Dr inż. Andrzej MOCZKO
Instytut Budownictwa
Politechniki Wrocławskiej
Mgr inż. Roman DESKA
TARCOPOL Sp. z o.o.
Badania  in-situ betonowych obiektów mostowych w aspekcie
zapewnienia im wymaganej trwałości
Wstęp
 Obiekty inżynierskie powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby w przyjętym okresie
użytkowania i poziomie utrzymania była zapewniona ich trwałość rozumiana jako zdolność
użytkowania obiektu przy zachowaniu cech wytrzymałościowych i eksploatacyjnych,
których miernikiem są stany graniczne nośności i stany graniczne użytkowania .
(ż152 Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie
Dz.U. Nr 63 z dn. 3.08.2000 r.).
Ustawa  Prawo Budowlane [1] oraz wynikające z niej Rozporządzenie MTiGM [2]
stanowią podstawę prawną wszystkich działań, mających na celu zapewnienie obiektom
mostowym odpowiedniej trwałości. Wspomniane Rozporządzenie określa minimalne
wymagania w tym względzie oraz nakłada na administrację drogową, jako inwestora i
użytkownika, obowiązek nadzoru nad ich realizacją na wszystkich etapach procesu
budowlanego i eksploatacji obiektów mostowych. Nadzór ten obejmuje zarówno:
etap projektowania, poprzez sformułowanie stosownych wymagań technicznych,
warunkujących zapewnienie niezbędnej trwałości projektowanym obiektom oraz
określenie sposobu kontroli spełnienia tych wymagań w Szczegółowych Specyfikacjach
Technicznych,
etap budowy bądz
remontu, poprzez kontrolę przez służby inwestorskie spełnienia przez
wykonawcę wymagań zawartych w projekcie,
etap eksploatacji, poprzez bieżącą kontrolę stanu technicznego użytkowanych obiektów
mostowych, mającą na celu z jednej strony zapewnienie bezpieczeństwa eksploatacji, z
drugiej zaś określenie optymalnych terminów i zakresu niezbędnych prac renowacyjnych,
etap przygotowania obiektu do remontu, bądz
modernizacji, poprzez zgromadzenie
możliwie pełnej wiedzy o jego stanie technicznym, koniecznej do racjonalnego
zaplanowania niezbędnych robót remontowych, a co za tym idzie wiarygodnego
określenia wielkości koniecznych nakładów finansowych.
Jednym z zasadniczych warunków skutecznej realizacji powyższych celów jest szerokie
wdrożenie stosownych procedur postępowania, umożliwiających efektywną kontrolę
spełnienia oczekiwanego poziomu trwałości betonowych obiektów mostowych we wszystkich
fazach zarządzania infrastrukturą komunikacyjną. Niniejsza praca jest próbą kompleksowego
przedstawienia wymagań technicznych w tym względzie, zawartych w polskich przepisach
prawnych, normowych i zaleceniach administracji drogowej. Szeroko omówiono także
problematykę współczesnych metod nieniszczącej diagnostyki konstrukcji betonowych,
pozwalających na kontrolę stopnia spełnienia powyższych wymagań bezpośrednio na
obiekcie ( in-situ ). Scharakteryzowano specyfikę tego rodzaju badań w czasie robót
budowlanych, na etapie eksploatacji oraz w fazie  przedprojektowej , obejmującej ocenę
stanu technicznego obiektu, przeznaczonego do remontu, bądz
modernizacji. Przedstawiono
współczesny potencjał badawczy. Całość opracowania podsumowano stosownymi
wnioskami.
1. Wymagania odnośnie zapewnienia trwałości w czasie realizacji robót
budowlanych
1.1 Ochrona konstrukcyjna
1.1.1 Zapewnienie minimalnej grubości betonowej otuliny
Zgodnie z PN-91/S-10042  Obiekty mostowe. Konstrukcje betonowe, żelbetowe i
sprężone. Projektowanie , żadne zbrojenie nie może znalez
ć się bliżej powierzchni
elementu niż 0.025 m. Grubość otuliny zewnętrznej w świetle prętów i krawędzi
przekroju powinna wynosić co najmniej:
- 0.07 m  dla zbrojenia głównego fundamentów i podpór masywnych,
- 0.055 m  dla strzemion fundamentów i podpór masywnych,
- 0.05 m  dla prętów głównych lekkich podpór i pali,
- 0.04 m  dla strzemion lekkich podpór i pali,
- 0.03 m  dla zbrojenia głównego dz
wigarów,
- 0.025 m  dla strzemion dz
wigarów głównych i zbrojenia płyt pomostów.
Jeżeli grubość otuliny dotyczy cięgien sprężających należy ją podwyższyć o 0,01 m
dla splotów i osłon kabli.
Wymagania grubości otuliny dotyczą wszystkich boków przekroju i całej długości
elementu, niezależnie od znaku momentu zginającego.
1.1.2 Kontrola dopuszczalnej rozwartości rys
Zgodnie z PN-91/S-10042 przyjmuje się dwa poziomy wymagań odnośnie
zagrożenia, wynikającego z zarysowania i rozwarcia rysy. Miarą stanu zagrożenia są
charakterystyczne szerokości rozwarcia rys:
- wymaganiom normalnym przypisano rozwarcie graniczne rys równe 0,2 mm,
- wymaganiom wysokim przypisano rozwarcie graniczne rys równe 0,1 mm.
Zalecenia do wykonywania oraz odbioru napraw i ochrony powierzchni betonu w
konstrukcjach mostowych dopuszczają pozostawienie rys, gdy ich rozwartość nie
przekracza 0,2 mm, są one suche, a ich propagacja jest już zakończona. Wszystkie
inne rysy wymagają naprawy.
1.2 Ochrona materiałowo-strukturalna
1.2.1 Zapewnienie odpowiedniej wytrzymałości betonu na ściskanie
Zgodnie z PN-91/S-10042 do budowy mostów należy stosować beton o
wytrzymałości na ściskanie, odpowiadającej klasie nie mniejszej niż:
- B25 w odniesieniu do fundamentów, podpór i ścian oporowych o najmniejszej
grubości zastępczej nie mniejszej niż 0,60 m oraz monolitycznych
przepustów,
- B30 w odniesieniu do elementów podpór i ścian oporowych o najmniejszej
grubości zastępczej poniżej 0,60 m, do przęseł żelbetowych, do płytkich
tuneli oraz do prefabrykowanych elementów żelbetowych,
- B35 w odniesieniu do elementów i konstrukcji z betonu sprężonego.
1.2.2 Wymagania odnośnie odporności betonu na przepuszczanie wody
Stopień wodoszczelności, w rozumieniu PN-88/B-06250, winien być nie niższy niż
W8.
