Jadwiga Piątek
Podstawy psychologii kryzysu i
interwencji kryzysowej
Kryzys
Odczuwanie lub doświadczanie
wydarzenia bądz
sytuacji jako
trudności nie do zniesienia,
wyczerpującej zasoby wytrzymałości
i naruszającej mechanizmy radzenia
sobie z trudnościami (James i
Gilliland)
Kryzys

Pojawia się, gdy człowiek napotyka
przeszkody w realizowaniu swoich
potrzeb i nie jest w stanie pokonać
ich dotychczasowymi sposobami
radzenia sobie (Caplan)
Lindemann, Caplan
Kryzys jest skutkiem wyczerpania się,
zablokowania lub nieskuteczności
dotychczasowych strategii zamagania
się z zagrożeniem.
Kryzys jest reakcją na sytuację trudną,
krytyczną, zazwyczaj dotąd
niespotykaną, nagłą, nieprzewidywalną,
przekraczającą zwykłe ludzkie
doświadczenie.
KRYZYS
przejściowy brak równowagi
wewnętrznej wywołany przez
wydarzenie krytyczne, wymagający
istotnych zmian i rozstrzygnięć
Charakterystyki kryzysu

Bezradność, poznawczy chaos, poczucie zamętu
psychicznego, deficyty w przeżywaniu realności
sytuacji, w spostrzeganiu czasu i przestrzeni

Podwyższone napięcie i kompulsywne dążenie
do redukcji jego poziomu

Dezorganizacja działania, niemożność
efektywnego psychospołecznego
funkcjonowania

Nieefektywne, nieprzystosowawcze zmaganie się
z krytyczną sytuacją, stresem, problemami.
Przejawy kryzysu
(wg Slaikeu)
B(behavioral): zachowanie
A(affective): emocje
S(somatic): sfera fizyczna
I(interpersonal): relacje społeczne
C(cognitive): sfera poznawcza
S(spiritual): sfera duchowa
Stadia kryzysu (Caplan)

Stadium I: występuje wydarzenie krytyczne,
pojawia się napięcie, decyzja, czy wystarczą
zwykłe, normalne strategie radzenia sobie

Stadium II: narasta napięcie i dezorganizacja
związana z nieskutecznym radzeniem sobie

Stadium III: napięcie, niepokój i
dezorganizacja przekraczają zdolność do
radzenia sobie; kulminacja tego stanu
prowadzi do rozwiązania kryzysu lub
przejścia w kolejne stadium

Stadium IV: dekompensacja psychiczna
Rozwiązania kryzysu
Pozytywne:

Powrót do przedkryzysowego
poziomu funkcjonowania

Rozwój pokryzysowy
Negatywne: przejście kryzysu w
Stadium IV, a następnie w stan
chroniczny
Rozwój potraumatyczny (pokryzysowy)

- zmiany w percepcji siebie, relacji z innymi i w
filozofii życia

- rozwój, rozkwit, transformacja, uzyskanie
wyższego niż przed kryzysem poziomu
funkcjonowania

- zachodzi pod wpływem silnie stresujących
wydarzeń życiowych, kryzysów, traumy

- towarzyszą mu realne zmiany życiowe i
radykalne zmiany podstawowych założen
dotyczących życia
Rozwój potraumatyczny (pokryzysowy) 
c.d.

3 grupy zmian:

- zmiany w percepcji siebie: poczucie bycia
lepszym człowiekiem, wzrost osobistej siły,
wyższe poczucie własnej wartości,
skuteczności, zaufanie do siebie

- zmiany w relacjach interpersonalnych:
zwiększona wrażliwość i współczucie dla
innych, otwartość na innych

