streszczenie szczegółowe
AKT I - sceny od 1 do 15
W posiadłości hrabiostwa Respektów na Podolu pojawiają się hrabia Fantazy Dafnicki i jego przyjaciel, Rzecznicki. Fantazy podejmuje decyzję, będącą wynikiem egzaltowanego kaprysu, o poślubieniu Dianny - córki hrabiego Respekta. Małżeństwo jest rodzajem kontraktu, Fantazy w zamian za rękę Diany zobowiązuje się pokryć półmilionowy dług hrabiego Respekta.
Tymczasem do Respektów przybywają kolejni goście. Są to przede wszystkim Major, czyli Wołdemar Hawryłowicz, major wojsk rosyjskich, były dekabrysta, oraz Jan - wcielony karnie do carskiej armii były powstaniec z 1830 roku. Major i Jan znają gospodarzy sprzed lat. Spotkali się na Syberii, gdzie Respektowie zostali zesłani w ramach represji za sprzyjanie powstaniu listopadowemu. Hrabiostwo wiele zawdzięczają Majorowi, który pomagał im przetrwać najtrudniejszy okres na zesłaniu w Tobolsku. Jan jest zakochany w Diannie, zresztą z wzajemnością. Zaręczyli się na Syberii, Jan nosi na palcu pierścień, który otrzymał od Dianny.
Ostatnim gościem w posiadłości jest hrabina Idalia, sąsiadka Respektów, zakochana w Fantazym i porzucona przez niego. Ich związek narodził się w Rzymie na gruncie romantycznego, pełnego egzaltacji romansu, rozumianego na modłę sentymentalnych poszukiwań idealnej miłości. Od tego czasu minęło już pół roku, jednak Idalia nie zapomniała o bohaterze swych marzeń i westchnień.
Akt pierwszy kończy konfrontacja Fantazego z Dianną. Dziewczyna jest oburzona perspektywą małżeństwa z niekochanym fircykiem, czuje się przezeń kupiona jak towar. Dziewiętnastowieczne realia są jednak nieubłagane, honor ojca, majątek rodziny i obowiązek uszanowania woli rodziców sprawiają, że nie ma wyjścia. Jej gniew tylko ekscytuje Fantazego, kompletnie nieliczącego się z uczuciami młodej dziewczyny.
AKT II - sceny od 1 do 5
Akt drugi rozpoczyna się od monologu Idalii, rozpamiętującej swe rzymskie uczucie do Fantazego, teraz cierpiącej w wyniku odtrącenia przez ukochanego. Idalia postanawia odsunąć się w cień, nie chować urazy do Dianny. Uzasadnieniem takiej postawy są elementy filozofii genezyjskiej - Idalia mówi o umiejętności wzniesienia się ponad świat ludzkich konfliktów i namiętności, ponad osobiste problemy w dziedzinę fantazji, ułudy, w rejony duchowe.
Tymczasem dochodzi do spotkania Jana ze Stellą, siostrą Dianny. Jan dowiaduje się o planowanym na następny dzień zamążpójściu Dianny. Stella tłumaczy, że Dianna nie miała wyjścia, że taka była wola rodziców, że ślub został na niej wymuszony. Jan decyduje się zwrócenie Diannie - za pośrednictwem jej siostry - zaręczynowego pierścionka, który otrzymał od ukochanej jeszcze podczas zesłania, na Syberii.
Stella odchodzi, a z Janem zaczyna rozmawiać Idalia. Szybko orientuje się, że ślub Fantazego i Dianny jest właściwie tragicznym wydarzeniem dla większej grupy osób. Postanawia zatem wziąć sprawy w swoje ręce, zacząć działać. Chce dać Janowi pół miliona na „wykupienie” Dianny, dumny powstaniec jednak odmawia. Idalia odchodzi.
Zrozpaczony Jan spotyka się z księdzem Logą, któremu - ponownie - chce oddać zaręczynowy pierścień. Ksiądz przyjmuje pierścień, przekonany, że Dianna może już bez przeszkód wyjść za mąż za Fantazego.
