PODSTAWY UBEZPIECZEŃ

Dr Sylwia Pieńkowska – Kamieniecka Katedra Polityki Społecznej i Ubezpieczeń

Wykład 1, 21.02.2012r.

Bezpieczeństwo finansowe gospodarstw domowych oraz firmy mogą naruszyć różne czynniki losowe:

Sposoby przeciwdziałania (m.in.):

• Oszczędności

• Kredyty i pożyczki

• Hedging

• Ubezpieczenie

Hedging – instrument finansowy, który ma na celu ochronę podmiotu przed niekorzystnymi wahaniami cen.

Ubezpieczenie jest usługą finansową, która pozwala zastąpić niepewną dużą stratę finansową pewnym małym kosztem (składka).

Ubezpieczenie zawiera dwa rozwiązania (mechanizmy):

1. Dzielenie się ryzykiem

2. Przeniesienie (transfer) ryzyka

Ubezpieczenie – jako konstrukcja finansowa – to mechanizm polegający na tym, że ubezpieczający zasilają fundusz wspólnego ryzyka, z którego ci spośród nich, którzy ponieśli szkody wynikające z ryzyka otrzymują stosowne kompensaty (dzielenie sie ryzykiem) od ubezpieczyciela (transfer ryzyka).

Ubezpieczenie

1. Ubezpieczenie jest instytucją, która ma znieść lub przynajmniej ograniczyć ciężar pewnych zdarzeń losowych, których ryzyko nastąpienia towarzyszy człowiekowi na każdym etapie jego życia.

2. Ubezpieczenie jest urządzeniem gospodarczym, które pozwala zakładowi ubezpieczeń, dzięki opłacie składki przejąć od ubezpieczającego ryzyko negatywnych ekonomicznych skutków określonego zdarzenia losowego.

3. Ubezpieczenie jest operacją przez którą jednak ze stron, ubezpieczony w zamian za opłaconą składkę, zapewnia sobie lub osobie trzeciej świadczenie drugiej strony ubezpieczyciela, w przypadku zaistnienia zdarzenia określonego w umowie ubezpieczenia.

Umowa ubezpieczenia

Przez umowę ubezpieczenia, zakład ubezpieczeń w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje sie zapłacić składkę.

W art. 805 § 2 kodeksu cywilnego sprecyzowano, że świadczenie zakładu ubezpieczeń polega w szczególności na zapłacie:

• Przy ubezpieczeniu majątkowym – określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku

• Przy ubezpieczeniu osobowym – umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej

Ekonomiczne cele ubezpieczeń

1. Z punktu widzenia mikroekonomicznego – przywrócenie jednostce gospodarczej ekonomicznej (finansowej) pozycji, jaką miała przed powstaniem szkody.

2. Z punktu widzenia makroekonomicznego – zabezpieczenie równomiernego i stabilnego funkcjonowania gospodarki narodowej.

Ubezpieczenia są ważne dla gospodarki ponieważ:

• Instytucje ubezpieczeniowe są ważnym pracodawcą

• Mobilizacja oszczędności prywatnych i wspomaganie sektora publicznego w zakresie zabezpieczenia społecznego

• Łagodzenie cykli gospodarczych i ważny czynnik wzrostu PKB

Główne funkcje ubezpieczeń

1. Ochrony ubezpieczeniowej

• Gotowość zakładu ubezpieczeń do pokrycia uszczerbku majątkowego lub potrzeby majątkowej w takim stopniu, w jakim wynika to z umowy ubezpieczenia (funkcja kompensacyjna) – gwarancje ekonomiczne

• Utrzymywanie przez zakład ubezpieczeń w czasie trwania stosunku ubezpieczenia stałej gotowości do pokrycia szkody powstałej w przedmiocie ubezpieczenia (funkcja gotowości do pokrycia szkody)

2. Prewencyjna – zmniejszenie szkód losowych poprzez ograniczenie ich rozmiarów, jak i zmniejszenie prawdopodobieństwa realizacji ryzyk:

Środki prewencji:

1. Techniczne

2. Ekonomiczne

3. Prawne

3. Akumulacji kapitałowej – proces gromadzenia, kumulowania środków finansowych, a więc tworzenie rezerw, które umożliwiają realizację funkcji ochrony ubezpieczeniowej.

