Święte przymierze
Święte przymierze to sojusz zawarty 26.IX.1815 z inicjatywy cara Aleksandra I.
Sygnatariusze :
Rosja - car Aleksander I
Austria - cesarz Franciszek I
Prusy - król Fryderyk Wilhelm III.
Święte przymierze to próba stworzenia stałej federacji państw europejskich i oparcia jej na trwałych chrześcijańskich podstawach.
Monarchowie podpisując Święte Przymierze kierowali się cnotami religii i opanowania oraz wspólnie zmierzali ku świętości i zgodzie.
Głównymi zasadami, którymi kierować się miały państwa Świętego Przymierza były:
równowaga sił tj. wyrzeczenie się podbojów terytorialnych, by stworzyć Europę bez podziałów i sporów
legitymizm - tylko monarchowie z Bożej łaski mogą zasiadać na tronie, nie można było obalić monarchy
restauracja - przewidywała przywrócenie sytuacji terytorialnej i ustrojowej sprzed 1789r. (system rządów absolutnych), podporządkowanie jednemu prawu, utrzymywanie porządku w państwie, nie dopuszczanie do aktów rewolucyjnych, spisków oraz do obalenia istniejących dynastii.
Sygnatariusze zobowiązali się do kierowania się w polityce zagranicznej i wewnętrznej zasadami religii chrześcijańskiej i sprawiedliwości, a także do wspólnej walki z liberalizmem i ruchami rewolucyjnymi oraz w obronie porządku politycznego ustalonego na kongresie wiedeńskim. W 1820 obradujący w Opawie II kongres Świętego Przymierza zobowiązał uczestników do zwalczania dążenia do reform konstytucyjnych w swych krajach, w 1821 kongres w Lublanie upoważnił Austrię do obalenia rządu liberalnego w Neapolu, a kongres w Weronie w następnym roku uchwalił interwencję Francji w Hiszpanii na rzecz przywrócenia absolutyzmu.
1. Kwestia wydarzeń z epoki napoleońskiej (Okres napoleoński)
W roku 1797 trwała wojna brytyjsko-francuska. Wielka Brytania była w tym czasie ostatnim krajem walczącym z całej koalicji antyfrancuskiej (1793), w skład której pierwotnie wchodziły takie kraje jak: Anglia, Austria, Hiszpania, Holandia, Królestwo Neapolu, Parma, Państwo Kościelne, Portugalia, Prusy i Toskania.
W celu jak najszybszego zakończenia zwycięsko wojen Napoleon Bonaparte dokonał inwazji na Egipt - jako punktu wypadkowego do ataku na Indie - perłę kolonii Królestwa Brytyjskiego. Do wyprawy doszło w maju 1798 roku.
Kampania egipska okazała się jednak porażką. Początkowo siły francuskie odnosiły sukcesy: zajęcie Malty i Dolnego Egiptu z Aleksandrią, bitwy pod Abukirem i pod piramidami.
Jednak z czasem klimat, choroby tropikalne, zniszczenie floty francuskiej admirała Bruey'ego 2 sierpnia przez eskadrę angielskich okrętów admirała Nelsona u ujścia Nilu , powstanie ludności w Kairze, ingerencja wojsk tureckich, zajęcie Malty przez Anglików spowodowały że Francja została zmuszona do kapitulacji w 1801 roku.
We Francji pojawiło się zapotrzebowanie na dobrego dowódcę. Napoleon, nie czekając na ostateczne zakończenie kampanii egipskiej , powrócił do Francji. Za zasługi wojenne Dyrektoriat mianował go dowódcą wojskowym Paryża.
Wykorzystał to niezwłocznie, inicjując w dniu 9 listopada (18 brumaire'a) 1799r. zakończony nazajutrz wojskowy zamach stanu. Przewrót wojskowy spowodowały : kryzys rządu, niepomyślne wyniki wojen, wysokie podatki i niezadowolenie mas.
W jego wyniku Dyrektoriat został obalony, a władza państwowa pozostała w rękach trzech konsulów. W roku 1799 doszło jednak do zmiany konstytucji na tzw. czwartą konstytucję (konstytucję konsulatu. W miejsce dotychczasowego parlamentu wprowadzono trzy nowe izby : 300-osobowe ciało prawodawcze, 100-osobowy trybuna i 60-80 osobowy senat. Parlament jako całość został pozbawiony inicjatywy ustawodawczej. Jego rola ograniczała się do debaty w Trybunacie nad ustawami przedłożonymi przez Radę Stanu (nowy organ powołany przez I konsula i złożony z fachowców .
