Postępowanie poza służbą (służba publiczna) 

Sędziowie.

Wymogi etyczno – zawodowe odnoszące się do postępowania sędziów poza służbą mają charakter perfekcjonistyczny, wpisując się w paradygmat zawodu zaufania publicznego. W pochodzącym z 1550 r. polskojęzycznym tłumaczeniu pierwszych Statutów Litewskich znajduje się następujący tekst sędziowskiej przysięgi: „Nie z przyjaźni, nie z waśni, nie za posuły i dary, ani się spodziewając na potym darów, sądzić będę”. Wskazuje on na centralną rolę wartości, jaką stanowi sędziowska niezawisłość, sytuując ja na tle do relacji, wykraczających poza samą rozprawę. Jak pisze Maria Teresa Romer, wieloletni prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, „nie podlega dyskusji, iż sędzia musi być niezawisły i bezstronny w orzekaniu. Nie tylko na sali sądowej, ale w każdej sytuacji życiowej powinien zachowywać się tak, aby jego bezstronność i niezawisłość nie budziły wątpliwości.(..) Brak godności, brak dystansu, niewłaściwy ubiór, niewłaściwy język nawet w zwykłych kontaktach towarzyskich - podważają godność sędziego. Nawet gdy tych, którzy zapominają, że są sędziami, jest niewielu, to te jednostkowe przypadki sprowadzają cień na całe środowisko. Na sali sądowej sędzia zostawia tylko togę.” Przepisy dotyczące etyki zawodowej sędziów, które odnieść należy także do postępowania poza służbą, zawiera ustawa „Prawo o ustroju sądów powszechnych” z 20.VI.1985 r. Zgodnie z art. 51 §1, pkt 2, sędzia powinien być osobą o nieskazitelnym charakterze. W rocie sędziowskiego Ślubowania (art. 56 §1) jest mowa o tym, iż sędzia ma wymierzać sprawiedliwość bezstronnie, według sumienia i zgodnie z przepisami prawa, zaś w postępowaniu kierować się zasadami godności i uczciwości. 19.II.2003 r. Krajowa Rada Sądownictwa przyjęła w drodze uchwały nr 16/2003 Zbiór Zasad Etyki Zawodowej Sędziów. Zgodnie z § 9. pkt 1. „Zbioru” „sędzia nie może ulegać jakimkolwiek wpływom naruszającym jego niezawisłość, bez względu na ich źródło lub przyczynę”. Z kolei w myśl § 2 „sędzia powinien zawsze kierować się zasadami uczciwości, godności, honoru, poczuciem obowiązku oraz przestrzegać dobrych obyczajów.” Nakazy te nie mogą się ograniczać do działań, podejmowanych przez sędziego na sali sadowej. Szczegółowe uregulowania w tym zakresie zawiera rozdział 3 Zbioru „Zasady postępowania sędziego poza służbą”. Zgodnie z § 16 sędzia nie może żadnym swoim zachowaniem stwarzać nawet pozorów nierespektowania porządku prawnego. § 17. pkt 1. stanowi, że sędzia powinien unikać kontaktów osobistych i jakichkolwiek związków ekonomicznych z innymi podmiotami, jeśli mogłyby one wzbudzać wątpliwości co do bezstronnego wykonywania obowiązków, bądź podważać prestiż i zaufanie do urzędu sędziowskiego. Zgodnie z §17. pkt 2. sędzia powinien dołożyć należytej staranności, żeby takie zachowanie nie było udziałem jego najbliższych. § 18. pkt 1. określa, że sędzia powinien wykazywać nie budzącą wątpliwości rzetelność w swoich sprawach finansowych oraz skrupulatność w wypełnianiu wynikających stąd obowiązków. Następnie, § 18. pkt 2. stanowi, że sędzia nie powinien podejmować działań finansowych, które mogą być odebrane jako wykorzystanie własnej pozycji sędziego. Zgodnie z § 19 sędziemu nie wolno przyjmować jakichkolwiek korzyści mogących wywołać odczucie, że stanowią próbę wpływu na jego osobę. Sędzia powinien dbać również o to, aby członkowie jego najbliższej rodziny nie przyjmowali takich korzyści. Następnie § 20 wskazuje, że sędzia, korzystając z ofert kierowanych wyłącznie do sędziów, powinien rozważyć, czy nie są one próbą wywarcia wpływu na jego osobę lub środowisko zawodowe, w którym on pracuje. Ponadto, jak stanowi § 21, sędzia nie może świadczyć usług prawniczych. Oprócz tego, zgodnie z brzmieniem § 22, sędzia nie może należeć do jakiejkolwiek organizacji działającej poza obowiązującym porządkiem prawnym lub w jakiejkolwiek formie ją wspierać.