4. Społeczna – tworzenie bezpieczeństwa, stabilizowanie warunków działania podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych.

Zasady ubezpieczeń

Realność ochrony ubezpieczeniowej – pewność ubezpieczonego, że w zamian za opłaconą składkę otrzyma należne świadczenie po wystąpieniu zdarzeń określonych w umowie ubezpieczenia.

Pełność ochrony ubezpieczeniowej – ubezpieczenia powinny w pełni pokrywać szkody powstałe w wyniku zdarzeń losowych (odnosi się do ubezpieczeń majątkowych)

Powszechność ochrony ubezpieczeniowej – rozumiana jest dwojako:

1. Objęcie ochroną ubezpieczeniową wszystkich podmiotów których ubezpieczenie jest uzasadnione.

2. Objęcie ochroną ubezpieczeniową wszystkich zagrażających danemu przedmiotowi ryzyk.

Wykład 2, 28.02.2012r.

Podstawowe akty prawne

Pakiet czterech ustaw ubezpieczeniowych z dnia 22 maja 2003 r. :

1. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz. 1151 z późn. zm.)

2. Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152 z późn. zm.)

3. Ustawa o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz o Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz.U. Nr 124, poz. 1154 z późn. zm.)

4. Ustawa o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. Nr 124, poz. 1154 z późń. zm.)

Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964r. (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).

Kodeks morski z dnia 18 września 2001r. (Dz. U. Nr 138, poz. 1545 z późn. zm.).

Kodeks spółek handlowych z dnia 15 września 2000r. (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 2 lipca 2006r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. Nr 157, poz. 1119 z późn. zm.).

oraz rozporządzenia i ustawy około ubezpieczeniowe.

Podmioty stosunku ubezpieczenia

U BEZPIECZYCIEL UBEZPIECZAJĄCY

W przypadku stosunku prawnego ubezpieczenia nie będące stronami umowy ubezpieczenia, tj. ubezpieczony i uprawniony.

Ubezpieczający

• Jest podmiotem, który we własnym imieniu zawiera umowę ubezpieczenia i zobowiązuje się do zapłacenia składki ubezpieczeniowej.

• Ubezpieczającym może być osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej.

• Osoba fizyczna, aby zostać ubezpieczającym, musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.

Ubezpieczony

• Osoba, której mienie lub odpowiedzialność cywilna w ubezpieczeniach majątkowych albo dobra osobiste (życie, zdrowie, zdolność do pracy) w ubezpieczeniach osobowych stanowią przedmiot ubezpieczenia.

• Ubezpieczony w ubezpieczeniach majątkowych może być osobą fizyczną, prawną lub jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, natomiast w ubezpieczeniach osobowych ubezpieczony może być wyłącznie osobą fizyczną.

Uprawniony

• Osoba uprawniona (uposażona, beneficjent) do otrzymania sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego. Uposażony nie jest stroną umowy ubezpieczenia, jest osobą trzecią, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia.

Klasyfikacja ubezpieczeń

Porównanie ubezpieczeń społecznych i gospodarczych

Ubezpieczenia społeczne	Ubezpieczenia gospodarcze
- instrument polityki socjalnej państwa	-instrument polityki gospodarczej
-obowiązkowe	-dobrowolne
-stosunek publicznoprawny	-stosunek prywatnoprawny
-publicznoprawne instytucje ubezpieczeniowe	-S.A. i TUW
-trójstronny stosunek prawny	-dwustronny stosunek prawny
-ubezpieczenia osobowe	-ubezpieczenia osobowe i majątkowe
-warunki ubezpieczeń ustalone ustawowo	-OWU określa zakład ubezpieczeń (wyjątek ubezpieczenia obowiązkowe)
-szczególny tryb kontroli sądowej	-kontrola sądów powszechnych
-gwarancje Skarbu Państwa	-brak gwarancji państwa

Wykład 3, 07.03.2012r.

Klasyfikacja ubezpieczeń c.d.