Bonaparte został pierwszym konsulem z władzą wykonawczą, miał prawo wysuwania projektów ustaw, był zwierzchnikiem armii (dyktator). Nie podważając formalnie równości wobec prawa i równego startu do urzędów i stanowisk, Napoleon jako zwolennik społeczeństwa opartego na hierarchiczności tworzył przez różnego rodzaju przywileje, ordery i odznaczenia (np. Legia Honorowa) związane z jego reżimem elity władzy.
Napoleon jako pierwszy konsul miał sprawować swoją władzę przez okres dziesięciu lat (konstytucja roku VIII).
Po przejęciu dyktatorskiej władzy we Francji Napoleon Bonaparte działał bardzo energicznie. Przede wszystkim, starając się o uzyskanie poparcia arystokracji, ogłosił amnestię dla rojalistycznych emigrantów. Unormował stosunki z Kościołem katolickim przez zawarcie w 1801 roku nowego konkordatu, Napoleon zastrzegł w nim nienaruszalność dokonanych rekwizycji i sprzedaży dóbr kościelnych. Konkordat ustalał pensje dla biskupów, wprowadzał religię do szkół państwowych, ułatwiał budowę nowych kościołów, szkół kościelnych itp.
Napoleon wprowadził szereg reform usprawniających funkcjonowanie państwa. Wprowadził we Francji obowiązek nieodpłatnej nauki w szkołach publicznych dla ludzi obu płci wszystkich stanów. Przyjęcie zasady nominacji sędziów i zaostrzenie walki z rozbojami, fałszerstwami itp. zaowocowało ograniczeniem korupcji i szybkim wzrostem bezpieczeństwa publicznego. Reforma administracji państwowej, w tym ustanowienie instytucji prefektów w departamentach i merów w gminach, utrzymała się do dziś. Tak samo trwały okazał się Kodeks Cywilny Napoleona z 1804 roku. Ustalał on podstawy ustroju: wolność osobistą, równość wobec prawa, laicyzację, nienaruszalność własności prywatnej.
Zreformowanie urzędów skarbowych i wprowadzenie podatków pośrednich od soli, tytoniu i alkoholi przyczyniło się do szybkiej poprawy finansów państwa, co umożliwiło np. wypłatę rent.
Dla utwierdzenia swej władzy Napoleon koronował się 2 grudnia 1804 roku na cesarza Francuzów. Koronacja odbyła się w Katedrze Notre Dame w Paryżu. Mszę koncelebrowaną prowadził papież Pius VII. 26 maja 1805, a w katedrze w Mediolanie koronował się na króla Włoch.
Napoleon prowadził szereg wojen nieprzerywalnie w latach 1800-1815. Brały w nich udział wszystkie państwa Europy.Fronty wojen rozciągały się od Lizbony po Moskwę i od Anglii i Szwecji po Italię. Napoleon walczył w Austrii, Hiszpanii oraz w Niemczech, odnosząc wielkie zwycięstwa pod Marengo, Ulm, Austerlitz, Wagram, Somosierrą ponosząc jednak klęski na morzu pod Abu Kirem oraz Trafalgarem; pokonał Prusy w bitwach pod Jeną i Auerstedt oraz Rosję w bitwach pod Iławą Pruską, Frydlandem i Borodino. Wycofał się jednak z Rosji, ponieważ nie doczekał się propozycji pokojowych ze strony cara. Wycofująca się armia była atakowana przez oddziały regularnej armii rosyjskiej, Kozaków i partyzantów, czemu towarzyszył niesprzyjający klimat - mrozy dziesiątkowały wojsko francuskie, które nie było na nie przygotowane. Armia napoleońska straciła w tej kampanii najlepszy materiał ludzki, w tym znaczną ilość żołnierzy tzw. "starej gwardii".
W wyniku podbojów i aneksji Francja w 1812 roku. powiększyła swe terytorium do 750 tys. km², mając 44 mln mieszkańców. Przyłączone zostały do niej: Belgia, Holandia, prowincje niemieckie nad Morzem Północnym, Prowincje Iliryjskie na Bałkanach oraz znaczna część terenów włoskich wzdłuż zachodnich wybrzeży Morza Śródziemnego, po Rzym włącznie. Ponadto w bezpośredniej zależności od Francji znajdowały się królestwa Hiszpanii i Włoch, niemiecki Związek Reński, szwajcarska Republika Helwecka i Księstwo Warszawskie.