Uregulowania dotyczące postępowania sędziego poza pracą pojawiły się także na płaszczyźnie europejskiej. Rada Europy przyjęła na posiedzeniu w dniach 8-10.07.1998 r. „Europejską Kartą Statutu Sędziów z Memorandum Wyjaśniającym” (European Charter on the Statute for Judges and Explanatory Memorandum, (DAJ/DOC(98)23). Zasady w niej zawarte mają z założenia służyć zagwa­rantowaniu kompetencji, niezawisłości i bezstronności sędziów, przy uwzględnieniu szerszego kontekstu pozazawodowego. Według postanowień art. 4 Karty (Career Developement), prócz swoich zawodo­wych obowiązków, sędziowie mogą podejmować taką działalność, która korespon­duje z ich obywatelskimi prawami, lecz równocześnie nie koliduje z zaufaniem społecznym, jakim powinien być darzony sędzia, z jego niezawisłością i bezstronnością. Powyższa działalność ta nie może też wpływać negatywnie na terminowe i właściwe wywiązywanie się przez sędziego z jego obowiązków. Uzyskiwanie z tego tytułu honorarium powinno za­leżeć od uzyskania uprzedniej zgody właściwego organu. Wolne od zgody są tylko dochody uzyskiwane z działalności artystycznej, dydaktycznej i publicystycznej. (4.2. Judges freely carry out activities outside their judicial mandate including those which are the embodiment of their rights as citizens. This freedom may not be limited except in so far as such outside activities are incompatible with confidence in, or the impartiality or the independence of a judge, or his or her required availability to deal attentively and within a reasonable period with the matters put before him or her. The exercise of an outside activity, other than literary or artistic, giving rise to remuneration, must be the object of a prior authorization on conditions laid down by the statute. 4.3. Judges must refrain from any behaviour, action or expression of a kind effectively to affect confidence in their impartiality and their independence.) Jak pisze M. T. Romer, w świetle postanowień Karty stopień „społecznej izolacji” sędziego pozostaje w sumie sprawą otwartą.

