukują największe miasto i odczytują jego nazwę - Zakopane.
4. Oglądanie zdjęć i albumów o górach.	Dzieci oglądają na zdjęciach krajobraz górski. Opisują go, wymieniając charakterystyczne cechy, min. wysokie góry, owce na stokach.
5.Rozmowa na temat życia mieszkańców gór w oparciu o wiersz pt. „Jędruś z Zakopanego” Lśni niebieskie niebo nad Tatrami, pachną łąki pod smerkowym lasem, Jędruś chodzi przez zimę do szkoły, ale całe lato jest juhasem. Jest juhasem - to znaczy pasterzem, co ojcowskie owce w górach pasie. Nosi serdak, cuchę, białe portki, nocą sypia z owcami w szałasie. Nad halami, nad górskimi stawami stoją szczyty jak kamienne kopce. Skacze po nich Jędruś - młody góral, tak, jak gdyby był kozą, nie chłopcem. A jesienią spędza Jędruś owce na doliny, w kraj równy, otwarty. Myśli sobie: zaraz przyjdzie zima, ojciec z drzewa wystruga mi narty. Śnieg upadnie na hale i pola, po tym białym i puszystym śniegu będę jeździł codziennie na nartach do mej szkoły, do Zakopanego.	Dzieci słuchają wiersza i objaśnień nauczycielki dotyczących występujących w wierszu niezrozumiałych pojęć (np. smerkowy las, hale). Zapamiętują określenie mieszkańca gór - góral. Wypowiadają się na temat warunków życia górali i ich pracy.
6. Poznanie wyglądu tradycyjnego stroju góralskiego.	Dzieci oglądają ilustrację przedstawiającą parę górali w strojach ludowych. Nazywają za nauczycielką charakterystyczne elementy stroju: serdak, kierpce, portki i inne.
7. Zabawa taneczna przy góralskiej muzyce.	Dzieci wesoło i swobodnie tańczą do melodii góralskich.
8. Malowanie krajobrazu górskiego.	Dzieci malują farbami plakatowymi górski krajobraz. Po skończeniu porządkują swoje miejsce pracy, myją pędzle, składają ceratki.
9. Zabawa tropiąca - „Szukamy zgubionych owieczek”.	Dzieci poruszając się zgodnie ze strzałkami (po szlakach) odszukują sylwety owieczek. Przeliczają znalezione owieczki i dzielą się nimi tak, aby każde dziecko miało jedną.
10. Etap ewaluacyjny zajęcia.	Dzieci, którym podobało się zajęcie przypinają sylwety owieczek na łące, aby się pasły bezpiecznie. Dzieci niezadowolone umieszczają owieczki w lesie (owce uciekły).

Scenariusz nr 8

Ośrodek tematyczny - Mój kraj

TEMAT: Zaduszki

CELE: - dziecko zna polską tradycję odwiedzania 2 listopada grobów

zmarłych oraz zapalania zniczy na grobach,

- rozumie, że śmierć jest naturalnym etapem ludzkiego życia,

- potrafi właściwie zachować się na cmentarzu,

- umie wyciszyć się i zadumać słuchając muzyki poważnej.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: wiersz pt. „Zaduszki” H. Łochockiej, znicze, nagrania płytowe z muzyką Fryderyka Chopina.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
1. Swobodna rozmowa na temat minionego Święta Zmarłych. Podkreślenie rodzinnego charakteru tego święta	Dzieci swobodnie wypowiadają się, jak spędziły Święto Zmarłych, jak tego dnia wyglądał cmentarz. Opowiadają o swoich spotkaniach z rodziną.
2. Poznanie tradycji Zaduszek w oparciu o wiersz pt. „Zaduszki” Każdy z nas dzisiaj Dzień Zmarłych święci. Ci, co odeszli, Żyją w pamięci. W ciszy, w milczeniu Pamięć ich czcimy. Kładziemy kwiaty Znicze palimy... Lecz są też groby Osamotnione, Groby żołnierskie, Nie przystrojone. Połóżmy kwiatek, Odmiećmy listki. Każdy z tych grobów I nam jest bliski. Nauczycielka mówi dzieciom o śmierci w sposób naturalny, jako o jednym z etapów ludzkiego życia.	Dzieci słuchają wiersza. Dowiadują się, że Zaduszki są dniem wspomnień o naszych bliskich, którzy odeszli. Rozumieją potrzebę dbania o zapomniane groby. Opowiadają o bliskich zmarłych ze swych rodzin - babci, dziadku.
3. Wyjście z przedszkola w celu odwiedzenia cmentarza, poprzedzone wyjaśnieniem, jak należy się w takim miejscu zachowywać.	Dzieci odwiedzają cmentarz. Spacerując oglądają pięknie przystrojone groby. Wyszukują groby opuszczone i zaniedbane i zapalają na nich przyniesione znicze
4. Słuchanie nagrań z muzyką poważną F. Chopina.	Dzieci pozostają w nostalgicznym nastroju. Słuchają muzyki w ciszy i zadumie.

