Centralna Komisja Egzaminacyjna
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.
WPISUJE ZDAJ
CY Miejsce
na naklejkę
KOD PESEL
z kodem
dysleksja
EGZAMIN MATURALNY
Z J
ZYKA KASZUBSKIEGO
MAJ 2013
POZIOM ROZSZERZONY
Instrukcja dla zdającego
Czas pracy:
1. Sprawdz
, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 13 stron.
180 minut
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu
nadzorującego egzamin.
2. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
3. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraz
nie przekreśl.
4. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
5. Możesz korzystać ze słowników językowych.
Liczba punktów
6. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój numer
PESEL i przyklej naklejkę z kodem. do uzyskania: 60
7. Zaznaczając odpowiedzi w części karty przeznaczonej dla
zdającego, zamaluj pola do tego przeznaczone. Błędne Część I  20 pkt
Część II  20 pkt
zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz właściwe.
Część III  20 pkt
8. Tylko odpowiedzi zaznaczone na karcie będą oceniane.
MOK-R1_1P-132
Układ graficzny � CKE 2010
2 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
Arkusz składa się z trzech części:
 testu leksykalno-gramatycznego,
 przekładu tekstu z języka kaszubskiego na język polski (tekst tłumaczenia napisz
w miejscu na to przeznaczonym),
 zadania sprawdzającego umiejętność pisania własnego tekstu (wybierz jeden temat
i napisz wypracowanie, wybrany temat zaznacz).
Test leksykalno-gramatyczny (20 pkt)
Wybierz tylko jedną odpowiedz
.
Zadanie 1. (1 pkt)
W formach s�w - sewł występuje
A. zanik e ruchomego.
B. ilościowa wymiana samogłosek.
C. ilościowa wymiana spółgłosek.
D. jakościowa wymiana samogłosek.
Zadanie 2. (1 pkt)
Wskaż grupę, w której we wszystkich wyrazach zachodzi proces kaszubienia.
A. p�j�zd, dżibk�sc, cepło
B. wanoż�c, jidza, cemno
C. p�dskac�c, zdob�wac, włosczi
D. s�c, scana, nawićzac
Zadanie 3. (1 pkt)
Samogłoski w języku kaszubskim charakteryzują się tym, że zawsze są
A. dz
więczne i stanowią konieczny element sylaby.
B. dz
więczne, ale nie stanowią koniecznego elementu sylaby.
C. bezdz
więczne i stanowią konieczny element sylaby.
D. bezdz
więczne, ale nie stanowią koniecznego elementu sylaby.
Zadanie 4. (1 pkt)
W literackim języku kaszubskim spółgłoski tylnojęzykowe: k - g //ki - gi
A. tworzą oboczności ze spółgłoskami k, g.
B. tworzą oboczności ze spółgłoskami cz, dż.
C. tworzą oboczności ze spółgłoskami ć, dz
.
D. nie tworzą oboczności z żadnymi spółgłoskami.
Zadanie 5. (1 pkt)
W którym z wymienionych wyrazów nie zachodzi labializacja?
A. �sc
B. ówsk
C. rówienica
D. ósm�
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 3
Poziom rozszerzony
Zadanie 6. (1 pkt)
Przeczenie ni powinno się znalez
ć przed wszystkimi czasownikami z grupy:
A. mówi, m�gą, młszć.
B. mówi, młszisz, m�knie.
C. m�szlć, mówią, młszi.
D. m�, młszisz, m�że.
Zadanie 7. (1 pkt)
Przymiotniki twardotematowe w narzędniku liczby pojedynczej rodzaju męskiego mają
końcówkę
A.  im.
B.  ą.
C.  �m.
D.  ć.
Zadanie 8. (1 pkt)
Formy dwadzesti sódmi, sto trzecy to przykłady liczebników
A. głównych złożonych.
B. porządkowych prostych.
C. porządkowych złożonych.
D. wielorakich.
Zadanie 9. (1 pkt)