AKT III - sceny od 1 do 8
W salonie Respektów rozmawiają Fantazy z Rzecznickim. Fantazy żali się, że przybyły wraz z majorem Baszkir (prawdopodobnie przebrany Jan) zabił mu strzałem z łuku - niby przypadkiem - ukochanego psa. Podejrzewa, że za tym zdarzeniem kryje się Idalia, mszcząca się za odrzucenie. Fantazego próbują pocieszyć kolejno hrabia Respekt i jego żona, zapewniając o przyszłym szczęśliwym życiu z Dianą. Fantazy wie, że za ich pięknymi deklaracjami kryją się oczekiwania finansowe.
Kiedy od Respektowej dowiaduje się o chorobie Idalii, postanawia się z nią zobaczyć. Respektowa alarmuje męża, ten czuje, że pół miliona, za które Fantazy miał dostać rękę Dianny, jest zagrożone. W tę sytuację wtrąca się Major, który zdradza, że właśnie zlecił swojemu żołnierzowi porwać Idalię. Respektowie są przerażeni. Wszyscy rzucają się do drzwi, by ratować sytuację. Major na czele, pragnie naprawić swój błąd.
Na to wszystko wpada Fantazy, który widział „porwanie” Idalii. Miał ją złapać jakiś Kałmuk i siłą unieść na koniu. Nie zważając na małżeński kontrakt, postanawia pognać konno za porwaną, pobić Kałmuka, zaś majora wyzwać na pojedynek. Wybiega. Rzecznicki żegna go uszczypliwymi uwagami.
Gdy Rzecznicki zostaje sam, pojawia się... Idalia. Okazuje się, że nastąpiła pomyłka: zamiast Idalii, porwano... żonę Rzecznickiego. Ten jest przerażony, bo takie zdarzenie może okryć go hańbą i złą sławą rogacza. Wybiega.
AKT IV - sceny od 1 do 17
Rzecznickiemu udało się wykupić żonę od Kałmuka, który ją „porwał”. Teraz, w obawie przed wstydem, ukrył się wraz z małżonką w posiadłości Idalii, która deklaruje swą pomoc i dyskrecję. Przybywają Respektowie, przekonani, że porwaną była Idalia, a Fantazy już definitywnie odwróci się od skompromitowanej hrabiny. Zależy im przede wszystkim na sfinalizowaniu małżeńskiego kontraktu, do czego dążą wręcz nachalnie.
Gdy jednak dochodzi do spotkania Rzecznickiego z Fantazym, okazuje się, że sprawy poszły w zupełnie innym kierunku. Fantazy spoliczkował majora, wyzwał go na pojedynek, teraz szykuje się na śmierć. Jako o swej narzeczonej, myśli o Idalii, chce również zadośćuczynić Diannie. Rzecznicki staje po stronie Fantazego i udaje, że podczas pogoni zgubił ślubną intercyzę.
Idalię odwiedza Respektowa, która zdaje sobie sprawę, że do małżeństwa jej córki z Fantazym może nie dojść, że serce Fantazego bije dla innej kobiety. Okazuje się również, że Idalia doprowadziła do spotkania Dianny z Janem. Było to dla hrabianki tak silne przeżycie, że zemdlała i rozbiła sobie głowę.
Tymczasem lokaj przynosi Idalii list od Fantazego, wzywającego ukochaną, by spotkała się z nim w nocy na cmentarzu. Tam chce odebrać sobie życie. Respekt nie dopuszcza do siebie myśli, że do ślubu Fantazego z Dianną mogłoby nie dojść, wzywa żonę, by ruszyli na cmentarz ratować zięcia. Zniechęcony całą sytuacją i nieprzyjazną reakcją hrabiostwa Respektów Jan postanawia powrócić na Sybir.
AKT V - sceny od 1 do 4
Gwałtowne rozwiązanie akcji następuje na cmentarzu. Fantazy i Idalia zamierzają wspólnie popełnić samobójstwo. Nie dopuszcza do tego Major, który strzela do siebie z pistoletu. Jego śmierć będzie aktem pokuty za dawne czasy - brak zdecydowania, który przyczynił się do klęski powstania dekabrystów. Umierając, Major przekazuje skrzętnie oszczędzany przez całe swe życie majątek na wykupienie długu Respekta. Wymusza, by Respektowie, a przede wszystkim Fantazy, zrezygnowali z planów doprowadzenia do skutku kontraktu handlowo - małżeńskiego. Teraz może dojść do szczęśliwego rozwiązania akcji - wiadomo, że Jan ożeni się z Dianną, zaś Fantazy - z Idalią. Taki koniec jest jednak możliwy tylko poprzez ofiarę najwyższą - śmierć Majora. Wstrząsająca ofiara z życia, jaką złożył, by umożliwić innym osiągnięcie szczęścia, powoduje odrodzenie moralne Fantazego, który dostrzega swoją moralną niższość.
plan wydarzeń
Przyjazd Fantazego do dworu hrabiostwa Respektów.