1.2.3 Wymagania odnośnie nasiąkliwości betonu
Nasiąkliwość betonu, w rozumieniu PN-88/B-06250, powinna być nie większa niż
4%, przy czym w przypadku konstrukcji poddawanych odbudowie, rozbudowie i
przebudowie dopuszcza się nasiąkliwość nie większą niż 5%.
1.2.4 Wymagania odnośnie mrozoodporności
Badanie mrozoodporności, badanej zgodnie z PN-88/B-06250, powinno po 150
cyklach zamrażania i odmrażania wykazać ubytek masy nie większy niż 5%, a
spadek wytrzymałości na ściskanie  nie większy niż 20%.
1.3 Ochrona powierzchniowa
1.3.1 Kontrola wytrzymałości podłoża betonowego
Zgodnie z [2], podłoże betonowe przewidziane do ochrony powierzchniowej
powinno charakteryzować się:
- w przypadku obiektów nowo zbudowanych - wytrzymałością gwarantowaną,
wynikającą z przyjętej klasy betonu,
- w przypadku obiektów remontowanych - średnią wytrzymałością na ściskanie
nie niższą niż 25 MPa,
Ponadto przygotowane do napraw, bądz
ochrony powierzchniowej podłoże
betonowe powinno charakteryzować się wytrzymałością na odrywanie:
- której wartość, w przypadku obiektów nowo zbudowanych, w każdym badanym
punkcie winna wynosić nie mniej niż 1.5 MPa,
- której wartość średnia, w przypadku obiektów remontowanych, nie powinna być
niższa niż 1.5 MPa, przy czym najmniejsza wartość nie może być niższa niż
1.0 MPa.
1.3.2 Kontrola grubości powłok ochronnych i wypraw
Zgodnie z [2], jako ochrona powierzchniowa betonu powinny być zastosowane
następujące warstwy ochronne:
- impregnacja powierzchniowa,
- powłoki malarskie  grubość od 0.1 do 1.0 mm,
- powłoki grubowarstwowe  grubość od 1 do 2 mm,
- wyprawy  grubość od 1 do 10 mm.
Szczegółowe wymagania odnośnie minimalnych grubości poszczególnych rodzajów
powłok ochronnych sformułowane zostały w stosownych Zaleceniach administracji
drogowej:
- hydrofobizacja  brak wymagań co do grubości warstwy,
- powłoki bez zdolności pokrywania zarysowań  grubość większa od 0.3 mm, dla
powłok wykonywanych dyspersjami polimerowymi oraz grubość nie mniejsza
od 1.0 mm, dla powłok wykonywanych na bazie modyfikowanych mieszanek
cementowych,
- powłoki lub wyprawy z podwyższoną zdolnością pokrywania zarysowań 
grubość nie mniejsza niż 1.0 mm.
 Pomiary grubości powłok ochronnych mogą być prowadzone metodami niszczącymi
poprzez optyczny pomiar ich grubości po wykonaniu nacięcia specjalnym nożem
(Rys.1) lub nieniszczącymi np. za pomocą miernika ultradz
więkowego (Rys.2).
Rys.1 Widok noża do pomiaru grubości Rys. 2 Widok grubościomierza
powłok ochronnych ultradz
więkowego typu  Positector
Ponadto grubość powłok ochronnych winna także spełniać wymagania zawarte w
stosownych Aprobatach Technicznych. Uwaga ta w szczególności dotyczy
uwarunkowań wielkości oporu dyfuzyjnego pary wodnej oraz dwutlenku węgla.
Nieuzasadnione zwiększenie grubości powłoki może bowiem prowadzić do
nadmiernego wzrostu oporu dyfuzji pary wodnej, a co za tym idzie do pojawienia się
pęcherzy i odspojenia powłoki od podłoża betonowego.
1.3.3 Kontrola wytrzymałości na odrywanie powłoki od podłoża
Szczegółowe wymagania odnośnie wartości wytrzymałości na odrywanie zostały
sformułowane w [2]. Poniżej, w formie tabelarycznej, zestawiono wymagane
wartości w zależności od rodzaju powłoki.
Wytrzymałość na odrywanie
średnia
Rodzaj powłoki
Minimalna
nie mniej niż
[MPa]
[MPa]
Powłoki bez zdolności pokrywania zarysowań 0.8 0.5
Powłoki z minimalną zdolnością pokrywania
1.0 0.6
zarysowań
Powłoki z podwyższoną zdolnością pokrywania
zarysowań:
a/ na powierzchniach nie obciążonych ruchem
1.3 0.8
b/ na powierzchniach obciążonych ruchem
1.5 1.0
1.3.4 Kontrola wytrzymałości na odrywanie warstw naprawczych przy wykonywaniu
napraw powierzchniowych
Wymagania, dotyczące przyczepności warstw naprawczych do podłoża określone są
w Zaleceniach administracji drogowej odnośnie wykonywania oraz odbioru napraw
i ochrony powierzchniowej betonu w konstrukcjach mostowych. Dla wszystkich
materiałów naprawczych stosowanych do napraw powierzchniowych badania
wytrzymałości na odrywanie danej warstwy naprawczej od podłoża należy wykonać
zgodnie z PN-B-01814:1992. Wymaga się wykonania najmniej 1 pomiaru na każde
25 m2 wykonanej warstwy, lecz nie mniej niż 5 pomiarów dla danego elementu.
Wartość średnia ze wszystkich pomiarów nie powinna być niższa niż 1.5 MPa, przy
czym minimalna wartość pojedynczego pomiaru powinna wynosić nie mniej niż
1.0 MPa.
1.3.5 Kontrola wypełnienia rys kompozycją iniekcyjną
Stosowne przepisy [2] wymagają, aby w konstrukcjach odbudowywanych,
rozbudowywanych i przebudowywanych rysy, których rozwartość przekracza
dopuszczalne wartości, określone w Polskiej Normie, bądz
rysy, które nie mogą być
zabezpieczone za pomocą ochrony powierzchniowej, powinny być zlikwidowane
poprzez wypełnienie ich kompozycją iniektową.
1.3.6 Kontrola zaawansowania procesu karbonatyzacji betonowej otuliny prętów
zbrojeniowych
Obowiązujące przepisy [2] nakładają obowiązek kontroli stopnia skarbonatyzowania
przypowierzchniowej warstwy betonu we wszelkiego rodzaju konstrukcjach
żelbetowych i sprężonych. Uznaje się, że beton, którego pH > 11, wykazuje dobre
własności ochronne w stosunku do stali zbrojeniowej.
Wartość pH H" 11, przyjmuje się za wartość, świadczącą o znacznym obniżeniu
zdolności pasywacyjnych otuliny betonowej.
Beton, dla którego wartość odczynu pH jest mniejsza od 10, traktowany jest jako
beton, który utracił własności ochronne.
