PODZIAŁ METOD I ANALIZ RYZYKA ZAWODOWEGO.

Rodzaje metod służących do analizy i oceny ryzyka zawodowego:
• lista kontrolna np. ergonomiczna lista kontrolna
• probabilistyczna ocena, analiza drzewa błędów FTA, analiza drzewa zdarzeń ETA
• uproszczone metody oceny są to grafy ryzyka i metoda RISC SCORE
• zaawansowane metody oceny np. analiza co Jeśli What If, analiza bezpieczeństwa pracy ISA, studium zdarzeń i zdolności operacyjnych HAZOP, analiza rodzaju awarii i skutków FMEA, drzewo błędów i ryzyka MORT.

Metody analizy i oceny ryzyka ze względu na stopień dokładności:
-metody szczegółowe
-metody szacunkowe.

Metody szczegółowe są dokładniejsze ale wymagają zastosowania specjalisty z tego zakresu i dłuższego czasu na przeprowadzenie analizy ryzyka: -FTA-ETA-MAZOP-FMEA.

Metody szacunkowe są przybliżone,

ale za to są o wiele prostsze w zastosowaniu.

Wymagaj ą krótszego czasu na dokonanie analizy i umożliwiają udział pracowników w analizie ryzyka.

PRZYKŁADOWE METODY OCENY I ANALIZY RYZYKA ZAWODOWEGO

Przykładowe metody analizy ryzyka zawodowego

1) Analiza list kontrolnych jest metodą wykorzystującą listy kontrolne będące zestami pytań, które dotyczą istotnych ze względu na bezpieczeństwo właściwości układu człowiek-technika-środowisko.W ten sposób można przewidywać następujące po sobie zdarzenia, określać konsekwencje błędów oraz sposoby zapobiegania im.

2) Analiza co jeśli jest to metoda ustalania przyczyn i warunków powstania zagrożeń w wyniku dyskusji(burzy mózgów)zespołu, którego członkowie analizują obieg, proces lub stanowisko Odpowiadają oni na pytania, rozpoczynające się od słów:„co jeśli się zdarzy..." i w ten sposób przewidują możliwe zakłócenia i potencjalne konsekwencje.

3) Analiza bezpiecznej pracy ISA jest top metoda często stosowana do analiz zagrożeń związanych z realizowanymi zadaniami. Przeprowadzając analizę należy określić celę tych zadań a następnie ustalić jakie czynności wykonuje się podczas ich realizacji. Można w ten sposób rozpoznawać zagrożenia związane z poszczególnymi czynnościami i określać wielkość związanego z nim ryzyka.

4) Analiza drzewa zdarzeń ETA jest metodą graficznego przedstawienia logiki struktur różnorodnych zdarzeń zachodzących w systemie bezpieczeństwa i będących skutkiem wystąpienia zdarzenia początkowego. W metodzie tej rozważa się odpowiedzi obiektu na zdarzenie inicjujące i określa potencję skutki, które może przynieść wystąpienie określonego scenariusza zdarzeń.
5) Analiza drzewa błędów FTA jest metodą graficznego przedstawienia logicznych kombinacji zdarzeń, które mogą prowadzić do wystąpienia określonego zdarzenia niepożądanego. Drzewo błędów zawiera jedni zdarzenie centralne umieszczane na szczycie i rozbudowuje się w dół prezentując kombinacje zdarzeń na niższym poziomie, które mogą doprowadzić do zdarzenia na szczycie.

6) Analiza przyczyn i skutków CCA jest metodą będącą kombinacją drzewa zdarzeń i drzewa błędów. Najistotniejszą różnicą jest zastosowanie w każdym węźle schematu logicznego odpowiedniego komentarza dotyczącego zjawisk, zagrożeń, awarii i ich skutków. Na schemacie logicznym przedstawione są zależności między konsekwencjami i ich podstawowymi przyczynami. Tworzony jest diagram przedstawiającym sekwencję wypadków i jakościowe opisu ich potencjalnych skutków.

7) Analiza drzewa błędów i ryzyka MORT opracowana została w celu analizy bezpieczeństwa w przemyśle jądrowym. Podstawą metody jest diagram, w którym wypadki i zdarzenia potencjalnie wypadkowe tarkuje się równorzędnie. Metodę można wykorzystać do analizy przyczyn zdarzeń wypadkowych w postaci drzewa błędów oraz do opracowania programów poprawy warunków bezpieczeństwa pracy w postaci pozytywnego drzewa błędów.

