1) Definicja gleby

(łac. glaeba i ziemia uprawna , rola) Naturalna zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej ukształtowana w wyniku integralnego oddziaływania klimatu, żywych organizmów na zwietrzelinę skalną (macierzysty materiał glebowy ) w warunkach określonego reliefu w ciągu pewnego podziału czasu, przy wydatnym wpływie bezpośrednim lub pośrednim gospodarczej działalności człowieka

- Ożywiony twór przyrody mający zdolność produkcji biomasy. w którym zachodzą procesy rozkładu i syntezy związków mineralnych i organicznych oraz ich przemieszczanie i akumulacja

-integralny wielofunkcyjny składnik wszystkich ekosystemów lądowych i niektórych płytkowodnych.

-podstawowy element gospodarstwa wiejskiego

2) Funkcje gleby w środowisku

1. Ekologiczne

-produkcja biomasy stanowiącej podstawę pożywienia dla zwierząt i człowieka oraz źródło energii i surowców odnawialnych.

-procesy filtracji

-utrzymanie naturalnego środowiska biologicznego.

2. związane z działalnością człowieka

-fizyczne środowisko życia (budownictwo, tereny rekreacyjne, przemysłowe, trasy)

-źródło surowców : woda, surowce budowlane ceramiczne itp

- miejsce zachowania przedmiotów spuścizny kulturowej człowieka i historii ziemi

3. Procesy transformacji i oczyszczania (reakcje chemiczne, fizyczne, biologiczne) filtracja, zatrzymywanie, oczyszczanie.

4. Funkcje hydrolityczne (filtracja, magazynowanie, transport wody)

5. pochłanianie i wydzielanie gazów cieplarnianych ( sekwestracja węgla w formie organicznej)

6. siedlisko przyrodnicze (fauna, flora glebowa przyczynia sie do bioróżnorodności)

7. Zasoby genetyczne (zasoby DNA organizmów glebowych)

8. źródło surowców mineralnych (kamienie, żwir, wapień, ił, rudy żelaza)

9. przechowywanie artefaktów obiektów archeologicznych.

3) Gleba jako układ trójfazowy

• Faza stała- składniki mineralne, organiczne , związki mineralno- organiczne podstawowy składnik układu trójfazowego gleby stanowi faza stała, którą tworzą cząstki mineralne i organiczne. Cząstki mineralne to podstawowe tworzywo budujące gleby, są to → minerały i → skały w różnym stopniu rozdrobnienia, stanowiące różne → frakcje glebowe i → grupy granulometryczne przedstawiane syntetycznie jako → części szkieletowe i → części ziemiste gleby. Organiczne cząstki fazy stałej gleby to → materia organiczna, → próchnica, → próchnica leśna, podstawowe jej składniki, stanowiące bardzo ważne funkcje w kształtowaniu właściwości gleb i warunków życia roślin. Do fazy stałej zalicza się także główny budulec gleb organicznych → torf i → mursz

• Faza płynna stanowi ją słaby roztwór wodnych związków mineralnych tleny i dwutlenku wegla

• Faza gazowa- faza gazowa gleby, trzeci komponent trójfazowego jej układu, to powietrze wypełniające wolne przestrzenie w glebie, nie zajęte przez wodę. Powietrze glebowe jest niezbędne do prawidłowego zaopatrzenia w tlen korzeni roślin i zwierząt glebowych. Procesy oddychania mikroorganizmów glebowych i korzeni roślin składają się na aktywność respiracyjną gleby. Jest ona uzależniona od wilgotności, temperatury, dostępności składników, w tym materii organicznej, ilości i jakości roślin i ich aktywności życiowej związanej np. w lasach z typem siedliska. Skład chemiczny powietrza glebowego różni się od składu powietrza atmosferycznego. O ile procentowy udział tlenu w powietrzu atmosferycznym i glebowym jest zbliżony, to zawartość dwutlenku węgla w powietrzu glebowym jest kilkakrotnie większa niż w powietrzu atmosferycznym. Wynika to z intensywności procesów życiowych drobnoustrojów i zwolnionego tempa mieszania się powietrza z tych dwóch ośrodków. W powietrzu glebowym stwierdzono niewielkie ilości zredukowanych form połączeń gazowych, jak etylen, N₂O. Człowiek stosuje od dawna różne zabiegi agrotechniczne i melioracyjne dla poprawy natlenienia gleby.