1.3.7 Kontrola zagrożenia korozyjnego stali zbrojeniowej ze względu na obecność
chlorków
 Obowiązujące wymagania [2] ograniczają zawartość procentową chlorków w
betonie w zależności od rodzaju konstrukcji. Wartości graniczne, liczone w stosunku
do masy cementu, zestawiono w poniższej tabeli.
Jednostka Graniczna wartość
Rodzaj skażenia
miary liczbowa
Ułamek masowy jonów Cl w betonie
nieskarbonatyzowanym
%
a/ konstrukcje żelbetowe nie większy niż 0.4
b/ konstrukcje sprężone nie większy niż 0.2
Ułamek masowy jonów Cl w betonie
% nie większy niż 0.1
skarbonatyzowanym
Aktualnie w naszym kraju nie ma formalnych wymagań odnośnie odporności betonu
na penetrację chlorków. Należy jednak zwrócić uwagę, ze szczególnym
zagrożeniem dla konstrukcji mostowych są sole, wykorzystywane do zimowego
utrzymania dróg. Ponieważ usuniecie chlorków z eksploatowanej już konstrukcji
jest zabiegiem trudnym technicznie i bardzo kosztownym, najprostszym sposobem
zabezpieczenia jest uniemożliwienie, lub przynajmniej istotne utrudnienie ich
penetracji w głąb betonu. Dokonać tego można na zasadzie ochrony strukturalnej
projektując specjalne (szczelne) mieszanki betonowe lub wykonując zabezpieczenie
powierzchniowe w postaci powłok i wypraw. Kontroli jakości tego rodzaju
zabezpieczenia można dokonać np. za pomocą metody Rapid Chloride Permeability
Test, przy wykorzystaniu urządzenia znanego pod nazwą  Prophet (Rys.3) lub
 PROVE it . Procedura diagnostyczna, wykorzystana w tej metodzie, została
między innymi usankcjonowana przez amerykańską normę ASTM C 1202-91.
Rys. 3  Prophet  widok zestawu pomiarowego do oceny odporności betonu
na wgłębną penetrację chlorków
1.4 Kontrola prawidłowości osadzenia kotew zespalających
Polska Norma  Obiekty mostowe. Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone.
Projektowanie (PN-91/S-10042) formułuje wymagania konstrukcyjne, dotyczące
osadzania kotew zespalających.
Dla kotew osadzanych za pomocą kleju epoksydowego wymaga się, aby:
- średnica otworu była równa 1.1 średnicy kotwy,
- głębokość osadzenia była nie mniejsza niż 5-krotność średnicy kotwy.
Dla kotew osadzanych za pomocą zaprawy cementowej wymaga się, aby:
- średnica otworu była równa 1.2 średnicy kotwy,
- głębokość osadzenia była nie mniejsza niż 10-krotność średnicy kotwy.
Ponadto rozstaw łączników w kierunku działania siły rozwarstwiającej nie może być
większy od połowy wysokości elementu podstawowego.
Badanie prawidłowości osadzenia kotew zespalających sprowadza się do pomiaru
siły wyrywającej kotwę za pomocą specjalnego urządzenia pomiarowego, np.
zestawu pomiarowego typu  Power (Rys.4 i 5). Zakotwiony pręt należy poddać
wyciąganiu siłą równą 80% siły obliczeniowej pręta na rozciąganie (siła
odpowiadająca naprężeniu równemu 80% Remin). Próbę należy uznać za pozytywną,
jeżeli pod wpływem przyłożonej siły nie nastąpi wysunięcie się pręta z betonu o
więcej niż 0,5 mm.
Rys. 4 Zestaw pomiarowy  Power - widok
elementu kotwiącego
Rys. 5 Zestaw pomiarowy  Power
 widok siłownika w czasie pomiaru
1.5 Ocena stopnia dojrzałości betonu za pomocą  COMA- Testu
Coraz częściej na budowie pojawia się konieczność podejmowania bezpośrednio na obiekcie
( in-situ ) szybkich decyzji, które z jednej strony muszą gwarantować bezpieczeństwo i
spełnienie stawianych wymagań technicznych, ale zarazem prowadzić do znalezienia
rozwiązania danego problemu w sposób optymalny ekonomicznie. Z tego typu sytuacjami
mamy do czynienia między innymi w przypadku konieczności znalezienia odpowiedzi na
takie pytania jak np.:
Jaki jest optymalny termin rozdeskowania zabetonowanej części konstrukcji,
umożliwiający, przy zachowaniu niezbędnego poziomu bezpieczeństwa, ponowne,
efektywne wykorzystanie posiadanych, lub wynajmowanych deskowań i podpór ?
Jaki jest rzeczywisty przyrost wytrzymałości betonu w obiekcie, realizowanym w
niekorzystnych warunkach pogodowych, np. w niskich temperaturach ?
Czy aktualne parametry mechaniczne wbudowanego betonu pozwalają na
bezpieczne kontynuowanie robót betonowych, ze szczególnym uwzględnieniem
realizacji obiektów o dużych wysokościach ?
Czy aktualna wytrzymałość na ściskanie wbudowanego betonu pozwala na
bezpieczne przekazanie sił sprężających ?
Odpowiedzią na to zapotrzebowanie było opracowanie metody badawczej  COMA-Test
(COncrete MAturity Test), pozwalającej na wyrażenie aktualnego stopnia dojrzałości betonu,
wbudowanego w konstrukcję, w postaci liczby dni, po których beton ten, dojrzewając w
laboratorium w warunkach normowych, osiągnąłby analogiczną wytrzymałość na ściskanie.
Metoda ta wykorzystuje związek pomiędzy temperaturą dojrzewającego w konstrukcji
betonu, uwarunkowaną między innymi zmienną temperaturą otoczenia i wpływem ciepła
hydratacji betonu, a szybkością procesu odparowania specjalnie dobranej cieczy, którą
wypełniona jest szklana kapilara, stanowiąca zasadniczą część próbnika, przypominającego z
wyglądu termometr (Rys.6).
Rys. 6 Próbnik  COMA-Meter
Znajomość, dla danego rodzaju betonu, zależności pomiędzy tak rozumianym stopniem
dojrzałości betonu, a jego wytrzymałością na ściskanie pozwala w prosty sposób na
określenie aktualnej wytrzymałości betonu w konstrukcji. O wiarygodności tego rodzaju
oszacowania może świadczyć między innymi fakt, iż metoda ta została usankcjonowana w
amerykańskich przepisach normowych (ASTM C 1074-87).
