Miłość i sposób mówienia o niej we fragmencie IV części Dziadów A. Mickiewicza

W epoce romantyzmu miłość miała ogromne znaczenie. Kierowano się wtedy uczuciami motywowanymi wielkimi namiętnościami, wierzono w ich przewagę nad umysłem.

W „Dziadach” Mickiewicz ukazał miłość nie tylko jako uczucie wieczne, sięgające nawet poza grób, ale także jako uczucie niespełnione, kiedy bohaterowie nie mogą być razem. Autor w doskonały sposób przedstawia nam dwa oblicza miłości – to cudowne, szczęśliwe uczucie, kiedy kochankowie ukazani są jako bratnie dusze, rozumieją się bez słów, i to drugie- gdy miłość przestaje być łatwa i prosta, gdy napotyka trudności, bariery, których bohaterowie często nie mogą pokonać. Miłość w IV części Dziadów to miłość trudna, taka, która doprowadza młodego, zdolnego, wyróżniającego się urokiem osobistym młodzieńca do samobójstwa. Ukazuje się on swojemu dawnemu nauczycielowi, jako widmo z gałązką jodły i sztyletem, którym kiedyś w rozpaczy przebił swe serce. Opowiada historię swego życia, swojej miłości. Z Marylą łączyło go silne uczucie, opierające się nie tylko na uwielbieniu jej urody i wdzięku, ale przede wszystkim na całkowitym zrozumieniu. Byli sobie równi, mieli podobne zainteresowania, byli w podobnym wieku, Gustaw wierzy, że byli pokrewnymi duszami, posuwa się nawet do stwierdzenia, że to Bóg im sobie przeznaczył. Wtedy zauważał tylko jej zalety, jej urok, powab, wdzięk , czułość i wrażliwość. Idealizował ją. Czar prysł, gdy Maryla wychodzi za innego, bogatszego mężczyznę łamiąc serce Gustawowi. Jej ślub jest początkiem obłędu mężczyzny. Nawet po śmierci przeżywa zdradę ukochanej. Zaczyna dostrzegać, że ukochana nie jest taka idealna jak sądził, czuje się oszukany i wściekły. Oskarża kobietę o oziębłość , obojętność, wyrachowanie i pazerność. On nie oddałby jej za żadne pieniądze, nie wymieniłby jej na żadną inną kobietę, choćby ładniejszą. Tymczasem Maryla okazała się materialistką. Gustawem targały wielkie emocje, wygrażał ukochanej, wrzeszczał, że to ona go zabiła, obrażał ją, w szale krzyczał nawet, że ją zabije. W końcu dochodzi do wniosku, że najlepszą karą dla niej będą wyrzuty sumienia z powodu jego śmierci. Chce nękać jej duszę, psuć jej radość życia, ścierać z twarzy każdy uśmiech. Jednak po chwili jego uczucia znów ulegają zmianie i jego złość topnieje na wspomnienie ukochanej. Te wahania nastroju, zmienność uczuć są spowodowane siłą jego miłości do Maryli i nigdy się nie kończą, co jest jego karą za grzech samobójstwa. Gorączka romantyczności doprowadza go do szaleństwa. Sam nie wie co czuje, wrzeszczy do dawnej kochanki, chociaż jej wcale przy nim nie ma. Samobójstwo Gustawa nie kończy jego męki. Jego widmo nadal przeżywa te same stany emocjonalne, od żalu, gniewu i buntu po czułość.

Mickiewicz w mistrzowski sposób ukazał nieszczęśliwą miłość dwójki bohaterów, którym nie dane było być razem. Podkreślił jej wielkość w monologu Gustawa, który porusza ogromem różnorodnych emocji. Monolog ten pełen wykrzyknień potęgujących rozpacz mężczyzny, sprawia, że każdy z nas odnajduje w sobie coś z romantyka.