4) Wpływ organizmów glebowych na urodzajność gleby

Organizmy żywe nie są zazwyczaj zaliczane do materii organicznej, chociaż w warstwach ornych stanowią niekiedy 10-15% masy martwej i żywej masy organicznej gleby. Mikroorganizmy glebowe (edafon) wraz z innymi organizmami, szczególnie z roślinami wyższymi należą do pięciu czynników tworzących glebę (klimat, ukształtowanie terenu, skała macierzysta, czas). Wśród mikroorganizmów glebowych najważniejsze są bakterie i grzyby, gdyż są one związane z przepływem energii i obiegiem podstawowych pierwiastków w ekosystemach lądowych. Organizmy glebowe można sklasyfikować pod względem wielkości na mikroorganizmy, mezofaunę oraz makrofaunę

Edafon stanowią: •wirusy (Virales) •bakterie (Schizomycetes) •promieniowce (Actinomycetes) •grzyby (Mikromycetes) •śluzowce (Myxomycetes) •pierwotniaki (Protozoa) •glony (Algae) •nicienie (Nematoda) •wazonkowce (Enchytraeidae) •dżdżownicowce (Lumbricidae) •stawonogi (Arthropoda) •makrofauna (krety, nornice, susły, świstaki, piżmaki, myszy)

Mikroorganizmy są związane głównie z fazą stałą gleby, a ich liczba zależny od rodzaju gleby. Bakterie występują na powierzchni granul elementarnych, w bezpostaciowej substancji humusowej oraz w kompleksach organiczno – mineralnych. Najistotniejsze dla mikroorganizmów są koloidy glebowe, gdyż charakteryzują się dużą powierzchnią sorpcyjną i gromadzą na swej powierzchni związki mineralne i substancje organiczne, stanowiące pokarm dla mikroorganizmów.

Mikroorganizmy są jednym z najistotniejszych czynników decydujących o żyzności i produktywności biologicznej gleb. Warunkują również obieg materii (cykliczne przechodzenie ze środowiska abiotycznego do organizmów żywych i znowu do środowiska abiotycznego itd.). We wszystkich procesach biochemicznych związanych z przemianą związków organicznych i mineralnych główną rolę odgrywają enzymy mikroorganizmów, które katalizują szereg reakcji: •mineralizacja •immobilizacja •utlenianie •redukcja •tworzenie osadów geologicznych •wytwarzanie substancji chelatujących •absorbowanie substancji nieorganicznych

Największe ich zagęszczenie jest w warstwie uprawnej oraz wokół korzeni roślin (w ryzosferze). W glebie zamieszkują głównie organizmy tlenowe, najwięcej ich występuje na głębokości 5-20 cm. Każda warstwa gleby ma swój własny zespół mikroorganizmów. W warstwie ornej na powierzchni 100 m2 znajduje się ok. 70 kg masy bakterii, 70 kg promieniowców i 10-15 kg masy grzybowej.

Wirusy Wywierają pośredni wpływ na funkcjonowanie gleby. Rola fagów w środowisku glebowym polega na ich zdolności niszczenia niektórych populacji bakterii i w związku z tym - prowadzenia ich selekcji, zarówno negatywnej, jak i pozytywnej. Największe znaczenie mają bakteriofagi atakujące np. bakterie brodawkowe z rodzaju Rhizobium, gdyż swoją działalnością lityczną w stosunku do tych mikroorganizmów doprowadzają do niekorzystnych zmian w populacjach mikroorganizmów i zaburzają procesy przez nie prowadzone (spadek plonów roślin motylkowych).