1. Ze względu na swobodę lub jej brak w nawiązaniu stosunku ubezpieczenia:

• Dobrowolne

• Obowiązkowe

• Wg ustawy o ubezpieczeniach:

• Ubezpieczenie OC posiadaczu pojazdów mechanicznych

• OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

• Ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego

• Ustawy odrębne

• OC brokerów

• OC organizatorów imprez masowych

2. Ze względu na formę organizacyjno-prawną (instytucje oferujące ubezpieczenia) wyróżnia się:

• Ubezpieczenia komercyjne-ubezpieczenia oferowane przez zakłady ubezpieczeniowe w formie S.A.

• Ubezpieczenia wzajemne oferowane przez TUW

3. Wg innych podziałów

• Dla przedsiębiorców i dla ludności

• Morskie i lądowe

• Indywidualne i grupowe (osoby)/zbiorowe (przedmioty-mienie)

• W obrocie krajowym i zagranicznym (np. zielona karta)

• Bezpośrednie (asekuracja-relacja typu klient a zakład ubezpieczeniowy) i pośrednie (reasekuracja występuje, gdy zakład ubezpieczeniowy ubezpiecza się w innym zakładzie ubezpieczeń)

T UiR WARTA Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji WARTA

Ustawowy podział ubezpieczeń zawarty jest w ustawie o działalności ubezpieczeniowej z roku 2003. Ustawa dzieli ubezpieczenia na 2 działy:

Dział I – Ubezpieczenie na życie

1. Ubezpieczenia na życie

2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci

3. Ubezpieczenia na życie, jeśli są związane z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym (Inwestycyjnym)

4. Ubezpieczenia rentowe

5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4

Dział II – Ubezpieczenia pozostałe osobiste i majątkowe

1. Ubezpieczenia majątkowe

2. Ubezpieczenia chorobowe

3-18 odnoszą się do ubezpieczenia cargo, casco, finansowych, OC

O WU Ogólne Warunki Ubezpieczeń

Ustawa o działalności ubezpieczeniowej dopuszcza posługiwanie się takimi określeniami jak:

1. Ubezpieczyciel (w odniesieniu do KC)

2. Zakład Ubezpieczeń

3. Towarzystwo Ubezpieczeń

4. TUiR

5. ZUiR (zakład)

6. Zakład jak i Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji

Działalność ubezpieczeniowa - wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzieleniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych (art. 3 ust.1)

Czynności te dzielą się na 3 grupy:

1. „niezlecone”

• Zawieranie umów ubezpieczenia, reasekuracji, gwarancji ubezpieczeniowych lub zlecanie ich zawierania pośrednikom ubezpieczeniowym

• Ustalanie składek i prowizji

2. „zlecone” (można zlecić innym podmiotom)

• Ocena ryzyka w ubezpieczeniach osobowych i majątkowych

• Wprowadzenie kontroli przestrzegania przez ubezpieczających lub ubezpieczonych obowiązków i zasad bezpieczeństwa odnoszących się do podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową

• Lokowanie środków zakładów ubezpieczeń

Czynności, które mogą być podejmowane przez różne podmioty, ale jeżeli są wykorzystywane przez zakład ubezpieczeń w jego imieniu i na jego rzecz przez upoważnione podmioty, wówczas nazywa się je mianem czynności ubezpieczeniowych. Są to np. ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku (zdarzenia losowe), ustalenie wysokości szkód.

Zezwolenie na działalność ubezpieczeniową udziela Komisja Nadzoru Finansowego. Zezwolenie nie jest wydawane ogólnie na prowadzenie działalności, lecz odnosi się do prowadzenia działalności poszczególnych grup.

Zakład ubezpieczeń powinien rozpocząć działalność w ciągu 12 m-cy od uzyskania zezwolenia. Rozpoczęcie działalności rozpoczyna zawarcie pierwszej polizy (umowy ubezpieczenia).

W przypadku cofnięcia zezwolenia na wykonywanie działalności:

1. Zakład ubezpieczeń nie może zawierać nowych umów

2. Umowy, które są już zawarte nie mogą być przedłużone

3. Sumy ubezpieczenia nie mogą być podwyższone

Wykład 4, 28.03.2012r.

