Lekcja

Temat: Kongres Wiedeński.

Czas trwania: 1814 – 1815

Zwołany, by uporządkować Europę po czasach napoleońskich i zamieszkach. Nazywany „kongresem tańczącym” z powodu licznych rautów, bali.

Decydujące głosy należały do:

• Rosji Aleksandra I

• Austrii Franciszka I i kanclerza Klemensa Metternicha

• Prus Fryderyka Wilhelma III

• Anglii ministra spraw zagranicznych Roberta Castlereagh’a i księcia Wellingtona

• Francji - którą reprezentował minister spraw zagranicznych książę Charles Talleyrand - zaproszono ją w imię równowagi sił

Obowiązywały zasady: równowagi sił, restauracji (odnowienia starego porządku – granic i władców sprzed Napoleona), legitymizmu (powrót na trony prawowitych dynastii mających „prawo od Boga”). Zasady te nie stosują się we wszystkich wypadkach – w Szwecji panuje nowa dynastia napoleońska, w Polsce jest Księstwo Warszawskie, Niemcy rozwiązane, Włochy pomieszane.

Anglia zabiera strategiczne punkty w Europie. Wszystkie państwa uznały neutralność Szwajcarii (Związku Szwajcarskiego/Helweckiego). Powstało Zjednoczone Królestwo Niderlandów z połączenia Holandii i Belgii, ale jest to związek dwóch różnych naród, więc są niesnaski.

W imię równowagi sił ustalono nowe granice i władze:

• Prusy – departament bydgoski i ziemie poznańskie tworzą Wielkie Księstwo Poznańskie z autonomią, Gdańsk wcielono

• Austria – otrzymała Bochnię, okręg tarnopolski, zdobycze włoskie Napoleona- Wenecja i Lombardia wcielone

• Rosja – z pozostałych części Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie związane unią personalną z Rosją

• Rzeczpospolita Krakowska pod kontrolą trzech zaborców

• Francja – w granicach z 1790

• Włochy – Królestwo Neapolu (obojga Sycylii) należy do Burbonów, Państwo Kościelne z władzą świecką papieża, Królestwo Piemontu (Obojga Sardynii) pod dynastią sabaudzką, w środkowych Włoszech państewka Habsburgów, ale nie wcielone bezpośrednio do Austrii – niezadowolenie Włochów, którzy pragną zjednoczenia

• Niemcy – powinno wrócić Cesarstwo z państewkami, ale zamiast tego zlikwidowano Związek Reński i stworzono Związek Niemiecki pod przewodnictwem Austrii, Prusy otrzymały Westfalię, część Saksonii. Powołano dla Zawiązku parlament – Bundesrad. Wśród młodych Niemców dążenia zjednoczeniowe

We wrześniu 1815 powołano Święte Przymierze z Rosją, Austrią i Prusami. Z czasem dołączyły do niego prawie wszystkie państwa Europy (oprócz Wielkiej Brytanii – mają spokój na wyspach, nie chcą się angażować ani wiązać sobie rąk; Turcja traci znaczenie; papież nie może przystąpić do przymierza z heretykami). Przymierze miało gwarantować ochronę i wspólne działanie przeciw wywrotom i zamieszkom. Święte, bo władcy strzegą porządku jak bracia w imię Ewangelii.

Sytuacja po Kongresie

Rewolucja francuska i czasy napoleońskie spowodowały wykształcenie się nowych ideologii:

• liberalizmu – wolność jednostki, przemiany w duchu rewolucyjnym, słynni liberałowie B. Constant, J. S. Mill

• konserwatyzmu – w opozycji do liberalizmu zakłada zmiany w społeczeństwie, ale powolne nie rewolucyjne, główne wartości to kraj, religia, rodzina, E. Burke

Wzrasta popularność ruchów politycznych. Liberalni karbonariusze chcą walczyć z absolutyzmem, popularni we Włoszech i Francji; do 1830 wyłapani. Obok nich grupa Młode Włochy z G. Mazzinim – tworzą ją ludzie z wyższych warstw, chcą zjednoczyć Włochy w republikę. W innych krajach też powstają grupy Młodych.

Sytuacja w Ameryce Południowej

Od czasów odkryć istnieją tu kolonie hiszpańskie i portugalskie. Od czasów napoleońskich Hiszpanie nie są w stanie kontrolować swoich kolonii. Pojawiają się wystąpienia antykolonialne. W XIX wieku niepodległość zyskały: Wenezuela, Kolumbia, Ekwador, Peru, Chile, Boliwia, Urugwaj, Argentyna. W Brazylii władzę sprawuje cesarski syn.