Bakterie Są najmniejszymi i najliczniejszymi organizmami w glebie. Pojedyncza komórka może mieć wielkość 0,5x1µm a w 1 gramie ziemi żyje od miliona do kilku miliardów bakterii. Bakterie w przeciwieństwie do roślin i zwierząt mogą żyć również w warunkach beztlenowych oraz w bardzo różnych temperaturach. Są odporne na wysuszenie i niekorzystną dla innych organizmów temperaturę. Bakterie beztlenowe rozkładają celulozę i ligniny do cukrów prostych, które są z kolei utleniane przez bakterie tlenowe. Szczególnie duże znaczenie dla żyzności gleby mają bakterie wiążące wolny azot, są to bakterie współżyjące z roślinami - Rhizobium oraz wolno żyjące w glebie - Azotobacter i Clostridium. Wzbogacają one glebę w azot czerpany z powietrza. Główną pozycję zajmują tu bakterie z rodzaju Rhizobium żyjące w symbiozie z roślinami motylkowymi (łubin, groch, fasola, koniczyna, lucerna). Stanowią podstawową masę mikroorganizmów glebowych. Bakterie wywołują różne procesy biochemiczne.

Promieniowce są organizmami szeroko rozpowszechnionymi w przyrodzie. Występują zarówno warstwach powierzchniowych jak i głębszych gleb obojętnych lub lekko zasadowych. Promieniowce biorą udział w rozkładzie materii organicznej gleby. Rozkładają aminokwasy, polisacharydy, tłuszcze, połączenia humusowe i węglowodory alifatyczne (rodzaj Streptomyces), błonnik, pentozany, ligninę, chitynę (rodzaje Micromonospora, Nocardia, Streptomyces). Niektóre gatunki współżyją z roślinami wyższymi, wiążąc azot atmosferyczny (Streptomyces alni). Promieniowce wytwarzają również antybiotyki (zwłaszcza gatunki z rodzaju Streptomycetes - np.streptomycynę, terramycynę), barwniki i witaminy, które również spełniają ważne funkcje w regulacji procesów przebiegających w określonych środowiskach glebowych. Produkują geosminę, odpowiedzialną za charakterystyczny zapach świeżo zaoranej gleby. Gleby naturalne (np. łąkowe) zawierają więcej promieniowców niż gleby uprawne.

Grzyby biorą udział w rozkładzie błonnika, pektyn, związków aromatycznych, ligniny, keratyny. Wytwarzają również duże ilości antybiotyków, substancji humusowych, witamin oraz mikotoksyn. Mają duże znaczenie w procesach glebotwórczych i w odżywianiu roślin (wytwarzanie substancji śluzowych, akumulacja wody, wytwarzanie kwasów organicznych, uwalnianie pierwiastków ze związków mineralnych). Wytwarzają również substancje czynne (gibereliny). Zazwyczaj rozwijają się silnie w glebach kwaśnych i wpływają istotnie na zmiany odczynu gleby. Grzyby mikoryzowe współdziałają z roślinami wyższymi zaopatrując je w niektóre składniki pokarmowe trudno dla nich dostępne (fosfor, woda), natomiast Do najpospolitszych grzybów glebowych należą rodzaje: Penicillium, Aspergillus, Trichoderma, Verticillium, Fusarium, Rhizopus, Mucor, Zygorhynchus, Chaetomium pobierają od nich węglowodany potrzebne do własnego rozwoju.