Po klęsce Francuzów w kampanii moskiewskiej wojna rozgorzała ponownie w 1813 roku na terytoriach niemieckich. Napoleonowi udało się sprowadzić z Francji nową 150-tysięczną armię i nawet początkowo odniósł zwycięstwa w bitwach pod Lützen, Dreznem i Budziszynem. Doznał jednakże sromotnej klęski w wielkiej Bitwie Narodów pod Lipskiem, rozegranej w dniach 16-19 października 1813 roku.
31 marca 1814 roku rozpoczęła się okupacja Paryża. Pod wpływem nalegań dowódców Napoleon abdykował 6 kwietnia, zrzekając się władzy na rzecz syna. Koalicja zawiązana przeciwko Napoleonowi zażądała jednak bezwarunkowej kapitulacji, której Napoleon dokonał 11 kwietnia 1814 roku. Zesłano go na wyspę Elbę, położoną na Morzu Śródziemnym.
Napoleon uciekł z Elby 26 lutego 1815 roku i powrócił do Francji 1 marca 1815. Tak rozpoczęło się słynne 100 dni Napoleona, zakończone ostatecznie jego klęską 18 czerwca 1815 w bitwie pod Waterloo na terytorium Belgii.
Wojny napoleońskie zakończyły się na terenach Francji i Belgii w 1815 r. kapitulacją Francji i internowaniem zdymisjonowanego Napoleona na Wyspie Świętej Heleny na południowym Atlantyku. Klęska armii Napoleona przesądzona została na polach bitewnych, wszakże przyczynili się do niej też sami Francuzi. Zdrada oficerów i żołnierzy, których Napoleon wyniósł dając im tytuły i zaszczyty, przesądziła o klęsce.
Dobra passa Napoleona trwała do 1812 roku. Na początku 1812 roku do państwa francuskiego należały Belgia, Holandia, północne wybrzeże Niemiec, duża część Szwajcarii, północno-zachodnie Włochy [Piemont, Liguria, Toskania, Państwo, kościelne]. Jednak w 1812 roku wojna która miała złamać potęgę Rosji przyniosła szybki upadek imperialnej Francji.
Austria 17.X.1797 toku na mocy pokoju w Campo Formio zrzekła się na rzecz Francji: Belgii [protokół belgijski], Lombardii oraz Wysp Jońskich. Austria wyraziła również zgodę na aneksję Holandii. Austrii przypadła część posiadłości obalonej Republiki Weneckiej - Dalmacja, Istria i sama Wenecja.
14.X.1809 - pokój w Schönbrunn [pałacu w Wiedniu] pomiędzy Francją a Austrią.
Na jego mocy Austria uznała wszystkie poprzednie podboje Napoleona.
Austria zrzekała się Nowej Galicji i cyrkułu zamojskiego na rzecz Księstwa Warszawskiego, przekazywała Tyrol i Salzburg Bawarii, Triest i Dalmację Francji (Prowincje Iliryjskie). Austria zmuszona została ponadto do przekazania Rosji okręgu tarnopolskiego. Cesarstwo austriackie uznało też tytuł króla Hiszpanii Józefa Bonaparte.
W 1813 roku Austria przechodzi na stronę Prus.
27 luty 1813 - układ sojuszniczy prusko-rosyjski w Kaliszu. Król pruski otwarcie zerwał z popieraniem Napoleona wzywając do wojny o „niepodległość”.
27 czerwca 1813 -w Reichenbach (Dzierżoniów) Rosja, Prusy i Austria podpisały tajny układ sojuszniczy. Metternich zażyczył sobie powołania „Związku Niemieckiego”. Austria otrzymała promesę spełnienia większości swoich postulatów i przestała się wahać co do swojego stanowiska.
9 wrzesień 1813 - układ między Rosją, Prusami i Austrią zawarty w Cieplicach - układ ten mówił o wspólnym prowadzeniu wojny i wzajemnej ochronie po ustanowieniu pokoju. Dalsze ustalenia układu cieplickiego przewidywały odbudowę mocarstwowej pozycji Austrii, zniesienie Związku Reńskiego, przywrócenie niezależności państwom niemieckim oraz podział Księstwa Warszawskiego wg linii które będą określone później .
