Zadania gospodarcze stojące przed rządem RP
po upadku socjalizmu w 1989 roku
Częstochowa, 16.10.2003r.
Wstęp
Praca ta ma przedstawić, jakie zadania stanęły przed rządem polskim po upadku socjalizmu w Polsce. Zostaną tu przedstawione przemiany gospodarcze, które Polska władza musiała przeprowadzić, aby wyprowadzić Polskę z dołka finansowego i poprawić życie ludzi. Poniżej zostanie również pokrótce omówione tło historyczne, oraz nastąpi próba oceny zachodzących przemian po czternastu latach ich wprowadzania.
Rozdział 1.
Tło historyczne
„Jesienią ludów” czy „Jesienią narodów” zwykło się określać proces rozpadu rządów komunistycznych w środkowej i południowo-wschodniej Europie, którego nasilenie przypadło na jesień 1989 roku. Wydarzenia jesieni 1989 zamknęły kilkuletni proces rozpadu porządku jałtańskiego w Europie Środkowej, zaś ogół przemian do 1991 roku spowodował przede wszystkim odsunięcie partii komunistycznych od władzy w krajach bloku sowieckiego w Europie Środkowo -Wschodniej. „Komunizm, który przez dziesiątki lat groził, że zawładnie całym światem- załamuje się z zaskakującą szybkością i wygląda na to, że zmierza w kierunku «śmietnika historii»” *
Bardzo ważne miejsce w charakterystyce tych przemian zajmuje problem ówczesnego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Zanim jeszcze doszło tam do jakichkolwiek prób reform, koniunktura polityczna i gospodarcza oraz stosunki Wschód- Zachód były coraz gorsze.
Następował schyłek „zimnej wojny” spowodowany osłabnięciem pozycji ZSRR .(Zimna wojna to globalny konflikt po II wojnie światowej, rozpoczęty jako spór pomiędzy ZSRR a światem demokracji zachodniej)Akt agresji ZSRR na Afganistan w grudniu 1979 r. umocnił ostatecznie konflikt pomiędzy ZSRR a USA. Nowy prezydent Stanów Zjednoczonych -Ronald Reagan- założeniem swojej polityki zagranicznej uczynił popieranie ruchów antykomunistycznych, tym samym zajął stanowczą postawę wobec ZSRR, określając go jako „imperium zła”.
Polityka ówczesnego sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego - Leonida Breżniewa powodowała, że niewydolność ekonomiczna i organizacyjna systemu ujawniała się coraz wyraźniej. Sytuację pogarszał kryzys finansowy spowodowany olbrzymimi wydatkami na zbrojenia(wyścig zbrojeń).
Rozdział 2.
Przemiany gospodarcze, które miał przeprowadzić rząd polski po roku 1989
Po wyborach roku 1989 miały zajść następujące przemiany gospodarcze:
Wprowadzenie gospodarki rynkowej
Integracją z Unią Europejską
Przystąpienie do Paktu Północnoatlantyckiego (NATO)
Wprowadzenie gospodarki rynkowej
Wprowadzenie gospodarki rynkowej, czyli zmiana gospodarki państwowej na gospodarkę prywatną. Można wyróżnić pięć podstawowych cech gospodarki rynkowej, z których wszystkie powinny być wprowadzone przez polski rząd.
Cecha pierwsza i najważniejsza to wprowadzenie prywatyzacji, czyli zamiana własności wspólnej, publicznej, państwowej na własność prywatną. Takie przedsiębiorstwo prywatne dąży do maxymalizacji zysku. W przedsiębiorstwach państwowych nie ma właściciela i nikt nie jest zainteresowany maxymalizacją pracy. Przez to nie jest realizowana maxymalizacja zysku i te przedsiębiorstwa nie są zdolne do generowania wzrostu.
Gospodarka rynkowa dzieli się na:
część mniejszościową - państwową (dobra publiczne) - te przedsiębiorstwa maxymalizują wytwarzane dobra, dążąc do minimalizacji kosztów wytwarzania
część większa - sektor prywatny
W 1989 roku sektor prywatny wynosił 30 % a sektor publiczny 70% PKB. W latach późniejszych wartości te zmieniły się odpowiednio do 68% i 32% PKB.
Partie polityczne dzielą się ze względu na podział gospodarki. Prawica uważa że sektor publiczny powinien być jak najmniejszy (ok. 12%). W USA sektor publiczny wynosi ok. 19% PKB.
Cecha druga to wprowadzenie wymienialności pieniądza. Ostatni raz w Polsce wymienialność pieniądza była w 1939 roku. Przez 50 lat społeczeństwo polskie zapomniało co znaczy słowo waluta. Gospodarka rynkowa musi operować wymienialną walutą. W 1990r. wprowadzono wymienialność zewnętrzną zgodną MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy) co miało doprowadzić do pełnej wymienialności zewnętrznej.
Przed wejściem do UE musi być w pełni elastyczny kurs walutowy. Kurs walutowy musi być stały czyli myszą być stabilne obroty, jednakże może być to trudne przy otwarciu gospodarki na zewnątrz.
Cecha trzecia to otworzenie gospodarki na zewnątrz, czyli wprowadzenie zasady, że każdy kto prowadzi działalność gospodarczą ma prawo eksportować i importować. Zniesienie monopolu spowodowało ożywienie gospodarcze. Obniżenie poziomu oclenia jest pomocne przy otwarciu gospodarki rynkowej na zewnątrz.
