Jadwiga Piątek
Interwencja w sytuacjach
traumatycznych
Wydarzenie traumatyczne 
ewolucja pojęcia
DSM-III, 1980 r.: dający się wyodrębnić
stresor, który wywołałby znaczące
symptomy dystresu u prawie każdego
człowieka.
DSM-III-R, 1987 r.: zdarzenie znajdujące się
poza zakresem normalnych ludzkich
przeżyć, które byłoby istotnie zakłócające
dla prawie wszystkich ludzi.
Wydarzenie traumatyczne,
DSM-IV-R, 2000 r.
1. Bezpośrednie i osobiste doświadczenie zdarzenia,
które wiąże się ze śmiercią albo z poważnymi
obrażeniami, lub z groz
bą śmierci albo poważnych
obrażeń, lub z innym zagrożeniem dla integralności
fizycznej danej osoby; z byciem świadkiem śmierci,
obrażeń albo zagrożenia integralności fizycznej
innej osoby, lub z wiadomością o nagłej lub
gwałtownej śmierci albo o poważnych obrażeniach
lub o zagrożeniu śmiercią, albo poważnymi
obrażeniami, których doświadczył członek rodziny
lub inna bliska osoba.
Wydarzenie traumatyczne,
DSM-IV-R, 2000 r., c.d.
2. Reakcja danej osoby na to zdarzenie musi się
wiązać z silnym strachem, poczuciem bezradności
lub grozy (w przypadku dzieci musi się wiązać z
dezorganizacją zachowania lub pobudzeniem).
ICD-10: ekspozycja na wyjątkowo zagrażający lub
katastroficzny stresor, krótkotrwały lub długotrwały.
Wydarzenie traumatyczne, DSM-V, 2013
r.
Ekspozycja na śmierć lub zagrożenie życia na jeden z poniższych
sposobów:
1. bezpośrednie uczestniczenie w wydarzeniu traumatycznym,
2. bycie świadkiem wydarzenia traumatycznego doznawanego
przez inne osoby,
3. wiadomość o doświadczaniu wydarzenia traumatycznego przez
bliskiego członka rodziny lub bliskiego przyjaciela. Wydarzenie
musi być związane z przemocą lub być nagłe i niespodziewane,
4. doświadczanie powtarzających się lub ekstremalna ekspozycja
na awersyjne elementy wydarzenia traumatycznego (np..
pierwsi ratownicy zbierający szczątki ludzkie, policjanci
stykający się w sposób powtarzający się z detalami przemocy
wobec dzieci.
l�
Kryterium 4 nie stosuje się do ekspozycji przez media, chyba,
że jest związana z pracą.
Rodzaje wydarzeń traumatycznych
1. Wynikające z działania sił przyrody, np.
powodzie, huragany, tsunami
2. Związane z działaniem człowieka:
- technologiczne,
- komunikacyjne
- zamierzone działania (wojna, napad,
zabójstwo, itp.)
3. Ataki terrorystyczne
Rodzaje wydarzeń traumatycznych,
L. Terr
Typ I: pojedyncze wydarzenie traumatyczne
Typ II: wielokrotne wydarzenia traumatyczne
typ A: poszczególne wydarzenia są możliwe
do wyodrębnienia
typ B: poszczególne wydarzenia nie są
możliwe do wyodrębnienia
Typ III ( Solomon i Heide, 1999): wielokrotne
doświadczanie aktów przemocy, które
rozpoczęło się we wczesnym dzieciństwie i
trwało przez dłuższy czas.
Rozpowszechnienie wydarzeń
traumatycznych (WT)
l�
50-80 % populacji - co najmniej 1 WT
l�
Kobiety  więcej WT w dzieciństwie i
młodości, więcej WT interpersonalnej
przemocy
l�
Mężczyz
ni  większe narażenie na WT
l�
USA (raport Kesslera, 1993 r.)
51,2 % kobiet i 60,7 % mężczyzn co najmniej 1
WT
l�
Najczęściej: obserwowanie śmierci lub
zranienia, klęska żywiołowa i pożar,
wypadek
Rozpowszechnienie WT, c.d.
l�
Dania, krajowa próba młodzieży, 13-15 lat ,
2002 r.
17 % - co najmniej 1 WT, 23 % - 2 WT
l�
Szwecja, 2003 r., dorośli  80,8 % co najmniej
1 WT
l�
Australia, 2002 r., krajowy sondaż  57 % co
najmniej 1 WT
l�
Polska, 2005 r., studenci  75,6 % co najmniej
1 WT, a 16,5 % - 4 lub więcej WT
Skutki wydarzeń traumatycznych
l�
Stres potraumatyczny
l�
Ostra reakcja na stres (ASR)_
l�
Zespół ostrego stresu (ASD)
l�
Zaburzenie po stresie traumatycznym (PTSD)
l�
Zaburzenia lękowe
l�
Zaburzenia depresyjne
l�
Uzależnienia
l�
Potraumatyczne zaburzenia osobowości (Trwała zmiana
osobowości po katastrofach, DESNOS, Złożone PTSD)
l�
Zaburzenia dysocjacyjne
l�
Reakcje somatomorficzne
l�
Dolegliwości somatyczne
l�
TYPOWY WZORZEC REAKCJI
POTRAUMATYCZNEJ ZAWIERA
UST
PIENIE OBJAWÓW PTSD. TYPOWA
REAKCJA NA TRAUM
NORMALIZUJE
SI
W CI
GU MIESI
CA U WI
KSZOŚCI
OSÓB.