14 styczeń 1814 traktat koloński w którym Szwecja dzięki poparciu Rosji uzyskała Norwegię od Danii (Dania zrzekła się Norwegii na rzecz Szwecji). Rosja w tym czasie zwycięsko zakończyła wojnę z Persją (Turcją) w wyniku której zajęła Besarabię.
W celu przygotowania układu pokojowego doszło do spotkania sojuszników na dwóch konferencjach 29 stycznia 1814 w Langres oraz 11-19 lutego 1814 w Troyes. Najważniejszą decyzją na konferencji było uzgodnienie, iż ofensywa przeciwko Napoleonowi będzie kontynuowana bez zawieszenia broni.
1 marzec 1814 (faktycznie podpisany 9 marca 1814 roku) -traktat w Chaumont nad Marną.
Strony traktatu :
Anglia - Robert Stewart Castlereagh
Austria - Klemens Lothar von Metternich
Rosja - Karl Robert Nesselrode
Prusy - Karl August von Hardenberg.
Traktat zobowiązywał koalicjantów do walki aż do zwycięstwa i niezawieranie odrębnych traktatów z Francją. Uzgadniał wstępne cele wojenne dotyczące Francji i Włoch. Zobowiązał cztery mocarstwa do wspólnego podtrzymywania pokoju przez 20 lat po wojnie. Zakładał poszanowanie praw wolności wszystkich narodów.
W 1814 roku walki przeniosły się na teren Francji [Pierwszy raz Napoleon musiał walczyć na własnym terytorium]. 31 marca 1814 roku padł Paryż, a Senat francuski ogłosił detronizację cesarza Napoleona I Bonapartego, który 6 kwietnia abdykował, po czym internowany został na wyspie Elbie u wybrzeży Italii.
Upadek Francji Napoleona zaczęto określać mianem upadku „Imperium Zła". Germa Destelli mówiła o Napoleonie ''to zły geniusz europy ''.
3 maja 1814 roku na tronie francuskim zasiadł Ludwik XVIII z dynastii Burbonów (brat Ludwika XVI).
30 maja 1814 - I pokój paryski Rząd francuski reprezentował Książe Charles Maurice de Talleyrand-Périgord. Francja otrzymała granice ze stycznia 1792 roku oraz przyznano jej dodatkowe tereny na lewym brzegu Renu [wokół Landau, Montbéliard, Mulhouse oraz Sarrebruck]. Nie obciążono jej także odszkodowaniem oraz zachowano większość kolonii. Zdecydowano również, że kwestie dotyczące pozostałych państw zostaną omówione na zwołanym w ciągu dwóch miesięcy kongresie w Wiedniu. Art.32 mówił o tym, że ostateczne warunki pokoju zostaną ustalone na Kongresie Wiedeńskim.
Rozstrzygnięcia terytorialne przed kongresem wiedeńskim
Anglia - kosztem Danii uzyskała Helgoland na morzu północnym , kosztem Holandii -Cejlon i Kraj Przylądkowy w Południowej Afryce, kosztem Francji - wyspy na Karaibach - Tobago, Santa Lucia oraz wyspy na Oceanie Indyjskim: Seszele i Mauritius. Ponadto Maltę i Wyspy Jońskie na Morzu Śródziemnym.
Rosja zagarnęła Finlandię, zajęła Besarabię i okupowała Księstwo Warszawskie oraz Saksonię.
Szwecja uzyskała od Danii Norwegię.
Austria odzyskała Tyrol i Ilirię.
Kongres w Akwizgranie (XI.1818) to I Kongres Świętego Przymierza, który zakończył wojskową okupację Francji i ponowił postanowienia przeciw ruchom rewolucyjnym.
Metternich kierował Cesarstwem habsburskim do 1845 roku.
Kongres wiedeński
Kongres wiedeński to konferencja międzynarodowa przedstawicieli 14 największych państw europejskich. Jednym z głównych powodów zebrania się Kongresu Wiedeńskiego była rekonstrukcja systemu społeczno-politycznego Europy, oraz zapewnienie na kontynencie trwałego pokoju i wypracowania nowych zasad ładu kontynentalnego. Na kongresie dokonano podziału zdobyczy Francji Napoleona pomiędzy państwa zwycięskie.