Simon Bolivar

Uaktywnia się polityka USA – odkupują Luizjanę i Florydę. W1823 prezydent Monroe ogłasza doktrynę Monroe’a (izolacjonizmu) – Stany Zjednoczone nie mieszają się do spraw Europy, ale w zamian Europa nie miesza się do OBU Ameryk.

Lekcja

Temat: Europa w latach 1815 – 1830.

W wielu krajach rządy reakcji i niszczenie idei rewolucyjnych, wyłapywanie przeciwników.

Najwcześniej wystąpienia przeciw takiej władzy we Włoszech, wystąpienia karbonariuszy, później Młodych Włoch. W różnych częściach kraju wystąpienia mające charakter niepodległościowy, rewolucyjny i zjednoczeniowy.

Hiszpania

W 1820 rewolucja obala monarchię w Hiszpanii. Na rozkaz Św. Przymierza Francja przywraca siłą Burbonów na tron.

Rosja

W Rosji wybucha powstanie dekabrystów, wywołane sprzeciwem wobec rządów samodzierżawia i władzy absolutnej (despotycznej) carów. Przyłączono też wówczas Królestwo Polskie i Finlandię. Związki polityczne występują do cara z petycją o ustanowienie monarchii konstytucyjnej. W tym samym czasie tajemniczo odchodzi Aleksander I (są wątpliwości co do jego śmierci), a na tron wstępuje jego młodszy brat Mikołaj I. Wykorzystując zmianę na tronie w 1825 zorganizowano powstanie (zaczęło się w grudniu, stąd dekabryści). Zostaje jednak stłumione przez wojsko.

Francja

Ludwik XVIII restaurowany na tron przez Kongres Wiedeński dąży do absolutyzmu łamiąc konstytucję, po jego śmierci w 1830 na tron wstępuje jego brat Karol X o tych samych dążeniach. Parlament krytykuje działania króla, więc Karol go rozwiązuje. Wybuchają zamieszki, król musi uciekać, a parlament na tron powołuje Ludwika Filipa Orleańskiego I o liberalnych poglądach. Wydarzenia te nazwano rewolucją lipcową lub 3 dniami chwały. Obniżono cenzus majątkowy do parlamentu, więc może w nim zasiadać więcej ludzi. Wydarzenia we Francji inspirują do walk inne narody.

Królestwo Zjednoczonych Niderlandów

W 1830 Belgowie występują przeciw Holendrom. Rewolucja powodzi się i Belgowie mają swoje państwo.

Grecja

Grecja od średniowiecza znajduje się pod władzą Turków Osmańskich – Złotej Porty. Grecy są lepiej wykształceni, są urzędnikami, ale nie mają praw. Turcja chyli się ku upadkowi, widząc to Grecy w 1821 – 1829 organizują powstanie. Zażarte walki o twierdzę Missolungi pod dowództwem księcia Ypsilanti. Do Grecji ściąga wielu ochotników z różnych krajów, wspomagając wojnę o niepodległość Grecji. W 1827 ma miejsce bitwa morska pod Navarino – flota brytyjska przeciw egipskiej, na służbie Turcji. Francja i Anglia popierają powstanie, by zyskać wpływy w Afryce, Rosja chce zagarnąć tereny tureckie, kieruje się też ideą panslawizmu. W 1829 zawarty zostaje pokój w Adrianopolu (potwierdzony w Londynie) – Grecy zyskują państwo, ale małe i nie jest republiką, tak jak chcieli, tylko narzucono im władcę. Turcy krwawo się mszczą.

Niemcy

Widoczne dążenia zjednoczeniowe. W 1817 zorganizowano zjazd zwolenników reform w Wartburgu. Przy okazji obchodów rocznicy bitwy pod Lipskiem oraz 300-lecia reformacji, dla uczczenia których zwołano zjazd młodzieży na zamku w Wartburgu (w którym ukrywał się M. Luter), którzy na znak potępienia reakcji i konserwatyzmu spalili jego symbole – pruski gorset ułański, austriacką pałkę kapralską, a także książki “niezgodne z duchem czasu”. Zaniepokojone władze rozwiązały związki studenckie.

Lekcja

Temat: Królestwo Polskie

Sytuacja w trzech zaborach:

• Wielkie Księstwo Poznańskie posiada autonomię w ramach Prus – polskie szkolnictwo, urzędy, ale jest to ograniczone. Namiestnikiem Polak Antoni Radziwiłł. Najwcześniej, bo już w 1807zaczęto uwłaszczać chłopów, skończono w 1850. Warunki uwłaszczenia trudne, ale tworzą się silne gospodarstwa chłopskie, dają dużą plony. W tym zaborze najwcześniej pojawia się idea pracy organicznej, szlachta - ziemiaństwo