Scenariusz nr 9

Ośrodek tematyczny - Mój kraj

TEMAT: Kraków - dawna stolica Polski.

CELE: - dziecko wie, że Kraków był dawniej stolicą Polski i siedzibą królów,

- potrafi zaśpiewać „Piosenkę o Krakowie” na melodię krakowiaka,

- rozpoznaje literę z, Z wśród innych liter,

- sprawnie dokonuje analizy i syntezy słuchowej wyrazów z głoską z,

- czyta ze zrozumieniem,

- rozpoznaje na ilustracjach najważniejsze zabytki Krakowa,

- zna „Legendę o krakowskim hejnale”,

- wie, jak wygląda lajkonik i co symbolizuje,

- potrafi zatańczyć taniec z lajkonikiem przy piosence ludowej.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: ilustracje i zdjęcia z zabytkami Krakowa, plansza demonstracyjna z literą z, Z, kartoniki z literami, tekst „Legendy o krakowskim hejnale”, kukiełka lajkonika, nagranie piosenki ludowej „Nasz lajkonik”.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
1. Wprowadzenie do zajęcia - pokaz zdjęć i śpiew nauczycielki „Piosenki o Krakowie”	Dzieci wiedzą, że Kraków był dawniej stolicą Polski i siedzibą królów. Poznają i rozpoznają na zdjęciach zbytki Krakowa.
Nauka „Piosenki o Krakowie” Kto z was jeszcze nie wie, no, to niech się dowie, że dawni królowie mieszkali w Krakowie. Tysiąc lat ma Kraków. To wprost nie do wiary, że nasz stary Kraków jest aż taki stary.	Dzieci powtarzają za nauczycielką słowa piosenki, słuchają jej melodii, a następnie grupowo śpiewają piosenkę na melodię krakowiaka.
Wprowadzenie litery z, Z na wyrazach podstawowych - zamek, Zenek.	Dzieci rozwiązują zagadkę o zamku, wyodrębniają głoskę z w nagłosie wyrazu zamek, wyszukują inne wyrazy rozpoczynające się głoską z. Poznają wygląd litery z, Z. Dokonują analizy i syntezy wyrazów - zamek, Zenek. Odszukują litery z, Z spośród innych liter. Układają z liter wyrazy: zamek, zebra, koza, prezent, Zenek, Zygmunt. Czytają tekst w podręczniku. Odpowiadają na pytania dotyczące jego treści.
Zapoznanie z „Legendą o krakowskim hejnale”. Słuchanie hejnału mariackiego.	Dzieci słuchają legendy oraz ilustrującego ją hejnału. Wiedzą, dlaczego hejnał niespodziewanie się urywa. Rozumieją, kogo symbolizuje lajkonik. Oglądają kukiełkę lajkonika.
Nauka tańca do piosenki ludowej „Nasz lajkonik”.	Dzieci uczą się podstawowego kroku krakowiaka i układu tanecznego do piosenki. Tańczą przy nagraniu piosenki ludowej „Nasz lajkonik”.
„Uśmiechnięte buźki - smutne buźki” - etap ewaluacyjny	Dzieci, którym podobało się zajęcie rysują buzię uśmiechniętą. Te, którym się nie podobało - buzię smutną. Dzieci przyczepiają buźki na tablicy.