Pierwotniaki glebowe są organizmami jednokomórkowymi, wielkości 5-20 µm. Najczęściej występują w górnych warstwach gleby, tam gdzie jest najwięcej bakterii. Większość z nich żywi się bakteriami, glonami, grzybami oraz obumarłą materią organiczną. Najlepiej rozwijają się w temperaturze 18-20 0C. Bez dostępu tlenu giną. Wytwarzają cysty odporne na suszę. Heterotrofy mają znaczenie w zmianach liczebności bakterii, które stanowią ich główny pokarm. Odżywianie się pierwotniaków bakteriami przyczynia się do obiegu łatwo przyswajalnych substancji pokarmowych i korzystnie wpływa na aktywność biochemiczną gleby

Glony Są to głównie okrzemki i zielenice. Są organizmami zawierającymi barwniki pozwalające im przeprowadzać proces fotosyntezy. Asymilacja CO2 z atmosfery i synteza substancji organicznych wzbogaca gleby m. in. w węglowodany i białka, dostarcza tlenu korzeniom roślin i odkwasza glebę (pochłanianie dwutlenku węgla). Niektóre glony wiążą azot atmosferyczny (np. Nostoc calcicola). Wytwarzają również kwasy organiczne przyczyniając się do rozpuszczenia połączeń wapnia w glebie. Glony występują głównie na powierzchni gleby, na głębokości 2-3 cm, gdzie dochodzi światło. Można je spotkać również w głębszych warstwach, blisko fragmentów glikokrzemianów lub innych minerałów ilastych, stanowiących źródło krzemu. Najsilniejszy rozwój i największą różnorodność glonów obserwuje się w glebach obojętnych i słabo zasadowych.

Nicienie wpływają przede wszystkim na produkcję pierwotna w glebie (odżywiają się roślinami wyższymi, np. Heterodera schachtii), pierwotny rozkład (żywią się głównie mikroorganizmami) oraz na liczebność organizmów należących do wyższych rzędów (konsumpcja przez nicienie drapieżne pierwotniaków, wrotek, małych skąposzczetów i innych gatunków nicieni). Niektóre nicienie przyczyniają się również do rozkładu materii organicznej. Do nicieni glebowych zaliczamy także stadia wolnożyjące nicieni pasożytujących na zwierzętach

Wazonkowce Odgrywają dużą rolę w mieszaniu resztek roślinnych z częścią mineralną gleby. Dżdżownice o. Mają znaczny wpływ na kształtowanie fizycznej struktury środowiska glebowego, w którym się znajdują. Przeciskając się przez kolejne warstwy gleby poprawiają jej przewietrzalność i przepuszczalność, co jest korzystne zwłaszcza dla gleb ciężkich i zbitych. Dżdżownice odżywiając się martwą materią organiczną przyczyniają się do jej rozkładu i uwalniania składników mineralnych niezbędnych dla roślin

5) Rola próchnicy w utrzymaniu żyzności gleb.

- wpływa na właściwości fizyczne chemiczne i biologiczne w glebie

-stanowi źródło składników pokarmowych dla roślin

- ma zdolność magazynowania w glebie pierwiastków i ochrony przed ich wymywaniem

- wpływa na utrzymanie właściwego odczynu przeciwdziałając nadmiernemu zakwaszeniu

- magazynuje w glebie wodę zapobiegając suszy

-ma właściwości klejące powodując sklejanie cząsteczek gleby w agregaty i przeciwdziała ich odpadowi

- zwiększa zdolności buforowe gleby- reguluje i stabilizuje jej odczyn,

-związki próchniczne przeciwdziałają występowaniu chorób niektórych roślin uprawnych,

- nadaje glebie ciemniejszą barwę co umożliwia szybsze jej nagrzewanie co za tym idzie są cieplejsze i umożliwiają szybszą wegetację

-związki próchniczne chronią środowisko glebowe przed skutkami skażenia odpadami przemysłowymi oraz nadmiernej chemizacji rolnictwa ( tworzą połączenia między innymi z pestycydami, a zwłaszcza z herbicydami i dezaktywizują je oraz przyśpieszają ich rozkład dzięki mikroorganizmom),

-wiązki próchniczne wpływają na zdolności sorpcyjne i na zasobność gleby

( tj. 20-70% całkowitej zasobności),

8) Najważniejsze typy gleb użytkowane rolniczo w Polsce.