2. Monitorowanie trwałości obiektu w czasie jego eksploatacji
Trwałość betonowych konstrukcji mostowych w fazie ich eksploatacji jest ściśle uzależniona
od stopnia zagrożenia szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych. Oddziaływanie
to może mieć charakter bardzo złożony i zależy zarówno od rodzaju i wielkości
występujących obciążeń, jak i od intensywności rozwoju różnego typu procesów fizycznych i
chemicznych, prowadzących do stopniowej degradacji. Degradacja ta może dotyczyć
zarówno samego betonu, jak i stali zbrojeniowej i najczęściej rozpoczyna się w
przypowierzchniowej warstwie betonu. Jest ona głównie wynikiem rozwoju procesów
korozyjnych stali zbrojeniowej, spowodowanych utratą przez jej betonową otulinę
naturalnych zdolności ochronnych.
Odpowiednio wczesne zidentyfikowanie wszelkiego rodzaju zjawisk, które mogą
zagrażać bezpieczeństwu użytkowania konstrukcji oraz obniżyć oczekiwany poziom jej
trwałości, pozwala na podjęcie racjonalnych decyzji odnośnie optymalnych terminów i
zakresu niezbędnych prac remontowych. Z tego też względu obowiązujące przepisy
wymagają prowadzenia okresowej kontroli stanu technicznego obiektów mostowych.
Ostatnio, coraz częściej wykorzystuje się także do tego celu nowoczesne systemy ciągłego
monitorowania występujących zagrożeń.
2.1 Okresowa kontrola stanu technicznego
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, okresowa kontrola stanu technicznego obiektów
mostowych jest dokonywana w ramach przeglądów szczegółowych, realizowanych w
odstępach 5 letnich, a w uzasadnionych przypadkach także w czasie wykonywanych
przeglądów specjalnych. Instrukcja, dotycząca dokonywania szczegółowych przeglądów
obiektów mostowych na zamiejskich drogach publicznych (Załącznik do Zarządzenia Nr 4
Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych z dnia 8 marca 1990 r.) jako jeden z celów tego
rodzaju przeglądu określa miedzy innymi szczegółowe udokumentowanie uszkodzeń obiektu,
które powinny zostać usunięte poprzez wykonanie robót w ramach planu odnów.
W czasie kontroli wizualnej zaleca się zwrócenie szczególnej uwagi na następujące rodzaje
uszkodzeń:
- zarysowania i pęknięcia,
- uszkodzenia, których objawem są przecieki,
- ubytki,
- korozja materiału,
- zanieczyszczenia,
- deformacje,
- przemieszczenia,
- rozluz
nienie spoin elementów murowanych,
- uszkodzenia powłok antykorozyjnych,
- rozluz
nienie lub uszkodzenia łączników,
- uszkodzenia zakotwień i cięgien sprężających.
W zależności od wyników kontroli wizualnej należy podjąć decyzję o przeprowadzeniu
kontrolnych badań lub pomiarów. Badaniami tymi powinny być objęte:
 zarysowania i pęknięcia,
zagrozenie korozją betonu w tym:
- pomiar wodoszczelności betonu,
- pomiar wytrzymałości betonu,
- pomiar jednorodności betonu,
zagrożenie korozją zbrojenia w tym:
- pomiar grubości karbonatyzacji,
- pomiar zawartości chlorków,
- pomiar grubości otuliny,
- pomiar metodą różnic potencjałów,
stan powłok i wypraw zabezpieczenia powierzchniowego,
możliwość przeprowadzenia napraw i ochrony powierzchniowej betonu.
Minimalne wymagania określone są w Rozporządzeniu [2] oraz Zaleceniach [5] i zacytowane
w pkt. 1. Niespełnienie tych wymagań obliguje do podjęcia prac zabezpieczających mających
na celu niedopuszczenie do przyśpieszonej degradacji obiektu mostowego.
2.2 Monitorowanie bezpieczeństwa betonowych obiektów mostowych
Współczesny monitoring występujących zagrożeń bezpieczeństwa obiektów mostowych
wykorzystuje dwa podstawowe rodzaje systemów pomiarowych:
systemy, które sygnalizują ponadnormatywne przeciążenia konstrukcji i umożliwiają
lokalizację powstających w ich wyniku uszkodzeń,
systemy bieżącej kontroli podstawowych parametrów, istotnie wpływających na
powstanie zagrożenia korozyjnego stali zbrojeniowej w konstrukcjach betonowych.
Pierwsza grupa systemów kontrolnych wykorzystuje tzw. emisję akustyczną, rozumianą jako
zjawisko powstawania w ciele stałym fal sprężystych w wyniku lokalnej zmiany rozkładu
wewnętrznej energii sprężystej, wywołanej oddziaływaniem bodz
ca zewnętrznego, którym
mogą być naprężenia mechaniczne, bądz
też zmiany termiczne. Najczęściej powstawanie
emisji akustycznej wiąże się z wyzwalaniem nagromadzonej w materiale energii, w skutek
jego odkształcenia, lub pękania. Ponieważ w ciałach stałych tłumienie energii fal sprężystych
jest na ogół nieznaczne, to fale te szybko rozprzestrzeniają się w badanym materiale i
docierając na jego powierzchnię mogą być rejestrowane za pomocą przetworników
piezoelektrycznych. Niezaprzeczalną zaletą tego rodzaju pomiarów jest fakt, iż badany
materiał, emitując sygnały akustyczne sam jest z
ródłem informacji o zmianach zachodzących
w jego strukturze na skutek oddziaływania czynników zewnętrznych.
Natomiast systemy kontrolujące zagrożenie korozyjne stali zbrojeniowej wykorzystują
różnego rodzaju specjalistyczne czujniki, przystosowane zarówno do zamontowania w
konstrukcjach nowo wznoszonych jak i istniejących [9]. Do szczególnie interesujących należy
zaliczyć między innymi czujnik przeznaczony do prognozowania początku korozji stali
zbrojeniowej, tzw.  Corro-Watch (Rys.7).
NaCl CO2
Anoda
Katoda
Rys. 7 Istota działania czujnika typu  Corro-Watch
 Corro-Watch jest czujnikiem, którego działanie polega na pomiarze natężenia prądu
korozyjnego. Zbudowany jest z czterech ramion, wykonanych z tego samego gatunku stali, co
pręty zbrojeniowe. Poszczególne ramiona czujnika umieszczone są wewnątrz betonowej
otuliny na różnych głębokościach. Po zabetonowaniu mierzy się spadek napięcia (albo
natężenie prądu), płynącego pomiędzy poszczególnymi ramionami wykonanymi ze stali i
tytanem pokrywającym korpus czujnika. Początkowo natężenie tego prądu jest bliskie zera.
W chwili, gdy stal zostanie zaatakowana przez korozję, natężenie tego prądu gwałtownie
rośnie i świadczy o powstaniu na danej głębokości bezpośredniego zagrożenia korozyjnego
stali zbrojeniowej. Pozwala to na śledzenie rozwoju procesu korozji oraz prognozowanie,
kiedy front korozji dotrze do prętów zbrojeniowych.