Niespodziewani goście - Jan i Major.
Powzięcie przez Fantazego pomysłu ożenienia się z Dianną w zamian za pieniądze.
Spotkanie Jana i Stelli.
Tajna wizyta Idalii.
Oświadczyny Fantazego i gniew Dianny.
Rozmowa Jana z Idalią - odrzucona propozycja wsparcia finansowego.
Zwrot pierścionka zaręczynowego przez Jana.
Pomoc Majora - porwanie Idalii.
Pomyłka - porwaną żona Rzecznickiego.
Ukrycie przez Idalię prawdy o porwaniu.
Przegrany pojedynek Fantazego z Majorem.
Fantazy i Idalia na cmentarzu - plany samobójcze.
Samobójstwo Majora i przekazanie majątku Janowi.
Oddanie ręki Dianny Janowi, Idalia z Fantazym.
charakterystyka bohaterów
hrabia Fantazy Dafnicki
Fantazy nie budzi sympatii czytelników, przynajmniej na początku utworu. Słowacki wykreował tę postać na wzór „kawalera modnego”, pełnego egzaltacji arystokratycznego kosmopolity. Przybywa do majątku Respektów, by de facto kupić ich córkę, na domiar złego zdaje sobie sprawę z ohydy moralnej swego czynu i nie odczuwa żadnych wyrzutów sumienia.
Fantazy poetyzuje swoje uczucia, podobnie jak poetyzuje cały otaczający go świat. Jest skłonny do przesady, egzaltowany, uczuciowy, ale także egocentryczny i zadufany w sobie, nie ma skrupułów moralnych i nie zwraca uwagi na odczucia innych. Kiedy jednak pojawi się Idalia, z którą kiedyś łączyło go romantyczne uczucie, zaczynają się problemy. Bohater zaczyna czuć wewnętrzne rozdarcie. Z jednej strony Dianna, która podoba mu się coraz bardziej - niedostępna, gardząca jego kupiecką metodą zdobycia jej ręki; z drugiej strony dawna miłość, która tak naprawdę nigdy nie minęła.
Kiedy, w wyniku splotu niefortunnych okoliczności, Fantazy będzie przekonany, że jeden z ludzi Majora porwał Idalię, emocje wezmą górę. Spoliczkowanie Majora i wyzwanie go na pojedynek postawi Fantazego w sytuacji bez wyjścia. Nawet w obliczu własnej śmierci pozostanie jeszcze romantykiem - na miejsce swego zgonu wybierze cmentarz, na odpowiedni moment - północ. Ostatecznie jednak, dzięki ofierze Majora, odrodzi się jako człowiek.
Jan
Antagonistą Fantazego wydaje się być Jan, były uczestnik powstania listopadowego. Ma w swym życiorysie niejedną piękną kartę - tak mówi o jego przeszłości Stella. W ramach represji popowstaniowych, wzięty do niewoli jako jeniec, Jan został siłą wcielony do armii carskiej. Wysłano go na Kaukaz, gdzie jako zwyczajny szeregowy żołnierz miał tłumić powstanie górali.
Na Syberii Jan poznał Diannę, córkę hrabiego Respekta. Zakochali się w sobie i zaręczyli. Teraz Jan stoi w obliczu katastrofy, gdyż ukochana ma być wydana za mąż w zamian za ratunek finansowy dla zadłużonej rodziny. Duma i honor nie pozwalają mu na przyjęcie pomocy finansowej ze strony Idalii. W tej sytuacji śmierć Majora staje się i dla niego wybawieniem. W obliczu śmierci swego przyjaciela sięgnie po pozostawione mu pieniądze, dzięki czemu będzie mógł poślubić Diannę.