Gleby bielicowe - stanowią około 25% wszystkich ziem w Polsce. Podzielić można je na słabo, średnio i silnie zbielicowane. Gleba bielicowa ma kilkucentymetrową warstwę próchniczą, która przechodzi w poziom wymywania o zabarwieniu jasnoszarym. Zabarwienie to powstaje na skutek wymycia wodorotlenków żelaza, glinu, manganu i związków próchniczych do niżej leżącej warstwy wymywania. Gleby bielicowe wymagają intensywnego nawożenia i starannej uprawy. Bielicowaniu gleb, oprócz klimatu umiarkowanego, sprzyja środowisko lasów iglastych oraz podłoże utworów polodowcowych (piasków, żwirów). Charakterystyczną cechą gleb bielicowych jest występowanie w ich profilu poziomu bielicowania, który powstał wskutek wymycia związków glinu, żelaza, manganu w kwaśnym środowisku, jakie wytwarza rozkładająca się ściółka lasów iglastych. Po ich wymyciu na miejscu pozostaje jedynie nierozpuszczalna warstwa krzemionki o białej barwie. Związki metali gromadzą się w głębiej położonym poziomie wymywania, który od rdzawej barwy nazywany jest rudawcem lub orsztynem. 

 Gleby brunatne - to gleby umiarkowane wilgotnych lasów iglastych i mieszanych. Stanowią ok. 52% ziemi w Polsce. Powstały w wyniku procesu brunatnienia. Proces ten polega na wietrzeniu minerałów glebowych, głównie glinokrzemianów, zawierających w swym składzie żelazo. Żelazo uwolnione w czasie wietrzenia osadza się na powierzchni cząstek glebowych, dając brunatne zabarwienie. Gleby brunatne są średnio urodzajne. Gleby płowe są odmianą gleb brunatnych, z silniej wymytymi związkami ilastymi i żelazistymi. Proces brunatnienia odbywa się w klimacie umiarkowanym pod pokrywą lasów liściastych lub mieszanych na podłożu zawierającym węglan wapnia, a zatem żyźniejszym niż podłoże gleb bielicowych. Wyróżnia je charakterystyczny poziom brunatnienia, związany z dużą zawartością związków żelaza. Na gleby brunatne przypada około 20% powierzchni kraju. Rozwinęły się głównie na Pojezierzu Mazurskim, na Niz. Wielkopolskiej, na Wyżynie Małopolskiej na północ od Krakowa.

Czarnoziemy - (1%) Są to gleby o dużej warstwie próchniczej, powstały na terenach łąkowo - stepowych. Skałą macierzystą dla nich są lessy. Czarnoziemy występują głównie na wyżynie, w okolicach Sandomierza i Proszowic, są to najwyższej jakości gleby w Polsce. 

Czarne ziemie - (2%) Gleby zbliżone do czarnoziemu, powstałe na terenach zabagnionych. Ich ciemne zabarwienie spowodowane jest dużą zawartością próchnicy. Największe obszary znajdują się na Kujawach, w Wielkopolsce, okolicach Wrocławia, Szamotuł i Grójca

Gleby bagienne (hydrogeniczne) - (9%) Obejmują gleby torfowe i mułowo - torfowe. Powstają na terenach podmokłych. Odznaczają się nagromadzeniem substancji organicznych. Powstają w wyniku gromadzenia się szczątków roślinności bagiennej w warunkach beztlenowych, spowodowanych silnym nawilgoceniem gruntu. Warunkiem urodzajności tych gleb, zwłaszcza torfowych, jest właściwa melioracja, i intensywne nawożenie. 