Niezwykle praktycznie użytecznymi czujnikami są także czujniki przeznaczone do pomiaru
wilgotności betonu (Rys.8) oraz stężenia jonów chlorkowych (Rys.9).
Rys. 8 Widok czujnika do pomiaru Rys. 9 Widok czujnika do pomiaru stężenia
wilgotności betonu jonów chlorkowych w betonie
Każdy z tego rodzaju systemów pomiarowych posiada także specjalistyczne oprogramowanie,
umożliwiające zdalne sterowanie pomiarami, rejestrację danych oraz kompleksową analizę
uzyskiwanych wyników. Sterowanie to może mieć charakter manualny np. za pośrednictwem
komputera podłączonego do mostka pomiarowego, w którym zbiega się okablowanie, łączące
poszczególne czujniki, lub też działać automatycznie, przy wykorzystaniu łączy
internetowych, infrastruktury telefonii stacjonarnej, komórkowej, czy wreszcie połączeń
satelitarnych.
3. Badania przedprojektowe  ekspertyzy obiektów przeznaczonych do remontu
lub przebudowy
Opracowanie projektu remontu, wzmocnienia, czy też modernizacji obiektów mostowych
zwykle poprzedza przeprowadzenie mniej lub bardziej kompleksowych badań
diagnostycznych. Stanowią one nie tylko podstawę do określenia aktualnego stanu
technicznego, ale, co nie mniej ważne, pozwalają także na wiarygodne oszacowanie
charakteru i zakresu niezbędnych robót, a co za tym idzie określenie wielkości niezbędnych
nakładów finansowych.
Często mamy jednak niestety do czynienia z praktyką, polegającą na opracowywaniu
projektu remontu  na wyczucie i uzależnianiu wyboru technologii naprawy oraz zakresu
robót od bieżącej sytuacji na budowie. Objawia się to najczęściej całkowitym zaniechaniem,
bądz
też znacznym ograniczeniem zakresu badań, realizowanych na etapie przed
projektowym i przerzuceniem na wykonawcę obowiązku wykonania większości z nich w
czasie realizacji samych robót remontowych. Sytuacja tego rodzaju prawie zawsze prowadzi
do opóz
nień w realizacji inwestycji i powstania znacznych, nieuzasadnionych dodatkowych
kosztów. Jest również z
ródłem nieuniknionych nieporozumień i napięć pomiędzy
uczestnikami procesu inwestycyjnego. Spośród wielu uwarunkowań tego stanu rzeczy, należy
zwrócić uwagę na te z nich, które najczęściej prowadzą do patologii w tym względzie.
Niewątpliwie należy do nich zaliczyć między innymi:
- brak środków finansowych na rynku budowlanym i związane z tym faktem dążenie
do bezkrytycznego ograniczenia kosztów opracowania, niestety często kosztem jego
jakości,
- powszechne przekonanie o nieomylności ludzkich zmysłów,
- brak niezbędnego wyposażenia technicznego,
- brak podstawowej wiedzy, odnośnie warunków technicznych realizacji badań
diagnostycznych i interpretacji uzyskiwanych wyników,
- tolerowanie przez inwestorów  byle jakości ekspertyz i projektów.
Powszechna niechęć do prowadzenia wszechstronnej diagnostyki wydaje się być tym bardziej
dziwna, że jej rzeczywiste koszty są niewielkie, kształtując się na poziomie około 2-5% w
stosunku do średnich kosztów przeciętnego remontu. Ponadto aktualnie dostępna aparatura
badawcza umożliwia praktycznie rozwiązanie każdego problemu bezpośrednio na budowie,
bez potrzeby drogich i czasochłonnych badań laboratoryjnych [10]. Z punktu widzenia
potrzeb, związanych z właściwym rozpoznaniem betonowego obiektu mostowego, w fazie
poprzedzającej opracowanie projektu jego remontu, za niezbędne, zdaniem autorów, należy
uznać następujące badania:
- wiarygodne określenie wytrzymałości betonu na ściskanie, jako podstawowego
parametru oceny jego cech mechanicznych w poszczególnych fragmentach
konstrukcji,
- ustalenie rzeczywistego przekroju poprzecznego płyty ustroju niosącego oraz
nawierzchni, w tym układu i grubości poszczególnych jej warstw (Rys.10),
- przeprowadzenie pomiarów wytrzymałości betonu na odrywanie, w celu ustalenia, czy
dla naprawy danego fragmentu konstrukcji, możliwe jest zastosowanie nowoczesnych
napraw powierzchniowych.
- zlokalizowanie i zidentyfikowanie stali zbrojeniowej w podstawowych elementach
konstrukcyjnych,
- oszacowanie grubości betonowej otuliny prętów zbrojeniowych,
Rys. 10 Widok odwiertu kontrolnego, obrazującego rzeczywisty układ warstw
w przekroju poprzecznym płyty ustroju niosącego oraz nawierzchni
- dokonanie oceny stopnia skarbonatyzowania betonowej otuliny prętów
zbrojeniowych,
- określenie w zagrożonych korozją fragmentach konstrukcji rozkładu wielkości
stężenia chlorków w przekroju betonowej otuliny stali zbrojeniowej,
- określenie wielkości stężenia siarczanów w zagrożonych korozją fragmentach
badanej konstrukcji.
Elementy diagnostyki coraz częściej stają się także integralną częścią wizualnej oceny stanu
technicznego. Oględziny obiektu to już nie tylko kwestia lornetki i aparatu fotograficznego.
Przykładem mogą tu być szczegółowe pomiary szerokości rozwarcia rys za pomocą różnego
rodzaju nowoczesnych urządzeń optycznych (np.  Crackscope  Rys.11), czy też wszelkiego
typu pomiary inwentaryzacyjne, realizowane za pomocą dalmierzy laserowych.
Rys. 11  Crackscope Rys. 12  GWT w czasie pomiaru
W przypadku konieczności przeprowadzenia szerszych badań niż standardowe, współczesny
warsztat badawczy oferuje szereg technik pomiarowych o znacznie bardziej zaawansowanym
charakterze. Warto tu wymienić między innymi:
- pomiary wodoszczelności betonu za pomocą metody GWT (Rys.12),
- szeroko rozumiane pomiary defektoskopowe, realizowane np. za pomocą metody
 Impact-Echa ,
- określenie metodą ultradz
więkową modułu sprężystości podłużnej betonu (modułu
Younga) w badanych fragmentach konstrukcji, ze szczególnym uwzględnieniem
elementów belkowych i płytowych,
- nieniszczącą ocenę zagrożenia korozyjnego stali zbrojeniowej za pomocą
zintegrowanych pomiarów potencjometryczno- opornościowych.
