Warhol Andy Dyptyk Marilyn

  autor — Andy Warhol

data powstania — 1962

technika — serigrafia na syntetycznych farbach polimerowych, płótno

wymiary — 208 × 145 cm

miejsce przechowywania — Londyn, Tate Modern

Andy Warhol zaczął tworzyć portret Marilyn Monroe w kilka dni po tragicznej śmierci aktorki 5 sierpnia 1962 r. Inspirowany wszechobecnym wizerunkiem gwiazdy w mass-mediach, zastosował efekt multiplikacji, podobnie jak czynił to później w swoich licznych wizerunkach sławnych ludzi jak Mao, Jacqueline Kennedy, czy Elvis Presley. Na nałożonej szpachlą warstwie ściekającej farby, odbite są zwielokrotnione twarze, niczym seria próbnego druku prasowej fotografii, o zamazanych konturach, wyostrzonych kontrastach, niestarannie rozmieszczonych kolorach. Wszystkie te elementy składają się na niezwykłą ekspresję obrazu, tworząc niemal odpersonalizowany efekt schematycznego wizerunku Marilyn — ikony kultury masowej.

Warhol, najsłynniejszy przedstawiciel amerykańskiego pop-artu, był od początku swej drogi zafascynowany ikonografią świata reklamy, ilustrowanych magazynów, czy kina. Jak inni artyści pop-artu, nie dążąc do stworzenia indywidualnego stylu, wprowadzał po prostu do sztuki motywy „nieartystyczne”, wytwory współczesnej cywilizacji, uznane powszechnie za pozbawione estetycznej funkcji. Posługując się językiem kultury masowej, Warhol dążył również do wyeliminowania dzieła tworzonego ręcznie — wykorzystując przedmioty gotowe, przenosząc na płótno fotografie.

Jego prace charakteryzuje ostentacyjny brak zaangażowania artysty w przedstawiany temat. Wrażenie to podsycały także prowokacyjne wypowiedzi samego artysty, jak choćby ta: „nie mam zdecydowanego sądu o niczym” Niejasna jest również wymowa Dyptyku Marilyn. Portret zmarłej gwiazdy, przemieniający jej twarz w znak — niemą maskę, budzi refleksje o przemijaniu, jakby pożeraniu przez cywilizację swoich idoli. Obraz ten wiąże się fascynacją Warhola tematyką śmierci — obecna w powielanych przezeń metodą serigrafii prasowych zdjęć krzeseł elektrycznych, fotografii wypadków i katastrof, wybuchów jądrowych. Czy obraz Marilyn jest zatem heroizacją amerykańskiego symbolu seksu lat 60., czy też zrównaniem jej z innymi produktami rodzimej pop-kultury? Również w 1962 r. Warhol wykonał swoje wielokrotne „portrety” puszki zupy Campbella, butelki Coca Coli, czy — później — banknotów dolarowych. Jeden z krytyków stwierdził: „Jego język malarski składa się ze stereotypów, przywraca nam świadomość istnienia przedmiotów, które przez swoją obecność utraciły dla nas byt wizualny”.

Katarzyna Nowakowska-Sito

Encyklopedia PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN SA