Scenariusz nr 10

Ośrodek tematyczny - Mój kraj

TEMAT: Mikołaj Kopernik - wielki polski astronom.

CELE ZAJĘCIA: - dziecko zna postać Mikołaja Kopernika,

- wie, co oznaczają pojęcia: kosmos, planety, astronom,

- rozumie sens powiedzenia „wstrzymał Słońce - ruszył

Ziemię, polskie zrodziło go plemię”,

- rozumie, dlaczego dzień następuje po nocy,

- wie, z czego słynie Toruń, potrafi odnaleźć go na mapie,

- umie wykonać lukier.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE: portret Mikołaja Kopernika, ilustracja układu słonecznego, globus, lampka, mapa Polski, tekst „Piosenki o Toruniu” R. Pisarskiego, pierniczki nielukrowane, cukier, woda, cytryna, makutra, kuchenny wałek do ucierania, pędzelki do lukru, taca, talerzyki.

PRZEBIEG ZAJĘCIA	CZYNNOŚCI DZIECI
1. Zabawa wprowadzająca - start rakiety.	Dzieci w przysiadzie skulnym odliczają od 6 do 1. Na sygnał START - wyskok obunóż. Po krótkim locie (biegu), lądują (przykucają).
2. Rozmowa o kosmosie w oparciu o ilustrację oraz z wykorzystaniem globusa.	Dzieci oglądają ilustrację. Dowiadują się, co oznacza pojęcie „kosmos”. Opisują wygląd planety na przykładzie globusa, który nie tylko oglądają, ale mogą go wziąć do rąk. Poznają określenie osoby zajmującej się badaniem kosmosu - astronom.
3. Przybliżenie postaci Mikołaja Kopernika oraz jego teorii.	Dzieci oglądają portret Kopernika, słuchają wyjaśnienia teorii, że Ziemia krąży wokół Słońca. Próbują zinterpretować powiedzenie: „Wstrzymał Słońce - ruszył Ziemię, polskie zrodziło go plemię”.
4. Doświadczenie ze światłem lampki i globusem wyjaśniające zjawisko następstwa nocy i dni.	Dzieci uważnie obserwują doświadczenie, pomagają nauczycielce w jego przeprowadzeniu. Wyciągają wnioski.
5. Poznanie miasta Mikołaja Kopernika - Torunia w oparciu o „Piosenkę o Toruniu” Kto w Toruniu mieszka, wesoło się śmieje, Je toruński piernik, dobrze mu się dzieje. Wszyscy go częstują w Toruniu piernikiem, A więc dobrze temu, kto jest toruńczykiem. Śliczny stary Toruń to miasto pamiątek, Piękne tutaj domy, piękny każdy kątek. Mieszkał tu Kopernik, chodził tu do szkoły, Małym chłopcem będąc, był, jak my, wesoły. Tutaj wiatr na wiosnę radośnie nam śpiewa, Tutaj w parku szumią tak przyjemnie drzewa. Miło biegać w parku po złocistych ścieżkach, Miło żyć w Toruniu, dobrze tutaj mieszkać.	Dzieci słuchają wiersza, a następnie omawiają jego treść. Szukają odpowiedzi na pytanie: Z czego słynie Toruń? W oparciu o podpowiedzi nauczycielki (nad Wisłą, wyżej niż Warszawa itp.) odnajdują Toruń na mapie Polski
6. Lukrowanie pierników.	Dzieci pod okiem nauczycielki wykonują lukier z cukru, wody i soku z cytryny. Pierniczki smarują lukrem i odkładają na tacę do stężenia lukru.
7. Etap ewakuacyjny zajęcia	Dzieci dzielą się na dwie grupy: z jednej strony siadają dzieci, którym zajęcie się podobało, z drugiej te, którym się nie podobało. Każde dziecko uzasadnia swoją decyzję (dlaczego usiadło w danym miejscu).
8. Wspólna degustacja lukrowanych pierniczków.	Dzieci układają pierniczki na talerzykach, siadają przy stolikach i częstują się lukrowanymi piernikami.

