Tymoteusz Karpowicz urodził się 15.12.1921 r. we wsi Zielona pod Wilnem; poeta, dramatopisarz, historyk literatury. Debiutował w „Prawdzie Wil.” (1941) pod pseudonimem T. Lirmian. Członek ZPP. Po wojnie w Szczecinie, gdzie ogłosił tom Legend pomorskich (1948) i wiersze Żywe wymiary (1948). W 1949 - 54 studiował filologie polską na UWr. I do 1955 pracował tamże jako asystent. Prezes wrocł. Oddziału ZLP (1957 - 61), współred. Czasopisma „Nowe Sygnały”, „Oddra”, „Poezja”. Wykładał na zagranicznych uniwersytetach; wyszedł z założeń poetyki Awangardy Krakowskiej (gł. Przybosia) i wykształcił własny, oryginalny typ liryki, współtworzący nurt tzw. poezji lingwistycznej. Sięgał po zagadnienia społeczne i polityczne dokonując rozrachunku moralnego z minionym okresem (Gorzkie źródła, Kamienna muzyka), podejmował problemy filozoficzno - kulturowe (Znaki równania, W imię znaczenia, Trudny las, poemat Odwrócone światło). Poetyka Karpowicza w początkowym okresie podporządkowana była modelowi jednogłosowości i jednoznaczności (wiersze o charakterze publicystycznym) służyła budzeniu poczucia niedoskonałości kanonów języka, jego skomplikowania i wielowymiarowości. Fantazjotwórstwo lingwistyczne przeniósł Karpowicz w sferę języka scen., budując własny teatr poetycki, dążący do zgłębienia psychiki ludzkiej, możliwości twórczych (autotematyzm), oparty na technice słuchowiska radiowego, schematach baśniowo-balladowych, wątkach sensacyjnych, elementach groteski i fantastyki ( Wracamy późno do domu ,„Dialog” 1958, Zielone rękawice,„Dialog”). Od roku 1973 przebywał na stałe za polską granicą. Od roku 1978 profesor na University of Illinois w Chicago (od 1993 r. na emeryturze). Jako naukowiec zajmował się badaniem twórczości Bolesława Leśmiana. Zajmował się teorią poezji, był tłumaczem poezji. Ostatni jego tom wierszy Słoje zadrzewne był nominowany do Nagrody Nike. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.Zmarł 26 czerwca 2005 r. w Chicago. Pochowano go 3 sierpnia 2005 r. wraz z żoną Marią (zmarła w maju 2004 po ciężkiej chorobie) na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu. Uznaje się go za ostatniego wielkiego modernistę.
Typowym przykładem jego charakterystycznej, osadzonej głęboko w języku metaforyki jest wiersz Rozkład jazdy (w tomiku W imię znaczenia, 1962):
Rozkład jazdy
rozłożono jazdę na konie i ludzi
potem na konie i siodła
potem na ludzi i hełmy
potem na pęciny chrapy i piszczele
rozłożono wszystko bardzo szczegółowo
to był dobrze pomyślany rozkład
bardzo długo rozkładano ręce
teraz jazda taka stąd zabiera
spory kawał czasu i łąki
wszystko od tej jazdy się zabrało
rozłożystą nieruchomością
Tytuł nasuwa na myśl poczekalnię dworcową, jednak z treści utworu wynika coś zupełnie innego. Możemy tu mówić o słowach w pułapce językowych automatyzmów oraz o uwalnianiu znaczeń. W swojej twórczości poetyckiej Karpowicz stosował gradację, anaforę, ironię, polemizował z tradycją, a także bawił się znaczeniami słów (powtórne wiązanie znaczeń).
Treść Wierszy wybranych:
Pozycja zawiera następujące zbiory:
Kamienna muzyka
Znaki równania
W imię znaczenia
Trudny las
Na odwrót
Przykłady wierszy:
Ad 1. Kamienna muzyka
Zmyślony człowiek
Podmiot liryczny opisuje siebie jako zmyślonego człowieka, owoc nieistniejącego drzewa. Bezpośrednio zwraca się do odbiorcy utworu, aby nie przyglądał mu się. Analizuje swoje życie: dokonał arcyrzeczy - ominął język ojczysty/ W wieży Babel/ wymienił rzecz czarnoleską/ na syntezę mowy.
Sąd
Zwrócenie uwagi na niesprawiedliwe, niemądre sądy, niemożność oceny. Nie da się sądzić ziarnka, które nie wzeszło, drzewa które nie szumiało czy człowieka, który się załamał; a jednak tak czynią współcześni podmiotu lirycznego a tymczasem to ich należy sądzić.
Miłość
Podmiot liryczny zauważa zmiany zachodzące na ziemi, kocha ją choć rozczarowuje się, np. myślał że jeśli będzie kochał drzewo, to nie spadną z niego liście, zakochana rzeka nie odpłynie.
Łza
Przywołanie uczuć ludzkich, człowiek płacze, a nie kwiat; łza zapada w morze jak kamień, przeważa ciężar ziemi.
Ad. 2. Znaki równania
Bohater
Wiersz w kilku wersach opisuje postać: wytartą z kolorów, pozbawioną wzniesień, ociemniałą, ograbioną z życia, śpiącą w pustym kałamarzu. Bohater nie ma własnego miejsca, brak mu nadziei.
Ad. 4 Trudny las
Karabin
Podmiot liryczny w tym krótkim utworze przyznaje iż ma poza sobą oko i dlatego dobrze widzi, jego głowa ma rozumieć rękę, jeśli się zatnie, wybija zęby, mówi prosto- od serca do mózgu; utożsamienie podmiotu lirycznego z karabinem.
Rzeka
Lapidarny utwór opisujący rzekę, niczym w formie zagadki: jedyna szyja, nie ma głowy; żyje o wodzie, uważa na zakrętach aby siebie samej nie mijać.
W utworach Karpowicz przedstawił dwuznaczny świat, który jest przedmiotem jego obserwacji, tzn. rzeczywistość zastyga w schemat językowy połączona ze zmysłowym postrzeganiem, np. Dąb się zmienia (cykl wegetacyjny i odmiana gramatyczna)
1