Bolesław Prus, Lalka

Lalka - wielka forma prozatorska.

I rozdział - „Jak wygląda firma?” - finezja tytułu.

Każde słowo - przemyślane.

Mistrzostwo w narracji. Jest ona prowadzona z humorem.

Zawiera elementy fantastyki (metal).

1. Humor w Lalce

Prus humorem nie rani, lecz bawi i ozdabia, powiększa charakterystykę bohaterów (podobnie jak czynił to Mickiewicz). Jest to humor „pobłażliwy”.

Humor ≠ komizm

Humor - pewna postawa autora wobec przedstawianego świata, dzięki której pewne elementy są komiczne.

Elementy komizmu w Lalce:

• dowcip - komizm słowny (gry słów)

• „służę piorunem”

• „jak ten czas leci” - o wypitych butelkach alkoholu

• charakterystyka odautorska - „Pamiętniki starego subiekta”

• „wątpliwej wartości tenorem”

• „parska jak rumak szlachetnej krwi, któremu wyścig się przypomina”

• język Żydów - gry słów

Żydzi w Lalce:

• inteligent dr Schumann, lekarz, bada ludzkie włosy, tworząc teorie na temat różnych narodów

• „ale przywieź mi włosów”

• Henryk Schlangbaum, który przymiera głodem, dostaje posadę od Wokulskiego, lichwiarz

• układa szarady

• Lisiecki: „czujesz tu gdzieś, panie czosnek?”

• dialog Wokulskiego ze Schlangbaumem = komizm postaci + komizm sytuacyjny + komizm słowny

• Wokulski chce przepłacić i musi to jakoś wyjaśnić Żydowi

• komizm sytuacyjny

• licytacja kamienicy Łęckiej

• motyw studentów

• komizm postaci - postacie drugoplanowe są skonstruowane humorystycznie, właściwie każda postać jest w jakimś stopniu komiczna

• Rzecki - romantyk pod koniec XIX w., który przeżył kampanię węgierską

• „humor przez łzy”

• 2 fascynacje - Wokulski i Napoleon

• baron - niezwykle barwna, ciekawa i komiczna postać

2. Sposób charakteryzowania postaci

Charakterystyka obejmuje:

• przedstawienie postaci

• cechy fizyczne

• cechy charakteru

• otoczenie - jak odnosi się do innych postaci? Jak otoczenie odnosi się do niej?

• próba oceny postaci

Rodzaje charakterystyki:

• pośrednia - rozmowa towarzystwa warszawskiego (obmawianie Wokulskiego)

• bezpośrednie - poznajemy postać Wokulskiego z jego rozmów jego (także z rozmów innych postaci, ale to charakterystyka pośrednia)

• retrospekcja

Wokulski - kupiec, mieszczanin (zawód pogardzany przez ówczesne elity arystokratyczne)

• bardzo ceni pracę

• szlachcic z pochodzenia

• ma „kompleks kupca”

• próbuje być modny, uczy się angielskiego

Szprot

• podtrzymuje dyskusje (opozycja)

Rzecki - subiekt, bonapartysta

Lisiecki - subiekt

• punktualny

• stary kawaler

• „pan o wysokim czole”

• prowadzi życie towarzyskie

• antysemita

• przekomarza się z Rzeckim

otwarta struktura powieści

„Pamiętnik starego subiekta”

„I w tajemnicy przed wszystkimi prowadził pamiętnik.”

NARRATOR + SUBNARRATOR 1) OŻYWIENIE

2) DOSTARCZENIE INFORMACJI

jedna z postaci

komentuje

wydarzenia

podlega informacje o Wokulskim

narratorowi (charakterystyka Wokulskiego

wszechwiedzącemu do momentu wyjazdu do Bułgarii)

Dialog we wspomnieniach

W obrębie subnarracji występuje II subnarracja.

• Wirski - dozorca; szlachcic wysadzony z siodła

• relacja o wyprowadzeniu się studentów

• Rzecki odwiedza Wirskiego, rozmawiają o ploteczkach, Wirski opowiada Rzeckiemu o eksmisji

Seria epizodów dotyczących studentów - wątek społeczny.

3. Pokolenia w Lalce

POKOLENIE STARE Rzecki Łęcki

Wokulski poza podziałem - pokolenie średnie

POKOLENIE MŁODE Izabela Łęcka Ochocki

W Lalce występują postaci I-, II- i III-planowe. Niektóre postacie występują anonimowo - bez imienia czy nazwiska, np. Książę. Z kolei ważne jest imię Kazimierza Stawskiego - typowego arystokraty, utracjusza.

Wokulski jest postacią centralną, opisywany jest przez 2 narracje.

Rzecki - jedna z głównych postaci.

W Lalce występują 2 stany:

• arystokracja (Łęccy)

• skompromitowana, ośmieszona

• Łęcki - utracjusz, przepuścił cały majątek

• Izabel Łęcka - nie ze swojej winy, lecz z winy wychowania nie jest zdolna do wyższych uczuć; nie ma zainteresowań, ale stwarza pozory

• prowadziła życie monotonne, każdy jej dzień wyglądał tak samo

• sny - Apollo (raz z głową Wokulskiego)

• Ochocki - interesują go wynalazki, próbuje oderwać się od arystokracji, ale potem wraca tam i grzęźnie w tej warstwie jak w bagnie

• mieszczanie, subiekci (Rzecki, Wokulski, studenci)

O humorze w utworach B. Prusa można przeczytać w książce O uśmiech pana Prusa.

Handlem zajmowali się Żydzi, zwani pogardliwie „handlami”. Por. Maria Konopnicka, Mendel gdański, Nasza szkapa.

Por. A. Mickiewicz, Pan Tadeusz - Asesor, Hrabia, Wojski (bez imienia).

---