WYBÓR DZIECIĘCYCH ZABAW LUDOWYCH

Wyliczanki przedzabawowe

1. Entliczki pentliczki,

czerwone stoliczki!

Na kogo wypadnie,

na tego bęc!

2. Pałka, zapałka,

dwa kije,

kto się nie schował,

ten kryje.

Szukam!

3. Ele mele dudki,

gospodarz malutki.

Gospodyni jeszcze mniejsza,

ale za to robotniejsza.

4. Trąf trąf

Misia bella

Misia Kasia

Kąfacella

Misia a

Misia be

Misia Kasia

Ką fa ce.

5. Jeden, dwa - Janek ma

Trzy, cztery - smaczne sery,

Pięć, sześć - chciał je zjeść!

Siedem, osiem - spotkał Zosię,

Dziewięć, dziesięć - schował w kieszeń!

6. Ecie pecie,

gdzie jedziecie?

Ele mele,

na wesele!

7. Na wysokiej górze,

rosło drzewo duże,

nazywało się

apli papli

blite blau.

A kto tego nie wypowie,

ten nie będzie grał!

Kółko graniaste czworokanciaste

Dzieci w połączonym kole krążą i śpiewają:

Kółko graniaste,

czworokanciaste.

Kółko nam się rozerwało,

a my wszyscy bęc!

Przy słowie „bęc!” dzieci padają na ziemię, trzymając się za ręce i nie przerywając koła. Kto ostatni padnie na ziemię, daje fant, który po ostatecznym zakończeniu zabawy będzie musiał wykupić. Dzieci wstają i zabawa zaczyna się na nowo.

Uciekaj, myszko

Dzieci przez wyliczankę wybierają spośród siebie Myszkę i Kota. Tworzą koło trzymając się mocno za ręce. W środku koła - Myszka, poza kołem - skradający się Kot. Broniąc Myszki przed Kotem, który usiłuje wedrzeć się do środka koła, dzieci śpiewają:

Uciekaj, myszko do dziury,

niech cię nie złapie kot bury!

Bo jak cię złapie kot bury,

to cię obedrze ze skóry!

Gdy Kot mimo obrony dzieci wtargnie do środka koła i złapie Myszkę, z kolei Myszka zostaje Kotem i zabawa zaczyna się na nowo, aż do wybrania następnej pary. Gdy Myszka zdąży uciec do wyznaczonej mety, dzieci śpiewają:

W stodole myszka, w stodole,

wygląda dziurką na pole.

Kotku niezgrabny, niezgrabny

nie złapiesz myszki dziś żadnej!

Stary niedźwiedź mocno śpi

Wybrany przez wyliczankę Stary Niedźwiedź, przykucnąwszy, śpi w kole utworzonym przez uczestników gry, którzy śpiewają krążąc wokół Niedźwiedzia na palcach, aby go nie zbudzić:

Stary niedźwiedź

mocni śpi.

My go nie zbudzimy,

bo się go boimy.

Jak się zbudzi,

to nas zje!

Przy powtarzających się słowach piosenki: „jak się zbudzi, to nas zje”, Niedźwiedź zrywa się, stara się schwycić któreś z rozpierzchających się nagle dzieci. Dziecko schwytane idzie na miejsce Niedźwiedzia do środka koła.

Mam chusteczkę haftowaną

Dzieci w połączonym kole krążą śpiewając. Wybrane przez wyliczankę dziecko stojące w środku koła trzyma chusteczkę, którą pod koniec śpiewanej piosenki rzuca przed wybranym przez siebie uczestnikiem zabawy. Oboje przyklękają na chusteczce, po czym zamieniają się miejscami; dziecko wybrane idzie do środka koła. Zabawa zaczyna się na nowo.

Mam chusteczkę haftowaną,

wszystkie cztery rogi,

kogo kocham, kogo lubię

rzucę mu po nogi.

Tej nie kocham, tej nie lubię,

a chusteczkę haftowaną

tobie podaruję.

Stoi różyczka w czerwonym wieńcu

Wybrana przez wyliczankę Różyczka stoi pośrodku połączonego koła, pozostałe dzieci śpiewają:

Stoi różyczka w czerwonym wieńcu,

my się kłaniamy jako książęciu.