W wyrazie tatcz�zna funkcję sufiksu pełni
A.  cz�zna.
B.  �zna.
C.  zna.
D.  na.
Zadanie 10. (1 pkt)
Wyraz nat�chstopach jest przykładem
A. neologizmu.
B. zdrobnienia.
C. zgrubienia.
D. wyrazu złożonego.
Zadanie 11. (1 pkt)
Rzeczownik błla w miejscowniku liczby pojedynczej w literackiej kaszubszczyz
nie ma
końcówkę
A.  �.
B.  y.
C.  i.
D.  �mł.
Zadanie 12. (1 pkt)
Konstrukcja jesm� spi�wel� reprezentuje
A. czas zaprzeszły.
B. czas przeszły złożony z zaimka osobowego i czasownika w 3. osobie czasu przeszłego.
C. czas przeszły prosty.
D. archaiczny czas przeszły złożony.
4 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
Zadanie 13. (1 pkt)
P�j, bi�j to formy
A. 3. osoby liczby pojedynczej trybu oznajmującego.
B. trybu rozkazującego.
C. trybu rozkazującego z końcówką zerową.
D. trybu przypuszczającego.
Zadanie 14. (1 pkt)
W zdaniu Widzym� sć za tidz�ń � piąti wyraz � jest
A. przyimkiem.
B. spójnikiem.
C. przysłówkiem.
D. wyrażeniem przyimkowym.
Zadanie 15. (1 pkt)
Wyrażenie cz�c sć do czeg�s namienionym w tłumaczeniu na język polski brzmi
A. czuć się do czegoś przygotowanym.
B. poczuwać się do obowiązku.
C. mieć na coś chęć.
D. czuć się do czegoś powołanym.
Zadanie 16. (1 pkt)
Frazeologizm trzymać język za zębami w języku kaszubskim brzmi
A. trz�mac jćz�k w gćbie.
B. trz�mac jćz�k c�ch�.
C. trz�mac jćz�k szt�l.
D. trz�mac jćz�k dalek zćbów.
Zadanie 17. (1 pkt)
Wyrażenie b�c za kógłms padłi w tłumaczeniu na język polski oznacza
A. szanować kogoś.
B. wdać się w kogoś.
C. lubić kogoś.
D. nie lubić kogoś.
Zadanie 18. (1 pkt)
Wyraz górz w języku kaszubskim oznacza
A. poczucie winy.
B. gatunek ptaka.
C. gniew.
D. kurz.
Zadanie 19. (1 pkt)
Wyrazy ani, cob� to
A. spójniki.
B. przyimki.
C. partykuły wzmacniające.
D. przysłówki.
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 5
Poziom rozszerzony
Zadanie 20. (1 pkt)
Przysłowie K�mł l�ch� jidze, ten sobie ząb ch�c na p�l�wce w�łómie jest
A. zdaniem pojedynczym.
B. zdaniem złożonym współrzędnie.
C. zdaniem złożonym podrzędnie.
D. równoważnikiem zdania.
Przekład tekstu oryginalnego na język polski (20 pkt)
�ni b�l� wi�ldżi, prz�b�cziwający gór�. M�cny, a c�skel� dl� szp�su wi�ldżima
�ks�pama. Tacz� b�ł� stol�m�, m�cny a niebezpieczny rugónowie, ż�jący przez stalata k�le
Kasz�bów na P�m�rzim. �ne czasć b�ł� dobr�, p�m�gł� l�dzóm, a czasć grozn�. �ne miał�
m�c, jaką lubił� sć przeslecac. B�ł� niebezpieczn�, b� człowiek, na jacz�g� wezdrz�ł ab�
dmłchnął, dżinął jak młcha. Z dr�dżi równak stron� niejedny są db�, że l�dze m�gą b�c jima
wdzćczny za p�wstani� M�ł�g� M�rza, jacz� rozcygało sć jaż do Wejrowa, za w�k�pani�
Depczi i łs�pani� Rew� M�w. �stawił� p� sobie wiele �strowów � c�plów na jezorach.