Rędziny -(1%) Gleby powstałe ze zwietrzenia skał wapiennych i gipsowych. Mają dużą zawartość wapnia. Występują głównie na wyżynach (lubelskiej, krakowsko-częstochowskiej, śląskiej) 

9) Zasobność, żyzność, urodzajność, produkcyjność gleb.

zasobność gleby, 

zawartość w glebie przyswajalnych form poszczególnych składników pokarmowych (makro- i mikroelementów) w odniesieniu do określonych gatunków i odmian lub zespołów (zbiorowisk) roślin;

Zasobność gleby zależy od składu granulometrycznego, składu mineralogicznego, ilości i jakości materii organicznej, w tym związków próchniczych, odczynu gleby, potencjału oksydoredukcyjnego, właściwości sorpcyjnych wraz z składem jonowym kompleksu sorpcyjnego. Zaczyna się ona tworzyć wraz z powstawaniem gleby pod wpływem wietrzenia i gromadzenia i przekształceń materii organicznej.

Właściwość ta może być wynikiem naturalnych procesów glebotwórczych - zasobność naturalna. Może być ona też wytworzona przez człowieka w procesie uprawy i nawożenia - zasobność agrotechniczna (antropogeniczna, sztuczna). Wszystkie składniki występujące w glebie mają mniejszą lub większą dostępność dla roślin. Różne gatunki roślin, a nawet te same rośliny w różnych fazach rozwoju mają różną możliwość przyswojenia danych składników pokarmowych. Stąd rozróżnić można zasobność ogólną - całkowitą ilość składników, a także zasobność w składniki przyswajalne dla konkretnych gatunków/odmian/stadiów rozwoju roślin (z charakterystyczną dla siebie zdolnością przyswojenia mniej lub bardziej związanych składników).

Zasobność można ocenić orientacyjnie na podstawie składu mineralnego, typu, właściwości gleby itp. (głównie w glebach naturalnych), lecz jest to trudne i pracochłonne. Dużo lepsze jest stosowanie analizy chemicznej wyciągów z gleb (zdolność ekstrakcyjna różnych wyciągów jest porównywalna z różną zdolnością rozpuszczania i przyswajania składników pokarmowych przez korzenie roślin), którą wykonują m.in. Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze. Prawidłowe ocenienie zasobności zarówno w poziomie orno-próchnicznym jak i w głębszych poziomach gleby (co w praktyce jest często zaniedbywane) jest podstawą racjonalnego nawożenia.

żyzność gleby, 

zespół właściwości fiz., chem. i biol. gleby, który zapewnia rosnącym na niej roślinom właściwe warunki wegetacji, zwłaszcza składniki pokarmowe, wodę i powietrze glebowe;

o żyzności gleby decyduje zasobność gleby i jej właściwości sprzyjające transportowi składników pokarmowych między glebą a rośliną; naturalna żyzność gleby jest wynikiem procesu glebotwórczego i zależy od składu mech., czyli składu granulometrycznego gleby (zwłaszcza koloidów glebowych), jej właściwości chem. (zawartość dostępnych składników pokarmowych i próchnicy, odczyn glebowy), fiz. (stosunki wodno-powietrzne) i biol. (np. zawartość drobnoustrojów glebowych); nabytą żyzność gleby uzyskuje się przez nawożenie, uprawę, stosowanie płodozmianu i in. zabiegi agrotechn. oraz melioracyjne; żyzność gleby decyduje o roln. produkcyjności gleby; żyzność gleby jest ważnym elementem urodzajności gleby, niekiedy bywa z nią utożsamiana.

Żyzność naturalna gleby jest wynikiem właściwości skały macierzystej, procesu glebotwórczego i zależy od zawartości w glebie m.in.koloidów glebowych, związków mineralnych, próchnicy, drobnoustrojów (np. mikroorganizmy glebowe odnawiają żyzność gleby^[1]). Jest ona charakterystyczna dla naturalnych gleb, na które nie oddziałuje człowiek. Żyzność naturalna jest ściśle związana z typem, rodzajem i gatunkiem gleby, a także z krajobrazem i naturalnymi zbiorowiskami roślinnymi.