Major Wołdemar Hawryłowicz
W dramacie Słowackiego zbawcą okazuje się Rosjanin, uczestnik nieudanego powstania dekabrystów. Nosi on w sobie poczucie winy, gdyż nie był w stanie strzelić do cara, gdy miał taką możliwość. Jest dobrym, szlachetnym człowiekiem; nie ma uprzedzeń narodowościowych, podczas pobytu na Syberii otacza opieką rodzinę Respektów, zaprzyjaźnia się z Janem. Odkupienie następuje przez ofiarę z własnego życia i poprzez akt pokory.
hrabina Idalia
Jest sąsiadką hrabiostwa Respektów, można domniemywać, że także przyjaciółką hrabiny Respektowej. Podczas pobytu w Rzymie poznała Fantazego, w którym się gwałtownie (i z wzajemnością) zakochała, widząc w nim bratnią duszę, człowieka równie wrażliwego i poetyckiego jak ona. Jest osobą skłonną do afektacji i egzaltacji, potrafi być mściwa - to z jej inicjatywy Baszkir (czyli przebrany Jan) wpycha Fantazego koniem w błoto i strzela do jego psa. Nie chowa jednak urazy do Dianny, szczerze współczuje cierpiącemu Janowi, deklaruje chronić dobre imię Rzecznickiego, któremu przez pomyłkę porwano żonę. Prawdopodobnie ona również przeżywa odnowę moralną na skutek wstrząsu wywołanego śmiercią Majora.
Rzecznicki
Rzecznicki jest towarzyszem i zausznikiem Fantazego. Postępuje za nim krok w krok, wspiera go i przytakuje hrabiemu, czując, że mu się to opłaci finansowo. Rzecznicki należy do kategorii ludzi, którzy świadomie wybrali drogę życiową polegającą na - jak to bez ogródek nazwie Idalia - na pływaniu w błocie. To człowiek obłudny, ale jednocześnie wytrawny gracz salonowy. Prawdziwe emocje okaże dopiero wtedy, gdy na skutek pomyłki Kałmuka zostanie porwana jego żona. Skompromitowany, przerażony perspektywą życia z opinią rogacza, wreszcie ujawni swoje ludzkie oblicze.
Hrabia Respekt i hrabina Respektowa
Respektowie są przedstawicielami arystokracji, warstwy społecznej prześladowanej po powstaniu listopadowym przez zaborcę w sposób szczególny. Tak właśnie działo się z Respektami - zostali zesłani na Syberię, gdzieś w okolice Tobolska, miasta w zachodniej Syberii (tam poznali Majora, który bardzo im pomógł, oraz Jana, który zaręczył się z Dianną). Po powrocie do spętanej zaborami Polski żyli wspomnieniami minionej potęgi. Respekt ma wielką posiadłość, urządzoną w stylu podkreślającym bogactwo właścicieli. I chociaż na każdym kroku w oczy rzucają się przepych i wyrafinowany gust (czasami niezbyt wysokich lotów), w rzeczywistości jednak ten wielki hrabia jest bankrutem.
Tu zaczyna się problem natury moralnej - Respekt (a właściwie oboje Respektowie) godzi się, by za cenę oddania córki bogatemu Fantazemu uniknąć licytacji majątku. Gotów jest więc przehandlować własne dziecko, nie bacząc na uczucia Dianny. Nie świadczy to tylko o braku człowieczeństwa Respekta, ale także o realiach dziewiętnastowiecznego świata, w którym zubożałemu arystokracie udało się odnaleźć w taki, a nie inny, sposób. Z tego, że przehandlowanie córki było czynem nie tylko moralnie niesłusznym, ale także pozostającym w sprzeczności z uczuciami Dianny, jako pierwsza zda sobie sprawę Respektowa
Respektowie będą wywierać na Fantazego presję, by jak najszybciej podpisał stosowne dokumenty. Przekraczają przy tym granice przyzwoitości, budząc niesmak i zażenowanie. Pieniądze zdają się być dla nich najważniejsze, jednak w pewnym momencie pytają bogatego hrabiego, czy w jego sercu znajdzie się miejsce dla ich córki. Śmierć Majora uratuje Respektów - nie tylko finansowo (Jan otrzymane od Majora pieniądze wniesie w posagu), ale również moralnie (Dianna będzie mogła poślubić mężczyznę, którego kocha).