Na pytanie dlaczego kongres wiedeński odbył się w Wiedniu należy odpowiedzieć sobie, że było to uznanie dla dyplomacji austriackiej i oręża austriackiego. Ponadto w okresie kongresu Wiedeń był uznawany za kulturalną, polityczną, historyczną, społeczną stolicę Europy.
Początek prac kongresu zaplanowano na sierpień 1814 roku, jednak podróż cara Aleksandra I do Londynu i późniejszy powrót do Rosji, oraz trudne konsultacje między kancelariami dyplomatycznymi spowodowały, że dopiero we wrześniu przywódcy państw, dyplomaci i goście zaczęli zjeżdżać się do Wiednia. Dyskusje merytoryczne rozpoczęte w połowie września trwały przez cały październik. Oficjalne otwarcie kongresu miało się odbyć 1 listopada, ale do tego nie doszło i nadal obradowano według dotychczasowego zwyczaju. Kongresowi towarzyszyła częsta zmiana poglądów jego uczestników.
Głos decydujący na kongresie mieli przedstawiciele 5 mocarstw:
Wielkiej Brytanii (Robert Stewart, wicehrabia Castlereagh)
Austrii (Klemens Lothar von Metternich)
Rosji (Karl Nesselrode, Gustaw Stackelberg, Andrzej Rozumowski),
Francji (Ch.M. Talleyrand)
Prus (Karl August von Hardenberg i Wilhelm von Humboldt).
Generalne zasady kongresu wiedeńskiego
kompensaty terytorialnej dla zwycięzców
legitymizmu - głównym rzecznikiem tej zasady był Talleyrand, który wskazywał, iż władza monarchów jest nienaruszalna i pochodzi z bożej łaski, a prawa monarchów stanowią jedyny, naturalny i stały punkt odniesienia organizujący porządek wewnętrzny i międzynarodowy
zasada równowagi europejskiej (równowagi sił) - obrońcą zasady Castlereagh - który zauważył, że spełnianie wszystkich postulatów Rosji spowoduje jej hegemonię, rozważał rozgraniczenie wpływów Prus i Austrii w Niemczech, oraz uważał, że Francja powinna odrodzić się jako imperium europejskie.
zasada restauracji - w krajach, w których została obalona monarchia dokona się odnowienia dynastii. [władza królewska pochodzi z boskiego nadania i lud nie może jej pozbawić monarchy].
zasada trwałego pokoju
Skład delegacji rosyjskiej :
Car Aleksander I (Pawłowicz) z dynastii Romanowów
Niemiec Karl Robert Nesselrode
Polak ks. Adam Jerzy Czartoryski
Grek hr. Joánis Kapodistrias
Kostorykanin gen. Charles André Pozzo di Borgo
Książe Andrzej Razumowicz
Nieoficjalny doradca w sprawach pruskich -Heinrich Friedrich Karol vom Stein
Główne postacie
Car Aleksander I
Aleksander I miał w Wiedniu najsilniejszą pozycję z uwagi na potęgę Rosji i walory osobiste
W Europie uchodził za liberała, trochę jakobina. Na Kongresie Wiedeńskim był on przez Wielką Brytanię entuzjastycznie witany okrzykiem: „Niech żyje Aleksander I - cesarz jakobinów”.
Twierdził, że Polska ma trzech wrogów- Rosję, Prusy i Austrię, ale tylko jednego przyjaciela - jego - Aleksandra I.
Był człowiekiem ambitnym i chciwym adoracji, skłonnym do egzaltacji. Osobą despotyczną ale ulegającą różnym wpływom.
Talleyrand
uważał, że w interesie Francji nie leży wzmocnienie Prus.
Klemens Lothar von Metternich
Postanowienia kongresu
- w miejsce rozwiązanego Związku Reńskiego utworzono Związek Niemiecki pod przewodnictwem Austrii.
- połączono Belgię i Holandię w Królestwo Niderlandów.
- [Na tron Wielkiego Księstwa Luksemburskiego powołano króla Holandii].
- utworzono Królestwo Polskie w unii personalnej z Rosją, która ponadto utrzymała Finlandię i Besarabię.
- Austria odzyskała część Galicji Zachodniej [saliny wielickie], otrzymała cześć Galicji Wschodniej [okręg tarnopolski], Salzburg, Królestwo Lombardzko-Weneckie. Ponadto Austria utrzymała Ilirię, Królestwo Dalmacji (wyłączone w 1815 roku z prowincji iliryjskich oraz Tyrol.