W krajach kultury common law zasadniczo, by nie być podejrzanym o stronniczość lub uległość wobec niemerytorycznych oczekiwań, sędzia musi po­zostać postacią stosunkowo izolowaną, tak na sali sądowej, jak w życiu prywatnym. Przykładowo, w Anglii i Walii sędziów wiąże tradycyjnie etyczno-zawodowy zakaz wstępu do pubów. Sędzia nie może mieć także żadnych dodatkowych zarobków i powinien zerwać kontakty z wszystkimi partiami politycznymi. Ponadto nie może wy­stępować jako rzecznik działalności religijnej, edukacyjnej, publicznej, filantropij­nej czy klubowej. Jest ogólnie ważne, by styl pracy sędziego budził szacunek, a decyzje „brzmiały przekonująco”. W Anglii i Walii obowiązuje Guide to Judicial Conduct, przyjęty przez Judges' Council w 2004 r. (obecnie w wersji z marca 2008 r.) Punkt 4 (Integrity) poświęcony jest spójności etyczno-zawodowej sędziego, zarówno w jego pozazawodowej aktywności (4.1.), jak i na sali sądowej (4.2.). Punkt 4.1 stanowi: „Co do zasady, sędziowie są upoważnieni do wykonywania praw i wolności, przysługujących wszystkim obywatelom. Podczas, gdy mianowanie na urząd sędziowski wiąże się z ograniczeniami w sferze prywatnej i publicznej sędziowskiego postępowania, interes publiczny, na ile pozwala na to urząd, przemawia za uczestniczeniem przez sędziów w życiu i relacjach społeczności. Co więcej, koniecznym jest osiąganie równowagi pomiędzy wymogami urzędu sędziowskiego i uzasadnionymi oczekiwaniami co do sędziowskiego życia osobistego i rodzinnego. Sędziowie muszą zaakceptować, że natura ich urzędu wystawia ich na znaczącą ocenę i nakłada ograniczenia na ich zachowanie, których inni ludzie mogą nie doświadczać. Ponadto, muszą unikać sytuacji, które mogłyby ich narazić na zarzut hipokryzji z powodu rzeczy robionych w życiu prywatnym. Zachowanie, które mogłoby być uznane ledwie za niezręczne w przypadku kogoś, kto nie jest sędzią, może być uznane za niedopuszczalne, jeżeli angażuje sędziego, którego zachwianie ze względu na urząd musi być poddawane osądowi innych.” The Supreme Court of the United Kingdom przyjął w 2009 r. Guide to Judicial Conduct na własny użytek. W Australii obowiązuje przyjęty w 2002 r. przez The Council of Chief Justices of Australia rozbudowany Guide to Judicial Conduct. W dokumencie tym pozazawodową, relewantną etycznie problematykę podzielono na trzy kategorie: Activities outside the Court (rdz. 5), Non-judicial activities and conduct (rdz. 6), oraz Post-judicial activites. (rdz. 7.) Typologia ta nawiązuje do stosowanej w USA (patrz poniżej). W USA podkreśla się dyskusyjne, polityczne uwarunkowanie w jakim funkcjonuje SCOTUS, w następstwie nominowania sędziów do Sądu Najwyższego przez Prezydenta. „.Powiązanie amerykańskiego Sądu Najwyższego z polityką było praktykowane od lat, budząc tylko okazjonalne protesty. Sędzia Brandeis był twórcą programu legislacyjnego Woodrowa Wilsona, sędzia Frankfurter niemal codziennie dyskutował bieżącą politykę z Rooseveltem, sędzia Fortas był nieformalnym doradcą Lyndona Johnsona podczas wojny w Wietnamie.” (J. Hołówka). Adresowane do sędziów spisane reguły amerykańskiej etyki prawniczej znajdują się m.in. w skierowanych do wszystkich członków American Bar Association (ABA) „Model Rules of Professional Conduct” z 1983 r. Największą rolę odgrywają jednak stanowe kodeksy etyki sędziowskiej, wzorowane na opracowanym przez ABA zbiorze Model Code of Juidical Conduct, którego najnowsza wersja została przyjęta 12 XII 2007 r. W dokumencie tym Canon 3 stanowi, iże sędzia powinien realizować swoje osobiste i pozasędziowskie aktywności (extrajudicial activities) tak, by zminimalizować ryzyko konfliktu z obowiązkami, wynikającymi z urzędu sędziowskiego. Canon 3 obejmuje 15 szczegółowych reguł z komentarzami, odnoszących do powyższego sformułowania (3.1 Extrajudicial Activities in General; 3.2 Appearances before Governmental Bodies and Consultation with Government Officials; 3.3 Testifying as Character Witness; 3.4 Appointments to Governmental Positions; 3.5 Use of Non-public Information; 3.6 Affiliation with Discriminatory Organizations; 3.7 Participation in Educational, Religious, Charitable, Fraternal, or Civic Organizations and Activities; 3.8 Appointments to Fiduciary Positions; 3.9 Service as Arbitrator or Mediator; 3.10 Practice of Law; 3.11 Financial, Business, or Remunerative Activities; 3.12 Compensation for Extrajudicial Activities; 3.13 Acceptance and Reporting of Gifts, Loans, Bequests, Benefits, or Other Things of Value; 3.14 Reimbursement of Expenses and Waivers of Fees or Charges; 3.15 Reporting Requirements). We wszystkich stanowych Codes of Judical Conduct pojawiają się następujące kwestie etyczno-zawodowe, które mogą się odnosić lub odnoszą się bezpośrednio do sfery pozazawodowej sędziego:

- disqualification (wyłączenie sędziego). W brytyjskim common law sędzia mógł zostać wyłączony tylko wtedy, gdy miał bezpośredni interes finansowy w rozstrzygnięciu sprawy. W XX w. w amerykańskiej etyce sędziowskiej doszło do rozszerzenia możliwych przyczyn wyłączenia także na każdy interes materialny o charakterze niepieniężnym. Ponadto wykluczenie sędziego (a także samowyłączenie) w niektórych stanach może się wiązać np. z jego uprzedzeniem do strony (rasowym, narodowościowym, etc), z możliwym interesem o charakterze osobistym, z podejrzeniem o bliskie relacje ze stroną etc.;

- apperance of impropriety (możliwość niestosownego postępowania); celem tych unormowań jest zapobieganie naruszeniom publicznego zaufania do sędziowskiej bezstronności i uczciwości; przykładem takiego postępowania jest np. członkostwo w organizacji dopuszczającej się dyskryminacji osób na tle rasowym, narodowościowym, etc;

- quasi-judicial acitvities (aktywność „parasędziowska”); przykładem takiej działalności może być wygłaszanie wykładów czy też przygotowywanie artykułów dotyczących wykonywania zawodu sędziego. Co do zasady, aktywność taka nie może kolidować z sędziowską godnością, bezstronnością i uczciwością; dlatego też np. sędzia może aktywnie działać w organizacjach mających na celu polepszenie prawa, ale nie może pełnić w nich funkcji związanych z zarządzaniem środkami finansowymi;

- extrajudical activities (aktywność „pozasędziowska”); co do zasady, sędzia powinien zmierzać do zminimalizowania wpływu takiej aktywności na swoje obowiązki zawodowe. Dlatego może angażować się w działalność charytatywną i obywatelską, lecz nie taką, która mogłaby naruszać wymóg sędziowskiej bezstronności.

W skali globalnej istotnym dokumentem z zakresu etyki sędziowskiej są The Bangalore Principles of Judicial Conduct (2002 r.) Dokument został opracowany pod auspicjami ONZ podczas spotkań the Judicial Group on Strengthening Judicial Integrity. W dokumencie zdefiniowane i omówione są następujące wartości z zakresu etyki sędziowskiej: independence, impartiality, integrity, propriety, equality, oraz competence and diligence. Szesnastopunktowe rozwinięcie zasady Propriety (Przyzwoitość) odnosi się do społecznego oddziaływania zawodu sędziego i związanych z nim daleko idących ograniczeń o charakterze osobistym. W opinii M. T. Romer źródłem decyzji sędziego jest szczególnego typu doświadczenie, także pozazawodowe, na które składają się dwa rodzaje wiedzy: ta zdobyta w drodze studiów i ta o wiele ważniejsza, choć trudniej poddająca się pomiarowi, przez starożytnych zwana phronesis, tj. wiedza, której integralnym elementem jest moralny charakter. Zdaniem M.T. Romer, „prócz wiedzy zawodowej, która wymaga nieustannego doskonalenia, sędzia musi lubić ludzi, aby móc ich postępowanie zrozumieć i właściwie ocenić ich czyny.” Autorka podkreśla znaczenie wykraczających poza sferę zawodową walorów osobistych człowieka, którego praca polega na ocenianiu zachowań innych ludzi. „Jakie moralne prawo karania za zachowania naganne, za agresję, za zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich, za korupcję może mieć sędzia, który od takich zachowań sam nie jest wolny? Jeżeli nie potrafi odróżnić we własnym życiu dobra od zła, to nie jest w stanie należycie pełnić swojej funkcji.”