czas i miejsce akcji
Akcja Fantazego - jako dramatu romantycznego - rozgrywa się w wielu miejscach:
AKT I - salon hrabiostwa Respektów
AKT II - ogród w majątku hrabiostwa Respektów
AKT III - salon hrabiostwa Respektów
AKT IV - mieszkanie hrabiny Idalii
AKT V - cmentarz
Stosunkowo łatwo można obliczyć też czas akcji Fantazego. W scenie 5 aktu II Jan, rozmawiając z Księdzem Logą, wspomina historię swej znajomości z Dianną. Mówi o czasach „dziesięcioletnich” - to dziesięć lat, jakie minęły od spotkania Jana z Respektami. Doszło do niego na Syberii, gdzie bohaterowie zostali zesłani w związku z - prawdziwym, jak w przypadku Jana, lub hipotetycznym, jak w przypadku hrabiostwa - zaangażowaniem w powstanie listopadowe. Ponieważ represje popowstaniowe zaczęły spadać na Polaków już od roku 1831 (w grę może wchodzić też rok 1832), akcję Fantazego należałoby datować na okolice roku 1841.
Wnioskując, akcja dramatu Juliusza Słowackiego rozgrywa się około roku 1841, w majątku hrabiostwa Respektów na Podolu oraz w miejscach z nim sąsiadujących: domu hrabiny Idalii oraz na pobliskim cmentarzu.
geneza utworu
Za życia poety Fantazy nie został wydany drukiem. Z tego powodu datowanie rękopisu budziło kontrowersje i spory wśród historyków literatury. Początkowo utarło się przekonanie, że Słowacki napisał Fantazego w roku 1841, ostatecznie jednak ustalono, że powstał on na przełomie 1844 i 1845 roku. Wątpliwości nie budzi natomiast miejsce napisania utworu - bez wątpienia był to Paryż. W stolicy Francji Słowacki przebywał przecież, z krótkimi przerwami, od roku 1839 do śmierci (w 1849).
Początkowo uważano, że na powstanie utworu mogła mieć wpływ nieodwzajemniona miłość do Joanny Bobrowej; szczęśliwym rywalem poety okazał się Zygmunt Krasiński. Mógł on być pierwowzorem Fantazego, natomiast inspirację dla postaci Idalii stanowić miały dwie jego ukochane - Joanna Bobrowa oraz Delfina Potocka. Późniejsze badania, przesuwające rok napisania Fantazego, pozwalają na powiązanie idei utworu także z filozofią genezyjską oraz ideami towianizmu, których Słowacki był zwolennikiem w pierwszej połowie lat czterdziestych. Fantazy jawić się więc zaczyna tym samym już nie tylko jako tragikomedia, ale dramat mistyczny.
problematyka
Fantazy to utwór wielowymiarowy, podejmujący różnorakie kwestie i problemy.
• kwestia społeczna, wiążąca się z funkcjonowaniem arystokracji oraz wyższych sfer szlacheckich jako warstwy społecznej (wątek hrabiego Respekta, jego żony i córek); czytany w ten sposób Fantazy jest tragikomedią z silnymi elementami realistycznymi;
• kwestia ideowa, związana z postawami światopoglądowymi przyjmowanymi przez przedstawicieli szlachty (Fantazy, Idalia); odczytanie dramatu Juliusza Słowackiego pod tym kątem sprawi, że będziemy mieć do czynienia z moralitetem, dziełem mistycznym, a dokładniej z historią moralnego upadku i odrodzenia człowieka. Odnajdziemy na tej płaszczyźnie ewidentne nawiązania do filozofii genezyjskiej - doktryny historiozoficznej, którą Słowacki formułował w pierwszej połowie lat czterdziestych (szczególnie w wątku odrodzenia człowieka poprzez pokorę i ofiarę);
• kwestia programowa (historyczna), wiążąca się z próbami określenia nowych pozytywnych typów bohaterów literackich - Major, Jan; co pozwoli określić polityczną perspektywę Fantazego. Niezwykle ważnym kontekstem historycznym jawi się tu powstanie listopadowe i represje, jakie na Polaków spadły po roku 1831.
biografia autora
Juliusz Słowacki urodził się 4 września 1809 r. w Krzemieńcu na Wołyniu. Był jedynym dzieckiem Euzebiusza Słowackiego i Salomei z Januszewskich. Jego ojciec w roku 1811 został profesorem literatury polskiej w Uniwersytecie Wileńskim. Wtedy to państwo Słowaccy przeprowadzili się do Wilna, wchodząc w sfery intelektualnych oraz literackich elit miasta. Profesor Euzebiusz Słowacki zachorował jednak na gruźlicę, w roku 1814 zmarł. Owdowiała Salomea wraz z dzieckiem wróciła do Krzemieńca.