8) Analiza rodzaju awarii i skutków FMEA jest to metoda charakteryzująca awarie elementów technicznych i ich skutki, dla zakładu, instalacji bądź maszyn. Metoda identyfikuje awarie, które mogą przyczynić się do wystąpienia wypadku, a rodzaje awarii opisywane są przez uszkodzenia jakich mogą dokonać poszczególne fragmenty obiektu.

9) Studium zagrożeń i zdolności operacyjnych HAZOP jest to usystematyzowana technika stanowiąca całościowe podejście do zagrożeń w instalacji i problemów operacyjnych. Metoda ta służy m.in. do określenia skutków zagrożeń w procesach, identyfikowania niebezpiecznych scenariuszy, ustalania problemów operacyjnych w dużych instalacjach i zakładach przemysłowych.

Przykładowe metody oceny ryzyka zawodowego

1) Metoda oceny ryzyka, zawodowego wg Inspekcji Pracy w Wielkiej Brytanii. Metoda ta została przedstawiona i spopularyzowana w naszym kraju prze R.Studenskiego. Metoda ta jest przykładem metody klasycznej oceny ryzyka zawodowego, w której wielkość ryzyka oblicza się jako kombinację dwóch wskaźników ocen cząstkowych charakteryzujących ryzyko zawodowe:
• jest to prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń
• ciężkość skutków zagrożeń.

Prawdopodobieństwo wystąpienia określa się w 3 kategoriach:
• małe: prawie niemożliwe
• średnie: prawdopodobne
• duże: częste

Natomiast ciężkość skutków określa się także w 3 kategoriach:
• duże: śmierć osoby lub grupy osób, kalectwo, długotrwała choroba lub długo utrzymująca się niesprawność
• średnie: uleczalne obrażenia lub choroby, których leczenie może trwać od 4 dni do miesiąca z szansą całkowitego wyleczenia
• małe: doznane obrażenia nie spowoduje straty czasu na leczenie lub gdy czas leczenia nie przekroczył 3 dni.

2) Metoda oceny ryzyka, zawodowego wg PN- N- J 8002: 2000

3) Metoda oceny ryzyka wg normy brytyjskiej BS 8800.

Metoda podana w normie brytyjskiej BS 8800 jest przykładem metody klasycznej oceny ryzyka, której wielkość ryzyka oblicza się jako kombinację prawdopodobieństwa i ciężkości następstw.

Prawdopodobieństwo określa się w skali trójstopniowej:
• wysoce prawdopodobne
• nieprawdopodobne
• prawdopodobne.

Ciężkość następstw określa się w skali trójstopniowej:
• małe: niewielkie skaleczenie i oparzenie, zaprószenie oka, zdenerwowanie, ból głowy, przeziębienie, to wszystko prowadzi do chwilowego złego samopoczucia
• średnie: zranienia, oparzenia, wstrząsy, poważne skręcenia, lekkie złamania, głuchota, astma, choroba powodująca niewielkie, ale stałe dolegliwości
• duże: amputacje, ciężkie złamania, zatrucia, wypadki śmiertelne, choroby nowotworowe lub inne skracające życie choroby zawodowe

4) Metoda oceny ryzyka zawodowego wg normy MIL STD 882

jest także przykładem metody klasycznej oceny ryzyka, w której wielkość ryzyka oblicza się jako kombinacje dwóch wskaźników oceny cząstkowych charakteryzujących ryzyko zawodowe. Jest to:- przewidywane prawdopodobieństwo zagrożeń-ciężkość następstw zagrożeń.

8. OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO METODĄ POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ.

8.1. KRYTERIA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO ZA POMOCĄ METODY
POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ.

Do oceny ryzyka zawodowego na poziomie czynności roboczych wykonywanych na stanowiskach pracy proponuje się zastosowanie metody Politechniki Śląskiej, w której ryzyko charakteryzują następujące parametry:

Prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń (P):
- duże - zdarza się kilka razy w miesiącu, ranga prawdopodobieństwa 4;
- znaczące - zdarza się kilka razy w roku, ranga prawdopodobieństwa 3;
- niewielkie - zdarza się raz na kilka lat, ranga prawdopodobieństwa 2;
- minimalne - teoretycznie możliwe, ranga prawdopodobieństwa l.