Prokuratorzy

Zagadnienie pozazawodowego zakresu oddziaływania etyki prokuratorskiej należy wiązać ze szczególna, społeczną rola przedstawicieli tego zawodu zaufania publicznego. Zgodnie z zaleceniem Komitetu Ministrów Rady Europy prokurator jest instytucją publiczną, która w imieniu społeczeństwa i w interesie publicznym zapewnia stosowanie prawa w przypadkach, gdy łamanie prawa pociąga za sobą sankcje karne, uwzględniając zarówno prawa jednostki, jak i niezbędną skuteczność wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych (Recommendation (2000)19 of the Committee of Ministers to member states on the role of public prosecution in the criminal justice system z dn. 6. X. 2000r.) Z kolei Standards of professional responsibility and statement of the essential duties and rights of prosecutors, przyjęte przez International Association of Prosecutors (Międzynarodowe Stowarzyszenie Prokuratorów) w kwietniu 1999 r. w Amsterdamie określają następujące wymogi zawodowego postępowania: Prosecutors shall : at all times maintain the honour and dignity of their profession; always conduct themselves professionally, in accordance with the law and the rules and ethics of their profession; at all times exercise the highest standards of integrity and care; keep themselves well-informed and abreast of relevant legal developments; strive to be, and to be seen to be, consistent, independent and impartial; always protect an accused person's right to a fair trial, and in particular ensure that evidence favourable to the accused is disclosed in accordance with the law or the requirements of a fair trial; always serve and protect the public interest; respect, protect and uphold the universal concept of human dignity and human rights. Z perspektywy relewantnego społecznie postępowania poza służbą należy podkreślić, iż prokurator powinien „cały czas” dbać o honor i godność profesji; „cały czas” realizować najwyższy standard integralności i staranności; starać się być – i być postrzeganym jako osoba konsekwentna, niezależna i bezstronna; zawsze chronić interes publiczny; chronić uniwersalną ideę ludzkiej godności i praw człowieka. Z. Szcząska pisze, że etyka zawodowa prokuratora powinna opierać się takich wartościach, jak silny charakter, wewnętrzna uczciwość, dbanie o godność osobistą i urzędu, wysoki profesjonalizm oraz otwartość na problemy ludzkie. Cechy te nie dają się ograniczyć wyłącznie do zadań, wykonywanych w ramach obowiązków zawodowych i powinny być stale widoczne, z uwagi na społeczny wymiar pracy prokuratora, uwarunkowany jego zadaniami ustawowymi, a zwłaszcza strzeżeniem praworządności (art. 2 ustawy O prokuraturze z dn. 20 VI 1985 r.). Wspomniany wymóg ma charakter konstytutywny i powraca w rocie prokuratorskiego ślubowania. Ustawa O prokuraturze, określająca obowiązki zawodowe prokuratora zawiera szereg dalszych unormowań o charakterze etyczno – zawodowym, wykraczających poza wąsko rozumiane wykonywanie zawodu. Podkreśla się w niej wymóg nieskazitelnego charakteru, jako przesłanki predysponującej do pracy w zawodzie prokuratora (ustawa O prokuraturze art. 14 ust.1 pkt. 2). Zgodnie z art. 44 ust. 2 ustawy, prokurator ma strzec powagi sprawowanego urzędu i unikać wszystkiego, co mogłoby przynieść ujmę jego godności lub osłabiać zaufanie do jego bezstronności – „tak w służbie, jak poza służbą”. To sformułowanie wskazuje na szeroko określony wymóg etycznego postępowania i uwydatnia kwestię społecznego oddziaływania zawodu prokuratora. W ustawie O prokuraturze znajduje się szereg dalszych, istotnych pozazawodowo wymogów etyczno – zawodowych o charakterze perfekcjonistycznym: wymóg bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli (art. 7); wymóg apolityczności (art. 44 ust. 3); wymóg stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 44a); wymóg postępowania zgodnego z rotą ślubowania: „Ślubuję uroczyście na powierzonym mi stanowisku prokuratora służyć wiernie Rzeczypospolitej Polskiej, stać na straży prawa i strzec praworządności, obowiązki mojego urzędu wypełniać sumiennie, dochować tajemnicy prawnie chronionej, a w postępowaniu kierować się zasadami godności i uczciwości” (art. 45. ust. 4). Elementy społecznego wymiaru etyki prokuratorskiej są widoczne w „Zbiorze Zasad Etycznych Prokuratora”, stanowiącym załącznik do uchwały II Krajowego Zjazdu Członków Stowarzyszenia Prokuratorów RP z dn. 25. V.2002 r. W świetle Zasad ogólnych prokurator, działający niezależnie ale odpowiedzialnie, wyrażając obiektywnie i jasno swoją troskę o sprawiedliwość, jest strażnikiem interesów państwa, społeczeństwa i wymiaru sprawiedliwości. W Zborze znajduje się szereg wymogów perfekcjonistycznych, które, choć powiązane wprost z wykonywaniem zawodu prokuratora, przekraczają granice profesjonalnych obowiązków. Zgodnie z unormowaniami Zbioru, prokurator powinien wykonywać zawód rzetelnie, konsekwentnie