- utrzymano istnienie i niezależność Królestwa Saksonii [pod wpływami Pruskimi].
- Prusy otrzymały Wielkie Księstwo Poznańskie [czyli zachodnią cześć Księstwa Warszawskiego z Toruniem i Poznaniem], Gdańsk. Ponadto Prusy uzyskały zdecydowaną przewagę w Północnych Niemczech. Otrzymały od Szwecji Rugię i część Pomorza [szweckiego] oraz Nadrenię i Westfalię.
- W Modenie i Toskanii przywrócono na tron dynastię Habsburgów.
- Parmę, Piacenzę i Guastallę oddano II żonie Napoleona, cesarzowej Marii Ludwice.
- Hanower przekształcono w królestwo podporządkowane Wielkiej Brytanii.
- Szwecja utrzymała Norwegię
- z Krakowa i jego najbliższej okolicy utworzono Okręg Wolnego Miasta Krakowa pod protektoratem trzech zaborców.
- w miejsce Republiki Helweckiej przywrócono Szwajcarię(federacja złożona z 22 kantonów).[20.XI.1815 ogłoszono akt wieczystej neutralności Szwajcarii].
- odtworzono Państwo Kościelne.
- Królestwo Neapolu i Sycylię połączono w Królestwo Obojga Sycylii
Powołano Święte Przymierze (głównie Austrii, Rosji i Prus) dla zachowania ustanowionego porządku i zwalczania nowych idei niepodległościowych w Europie
Anglia utrzymała Przylądek Dobrej Nadziei (Kraj Przylądkowy),Cejlon, Mauritius, Helgoland, Maltę, Wyspy Normandzkie [Korfu?]
- Bawaria otrzymała Palatynat Reński i Würzburg.
- 8 lutego 1815 r. uchwalono deklarację o zniesieniu handlu niewolnikami.
- Opracowano regulamin dyplomatyczny, który po zmianach dokonanych w 1818 r. obowiązywał do XX w.
Przez prasę europejską nazywany był często kongresem tańczącym, ponieważ decyzje podejmowane były podczas balów, uczt, przedstawień teatralnych, a dopiero później tworzone były stosowne dokumenty. Poza tym przedstawiciele mocarstw nigdy razem się nie spotkali. Ze względu na postanowienia w sprawie polskiej, często nazywany jest IV rozbiorem Rzeczypospolitej.
Poprzez ustalenia Kongresu Wiedeńskiego i Świętego Przymierza pierwotnie wojskowy sojusz antynapoleoński przerodził się w zinstytucjonalizowaną współpracę między mocarstwami.
Wszyscy uczestnicy Kongresu Wiedeńskiego zdawali sobie sprawę iż powrót do starego przedrewolucyjnego porządku jest niemożliwy.
30 maja 1815 roku był określonym terminem zakończenia kongresu który jednak okazał się nierealny - Kongres Wiedeński zakończył się 9 czerwca 1915 roku .
W czasie kongresu wiedeńskiego w Wiedniu przebywało 150 monarchów i książąt panujących, około 500 dyplomatów i 100 tysięcy stałych gości.
Np. Lord Castelright płacił 500 funtów miesięcznie za apartament (co na owe czasy było kwotą niebagatelną).
Kanclerz Austrii Klemens Lothar von Metternich korzystał często z rad Friedricha von Gentza. [niemieckiego pisarza, który krytykował Rewolucję Francuską oraz reprezentował wczesny konserwatyzm niemiecki.
Castlereagh postrzegał sprawę Polski jako niebezpieczną dla pokoju i obecnego układu sił w Europie. Upatrywał w niej możliwość pokłócenia Prus i Rosji.
Castlereagh
konserwatysta, zimny i precyzyjny, dobrze znający Europę.
Dążył do utrzymania takiej koalicji i zbudowania takiej Europy aby żadne mocarstwo nie zdobyło dominującej pozycji.
Popierał system konferencji między mocarstwami jako sposób załatwiania sporów.
Uważał, że należy zahamować rozszerzanie się Rosji i nie doprowadzić do jej hegemonii.
20 listopada 1815 - II traktat paryski
1815- 1830 - wielki Książe Konstanty Pawłowicz Romanow był wodzem naczelnym wojska polskiego i faktycznym wielkorządcą Królestwa Polskiego.
Historia stosunków międzynarodowych wykład 1 i 2