Ty, różyczko, dobrze wiesz,

kogo kochasz, tego bierz!

Różyczka dobiera sobie drugie dziecko i tańczy z nim w takt piosenki. Po zakończeniu tańca wybrane dziecko pozostaje w środku koła jako Różyczka, a poprzednia Różyczka wraca na jego miejsce i zabawa rozpoczyna się na nowo.

Babciu, na czym stoicie

Dzieci stają w szeroko rozstawionym kole. W środku koła - wybrana wczesniej przez wyliczankę - Ślepa Babka, z przewiązanymi chusteczką lub szalikiem oczami. Jeden z uczestników okręca Ślepą Babkę kilka razy, aby straciła orientację, w którym miejscu stoi, po czym następuje dialog:

• Babciu, na czym stoicie?

- Na beczce.

- A co w tej beczce?

- Kapusta i kwas.

- To łapcie nas!

Wszyscy śpiewają:

Chodźmy wszyscy parami,

Bijmy wszyscy rękami.

My wołajmy hop hop hop!

A ty, babko, ziemię kop!

Dzieci uciekają. Ślepa Babka goni je. Kogo dotknie wyciągniętą ręką, ten daje fant i idzie do środka koła jako następna Ślepa Babka.

Chodzi lisek koło drogi

Dzieci wybierają Liska przez wyliczankę i ustawiają się w szerokim kole, zakładając ręce do tyłu. Na zewnątrz koła chodzi Lisek z pytką - chustką skręconą w duży węzeł.

Chodzi lisek

koło drogi,

nie ma ręki

ani nogi.

Kogo pytką

przyodzieje,

ten się ani

nie spodzieje.

Gdy dzieci śpiewają ostatnie słowa piosenki, Lisek niespodzianie wręcza pytkę jednemu z dzieci i ucieka przed nim. Dziecko powinno obiec koło prędzej od Liska i stanąć na swoim poprzednim miejscu; jeśli nie zdąży i Lisek zajmie jego miejsce - dziecko zostaje z kolei Liskiem.

W poniedziałek rano

W środku rozłączonego koła wybrany przez wyliczankę Ojciec wykonuje gesty odpowiednie do słów śpiewanej przez dzieci piosenki. Dzieci wirują w takt melodii naśladując ruchy Ojca.

W poniedziałek rano

kosił ojciec siano.

Kosił ojciec,

kosił ja,

kosiliśmy obydwa!

W następnych zwrotkach dzieci zmieniają kolejno dni tygodnia na: „A we wtorek”, „A we środę”, „A we czwartek”, „A w ten piątek”, „A w sobotę”. Podobnie, zamiast „kosił”, śpiewają: „grabił”, „suszył”, „kopił”, „zwoził”, „sprzedał”.

Zgaduj, zgadula

Dzieci tworzą połączone koło, wirując w takt piosenki. Zadaniem wybranego przez wyliczankę uczestnika zabawy stojącego w środku koła jest szukanie złotej kuli (może nią być coś, co mieści się w dłoni - kulka papieru, ziarnko grochu, guzik, kamyk itp.). W trakcie śpiewu dzieci starają się niepostrzeżenie podać sąsiadowi złota kulę, ukrywając ją naprawdę w zaciśniętej dłoni lub też zwodząc szukającego, że ją trzymają. Dziecko stojące w kole musi wypatrzyć i uchwycić szybko krążącą kulę. Dzieci śpiewają:

Zgaduj, zgadula, zgadula,

W której ręce złota kula?

Złota kula, co się tula,

Złota kula, co się tula.

Tu łap, tu trzymaj,

Tu jest, tu nie ma,

Złota kula, co się tula,

Złota kula, co się tula.

Czekaj, babula, babula,

Schowała się złota kula,

Złota kula, co się tula,

Złota kula, co się tula,

Złota kula, co się tula.

Tu łap, tu trzymaj,

Tu jest, tu nie ma,

Złota kula, co się tula,

Złota kula, co się tula.