Potencjalne skutki wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń (S):
• krytyczne - wypadek śmiertelny (wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w miejscu-wypadku lub w okresie 6 miesięcy od chwili wypadku.) lub wypadek zbiorowy (wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie.osoby), ranga skutków 4;
• poważne - wypadek ciężki (wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, np.: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie, albo trwałe zeszpecenie lub zniekształcenie ciała), ranga skutków 3;
• nieznaczne - wypadek lekki (wypadek, który w ostateczności nie powoduje ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub innych skutków wymienionych w definicji wypadku ciężkiego), ranga skutków 2;
• zaniedbywalne - mikrourazy zawodowe (drobne okaleczenia urazowe nie powodujące zwolnień z pracy, a wymagające najczęściej tylko założenia opatrunku), ranga skutków l.

Czas trwania czynności roboczej (T) jest to średni czas wykonywania określonej czynności roboczej w ciągu zmiany, podany w minutach. Dla 8-godzinego czasu pracy przyjąć sumę czasów trwania czynności roboczych na stanowisku pracy w ciągu zmiany równą się 480 minut.

Częstość wykonywania czynności roboczej (N) jest to średnia ilość wykonywania
określonej czynności roboczej w ciągu tygodnia, którą wyznacza się z prostej zależności:
• 1 raz w tygodniu - 1;
• 2 razy w tygodniu - 2;
• 3 razy w tygodniu - 3;
• 4 razy w tygodniu - 4;
• 5 razy w tygodniu - 5.

Na podstawie wskaźnika ryzyka WRcz można zaliczyć oceniane czynności robocze do jednej z pięciu kategorii ryzyka:
• Czynności bezpieczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 1,00 do 2,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem minimalnym. Nie trzeba podejmować żadnych dodatkowych działań korekcyjnych, poza okresową kontrolą. Aktualizacja oceny co 6 miesięcy.

• Czynności prawie bezpieczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 2,01 do 3,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem akceptowalnym. Należy podejmować okresowe działania profilaktyczno-zabezpieczające oraz przeprowadzać systematyczną kontrolę. Aktualizacja oceny co 3 miesiące.

• Czynności niebezpieczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 3,01 do 6,00. Czynności te strefy charakteryzują się ryzykiem istotnym. Należy podjąć działania profilaktyczne i dążyć do zredukowania ryzyka do poziomu akceptowalnego. Kontrola powinna być wzmożona i wnikliwa. Aktualizacja oceny co 2 miesiące.

• Czynności szczególnie niebezpieczne, obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 6,01 do 9,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem niepożądanym. Praca nie powinna zostać rozpoczęta, a w przypadku konieczności wykonywania pracy należy dążyć niezwłocznie do zredukowania ryzyka. Konieczny jest ścisły nadzór wykonywania pracy, a w uzasadnionych przypadkach preferowany nadzór ratowniczy. Aktualizacja oceny co l miesiąc.
• Czynności krytyczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie 9,01 do 16,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem nieakceptowalnym. Praca nie może być kontynuowana lub wykonywana w trybie akcji ratowniczej, dopóki ryzyko nie zostanie odpowiednio zredukowane. Aktualizacja oceny każdorazowo przed planowaniem podjęcia pracy.


9. OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO METODĄ RISK SCORE.

9.1. OKREŚLENIE KATEGORII RYZYKA ZA POMOCĄ METODY RISK SCORE.

Do oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy proponuje się zastosowanie metody Score Risk, w której ryzyko charakteryzuj ą następujące parametry:

Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń (P):

• bardzo prawdopodobne (0,5) - ranga prawdopodobieństwa 10,
• całkiem możliwe (0, l) - ranga prawdopodobieństwa 6,
• mało prawdopodobne, ale możliwe (0,01) - ranga prawdopodobieństwa 3,
• tylko sporadycznie możliwe (0,001) - ranga prawdopodobieństwa l,
• możliwe do pomyślenia (0,0001) - ranga prawdopodobieństwa 0,5,
• praktycznie niemożliwe (0,00001) - ranga prawdopodobieństwa 0,2,
• tylko teoretycznie możliwe (0,000001) - ranga prawdopodobieństwa 0, l.