Cecha czwarta to zmiany strukturalne w gospodarce w tym wzrost znaczenia sektora usług. Jeśli gospodarkę rozbijemy na 3 sektory to :
I sektor - rolnictwo i leśnictwo
II sektor - przemysł i budownictwo
III sektor - usługi rynkowe i nierynkowe
Spadek I i II sektora powoduje wzrost III sektora. Polska charakteryzuje się tym że udział III sektora w zatrudnieniu i znaczeniu w PKB był bardzo niski, ale potem wzrósł czyli został poddany tecjalizacji. Najnowsze badania wykazują 20% udział II sektora, a 60% III sektora, licząc według aktywności zawodowej. Jednak w UE najbiedniejszy region ma 65% udziału pracujących w III sektorze. Przyrost w III sektorze jest największy w usługach rynkowych.
Cecha piąta czyli pojawienie się w Polsce Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych. Od 1914 r. do 1990 r. nie było bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Polska była krajem sezonowym. Polska przez prawie 80 lat była pozbawiona tzw. Zasilania zewnętrznego. To zasilanie z zagranicy to nie tylko inwestycje ale również innowacje. Warunki wymiany zwiększyły się (w polskim exporcie otrzymaliśmy ceny wyższe niż w imporcie). Dzięki bezpośrednim inwestycjom zaczyna Polska być postrzegana w innych krajach jako bardziej atrakcyjna. BIZ zmusza do wysiłku krajowe podmioty aby ich działalność była bardziej efektywna.
Gospodarka rynkowa posiada również swoje minusy: bezrobocie i deficyty.
Bezrobocie w Polsce wynika z niedostosowania siły roboczej do rynku pracy. W gospodarce Polskiej (ekspensywnej - niski poziom na jednostkę produktu) wykorzystywano dużo siły roboczej w substytucji do kapitału. Wprowadzając więcej kapitału w postaci maszyn i urządzeń zmniejszyło się zapotrzebowanie na pracę. Przyszły rynek pracy musi być rynkiem elastycznym . Musimy wykonywać różną pracę i z różnych źródeł musimy mieć dochody.
Deficyty Budżetowy - jak gospodarka jest handlowa oraz ma transfery do budżetu i wydatki to zasadą jest aby wydatki = dochody. Ale jest inny nacisk społeczny aby wydatki > dochody i powstaje deficyt. Deficyt pokrywany jest przez emisję i sprzedaż państwowych papierów wartościowych. Przez to powiększa się dług publiczny.
Obroty handlu zagranicznego - my mamy skłonność do powiększania długu państwa. Zewnętrzny i wewnętrzny, a to jest zagrożenie dla przyszłościowego narastania zadłużenia zagranicznego.
Integracja z Unią Europejską
Integracja z Unią Europejską ma trzy podstawowe zadania. Przystąpienie do trzech „unii wewnętrznych”.
Unia celna - Polska wchodząc do UE przystępuje do unii celnej. Oznacza to zniesienie wszystkich ograniczeń w wymianie.
Unia gospodarcza - Kraj który chce wejść do unii gospodarczej musi się zintegrować z gospodarką unijną, która jest gospodarką rynkową. Kraj taki musi spełnić wymogi gospodarki unijnej.
Unia walutowa - aby przystąpić do unii walutowej należy spełnić następujące warunki:
Dług publiczny poniżej 60% PKB
Deficyt budżetowy poniżej 3% PKB
Inflacja poniżej 1,5 % stabilna przez 3 lata
Stopy procentowe poniżej 1,5 %
Kurs walutowy stabilny tzn. przedział wahań niski plus minus 2,25%
Przystąpienie do NATO
Przystąpienie do NATO ma jeden podstawowy cel: za mniejsze pieniądze zapewnić sobie większe bezpieczeństwo. Poprzez przystąpienie do NATO jeden kraj jest broniony przez drugi i dlatego wydatki na obronę narodową są mniejsze (4% zamiast 16%). Alternatywą dla NATO jest przynależność do ZBiR (Związek Białorusi i Rosji).
Zakończenie
W powyższej pracy zostały przedstawione zadania, które miały zostać wprowadzone przez rząd polski po roku 1989. Na podstawie własnych obserwacji stwierdzam że przemiany te są sukcesywnie wprowadzane i najczęściej z pozytywnym skutkiem. Gospodarka rynkowa zaczęła być wprowadzona od razu po roku 1989, a przemiany dalej następują. Do NATO wstąpiliśmy kilka lat temu, a do UE wstąpimy w maju przyszłego roku. Dlatego oceniamy przemiany te za udane, chociaż na prawdziwy ich rezultat będziemy musieli jeszcze długo poczekać.
Spis treści
Wstęp
Rozdział 1. Tło historyczne
Rozdział 2. Przemiany gospodarcze, które miał przeprowadzić
rząd polski po roku 1989
Wprowadzenie gospodarki rynkowe
Integracja z Unią Europejską
Przystąpienie do NATO
Zakończenie
Spis treści
Bibliografia
Bibliografia
Przy pisaniu pracy została wykorzystana wiedza własna autora pracy, oraz do rozdziału 1. Internet.