Wymogi prawne

Z postanowień art. 57a ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r, o Państwowej Straży Pożarnej wynika że każdy

strażak może podejmować dodatkową pracę zarobkową poza służbą za zgodą przełożonego uprawnionego
do mianowania lub powołania. Wyrażenie zgody pracz właściwego przełożonego może nastąpić przy
spełnieniu wymogu, że dodatkowe zajęcie zarobkowe nie spowoduje wykorzystania autorytetu
urzędowego, informacji służbowych lub Środków publicznych do celów pozasłużbowych albo w sposób
sprzeczny z ich przeznaczeniem, co wynika z postanowień art. 7 ust, l ustawy z dnia 21 czerwca 1996 r. o
urzędzie ministra spraw wewnętrznych i administracji.

Strażacy pełniący służbę na stanowiskach kierowniczych ponadto nie mogą:
- być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego,
- być zatrudniani w spółkach prawa handlowego lub wykonywać tam innych zajęć, które mogłyby

wywoływać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność,

- być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad

nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych.

- być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą.
- posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10 proc. akcji lub udziałów przedstawiających

więcej niż 10 proc. kapitału zakładowego - w każdej z tych spółek.

- prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także

zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej
działalności (nie dotyczy to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i
zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego).

Naruszenie tych zakazów skutkuje odpowiedzialnością dyscyplinarną,
Zakazy, o których mowa oraz skutki ich nieprzestrzegania wynikają z postanowień art, 4 i art. 5 pkt l

ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby
pełniące funkcje publiczne.

Wykonywanie dodatkowego zajęcia zarobkowego bez zgody właściwego przełożonego stanowi

naruszenie prawa. Wypada zauważyć, że strażak ślubuje m.in, „...przestrzegać prawa, dyscypliny
służbowej..., a także honoru, godności i dobrego imienia służby oraz przestrzegać zasad etyki
zawodowej". Zatem w świetle postanowień art. 115 ust. l ustawy o PSP, za czyn sprzeczny ze złożonym
ślubowaniem strażak odpowiada dyscyplinarnie.

Z dotychczasowych obserwacji wynika, że szerszego wyjaśnienia wymaga przestrzeganie ustawy z dnia

21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje
publiczne.

Jednym z podstawowych standardów współczesnych państw demokratycznych jest reguła rozdzielenia

działalności publicznej od prywatnej. Również Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
(Dz. U, Nr 78, póz. 483) zawiera regulację tzw. zagadnień anty-korupcyjnych. Zawiera ona w tej materii
wiele rozwiązań szczegółowych, jak np.:

- zakaz łączenia mandatu posła lub senatora z innymi funkcjami publicznymi oraz zakaz prowadzenia

przez nich działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści lub nabywaniem majątku Skarbu Państwa lub
samorządu terytorialnego - sankcjonowany odpowiedzialnością przed Trybunałem Stanu.

- zakaz piastowania wszelkich funkcji publicznych przez prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej poza

sprawowanym urzędem,

- zakaz prowadzenia przez członków Rady Ministrów wszelkiej działalności sprzecznej z ich

obowiązkami publicznymi.

- zakaz prowadzenia działalności publicznej nie dającej się pogodzić ze sprawowaną funkcją w stosunku

do sędziów, prezesa NIK. rzecznika praw obywatelskich, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
oraz prezesa NBP.

- nakaz bezstronności w działaniach korpusu służby cywilnej. Celem ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o

ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (zastąpiła
ona wcześniejszą ustawę o tym samym tytule z 5 czerwca 1992 r.) jest ochrona prawidłowego
wykonywania zadań publicznych przez osoby zajmujące określone stanowiska, poprzez wyraźne oddzie-

Podejmowanie dodatkowego zajęcia zarobkowego poza służbą

- wymogi prawne, praktyka i wnioski

lenie tych zadań od prowadzonej przez nie działalności w innych sferach życia, głównie działalności
gospodarczej,

Komendant główny Państwowej Straży Pożarnej w swoim piśmie (BK-I-027/16/98 z dnia 18 marca 1998

r.) skierowanym do komendantów wojewódzkich PSP i dyrektorów biur (komórek równorzędnych} Ko-
mendy Głównej PSP ustalił, że podmiotowy zakres (art, l i 2) ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne dotyczy:

- komendanta głównego PSP i jego zastępców,
- w Komendzie Głównej PSP dyrektorów biur (i ich zastępców), dowódcy Centralnego Odwodu

Operacyjnego, dowódcy pułku Centralnego Odwodu Operacyjnego i jego zastępcy, doradców komendanta
głównego, głównego księgowego, głównych specjalistów oraz naczelników wydziałów,

- komendantów wojewódzkich PSP oraz ich zastępców,
- komendantów rejonowych PSP oraz ich zastępców.