W roku 1817 ojczymem Juliusza został August Bécu, również profesor Uniwersytetu Wileńskiego. Salomea wraz z synem przeniosła się do Wilna, do domu męża i jego dwóch córek. Efektem obracania się Słowackich w kręgach intelektualnej i artystycznej elity Litwy była częsta obecność w domu młodego Juliusza licznych profesorów uniwersyteckich, znanych pisarzy, przyszłych sławnych poetów.
W roku 1819 Juliusz rozpoczął naukę w gimnazjum przy Imperatorskim Uniwersytecie Wileńskim. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Ludwikiem Spitznaglem, romantycznym poetą, orientalistą. Późniejsza samobójcza śmierć przyjaciela (w roku 1827) silnie wstrząsnęła młodym Słowackim.
Tymczasem na Litwie rozpoczął się okres prześladowań młodych Polaków. Represje roku 1823, związane ze śledztwem przeciwko młodzieży wileńskiej szczęśliwie ominęły będącego wtedy piątej klasie gimnazjum Słowackiego. Prawdopodobnie była to zasługa ojczyma, który wykorzystał swoją znajomość z Nowosilcowem, by ochronić Juliusza.
Tymczasem młody poeta rozpoczął kolejny etap nauki: w latach 1825-1828 studiował prawo na Wydziale Nauk Moralnych i Politycznych Uniwersytetu Wileńskiego. Okres studiów to czas powstawania pierwszych liryków Słowackiego, to również czas rozwoju twórczego i osobowości poety, piszącego wtedy głównie powieści poetyckie.
W momencie wybuchu powstania listopadowego w 1830 r. Słowacki przebywał w Warszawie, gdzie podjął pracę jako aplikant. Wtedy właśnie powstały wiersze patriotyczne, wyraźnie nawiązujące w swej wymowie do liryki tyrtejskiej. Mimo to nie wziął czynnego udziału w powstaniu. Z niewyjaśnionych do końca do dziś powodów opuścił stolicę 8 marca 1831 roku, a więc wkrótce po wybuchu starć z Rosjanami. Najpierw przybył do Drezna, gdzie od wysłańca rządu narodowego otrzymał jakieś ważne pismo dla marszałka francuskiego. Z Drezna przewiózł tę korespondencję do Londynu, gdzie akurat bawił marszałek, wreszcie w 1832 roku przybył do Paryża.
W tym samym roku powstaniu upadło - w tej sytuacji poeta podjął decyzję o zatrzymaniu się w Paryżu na dłużej i o wydaniu drukiem na emigracji dwóch - od razu - debiutanckich zbiorów jego poezji. Ukazały się w roku 1832 pod tytułem Poezje (właśc. Poezyje). Słowacki spodziewał się wielkiego uznania, nastąpił jednak wielki zawód, na który złożyło się kilka czynników. Dwa z nich są powszechnie znane. Po pierwsze, rok 1832 przyniósł żyjącym w Paryżu polskim emigrantom znacznie ważniejsze wydarzenie literackie: wydanie III części Dziadów Adama Mickiewicza. Po drugie Mickiewicz wypowiedział się o debiucie Słowackiego w sposób niezbyt pochlebny. Istotą tę opinii był zarzut, że poezja Słowackiego jest pusta, pisana bez duszy. Taki zarzut mógł debiutanta zniszczyć, zwłaszcza, że w tym okresie najchętniej czytywano utwory, w których elementy metafizyczne były silnie zaakcentowane.
W tej sytuacji Słowacki podjął decyzję o wyjeździe z Paryża. Powodem (a właściwie pretekstem) miała być obraza, jakiej wobec młodego poety dopuścił się Mickiewicz we wspomnianej już III części Dziadów, czyli sportretowanie pod postacią pozbawionego sumienia i skrupułów Doktora Augusta Bécu.