Ekspozycja na zagrożenia (E):

• stała (cały czas pracy) - ranga ekspozycji 10,
• częsta (prawie codziennie) - ranga ekspozycji 6,
• sporadyczna (raz na tydzień) - ranga ekspozycji 3,
• okazjonalna (raz na miesiąc) - ranga ekspozycji 2,
• minimalna (kilka razy rocznie) - ranga ekspozycji l,
• znikoma (raz do roku) - ranga ekspozycji 0,5.

Potencjalne skutki wystąpienia zagrożeń (S) :

• poważna katastrofa (wiele ofiar śmiertelnych, szacowane straty materialne powyżej 40 min zł) - ranga skutków 100,
• katastrofa (kilka ofiar śmiertelnych, szacowane straty materialne od 4 do 40 min zł) -ranga skutków 40,
• bardzo duże (ofiara śmiertelna, szacowane straty materialne od 400 tyś. do 4 min zł) -ranga skutków 15,
• duże (ciężkie uszkodzenie, ciała, szacowane straty materialne od 40 do 400 tyś. zł) - ranga skutków 7,
• średnie (absencja, szacowane straty materialne od 4 do 40 tyś. zł) - ranga skutków 3,
• małe (udzielenie pierwszej pomocy, szacowane straty materialne poniżej 4 tyś. zł) - ranga skutków l.

Straty materialne obliczono na podstawie umownego przelicznika l USD = 4,0 zł

Wielkość ryzyka zawodowego na stanowisku pracy określa się przez wyznaczenie wskaźnika ryzyka stanowiska pracy WRST, który oblicza się według wzoru 1:


gdzie:

Pi - prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia nadane przez i-tego eksperta,
Ei - ekspozycja na zagrożenie nadana przez i-tego eksperta,
Si - potencjalne skutki wystąpienia zagrożenia nadane przez i-tego eksperta,
n - liczba oceniających ekspertów.

Na podstawie wskaźnika ryzyka WRST można zaliczyć oceniane stanowisko pracy do jednej z pięciu następujących stref ryzyka:

• Strefa bezpieczna obejmująca stanowiska pracy, które uzyskały wskaźnik ryzyka poniżej 1,5. Stanowiska pracy zaliczone do tej strefy charakteryzują się ryzykiem minimalnym. Nie trzeba podejmować żadnych dodatkowych działań korekcyjnych, poza okresową kontrolą. Aktualizacja oceny co 6 miesięcy.

• Strefa prawie bezpieczna obejmuje stanowiska pracy, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 1,5 do 48. Stanowiska pracy zaliczone do tej strefy charakteryzują się ryzykiem akceptowalnym. Należy podejmować okresowe działania profilaktyczno-zabezpieczające oraz przeprowadzać ciągłą kontrolę. Aktualizacja oceny co 3 miesiące.

• Strefa niebezpieczna obejmuje stanowiska pracy, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 49 do 270. Stanowiska pracy zaliczone do tej strefy charakteryzują się ryzykiem istotnym. Należy podjąć działania profilaktyczne i dążyć do zredukowania ryzyka do poziomu akceptowalnego. Kontrola powinna być wzmożona i wnikliwa. Aktualizacja oceny co 2 miesiące.

• Strefa szczególnie niebezpieczna obejmuje stanowiska pracy, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 271 do 1440. Stanowiska pracy zaliczone do tą strefy charakteryzują się ryzykiem niepożądanym. Należy na bieżąco powiadamiać zatrudnionych, a także zmniejszyć liczbę pracowników do niezbędnego minimum. W tej sytuacji praca nie powinna zostać rozpoczęta. W przypadku konieczności wykonywania prac należy dążyć niezwłocznie do zredukowania ryzyka. Konieczna jest ciągła kontrola przebiegu zmian zjawisk zagrożeniowych, ścisły nadzór wykonywania pracy, a w uzasadnionych przypadkach preferowany nadzór ratowniczy. Aktualizacja oceny co l miesiąc.

• Strefa krytyczna obejmuje stanowiska pracy, które uzyskały wskaźnik ryzyka powyżej 1440. Stanowiska pracy zaliczone do tej strefy charakteryzują się ryzykiem nie akceptowalnym. Należy niezwłocznie wycofać załogę z miejsc zagrożonych. Praca nie może być kontynuowana lub wykonywana w trybie akcji ratowniczej, dopóki ryzyko nie zostanie odpowiednio zredukowane. Aktualizacja oceny każdorazowo przed podjęciem pracy. _________________

---