Rozpowszechnienie PTSD
l�
Populacja ogólna  7-8 %
l�
Kobiety  10-12 %
l�
Mężczyz
ni  4-6 %
l�
Rodzaj zdarzenia: gwałt  60%, uchodz
cy 
40%, wypadki drogowe  45%, katastrofy
naturalne  20%
l�
Koszty PTSD: 3,6 dnia absencji/miesiąc,
wzrost korzystania ze służby zdrowia, 17%
samobójstw popełniają osoby z PTSD, inne
problemy psychopatologiczne
ASR (Acute Stress Reaction)-ostra
reakcja na stres
l�
zgeneralizowany lęk
l�
wycofanie, izolowanie się
l�
zawężenie uwagi, dekoncentracja
l�
widoczna dezorientacja, zmieszanie
(poszukiwanie informacji)
l�
gniew, agresja
l�
rozpacz, poczucie beznadziejności
l�
nadmierna aktywność (nadmierna czujność,
natrętne myśli)
l�
żal po stracie
ASD (Acute Stress Disorder)  zespół
ostrego stresu
Objawy jak w PTSD oraz objawy dysocjacyjne:
l�
poczucie odrętwienia, wyobcowania
emocjonalnego
l�
zredukowana świadomość otoczenia
l�
derealizacja, poczucie nierzeczywistości,  jak ze
snu , zniekształcenie perspektywy czasowej
l�
depersonalizacja, poczucie obcości własnego
ciała lub widzenia swojego ciała z perspektywy
innej osoby
l�
amnezja dysocjacyjna, niezdolność przypomnienia
sobie krytycznych aspektów wydarzenia
Co pomaga w traumie (Hobfoll)
l�
Poczucie bezpieczeństwa
l�
Uspokajanie
l�
Poczucie samoskuteczności
l�
Połączenie z innymi
l�
Nadzieja
Trauma i wsparcie społeczne
l�
W kryzysie i po traumie rośnie potrzeba
uzyskiwania wsparcia społecznego, a
szczególnie wsparcie emocjonalnego w
postaci: zainteresowania, życzliwości,
zrozumienia, współczucia, akceptacji
przeżyć, solidaryzowania się,
okazywania chęci pomocy, wspólnoty
doświadczeń.
Trauma i informacja
l�
Po traumie ludzie potrzebują
informacji: co się stało, co im jest, co
się dzieje z innymi, co będzie dalej, czy
ich bliscy już wiedzą i czy tu będą,
kiedy będą, itp., czy jest już
bezpiecznie, czy nic im nie grozi, czy
ktoś im pomoże i w czym, itp..
Wczesna interwencja wymaga
praktycznej
pomocy i rzeczywistego wsparcia
dostarczonego w empatyczny
sposób
Fazy reakcji społeczności na
katastrofę
l�
Faza heroiczna
l�
Faza  miodowego miesiąca
l�
Faza utraty złudzeń
l�
Faza rekonstrukcji
Interwencja w czasie traumy i tuż po
niej
Pierwsza pomoc psychologiczna (PFA, Bryant)
1.Kontakt i zaangażowanie się, przyłączenie się w
nieinwazyjny sposób
2. Bezpieczeństwo i komfort
3. Stabilizacja
4. Gromadzenie informacji
5. Praktyczne towarzyszenie
6. Połączenie z naturalnym systemem wsparcia
7. Informacja o radzeniu sobie
8. Współpraca z innymi serwisami
Elementy odzyskiwania równowagi
po traumie (Kubacka-Jasiecka, 2010
r.)
l�
Dostępność interwentów dla osób
poszkodowanych
l�
Dostarczanie informacji o reakcjach na traumę
l�
Pomaganie i towarzyszenie w przeżywaniu żałoby
l�
Pomoc w dokonywaniu niezbędnych formalności
l�
Kierowanie osób potrzebujących do specjalistów
l�
Pomoc w radzeniu sobie ze stresem
l�
Pomoc w odreagowywaniu
Elementy odzyskiwania równowagi
po traumie (Kubacka-Jasiecka), c.d.
l�
Ponawianie prób wyciszania się, uspokajania i
odzyskiwania kontroli (ograniczanie
perspektywy myślenia, planowanie rutynowych
zajęć, konfrontowanie się ze szczątkowymi
problemami)
l�
Zachęcanie do ekspresji  historii kryzysowych
l�
Upowszechnianie informacji o dostępnej
pomocy i osobach
l�
Edukacja, doradztwo, przekazywanie informacji
Cele interwencji po traumie
(Kubacka-Jasiecka, 2010 r.)
l�
Empatyczne wysłuchanie dramatycznych
 historii kryzysowych
l�
Pomoc w zaakceptowaniu tragicznej
rzeczywistości
l�
Pomoc w skontaktowaniu się z osobami
wspierającymi, by rozpocząć proces
rekonstrukcji dotychczasowego życia
Składniki skutecznej terapii traumy
 wyniki badań (Briere i Scott)
l�
Pełne szacunku, pozytywne nastawienie
l�
Psychoedukacja na temat traumy i jej skutków
l�
Jakaś forma redukcji stresu lub trening regulacji
afektu
l�
Interwencje poznawcze skierowane p-ko
szkodliwym lub paraliżującym przekonaniom
l�
Możliwość stworzenia spójnej narracji
l�
Przetwarzanie pamięciowe, zwykle
samoekspozycja na wspomnienia traumy pod
kierunkiem terapeuty
l�
Przetwarzanie problemów w relacjach w
kontekście pozytywnej relacji z terapeutą
l�
Zwiększanie samoświadomości i samoakceptacji