Po opuszczeniu Paryża Słowacki na początku roku 1833 przybył do Szwajcarii, do Genewy, w której napisze dwa bardzo ważne dzieła: Kordiana (powstały w 1833, wydany rok później) i Balladynę (powstała w 1834, wydana dopiero w 1839). W 1833 roku ukazał się trzeci tom Poezji, zawierający wiersze patriotyczne, powstałe w czasie powstania listopadowego. Decyzją wydania tych utworów poeta zamknął sobie drogę powrotu do ojczyzny i wybrał status emigranta.
Kolejny rok, 1834, przyniósł Słowackiemu między innymi podróż (z mieszkającą w Genewie polską rodziną państwa Wodzińskich, w których salonie bywał) po Szwajcarii. Był to czas, kiedy powstawał Kordian, a Juliusz kochał się w córce Wodzińskich, Marii. Oczarowała ona poetę swą osobowością, urodą, grą na fortepianie. Alpejskie wycieczki z Marią mocno zapadły w pamięć młodemu poecie, czego wyraz dał w poemacie miłosnym W Szwajcarii.
W 1836 roku Słowacki wyjechał do Włoch. W Rzymie poznał i zaprzyjaźnił się z nieco młodszym od siebie Zygmuntem Krasińskim (urodzonym w 1812 roku), trzecim polskim wieszczem narodowym. Zwiedzał wtedy nie tylko Włochy, ale także kraje Wschodu - Grecję, Egipt, Palestynę. Ta podróż zaowocowała wieloma znaczącymi utworami, które ugruntowały sławę poety, takimi jak: Anhelli, Ojciec zadżumionych czy też Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu (w jej skład weszła pieśń VIII, czyli Grób Agamemnona). Po powrocie z podróży osiadł na krótko we Florencji.
Na przełomie lat 1838/1839 Słowacki powrócił do Paryża. Tym razem stolica Francji przyjęła Słowackiego cieplej, szczególnie, gdy w kolejnych latach zaczęły ukazywać się ważne jego utwory, jak Lilla Weneda, Mazepa, Ksiądz Marek, Sen srebrny Salomei. Istotnym epizodem w życiu Słowackiego stała się świąteczna kolacja, którą zorganizował 25 grudnia 1840 roku Eustachy Januszkiewicz. Pojawiło się na niej wielu gości z kręgów literackich i artystycznych polskiej emigracji. Przybył również Mickiewicz. Obaj poeci wygłosili wtedy długie improwizacje. W atmosferze niemal ekstatycznej doszło do pojednania obu mistrzów słowa. W tym czasie Słowacki kończy pracę nad Beniowskim, poematem dygresyjnym, który zostanie uznany za szczyt literackich i artystycznych osiągnięć poety.
12 lipca 1842 roku Słowacki został przedstawiony przybyłemu z Litwy Andrzejowi Towiańskiemu, słynnemu w kręgach emigracyjnych mistykowi, filozofowi, uzdrowicielowi. Przez prawie półtora roku (do listopada 1843) poeta należał do koła towiańczyków, które opuści, nie mogąc pogodzić się z niektórymi poglądami, głównie natury politycznej i ideowej. Jednak towianizm silnie wpłynie na kształtowanie się własnej doktryny filozoficznej i historiozoficznej Słowackiego, na filozofię genezyjską. Pod wpływem tych idei powstały między innymi poetycki traktat Genezis z Ducha oraz epos historyczny Król - Duch.
Jak wielu ludzi w tamtych czasach, Słowacki cierpiał na gruźlicę, która była wówczas chorobą nieuleczalną. Na kilka dni przed śmiercią napisał utwór niezwykły, stanowiący dramatyczne rozliczenie się z własnym życiem, twórczością, z rodakami: Testament mój.
Juliusz Słowacki umarł 3 kwietnia 1849 roku. Został pochowany na cmentarzu Montmartre w Paryżu, skąd w roku 1927 jego prochy sprowadzono do Polski i złożono w dniu 28 czerwca w wawelskiej krypcie w Krakowie. Spoczął tam obok Adama Mickiewicza.