i sprawnie, a równoczesne przestrzegać i chronić prawa człowieka. Następnie, winien unikać dyskryminacji zarówno podejrzanych, jak i ofiar przestępstw, ze względów politycznych, społecznych, religijnych, narodowościowych, rasowych, kulturowych, płciowych i wieku. Prokurator powinien wykonywać czynności zgodnie ze swoim sumieniem i honorem zawodowym, nie ulegać wpływom zewnętrznym, odrzucać jakiekolwiek interwencje, także polityczne, oraz prośby, nie ulegać wpływowi kampanii medialnych. Prokurator ma zachowywać poufność posiadanych materiałów, chyba że za ich ujawnieniem przemawiają wymagania wymiaru sprawiedliwości, wykonywanie obowiązków lub interes społeczny. Należy podnieść, że w świetle uregulowań zbioru każdy prokurator obowiązany jest współdziałać w strzeżeniu powagi i godności zawodu, bronić jego tożsamości i właściwego systemu przekonań. Godna podkreślenia jest norma etyczno-zawodowa, zgodnie z którą immunitet prokuratorski nie może usprawiedliwiać zachowania sprzecznego z prawem. W kontaktach z mediami prokurator powinien zachować rzeczowość i umiar (zbiór nie precyzuje, że chodzi wyłącznie o kontakty czysto zawodowe). Ponadto w zbiorze znajduje się m.in. wymóg pogłębiania kwalifikacji zawodowych, a także wymóg zachowania trzeźwości i niepodlegania działaniu jakichkolwiek środków odurzających „w czasie wykonywania pracy”. To ostatnie sformułowanie daje wyraz dyskusji o zakresie pozazawodowego oddziaływania etyki prokuratorskiej na etapie przygotowywania projektu Zbioru. Pierwszy, kazuistyczny projekt kodeksu etycznego, opatrzony preambułą, kładł nacisk na obowiązki moralne i powinności zawodowe. (został zaprezentowany w dn. 24-25. II. 2000 r. podczas Dorocznej Konferencji Stowarzyszenia Prokuratorów RP). W dalszym ciągu prac nad Zbiorem pojawiły się m.in. wnioski o niepowtarzanie w treści unormowań zawartych w ustawie O prokuraturze, oraz postulaty możliwie ogólnego sformułowania norm w Zbiorze. O zróżnicowaniu stanowisk w dyskusji świadczy fakt, iż wyrażano m.in. niechęć do regulowania zachowania prokuratora poza pracą. Jedna ze zgłoszonych propozycji sugerowała skodyfikowanie elementarnych norm przyzwoitości, takich jak „nie bierz łapówek, nie pij alkoholu w pracy, nie donoś”, itd. Z drugiej strony należy odnotować postulat, by Zbiór miał charakter kodeksu honorowego opartego na przekonaniu, że „posłannictwem prokuratora jest bycie Rycerzem Prawdy". Uwzględniając także krytyczne głosy, opracowano projekt zbioru zasad etycznych prokuratorów, który zaprezentowano na Dorocznej Konferencji Stowarzyszenia Prokuratorów RP w dn. 2-3 III 2001 r. W omówieniu ostatecznego projektu „Zbioru” zalazły się uwagi, uzasadniające uwzględnienie kwestii społecznej roli prokuratora: W opinii Zarządu Głównego Stowarzyszenia Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej w Zbiorze „(..) chodzi głównie o uświadomienie jasnych reguł, najwłaściwszych z punktu widzenia interesów społeczeństwa, w którego obronie działa prokurator. (..) kodeks etyczny poza zasadami mieszczącymi się w (..) aktach prawnych prezentuje normy moralne określające intencje i zachowania praktyczne. Podnosi próg wrażliwości zawodowej, wskazując na zachowania nieskodyfikowane. Zebranie w jednym dokumencie podstawowych wymagań etycznych ułatwia interpretację konkretnych sytuacji zdarzających się w praktyce, zapobiega konfliktom zawodowym, przekazuje realistyczne wskazówki postępowania, nie tylko prawnikom stawiającym pierwsze kroki w zawodzie prokuratora. Daje też odpowiedź na towarzyszący społeczeństwu kryzys wartości. A przecież prokurator pełni swoje funkcje, również kierując się wskazaniami własnego sumienia. Stawką jego działania jest dobro sprawiedliwości.” Z. Szcząska zwraca uwagę, że pogląd o potrzebie kodyfikacji etyki prokuratora nie jest powszechnie podzielany; przeciwnicy podobnego uregulowania uważają, że próba wprowadzenia kodeksu etyki prokuratora jest kolejnym przejawem iluzji, że wydanie przepisu (zbioru norm etyki zawodowej) może „załatwić sprawę”. R. Sarkowicz pisze, że prokurator (attorney) jest w systemie amerykańskim „adwokatem broniącym interesu państwa, społeczeństwa, społeczności lokalnych, czasami nawet pojedynczych osób”. Ponadto nadzoruje prace policji, kieruje dochodzeniem i decyduje o postawieniu w stan oskarżenia. W obowiązujących w latach 70 – tych the ABA Standards Relating to the Prosecution and Defence Function znajdujemy następujący zapis: „Although the prosecutor operates within the adversary system, it is fundamental that his obligation is to protect the innocent as well as to convict the guilty, to guard the rights of accused as well as enforce the rights of public.” Aktualne American Bar Association Standards Relating to the Administration of Criminal Justice stanowią natomiast, że „The prosecutor is both an administrator of justice, and advocate, and officer of the court.”