4. Współczesny potencjał badawczy
W ostatnich latach nastąpił dynamiczny rozwój prac badawczych, które stworzyły podstawy
do opracowania nowych technik diagnostyki betonowych konstrukcji budowlanych, w
szczególności obiektów mostowych. Pojawiło się szereg nowych możliwości badawczych,
które ułatwiają współczesnemu inżynierowi budowlanemu podejmowanie bezpośrednio na
obiekcie ważkich decyzji o charakterze tak technicznym jak i ekonomicznym. Współczesna
technika oferuje szeroki wachlarz aparatury diagnostycznej, która jest wyrazem praktycznego
wykorzystania najnowszych osiągnięć myśli technicznej z tego zakresu (Rys.13).
Rys. 13 Widok poligonowego laboratorium badawczego, dostosowanego do prowadzenia
kompleksowych badań diagnostycznych bezpośrednio na obiekcie
Z oczywistych względów na szczególną uwagę zasługują nieniszczące techniki
diagnostyczne, jako że umożliwiają one rozwiązanie większości problemów bezpośrednio na
budowie, bez potrzeby drogich i czasochłonnych badań laboratoryjnych. Z punktu widzenia
konkretnych potrzeb praktyki inżynierskiej metody te można następująco uszeregować.
Metody pozwalające na dokonanie oceny wytrzymałości betonu na ściskanie, jako
podstawowego parametru oceny jakości betonu w poszczególnych fragmentach
konstrukcji. Mamy tu praktycznie do dyspozycji 4 możliwości:
- badania laboratoryjne odwiertów rdzeniowych (Rys.14),
- pomiary sklerometryczne,
- pomiary ultradz
więkowe,
- metodę  pull-out (LOK-Test oraz CAPO-Test  Rys.15)
Badania odwiertów rdzeniowych uważa się powszechnie za najbardziej wiarygodne i
zazwyczaj stanowią one punkt odniesienia dla wszystkich innych metod badawczych. Ich
zasadniczą wadą są jednak znaczne koszty oraz konieczność przeprowadzenia badań w
warunkach laboratoryjnych, co prowadzi do nieuniknionych opóz
nień w procesie
decyzyjnym. Poważnym ograniczeniem jest także stosunkowo niewielka liczba możliwych do
zaakceptowania uszkodzeń konstrukcji oraz konieczność ich póz
niejszej naprawy.
Również tradycyjne metody oceny wytrzymałości na ściskanie, bazujące na badaniach
ultradz
więkowych bądz
sklerometrycznych, wymagają weryfikacji przyjmowanych
hipotetycznie krzywych regresji wynikami wytrzymałościowych badań odwiertów
kontrolnych. Uwaga ta w szczególności dotyczy pomiarów prowadzonych za pomocą  młotka
Schmidta , urządzenia powszechnie znanego i szeroko rozpowszechnionego, a mimo to
bardzo często wykorzystywanego niezgodnie z dostępną wiedzą i obowiązującymi w tym
względzie przepisami normowymi. Wypada w tym miejscu przypomnieć, iż nie istnieje żadna
 ogólna , ani  globalna krzywa regresji, prawdziwa dla betonu jako takiego. Innymi słowy,
bez pobrania odwiertów kontrolnych nie może być mowy o rzetelnej ocenie wytrzymałości
betonu tą metodą. Popełniony błąd może bowiem sięgać kilkudziesięciu procent.
 Rys. 14 Widok wiertnicy wykorzystywanej Rys. 15  CAPO-Test
do pobierania odwiertów rdzeniowych
Na dzień dzisiejszy, jedyną metodą badawczą, która pozwala na dokonanie wiarygodnej
oceny wytrzymałości betonu na ściskanie bezpośrednio na obiekcie, bez konieczności
wykonywania pracochłonnych i kosztownych laboratoryjnych badań odwiertów kontrolnych,
jest metoda  pull-out . Uniwersalność tej metody wynika z faktu, iż jej istota sprowadza się
do wymuszenia stanu naprężenia, który jest zbliżony do warunków rzeczywistych,
obserwowanych w czasie niszczenia betonu w próbie ściskania osiowego, a rejestrowana siła
wyrywająca kotew jest ściśle skorelowana z wytrzymałością betonu na ściskanie, określaną
na standardowych próbkach laboratoryjnych. Korelacja ta, jak wykazały szerokie badania
przeprowadzone w różnych ośrodkach naukowych [11, 12, 13], ma charakter ogólny. To
znaczy, z wyjątkiem betonów na kruszywach lekkich oraz betonów o uziarnieniu kruszywa
przekraczającym 32 mm, jest w zasadzie niezależna od wpływu parametrów materiałowych i
technologicznych, takich jak np. współczynnika w/c, rodzaju cementu, warunków
dojrzewania, wieku betonu, czy zawartości ewentualnych dodatków (krzemionki, pyłów, czy
też różnego rodzaju włókien).
Metody umożliwiające zlokalizowanie i zidentyfikowanie stali zbrojeniowej w
elementach konstrukcyjnych oraz określenie grubości betonowej otuliny. Aktualna oferta
rynkowa obejmuje w tym zakresie cztery podstawowe techniki badawcze:
- metodę elektromagnetyczną,
- prześwietlanie promieniami rentgenowskimi,
- radiografię, wykorzystującą izotopy promieniotwórcze,
- pomiary z wykorzystaniem radaru.
Spośród aktualnie dostępnych technik badawczych za najbardziej skuteczne, przy lokalizacji
prętów zbrojeniowych, należy niewątpliwie uznać pomiary z wykorzystaniem radaru,
urządzenia niestety bardzo drogiego i wymagającego wysoko kwalifikowanej kadry
technicznej. Również pomiary rentgenowskie i radiograficzne, znane w Polsce od dość
dawna, umożliwiają precyzyjną lokalizację stali zbrojeniowej. Ich praktyczne wykorzystanie
napotyka jednak w warunkach naszego kraju na poważną barierę, związaną z koniecznością
spełnienia bardzo ostrych wymagań odnośnie bezpieczeństwa użytkowania, niebezpiecznych
dla zdrowia ludzkiego, z
ródeł promieniowania. Nie bez znaczenia są także znaczne koszty
tego rodzaju urządzeń. W tej sytuacji, powszechnie dostępne na naszym rynku są praktycznie
jedynie urządzenia, wykorzystujące zjawisko indukowania się prądu w obwodzie
elektrycznym w wyniku zaburzenia jego pola elektromagnetycznego poprzez pojawienie się
w nim ferromagnetyków. Do wyboru mamy w tym przypadku dwie odmiany tego rodzaju
urządzeń:
- urządzenia typu  Cover-Master , pochodzenia brytyjskiego (Rys.16)
- oraz grupa urządzeń znana pod ogólną nazwą  Profometer , pochodzenia
szwajcarskiego.
