1.3.1.Cel oceny ryzyka zawodowego
Pracodawca jest zobligowany zapewnić pracownikom bezpieczeństwo i ochronę zdrowia na każdym stanowisku pracy, w każdym związanym z pracą elemencie. Aby obowiązek ten urzeczywistnić należy określić i ocenić stan bezpieczeństwa oraz wszystkie elementy środowiska pracy, które na ten stan bezpieczeństwa mogą mieć wpływ. Jedną z metod oceny stanu bezpieczeństwa jest wykonanie oceny ryzyka. Rezultat tej oceny umożliwi pracodawcy podjęcie efektywnych środków, koniecznych do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Ocena ryzyka ma na celu, między innymi, zapobieganie skutkom zagrożeń zawodowych. Wykluczenie ryzyka powinno być stawiane jako ogólny, główny cel oceny ryzyka. Nie zawsze jest to realne do osiągnięcia w praktyce, dlatego też w niektórych przypadkach możemy tylko starać się zredukować ryzyko. Niedające się wyeliminować ryzyko powinno być kontrolowane, natomiast wiedzę o zagrożeniach i ryzyku winniśmy przekazywać pracownikom. Podczas kolejnych przeglądów i ponownej oceny ryzyka może okazać się, że ograniczenie ryzyka zawodowego jest możliwe do osiągnięcia na wyższym od poprzedniego szczeblu. Przyjęcie takiej filozofii wykluczania i ograniczania ryzyka pozwala na określenia celów szczegółowych oceny ryzyka zawodowego, którymi są:
1)Sprawdzenie, czy występujące na stanowiskach pracy niebezpieczeństwa zostały zidentyfikowane i czy jest nam znane związane z nimi ryzyko zawodowe.
W celu oceny ryzyka należy określić, jakie zagrożenia występują w środowisku jakie jest źródło tych zagrożeń, oraz jakie posiadają charakterystyki. Identyfikacja wróżeń, bez względu od zastosowanej do tego celu metody, wymusza regularne zbieranie informacji o zagrożeniach dla wszystkich czynników środowiska pracy. Prowadzi to do lustracji zagrożeń oraz ich źródeł dla poszczególnych stanowisk, urządzeń produkcyjnych na wszystkich poziomach ich użytkowania oraz przeglądu osób na nie narażonych. Dla zweryfikowanych zagrożeń można zweryfikować czy oceniono związane z nimi ryzyko zawodowe.
2)Wykazanie, że wdrożone środki ochrony są stosowne do zidentyfikowania zagrożeń.
Konsekwencją oceny ryzyka zawodowego jest użycie środków ochrony, w celu ograniczenia lub wyeliminowania zagrożeń. Ocena ryzyka pozwala na ustalenie poziomu ryzyka resztkowego, w zależności od rodzaju wykorzystanych środków ochrony przed występującymi zagrożeniami. Określony poziom ryzyka zezwala na wybranie optymalnych, w danych warunkach, środków ochrony.
3)Wykazanie, że dokonano stosownego wyboru materiałów, wyposażenia stanowisk oraz organizacji pracy.
Ustalenie zagrożeń oraz ryzyka zawodowego, jakie występuje przy zastosowanych materiałach, wyposażeniu i organizacji pozwala na rozpoczęcie działań związanych z zastosowaniem materiałów mniej niebezpiecznych, wymianę lub modernizację wyposażenia lub dokonanie modyfikacji w organizacji pracy, tak by praca była bezpieczniejsza.
Po wykorzystaniu nowych środków ochrony można zweryfikować, czy poprawił się poziom bezpieczeństwa i czy nie powstały nowe zagrożenia.
4)Określenie priorytetów w działaniach prowadzących do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego.
Dokonanie oceny ryzyka zawodowego dla poszczególnych zagrożeń pozwala na ustalenie hierarchii zagrożeń według kryterium wynikającego z wartości ryzyka zawodowego. Pozwala to na takie przygotowanie działań korekcyjnych i przeciwdziałaniu, gdzie w pierwszej kolejności będą wykluczane lub ograniczane zagrożenia powodujące większe ryzyko. W opracowaniu priorytetów działań mogą być brane pod uwagę również atuty techniczne i ekonomiczne organizacji.
5)Ustalenie, czy ryzyko zawodowe jest na poziomie akceptowalnym i zastosowanie odpowiednich środków ochronnych.
Określenie zagrożeń i ocena odpowiadającego im ryzyka zawodowego pozwala na ustalenie lub weryfikację poziomu akceptacji ryzyka. Jeżeli ustalenie poziomu ryzyka odbywa się dla użytych środków ochrony, to może być równocześnie weryfikacją i uznanie prawidłowego ich doboru.
6)Umożliwienie stałej i regularnej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.
Odpowiednio prowadzony proces oceny ryzyka kończy się opracowaniem planów działań naprawczych i zapobiegawczych. Jeżeli plany takie są realizowane, zawsze kierują do poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Proces poprawy bezpieczeństwa pracy jest procesem trwałym. Stosując coraz doskonalsze technologie, materiały, środki ochrony itp. można zmniejszyć lub wyeliminować ryzyko. Wykazanie pracownikom oraz organom nadzoru i kontroli, że ryzyko zawodowe jest znane.
Przepisy odnośnie bezpieczeństwa i higieny pracy nakładają na pracodawcę obowiązek dokonywania identyfikacji zagrożeń i ocenę wynikającego z nich ryzyka zawodowego oraz zawiadamianie o ryzyku zawodowym pracowników. Wykonywanie tego obowiązku jest więc realizacją wymagań przepisów. Na wskutek poinformowania pracownika o poziomie ryzyka jakie występuje na jego stanowisku pracy, następuje zmiana jego zachowania.
Ma znaczenie także fakt, że ocena ryzyka zawodowego prowadzi niejako do podjęcia działań naprawczych w zakładzie pracy. Wnioski, które powstają z oceny ryzyka zawodowego, są bardzo przydatne w szkoleniu pracowników. Odnosi się to zarówno do szkolenia wstępnego ogólnego i stanowiskowego, jak i do szkolenia okresowego.
Zarządzanie ryzykiem zawodowym,I.Romanowska-Słomka,A.Słomka,Kraków-Tarnobrzeg 2008r., s.22
Bezpieczne stanowisko pracy,R.Bryła,Elamed, Bydgoszcz 2007r., s.12