Malown� kam�, rozdrz�con� p� Kasz�bsczi, to t�ż dok�z stol�mów. Żl� bądzeta czed�s w
Miroch�wie, łzdrzita tam wi�ldżi kam, w�soczi na 3,5 m�tra a mierzący jaż 20 m�trów.
Wierć �st�ł tam p�stawiony przez stol�ma, cht�ren chc�ł nim �dmierz�c dokładno p�łowć
drodżi midz� K�sc�rzną a A
ubianą...
D. Abramowicz, Legendy Pomorza i Kaszub. Die Legenden von Pommern und Kashuben.
�p�wiednie P�m�rz� � Kasz�bsczi, Katowice 2010, s. 430-431.
PRZEKA
AD
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
6 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 7
Poziom rozszerzony
Pisanie własnego tekstu (20 pkt)
Temat 1. Jakie wartości w życiu są najważniejsze? Na podstawie analizy i interpretacji
wierszy Rozp�l w sobie głód jistnieni� Bożeny Ugowskiej i Ni móm� czasu Ewy
Warmowskiej porównaj poglądy autorek.
Bożena Ugowska
Rozp�l w sobie głód jistnieni�
Serce młod� sć szćtoli
Głodn� swiata i człowieka
Ni m� czasu na m�szleni�
Na rojitwć, na m�dleni�
Niesp�kójn� je w sw�jim n�kł
Niecerpl�w�, b� ch�c t�li czasu b�ło
Jesz le d�rch je na p�czątkł
Droga cor�z w�żi le cygnie
Ale chłoscy kr�jamnotą
K�żdim z�krćtć p�cyg�
Ch�cb� czeka tam le przepadni�
Prz�stóń d�szo łdrćczon�
Prz�zdrz� sć na to co mij�sz
M�że wróc�c c� tąd przińdze
Jakłż tej drogć rozp�zn�sz
Co �p�wi�sz � sw�jim ż�cym
Czej w�z�r�sz teg� co mdze
Łtcz� czasć c�ch� chwilć
Co c� dz�ń niese w d�r�nkł
M�że nigd� sć nie zdarz�c
tak� żałosc i płacz teskny
tak� redosc, smi�ch i szczesc�
tak� w�lnosc łpragnion�
tak� miłosc ta jedin�
B. Łg�wsk�, Rozp�l w sobie głód jistnieni�, [w:] Skr� łs�dzk�wi m�c�. Antologi� kasz�bsczi p�ezji
(1991-2008), prz�r�chtow�ł G.J. Schramke, Gdini� 2008, s. 238.
Ewa Warmowska
Ni móm� czasu
Ni móm� czasu
gadac, przepraszac, sł�chac.
Ni móm� czasu
k�chac, m�sl�c, �dd�chac.
Chłtk�, jesz dzys, zar�,
a kraft ż�c�g� nóm łmik�
cor�z dali i dali...
Móm� wiele p�trz�bnotów, wiele rob�t�
Czas łc�k�,
a m� blós z tim, co w g�rzc�
Dze snica, co miał� b�c p�nad wsz�tk�?
Szukóm� wicy i wicy,
i wcyg móm� za mało.
Cz� leno to sć liczi?
Ni ma ju czasu
gadac, przepraszac, sł�chac,
k�chac, m�sl�c i nawetka �dd�chac...
E. Warmowska, Dz�ń za dnić, Bącka Huta 2008, s. 40.
8 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
Temat 2. Na podstawie opowiastki Lani� w�d�, a d�głs� Eugeniusza Pryczkowskiego
oraz wiersza D�głs� Aleksandra Labudy przedstaw zwyczaje wielkanocne
i omów ich znaczenie w dawnej i współczesnej kulturze Kaszub.