Żyzność agrotechniczna (sztuczna) jest wynikiem działalności człowieka, najczęściej zabiegów agrotechnicznych. Może być ona zwiększona poprzez odpowiednie nawożenie, wapnowanie, uprawę, stosowanie płodozmianu i meliorację. Negatywnie na żyzność może działać wylesianie, przesuszenie, niewłaściwa agrotechnika i płodozmiany.

Żyzność nabyta jest to żyzność wytworzona przez człowieka na utworach, które jej prawie nie posiadały. Dotyczy to głównie rekultywacji hałd i wyrobisk pogórniczych i innych miejsc, gdzie człowiek "pomaga" skałom i zwietrzelinom stać się glebą.

Nieraz opisuje się również na żyzność potencjalną - maksymalną możliwą u danej gleby, i rzeczywistą (efektywną) - aktualną żyzność danej gleby.

Urodzajność gleby – zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin i wydawania plonu. Jest to wypadkowa żyzności i zastosowanych przez rolnika zabiegów agrotechnicznych. Urodzajność jest cechą określającą wartość produkcyjną gleby.

Wyróżnia się:

• urodzajność potencjalną, zależną od siedliska, w jakim gleba występuje

• urodzajność aktualną, która może się zmieniać w czasie

Podstawową miarą urodzajności jest plon (urodzaj). Na glebach urodzajnych, przy sprzyjających warunkach atmosferycznych, można osiągać wysokie plony.

Produktywność gleby - jest wypadkową zdolności gleby (biotopu) do wytwarzania biomasy. Z przyrodniczego punktu widzenia miarą produktywności jest ilość suchej masy organicznej, wytworzonej w określonej jednostce czasu na odpowiednim areale gleby. Produktywność gleby należy ściśle wiązać z określonym zespołem, czy zbiorowiskiem roślinnym, odpowiednim płodozmianem itp.

Produktywność gleby kształtuje zespół właściwości fizycznych (np. miąższość gleby, uziarnienie), chemicznych i biologicznych pedosfery, które stwarzają odpowiednie dla określonych roślin warunki rozwoju systemu korzeniowego, oraz zaopatrzenia w przyswajalne składniki odżywcze i wodę. Produktywność dzielimy na naturalną i agrotechniczną. Produktywność gleby została określona dla celów praktyki rolniczej i wyrażona klasami bonitacyjnymi gruntów ornych: klasa I (najlepsza, najwyższa), klasa II, klasa III a, klasa III b, klasa IV a, klasa IV b, klasa V, klasa VI, klasa VIRz (najniższa, najgorsza, przeznaczona do zalesienia, nie nadająca się pod uprawę), oraz dla trwałych użytków zielonych (łąki i pastwiska): klasy I, II, III, IV, V, VI, VIz. Jest to skala, która w ujęciu praktycznym jest klasyfikacją szczegółowo limitującą plonowanie roślin uprawnych

10) Sposoby poprawy urodzajności gleb.

Urodzajność gleb ma charakter dynamiczny, uwarunkowany działaniem wszystkich czynników wpływających na rośliny.

– stosowanie nawozów organicznych (obornika) w ilości pow. 20t/ha wpływa na podniesienie zawartości próchnicy i azotu ogólnego w glebie

– wpływ nawożenia azotem mineralnym na zawartość azotu ogólnego w glebie widoczny jest dopiero przy dawkach przekraczających jego pobranie przez rośliny

– nawożenie fosforem (>70kg/ha/rok) i potasem (>8kg/ha/rok) powoduje wyraźny wzrost tych składników. Zawartość przyswajalnego K wzrasta również pod wpływem nawożenia nawozami organicznymi.

– Systematyczne stosowanie nawozów mineralnych typu NPK obniża zawartość magnezu przyswajalnego, stosowanie dużych dawek obornika zwiększa go

– Nawozy wapniowe odkwaszają glebę (zmiany odczynu wynoszą 0,2 – 1,0 pH) i mogą powodować wzrost zawartości przyswajalnych form fosforu i potasu.