Rys. 16 Widok urządzeń typu Cover-Master (model CM52 oraz CM9)
Metody mające na celu pomiar wytrzymałości betonu na odrywanie, w celu ustalenia, czy
dla naprawy danego fragmentu konstrukcji, możliwe jest zastosowanie nowoczesnych
napraw powierzchniowych [14]. Spośród urządzeń spełniających wymagania stawiane
tego rodzaju pomiarom, realizowanym na betonowych obiektach mostowych, na uwagę
zasługują następujące trzy urządzenia:
-  DYNA (Rys.17),
-  BOND-Test (Rys.18),
-  Erichsen (Rys.19).
Rys. 17 Urządzenie pomiarowe  Dyna Rys. 18 Urządzenie pomiarowe  Bond-Test
Rys. 19 Urządzenie pomiarowe  Erichsen
Wszystkie wymienione urządzenia działają na podobnej zasadzie. Różnice sprowadzają się w
zasadzie do trzech kwestii.
Średnicy metalowych stempli, wykorzystywanych w badaniach:
- wszystkie trzy urządzenia są dostosowane do odrywania stempli o średnicy 50 mm,
- Bond-Test jest dodatkowo przystosowany do odrywania stempli o średnicy 75 mm,
Sposobu realizacji obciążenia:
-  Dyna i  Erichsen są urządzeniami mechanicznymi,
-  Bond-Test wykorzystuje siłowniki hydrauliczne, analogiczne do stosowanych w
metodzie Lok-Test i Capo-Test,
Sposobu przekazania obciążenia na badaną powierzchnię betonu:
-  Dyna i  Erichsen przekazują obciążenie trójpunktowo za pośrednictwem trzech
nóżek wsporczych,
-  Bond-Test przekazuje obciążenie w sposób równomiernie rozłożony za
pośrednictwem centrycznego pierścienia oporowego.
Metody pozwalające na dokonanie oceny stopnia skarbonatyzowania betonowej otuliny
prętów zbrojeniowych. Do dyspozycji mamy w tym przypadku:
- laboratoryjne badania chemiczne próbek pobranych na obiekcie,
- test fenoftaleinowy,
- test tymoloftaleinowy,
- oraz  Rainbow-Test (Rys.20).
Rys. 20  Rainbow-Test Rys. 21  Rapid Chloride Test
Należy w tym miejscu wyraz
nie zaznaczyć, że pojęcie głębokości skarbonatyzowanej
warstwy betonu jest pojęciem w znacznym stopniu  umownym , uzależnionym od  czułości
zastosowanej metody pomiarowej. Z punktu widzenia chemicznego odczyn pH równy 11
uznaje się powszechnie za graniczny, poniżej którego obniża się naturalna zdolność betonu do
pasywacji zbrojenia.
W przypadku testu fenoloftaleinowego zmiana koloru z bezbarwnego na czerwony
(kryterium oceny) następuje przy pH równym 8.5 � 9.5, zaś w przypadku testu
tymoloftaleinowego, zmiana barwy wskaz
nika z bezbarwnego na niebieski (kryterium oceny)
następuje przy pH równym 9.3 � 10.5. Natomiast dla pomiarów dokonywanych za
pośrednictwem  Rainbow-Testu przyjmuje się, że przejście palety barw z koloru fioletowego
na zielony (pH=9) sygnalizuje spadek pH poniżej wartości uznawanej za graniczną i
potencjalne zagrożenie korozyjne zbrojenia.
Metody umożliwiające określenie w zagrożonych korozją fragmentach konstrukcji
rozkładu wielkości stężenia chlorków w przekroju betonowej otuliny stali zbrojeniowej.
Badania tego rodzaju mogą być realizowane:
- jako chemiczne badania laboratoryjne próbek pobranych na obiekcie,
- oraz za pomocą  RCT-Rapid Chloride Test (Rys.21),
- przy wykorzystaniu zestawu  Aquamerck-Test (Rys.22).
Rys. 22 Widok zestawu pomiarowego  Aquamerck-Test
Pomiary defektoskopowe umożliwiające wykrywanie i lokalizację w betonie wszelkiego
rodzaju wad wewnętrznych, ze szczególnym uwzględnieniem wewnętrznych
rozwarstwień i nieciągłości strukturalnych. Współczesna technika oferuje tu szereg
rozwiązań, spośród których na szczególną uwagę zasługują takie metody badawcze jak:
-  Impact-Echo (Rys.23),
-  Impulse Response Method (Rys.24),
- termografia impulsowa,
- radiografia,
- radar.
Rys. 23  Impact-Echo - widok zestawu pomiarowego  DOCter
Z praktycznego punktu widzenia, w warunkach polskich, za najbardziej obiecującą należy
uznać metodę  Impact-Echa . Istota tej metody sprowadza się do wykorzystania zjawisk,
towarzyszących propagacji w ciele stałym impulsowo wzbudzonych fal sprężystych [15]. Jej
podstawową zaletą jest szeroki wachlarz możliwości badawczych, praktycznie niedostępnych
w przypadku innych znanych technik diagnostycznych. Do najważniejszych zastosowań tej
metody należy w pierwszym rzędzie zaliczyć możliwość:
- możliwość pomiaru grubości wszelkiego rodzaju elementów betonowych, dostępnych
jednostronnie,
- wykrywanie dowolnego typu wad o charakterze delaminacji,
- możliwość kontroli prawidłowości wykonania antykorozyjnej iniekcji osłon kabli
sprężających.
Alternatywą dla tej metody mogą być jedynie kłopotliwe i pracochłonne odkrywki i odwierty,
wymagające następnie napraw elementów, uszkodzonych w trakcie tego rodzaju badań
kontrolnych. Ze względów technicznych, takie odkrywki mogą być wykonane tylko
wyrywkowo, w niewielkiej liczbie punktów kontrolnych. Metoda  Impact-Echo umożliwia
natomiast przeprowadzenie badań kontrolnych w krótkim okresie czasu, praktycznie w
nieograniczonej liczbie punktów pomiarowych.
Wartościowym uzupełnieniem metody  Impact-Echa jest metoda znana pod nazwą
 Impulse Response Method , wykorzystująca pomiar właściwości sprężystych badanej
konstrukcji, na powierzchni, której wywołano za pomocą specjalnego młotka krótkotrwały
dynamiczny impuls. Jest to metoda przeznaczona w pierwszej kolejności do szybkiej
lokalizacji fragmentów betonowych konstrukcji mostowych, w których występują różnego
rodzaju uszkodzenia wewnętrzne. Niemniej jednak może być również z powodzeniem
wykorzystywana do kontroli ciągłości strukturalnej betonowych pali fundamentowych.