Bibliografia

European Charter on the Statute for Judges and Explanatory Memorandum, (DAJ/DOC(98)23), www.coe.int/document-library/, data wejścia 31. V. 2011 r.

Guide to Judicial Conduct (Anglia), http://www.judiciary.gov.uk/publications-and-reports/guidance/guide-to-judicial-conduct, data wejścia 31. V. 2011 r.

Guide to Judicial Conduct (Australia), http://www.aija.org.au/online/GuidetoJudicialConduct.pdf, data wejścia 31. V. 2011 r.

Hołówka J., Dylematy moralne w zawodach prawniczych, [w:] Etyka prawnika. Etyka nauczyciela zawodu prawniczego, Warszawa 2002

Model Code of Juidical Conduct http://www.americanbar.org/groups/professional_responsibility/publications/model_code_of_judicial_conduct.html, data wejścia 31. V. 2011

Recommendation (2000)19 of the Committee of Ministers to member states on the role of public prosecution in the criminal justice system, https://wcd.coe.int/wcd/ViewDoc.jsp?id=376859&Site=COE, data wejścia 31. V. 2011 r.

Romer M. T., Najda M. Etyka dla sędziów. Rozważania, Warszwa 2007

Sarkowicz R., Amerykańska etyka prawnicza, Kraków 2004

Standards of professional responsibility and statement of the essential duties and rights of prosecutors, http://www.iap-association.org/ressources/Standards_English.pdf, data wejścia 31. V. 2011r.

Szcząska Z., „Etyka prokuratora, [w:] Etyka prawnika. Etyka nauczyciela zawodu prawniczego, Warszawa 2002

The Bangalore Principles of Judicial Conduct, http://www.unodc.org/pdf/crime/corruption/judicial_group/Bangalore_principles.pdf, data wejścia 31. V. 2011 r.

Ustawa O prokuraturze z dn. 20 VI 1985 r., tekst jednolity: Dz.U. z 2008 r., Nr 7, poz. 39 z późn. zm.

Zbiór Zasad Etycznych Prokuratora, http://www.sprp.com.pl/etyka.php, data wejścia 31. V. 2011r.

Zbiór Zasad Etyki Zawodowej Sędziów, uchwała Krajowej Rady Sądownictwa nr 16/2003, http://www.krs.pl/main2.php?node=ethics, data wejścia 31. V. 2011 r.

2