Zgodnie z art. 10 wspomnianej ustawy, wyszczególnione osoby są zobowiązane do złożenia

oświadczenia o stanie majątkowym zgodnie ze wzorem formularza oświadczenia stanowiącego załącznik
nr 3 do rozporządzenia prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 31 grudnia 1397 r. w sprawie
ustalenia wzorów formularzy oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej i stanie majątkowym
(Dz.U. Nr 162. póz. 1106). Oświadczenie o stanie majątkowym składa się przed objęciem stanowiska, a
takie co roku (do dnia 31 marca), według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego oraz w dniu
opuszczenia stanowiska, co wynika Z art. 10 ust. 4 tejże ustawy.

Pozostali strażacy pełniący służbę w komendach Państwowej Straży Pożarnej, na podstawie art, 57b ust.

l ustawy o PSP - są obowiązani złożyć oświadczenie o swoim stanie majątkowym przy nawiązywaniu i
rozwiązywaniu stosunku służbowego oraz na żądanie przełożonego uprawnionego do mianowania lub
powołania. Obowiązek ten (art. 57b ust, 2 ustawy o PSP) dotyczy także strażaków pełniących służbę w
pozostałych jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej na stanowiskach wymagających
powołania.

Praktyka

Komendant główny Państwowej Straży Pożarnej zarządził przeprowadzenie w lutym 1998 r, kontroli

działalności komendantów wojewódzkich PSP w Warszawie, Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku,
Katowicach, Kielcach, Krakowie. Lublinie, Łodzi. Olsztynie, Opolu. Poznaniu, Rzeszowie. Szczecinie i
Wrocławiu, Jej celem było dokonanie oceny działalności komendantów wojewódzkich w zakresie
przestrzegania przepisów dotyczących podejmowania przez funkcjonariuszy dodatkowego zajęcia
zarobkowego poza służbą. Kontrolę przeprowadzili oficerowie z Komendy Głównej PSP w trybie
postanowień zawartych w decyzji nr 248 ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 22 lipca
1997 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzania kontroli organów i jednostek organizacyjnych
nadzorowanych, podległych i podporządkowanych ministrowi spraw wewnętrznych i administracji.

W toku czynności kontrolnych ustalono, że na terenie działania komendantów wojewódzkich w

Warszawie, Białymstoku, Bydgoszczy. Kielcach, Krakowie, Olsztynie, Opolu. Poznaniu. Rzeszowie i
Wrocławiu nie zostały naruszone postanowienia art. 4 „ustawy antykorupcyjnej". W pozostałych
województwach wystąpiły pewne uchybienia. Polegały one na tym. że dwóch zastępców komendanta
wojewódzkiego, sześciu komendantów rejonowych oraz czterech zastępców komendantów rejonowych
zajmowało stanowiska w zarządach, radach nadzorczych lub komisjach rewizyjnych spółek prawa
handlowego, posiadało udziały lub akcje powyżej limitu określonego w art. 4 pkt 5 cytowanej ustawy oraz
prowadziło działalność gospodarczą na własny rachunek.

W związku ze stwierdzonymi uchybieniami komendant główny zobowiązał te osoby, by w terminie do

30 czerwca 1998 r. zrzekły się stanowisk bądź złożyły oświadczenie o rezygnacji z pełnionej funkcji
publicznej (zgodnie z art. 26 ust. l „ustawy antykorupcyjnej").

Ponadto komendant główny zwrócił się do wszystkich komendantów wojewódzkich o:
- przeprowadzenie kontroli doraźnych w podległych komendach rejonowych oraz kontroli wewnętrznej

w komendzie wojewódzkiej w zakresie przestrzegania przez funkcjonariuszy przepisów prawa
regulujących podejmowanie dodatkowego zajęcia zarobkowego,

- ustalenie w województwie jednolitych procedur uzyskiwania przez funkcjonariuszy PSP zgody na

dodatkowe zarobkowanie poza służbą.

Wnioski

Podejmowanie dodatkowego zajęcia zarobkowego poza służbą nie jest czynnością naganną pod

warunkiem, że zajęcie to wykonywane jest legalnie i rzetelnie.

Naruszenie przepisów o podejmowaniu dodatkowego zajęcia zarobkowego skutkuje odpowiedzialnością

dyscyplinarną (wynika to z art. 115 ust. l ustawy o PSP oraz art. 5 ust, l „ustawy antykorupcyjnej").

Wyrażenie zgody na dodatkowe zarobkowanie (na podstawie art. 57a ustawy o PSP) może mieć miejsce

w szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:

- nie ma przestanek wykorzystania autorytetu urzędowego, informacji służbowych i środków

służbowych do celów pozasłużbowych.

- zostanie zapewniona pełna dyspozycyjność w czasie ustalonego rozkładu toku służby oraz wynikająca

z potrzeb służby,

- zostanie zapewniony wypoczynek przed podjęciem zadań służbowych w określonym rozkładzie czasu

służby i w ramach obowiązków danego strażaka,

Podstawową prawną dodatkowego zarobkowania przez funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej jest

z reguły trudna sytuacja materialna ich rodzin, wynikająca z konieczności utrzymania rodziny jedynie z
wynagrodzenia funkcjonariusza.

dyrektor Biura Organizacji i Nadzoru KG PSP st. bryg. inż. Stanisław MACHOWICZ