Ojciec Wirgiliusz

Dziecko obrane przez wyliczankę Ojcem Wirgiliuszem stoi w środku połączonego koła. Dzieci tworzące koło krążą przy śpiewie piosenki:

Ojciec Wirgiliusz

uczył dzieci swoje,

a miał ich wszystkich

sto dwadzieścia troje.

Hejże, dzieci, hejże ha,

róbcie wszystko, co i ja!

Po odśpiewaniu piosenki koło rozłączają i naśladują ruchy i głos Ojca Wirgiliusza, który pilnie obserwuje uczestników zabawy - dziecko, które niewłaściwie naśladuje jego ruchy, płaci fant lub zostaje wyłączone z koła.

Moja Ulijanko

Dzieci wirują w kole przy śpiewie, w środku - wybrana przez wyliczankę Ulijanka, która wykonuje kolejno gesty mające naśladować czynności sugerowane przez tekst piosenki. Gdy się pomyli, płaci fant.

Moja Ulijanko,

klęknij na kolanko.

Podeprzyj się w boczki,

złap się za warkoczki!

Wszyscy skandują:

Umyj się,

uczesz się,

ubierz się,

kogo chcesz,

tego bierz!

Ulijanka wybiera dziecko z koła, tańczy z nim, po czym ono pozostaje, jako Ulijanka, w środku koła.

Cztery kąty, a piec piąty

Dzieci stają w czterech kątach mieszkania (lub narysowanego na ziemi czworokąta). Pośrodku wybrane przez wyliczankę dziecko, czyli Piec, które usiłuje dostać się do jednego z czterech kątów. Dzieci wołają:

- Cztery kąty, a piec piąty!

I starają się błyskawicznie zamienić miejscami, jeśli Piec zdąży wskoczyć w zwolniony na chwilę kąt, dziecko, które nie upilnowało kąta, zostaje Piecem.

Mało nas, mało nas

Zabawę rozpoczyna dwoje dzieci krążących ze śpiewem w kółeczku. Potem stosownie do tekstu słownego dobiera sobie kolejno dalszych uczestników zabawy.

Mało nas,

mało nas

do pieczenia chleba,

jeszcze nam,

jeszcze nam

Zosi tu potrzeba!

Gdy kółko jest już dostatecznie duże, wymieniane z imienia dzieci odłączają się.

Dużo nas,

dużo nas

do pieczenia chleba,

więc już nam,

więc już nam

Zosi nie potrzeba!

Jak bym się cieszyła

Dwoje dzieci, tworząc małe kółko, śpiewa na nutę „Krakowiaczek jeden”:

Jak bym się cieszyła,

żeby Zosia miła

przyszła do nas w kółko

tańcować wokółko!

Wymienione z imienia dzieci kolejno przyłączają się do koła. W końcu do środka wchodzi wybrany wcześniej przez wyliczankę Ogrodniczek i śpiewa:

Ogrodniczek ci ja,

białe róże sadzę.

Która róża ładna,

to ją wyprowadzę.

Ogrodniczek spośród dzieci tworzących koło zaprasza do środka Różę, a potem usiłuje ją wyprowadzić na zewnątrz koła. Dzieci, trzymając się mocno za ręce, nie pozwalają jej uprowadzić. Jeśli Ogrodniczkowi uda się przerwać łańcuch rąk i uprowadzić na zewnątrz Różę, wówczas dziecko, które na to pozwoliło, płaci fant i jest wyłączone z gry. Ogrodniczkiem zostaje z kolei Róża. W ten sposób zmniejsza się główne koło, a wyłączone z niego dzieci tworzą nowe, dwuosobowe kółeczka, tańczą i skaczą. Gdy główne koło „stopnieje” zupełnie, zabawa może się zacząć od nowa.

Puk, puk, kto tam

Przez wyliczankę dzieci wybierają Anioła i Diabła, którzy oddalają się i czekają na przywołanie. Reszta dzieci, po obraniu sobie nazw różnych ptaków (w tajemnicy przed Aniołem i Diabłem), zasiada półkolem.

Przywołany Anioł mówi:

• Puk, puk!

Jedno z dzieci:

• Kto tam?

Anioł:

• Anioł z nieba.

Dziecko:

• Czego potrzeba?

Anioł:

• Ptaka.