Rys. 24  Impulse Response Metod  widok zestawu pomiarowego  s MASH
Metody umożliwiające oszacowanie zagrożenia korozyjnego zbrojenia w istniejących
konstrukcjach żelbetowych wiążą się ściśle z badaniem procesów elektrochemicznych,
zachodzących na powierzchni zbrojenia w wyniku utraty przez jego betonową otulinę
naturalnych zdolności ochronnych [16,17]. Do oceny zagrożenia korozyjnego stalowych
prętów zbrojeniowych najczęściej wykorzystuje się pomiary potencjału stacjonarnego
[18] oraz badania oporności elektrycznej ich betonowej otuliny.
Najogólniej rzecz biorąc istota metody potencjometrycznej polega na pomiarze wartości
potencjału elektrycznego generowanego przez ogniwo korozyjne, powstałe na powierzchni
betonu. Układ pomiarowy składa się z miliwoltomierza o dużym oporze wewnętrznym oraz
elektrody pomiarowej o stałym potencjale. Jako elektrodę pomiarową najczęściej
wykorzystuje się półogniwa miedziano-siarczanowe (Cu/CuSO4) lub srebrowo-chlorowe
(Ag/AgCl). Spośród dostępnych na rynku urządzeń tego typu, na uwagę zasługują trzy z nich:
-  Bloodhound (Rys.25),
-  GalvaPulse (Rys.26),
-  Gecor .
Rys. 25 Widok zestawu pomiarowego Rys. 26 Widok urządzenia pomiarowego
 Bloodhound  GalvaPulse
WNIOSKI
Dla zapewnienia jednolitego sposobu przestrzegania wymagań, dotyczących zapewnienia
należytej trwałości obiektów mostowych, zawartych w Rozporządzeniu Ministra
Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać
drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie (Dz. Ustaw Nr 63 z 3.08.2000 r.),
koniecznym jest opracowanie wzorcowych Szczegółowych Specyfikacji Technicznych,
określających tryb i warunki kontroli spełnienia tych wymagań.
Należy dostosować zakres i częstotliwość badań okresowych stanu technicznego obiektów
mostowych tak, aby umożliwić racjonalne podejmowanie decyzji w zakresie napraw i
ochrony powierzchniowej w czasie ich eksploatacji. Dla właściwej realizacji powyższych
zadań niezbędnym jest zapewnienie okręgowym inspektorom mostowym podstawowego
wyposażenia technicznego.
Wszechstronna diagnostyka obiektu mostowego jest niezbędnym warunkiem opracowania
 dobrego projektu jego remontu. Zaniechania w tej kwestii, prawie zawsze powodują
opóz
nienia w realizacji inwestycji i bardzo drogo kosztują.
Dla realizacji polityki odnośnie zapewnienia należytej trwałości obiektów mostowych
należy podjąć działania mające na celu upowszechnienie wiedzy na temat współczesnych
metod diagnostycznych  in-situ poprzez organizację specjalistycznych szkoleń
adresowanych zarówno do projektantów, jak i wykonawców oraz administracji drogowej.
Należy także rozważyć celowość wdrożenia w warunkach polskich zintegrowanego
monitorowania podstawowych parametrów materiałowych, mających istotny wpływ na
zagrożenie korozyjne betonowych konstrukcji mostowych.
LITERATURA
[1] Ustawa z 7 lipca 1994 roku.  Prawo Budowlane (tekst jednolity Dz.U. z 2000 roku, Nr
106 poz.1126 z póz
n. zmianami).
[2] Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich
usytuowanie (Dz.U. Nr 63 z dn. 3.08.2000 r.).
[3] Moczko A., Rajski O., Tłustochowski J., Wodyński R., Wysokowski A.:  Zalecenia
GDDP, dotyczące oceny jakości betonu  in-situ w nowo budowanych konstrukcjach
obiektów mostowych , Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Wrocław-Żmigród, 1998.
[4] Moczko A., Rajski O., Tłustochowski J., Wysokowski A.:  Zalecenia GDDP, dotyczące
oceny jakości betonu  in-situ w istniejących konstrukcjach obiektów mostowych ,
Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Wrocław-Żmigród, 1998.
[5] Rowińska W., Wodyński R., Wysokowski A., Żurawicka A.:  Zalecenia GDDP do
wykonywania oraz odbioru napraw i ochrony powierzchniowej betonu w konstrukcjach
mostowych.
[6] PN-S-10040  Obiekty mostowe. Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone.
Wymagania i badania , 1999 r.
[7] PN-91/S-10042  Obiekty mostowe. Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone.
Projektowanie.
[8] PN-88/B-0250  Beton Zwykły
[9] Klinghoffer O., Moczko A.:  Nowe możliwości monitorowania zagrożenia korozyjnego
konstrukcji żelbetowych . Budownictwo, Technologie, Architektura, vol. 22, Nr 3
(lipiec-wrześnień)/2003.
[10] Moczko A., Moczko M., Wodyński R.: Diagnostyka obiektu mostowego niezbędnym
warunkiem  dobrego projektu remontu. Polskie Drogi, Nr 7-8 (lipiec-sierpień)/2003,
str. 28-34.
[11] Krenchel H., Shah S.P.:  Fracture analysis of the pullout test. Materials and Structures,
RILEM, 1985, vol.18, nr 108.
[12] Petersen C.G., Poulsen E.:  Pull-out testing by LOK-test and CAPO-test with particular
reference to the in-place concrete of the Great Belt Link. Dansk Betoninstitut A/S,
1993.
[13] Petersen C.G.:  Lok-Test and CAPo-Test pullout testing, twenty years experience.
Proceedings of the International Conference on NDT in Civil Engineering, Liverpool,
UK, April 1997.
[14] Moczko A.:  Diagnostyka konstrukcji betonowych   pull-off . Polski Cement, 2002,
Nr 3 (19), str. 44-46.
[15] Moczko A.:  Impact-Echo  nowa metoda nieniszczącej diagnostyki konstrukcji
betonowych. Polski Cement, 2002, Nr 1 (17), str. 48-50.
[16] Moczko A., A
akomy T.: Metody nieniszczącej diagnostyki zagrożenia korozyjnego stali
zbrojeniowej w konstrukcjach betonowych. Polski Cement, 2002, Nr 2 (18), str. 48-50.
[17] Zybura A., Jaśniok T.: Diagnostyka stanu korozyjnego zbrojenia w żelbetowych
obiektach komunikacyjnych. Drogownictwo, nr 4, 2000, str. 109-116.
[18] Wawrusiewicz A.: Wstępne wytyczne potencjometrycznego wykrywania stref
korodującego zbrojenia w mostach betonowych. Instytut Badawczy Dróg i Mostów,
Warszawa, 1992.