11) Informacje zawarte na mapach glebowych

Mapy glebowo-rolnicze są mapami racjonalnego użytkowanie gruntów sporządzonymi w celu właściwego doboru roślin uprawnych do lokalnych warunków glebowych, stosowania właściwego nawożenia i doboru maszyn rolniczych. Ich treścią są kompleksy przydatności rolniczej gleb obejmujące różne typy i rodzaje gleb, charakteryzujące się podobnymi właściwościami użytkowymi. Przyporządkowania do poszczególnych kompleksów uwzględnia: typ, rodzaj, gatunek gleby; właściwości fizyczne i chemiczne gleby; warunki klimatyczne; stosunki wodne; położenie w rzeźbie terenu

- rodzaj użytku

-Rodzaje i gatunki gleb

-Głębokość zmiany utworów

-Typy i podtypy gleb na mapach glebowo-rolniczych

Podstawą ich opracowania są materiały zebrane podczas gleboznawczej klasyfikacji gruntów oraz terenowych prac prowadzonych przez redaktorów map. Przy ich tworzeniu wykorzystuje się informacje geologiczne, geomorfologiczne, hydrologiczne oraz inne mapy tematyczne

12) Kompleksy przydatności rolniczej gleb.

1 - kompleks pszenny bardzo dobry – kl. I i II; burak cukrowy, pszenica, koniczyna czerwona, lucerna siewna, rzepak ozimy, bobik, wyka jara; 3,8%

2 - kompleks pszenny dobry – kl. II, IIIa, i IIIb; burak cukrowy, pszenica, koniczyna czerwona, lucerna siewna, rzepak ozimy, bobik, wyka jara; 18,0%

3 - kompleks pszenny wadliwy – kl. IIIb, IVa i IVb; jęczmień, owies, kukurydza, słonecznik; 3,1%

4 - kompleks żytni bardzo dobry (pszenno-żytni) – kl. IIIb; uprawa tych samych gatunków co na pierwszych trzech kompleksach oraz pszenżyto, żyto, groch, łubin żółty i wąskolistny, burak i marchew pastewna; 17,1%

5 - kompleks żytni dobry – kl. IVa i IVb; rzepak ozimy, jęczmień, pszenżyto, ziemniak, żyto, gryka, łubin żółty, seradela, wyka ozima, lnianka i gorczyca; 15,6%

6 - kompleks żytni słaby – kl. IVb i V; żyto, owies, gryka, ziemniak, łubin żółty, seradela i wyka ozima; 18,1%

7 - kompleks żytni bardzo słaby (żytnio-łubinowy) – kl. VI; żyto, łubin żółty, seradela, ziemniak, wyka ozima; 11,5%

8 - kompleks zbożowo-pastewny mocny – kl. IIIb i IVa; kukurydza, słonecznik, mieszanki pastewne roślin jednorocznych i wieloletnich, owies; 3,9%

9 - kompleks zbożowo-pastewny słaby – kl. IVb i V; owies, żyto, ziemniak, marchew pastewna,łubin żółty i wąskolistny; 3,0%

10 - kompleks pszenny górski – kl. II, IIIa i IIIb; uprawa tych samych gatunków co na najlepszych kompleksach gleb nizinnych; 1,6%

11 - kompleks zbożowy górski – kl. IVa i IVb; pszenica, żyto, jęczmień jary, owies, ziemniak, koniczyna, brukiew, len włóknisty; 2,0%

12 - kompleks owsiano-ziemniaczany górski – gleby płytkie kamieniste; ziemniak, owies, mieszanki traw z koniczyną; 1,2%

13 - kompleks owsiano-pastewny górski – gleby płytkie, szkieletowe i kwaśne; owies i mieszanki traw z motylkowymi; 0,5%

14 - gleby orne przeznaczone pod użytki zielone