Eugeniusz Pryczkowski
Lani� w�d�, a d�głs�
Pierszi dz�ń Jastrów to je �sobl�wie dom�c� swićto. Tej je leżnosc do z�ńdzeni� sć całi
rodz�zn�. M�żna tej, a nawet trzeba, b�lno so p�gadac i p�wsp�minac w n�bl�ższim karnie. Dz�ń
ten w�p�d� zacząc �d sn�ż�g� zw�kł �bm�c� gćb� i rćków w zdrojowi, bieżący w�dze, a
p�temł sć jidze na rezurekcyjną mszą. Chto b� reno prz� wz�nikł słuńca nie zdążił sć �bm�c,
nick nie zaszk�dzy zrobic to pózni, b�leb� to b�ło w niedzelć do p�łnia. Tej je zgódn� z d�chć
kasz�bsczi �brzćdow�sc�, cht�rna wiedno sprzij� doz�rani�mł zdrowi�g�, zg�d� i dobra.
D�cht proc�m temł wsz�tcz�mł stoji bezroz�mny zw�k �bl�wani� w�dą w dr�dżi dz�ń
Jastrów. Jesz dwadzesce lat temł nicht sć za taczim gł�pk�watim zw�kć nie czerow�ł, b�
l�dze miel� roz�m i trzimel� sć sw�jich st�r�ch �brzćdów. Ter� zgniłota i sedzeni� przed
zdrz�lnikć roz�m� młodz�znie p�dlaszował� i tej �ni zaczinają n�kac p� ws� i miesce jak
�sz�lałi i leją, dze padnie. Przez to lani� w�d� chcą brewiter p�kazac, co w�rt je jich roz�m,
jak w�zdrzi jich łczba i jak m�że w dwłch słowach (zdrz�: tituł) nazwac to, co mają
 mądr�g� do p�wiedzeni�.
Naszim kasz�bsczim zw�kć dr�dż�g� dnia Jastrów są pr�wdz�w� d�głs�, to je  geldzeni�
jałówcć ab� brzózk�wą witką. �d te jesz nicht nik�g� nie p�swinił, ani  co je n�w�żni�sz� 
nie �znobił, �sobl�wie na k�scelny drodze. D�g�wani� m�że leno dodac zdrowi�g�, ni� łjąc!
A jak to je p�dług zw�kł robion� wczas reno, tej łczi wczasn�g� wst�wani�, p�pr�wi�
krążeni� i zbliżiw� l�dzy do se, b� jacz� dz�wczć �stónie b�lno w�d�g�wón�, to wnet
kawalera nal�ze.
Tak tej chcem� trz�mac sć dobri sw�jizn�, a b�lejacz�znć �stawic tim, co jć sobie w�m�sl�l�.
E. Pryczkowski, Lani� w�d�, a d�głs�, [w:] tegoż, Sól zemi, Banino 2007, s. 41.
Aleksander Labuda
D�głs�
D�głs�, hej d�głs�!
Biada, chto jesz w łóżkł je!
B� jak k�że st�r� zw�cz
Ch�dóm� dzys z ch�cz� w ch�cz
Z wietewkama najich brzózk
P�w�n�kac spiochów z łóżk.
Łczim� jich reno wstac,
Nie dac ch�wie dług� żdac:
- Cob� kruszka dojiła,
Całą beczkć ml�czka da;
- Cob� błczka w�ż�ła,
K�żd� trz� centnar� mia;
- Cob� kluka klukała,
Całą k�pć w�sedza;
- Cob� czipka k�rkała,
Co dz�ń p� dwa j�jka mia,
Żeb� b�ło z czeg� dac
Tim, co ch�dzą d�g�wac.
A.Labuda, D�głs�, [w:] Dz�cz� gćs�. Antologi� kasz�bsczi p�ezji (do 1990 r.),
prz�r�chtowal� R.Drz�żdżón, G.J. Schramke, Gdini� 2004, s. 101-102.
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 9
Poziom rozszerzony
WYPRACOWANIE
na temat nr & & & &
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
10 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 11
Poziom rozszerzony
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
12 Egzamin maturalny z języka kaszubskiego
Poziom rozszerzony
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Egzamin maturalny z języka kaszubskiego 13
Poziom rozszerzony
BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)