- zmiany w filozofii życiowej: zmiany przekonań
egzystencjalnych (np. religijnych), docenianie
życia, przeżywanie go bardziej świadomie
Objawy ostrego kryzysu
(Płużek)

poczucie zmęczenia i wyczerpania
fizycznego nieadekwatne do wykonywanej
pracy

Liczne symptomy fizyczne i skargi
somatyczne na rozne dolegliwości

Poczucie  zamętu , bezradności,
beznadziejności

Lęk, niepokój, tenedencje samobójcze

Dezorganizacja funkcjonowania w pracy,
rodzinie, otoczeniu, nieumiejętność
funkcjonowania w grupie
Wydarzenia krytyczne
Emocjonalnie znaczące wydarzenia,
zagrażające cenionym wartościom,
powodujące stan braku równowagi,
który wymaga dokonywania zmian w
mechanizmach przystosowania
Następstwa kryzysu

W sferze fizycznej: zdrowie, bezpieczeństwo,
fizyczny komfort (zaspokojenie głodu, sen,
schronienie), bezpieczeństwo finansowe

W sferze psychologicznej: obraz siebie,
poczucie własnej wartości, samopoczucie
emocjonalne, poczucie samoskuteczności,
poczucie tożsamości, intergracji

W sferze społecznej: relacje z najbliższymi,
przyjaciółmi, współpracownikami

W sferze duchowej: system wartości,
przekonania, wiara
Trudności mobilizacji
wsparcia w kryzysie (Hobfoll)

Sytuacja kryzysowa wiąże się z utratą osoby
wspierającej

Potrzeby w zakresie wsparcia są niejasne

Sytuacja kryzysowa wywołała lub zaostrzyła
konflikty interpersonalne

Wyczerpanie zasobów wsparcia
Kryteria rozpoznawania
kryzysu (Roberts)
1. Spostrzeganie wydarzenia życiowego
jako znaczącego i zagrażającego
2. niemożność modyfikowania lub
zmniejszania skutków wydarzenia
krytycznego
3. doświadczanie napięcia, lęku i
pomieszania
4. widoczny, silny dyskomfort
5. Nagle pojawienie się stanu braku
równowagi
Proces rozpoznawania
kryzysu

Identyfikacja wydarzenia krytycznego

Rozpoznanie następstw wydarzenia krytycznego
w aspekcie: fizycznym, psychologicznym,
społecznym i duchowym

Ocena stanu osoby w kryzysie

Ocena zagrożeń i zasobów (zwłaszcza wsparcia
społecznego)

Ocena poprzednich prób radzenia sobie z
sytuacjami kryzysowymi

Rozpoznanie najbardziej aktualnych potrzeb
osoby
Interwencja kryzysowa
Oddziaływanie terapeutyczne, którego
minimalnym celem jest psychologiczne
rozwiązanie kryzysu i przywrócenie
przynajmniej poprzedniego poziomu
funkcjonowania , zaś celem maksymalnym
jest poprawa funkcjonowania ponad
poziom sprzed kryzysu (Aguilera, 1998)
Interwencja kryzysowa 
Pierwsza Pomoc Psychologiczna

Wsparcie emocjonalne

Zmniejszanie zagrożeń

Uruchomienie zasobów służących
rozwiązaniu najpilniejszych problemów
Terapia kryzysowa (Slaikeu)

Rozwiązanie kryzysu

Osiągnięcie zrozumienia wydarzenia
krytycznego

Realistyczne oszacowanie przyszłych
możliwości

Gotowość do stawienia czoła przyszłości
Zasady interwencji
kryzysowej

Intensywność i czas trwania

Dostępność

Koncentracja na problemach
kryzysowych

Znaczenie pierwszej rozmowy

Szybka diagnoza

Odreagowanie emocjonalne

Wsparcie społeczne

Relacja terapeutyczna
Model interwencji kryzysowej
Robertsa

Etap I: diagnozowanie kryzysu

EtapII: nawiązanie kontaktu i twoarzenie
relacji terapeutycznej

Etap III: identyfikowanie głównych problemów

Etap IV: zachęcanie do ekspresji emocji

Etap V: badanie przeszłych prób radzenia
sobie

Etap VI: odbudowywanie funkcjonowania
poznawczego poprzez sformułowanie planu
działania

Etap VII: katamneza