Dziecko:

• Jakiego?

Anioł wymienia na przykład słowika. Gdy okaże się, że któreś z dzieci jest właśnie słowikiem - idzie do Anioła, jeżeli zaś wymienionego przez Anioła ptaka nie ma wśród dzieci - Anioł odstępuje, a przychodzi Diabeł.

Diabeł:

- Puk, puk!

Jedno z dzieci:

• Kto tam?

Diabeł:

• Czarny but!

Dziecko:

• Czego potrzeba?

Diabeł:

• Ptaka.

Dziecko:

• Jakiego?

Diabeł, podobnie jak poprzednio Anioł, wymienia nazwę jakiegoś ptaka. I jeśli wymieniony ptak jest wśród dzieci, staje on z boku Diabła, jeśli nie ma - Diabeł ustępuje miejsca Aniołowi.

Zabawa trwa tak długo, dopóki Anioł i Diabeł nie odgadną nazw wszystkich dzieci - ptaków. Później Anioł ogarnia ramionami swoje ptaki, głaszcze je, chwali pięknymi słówkami. Diabeł zaś swoje ptaki goni, przepędza, popycha.

Siała baba mak

Dzieci ustawiają się parami. Pary zwrócone są twarzami do siebie, a ręce mają skrzyżowane przed sobą tak, że prawa ręka jednego dziecka trzyma prawą rękę drugiego, a lewa - lewą. Dzieci robią kilka kroków naprzód, mówiąc lub śpiewając:

Siała baba mak,

nie wiedziała jak.

A dziad wiedział,

nie powiedział,

a to było tak!

Przy słowie: „tak”, dzieci w swoich parach nagle obracają się do tyłu (ich splecione ręce tworzą rodzaj ruchomego „zawiasu”), po czym znów robią kilka kroków, tym razem w odwrotnym kierunku, w takt melodii lub skandowanego tekstu. Ten chodzony taniec powtarzają tak długo, aż wszystek mak będzie wysiany, czyli - aż się dzieciom zabawa...znudzi.

PROJEKT EWALUACJI

Po rocznej realizacji programu zostanie przeprowadzona ewaluacja, której celem będzie zbadanie skuteczności oddziaływań dydaktyczno - wychowawczych w ramach tematyki patriotycznej.

W celu zbadania wiadomości dzieci na temat swojej Ojczyzny przeprowadzę test końcowy - pracę do samodzielnego wypełnienia przez dzieci. Prawidłowe wykonanie pracy potwierdzi skuteczność oddziaływań dydaktycznych.

Zbadaniu zarówno wiedzy, jak i postaw wobec Ojczyzny - jej kultury i tradycji, posłuży ponowne przeprowadzenie wywiadu z każdym dzieckiem indywidualnie. W tym celu posłużę się tym samym kwestionariuszem wywiadu, który użyty został podczas diagnozy. Porównanie wyników sprzed roku z wynikami po rocznej realizacji programu, pozwoli zauważyć różnice w szeroko rozumianej postawie patriotycznej dzieci. Większe zainteresowanie polską tradycją i zwyczajami oraz znajomość dziedzictwa narodowego świadczyć będzie o tym, że program spełnił swoją profilaktyczną rolę - przeciwdziałania u dzieci „gubieniu” tożsamości narodowej przy jednoczesnej fascynacji kulturą krajów zachodnich.

Analiza uzyskanych podczas ewaluacji danych posłuży do sformułowania wniosków z realizacji programu.

LITERATURA

Braun Krzysztof (Red.): Zapisane w pamięci. Opowieści o polskiej kulturze

ludowej, Wydawnictwo Didasko

Garbula - Orzechowska Joanna: Edukacja historyczna w klasach

początkowych, Wyd. Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2002

Gorzechowska Jadwiga, Kaczurbina Maria: Mało nas, mało nas... Polskie

dziecięce zabawy ludowe, Nasza Księgarnia, W-wa 1978

Jach Małgorzata: Rok w przedszkolu, Wydawnictwo „Żak”, W-wa 1997

Sawicka Antonina: Z problematyki wychowania patriotycznego w

przedszkolu, WSiP, W-wa 1980

1

9

---