Podstawowe zasady określające organizację polskiego rynku ubezpieczeniowego:

1. Zasada ubezpieczenia rynkowego - demonopolizacja, komercjalizacja, prywatyzacji zakładów ubezpieczeń.

2. Zasada prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa.

3. Zasada prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej tylko w dwóch formach - SA i TUW.

4. Zasada koncesjonowania działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.

5. Zasada rozdziału branż.

6. Zasada otwartego polskiego rynku dla kapitału zagranicznego.

7. Zasada materialnego 9Finansowego) nadzoru państwa nad działalnością ubezpieczeniową. Nadzór w Polsce jest:

• prewencyjny (zapobiegawczy)

• ciągły

• periodyczny

• administracyjny

8. Zasada ochrony ubezpieczonych i poszkodowanych - KNF, UFG, Rzecznik Ubezpieczonych, PIU, PBUK.

9. Zasada ograniczenie poza ubezpieczeniowej działalności gospodarczej - zakład ubezpieczeń nie może zajmować się bezpośrednio inną działalnością gospodarczą poza ubezpieczeniową i działalnością bezpośrednią z nią związaną (np. lokacyjną, prewencyjną).

Zasada TUW

Zasada oznacza możliwość prowadzenia działalności ubezpieczeniowej przez podmioty, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie tej działalności w państwie członkowskim, który ma swoją siedzibę na terenie całej UE bez potrzeby starania się o dalsze koncesje. Działalność krajowego Zakładu Ubezpieczeń w zakresie wykonywania działalności w UE podlega nadzorowi KNF i analogicznie wykonywanie działalności przez zagraniczny zakład ubezpieczeń podlega nadzorowi właściwego organu państwa członkowskiego, a którym ma on swoją siedzibę.

Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych

- Cel - "NON PROFIT"

- Ubezpiecza swoich członków na zasadzie wzajemności

- Powstaje jako wynik inicjatyw lokalnych, w ograniczonych terytorialnych, zawodowo lub branżowo kręgach społecznych posiadających określony wspólny interes gospodarczy.

Cechy TUW-ów:

1. Kreowane są dwa stosunki prawne: stosunek ubezpieczenia oraz stosunek członkostwa w TUW.

2. TUW jest związkiem osób i innych podmiotów gdzie każdy ubezpieczony jest członkiem towarzystwa.

3. Ubezpieczeni są jednocześnie również współwłaścicielami TUW i mają prawo udziału i głosu w walnym zgromadzeniu. Mogą też organizować się w towarzystwie tworząc tzn. Związki Wzajemności Członkowskiej.

4. Składka występuje w takiej wysokości jaka wynika z rzeczywistego przebiegu szkodowości w danej grupie ubezpieczeń.

5. Mogą być tworzone związki wzajemności członkowskiej wspólnota interesów jej członków połączonych więzią terytorialną, zawodową bądź środowiskową. Są to wyodrębnione grupy członków TUW, w których poziom ryzyka kształtuje się odmiennie niż w całym towarzystwie i którzy zawierają jeden rodzaj umowy ubezpieczenia np. od ognia i innych zdarzeń losowych.

6. Towarzystwo może ubezpieczać osoby nie będące członkami towarzystwa. Składki od tych osób nie mogą stanowić więcej niż 10% składki przypisanej brutto towarzystwa.

7. MAŁE TOWARZYSTWO UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH

- Towarzystwo posiadające ograniczony zakres działalności ze względu na małą liczbę członków oraz niewielką liczbę lub niskie sumy zawieranych umów ubezpieczenia lub też niewielki zasięg terytorialny działalności może być uznane przez organ nadzoru za małe TUWy.

- Małe TUW może ubezpieczać jedynie swoich członków, a roczny przypis składki nie może przekroczyć równowartości w złotówkach 5000000 euro.

RYZYKO

Możliwość nastąpienia określonego zdarzenia, wypadku lub szkody losowej.

Zdarzenie losowe - stan świata zewnętrznego, który jest skutkiem lub rezultatem wystąpienia różnych rodzajów niebezpieczeństw.

Zdarzenia losowe jest zdarzeniem:

- przyszłym

- niepewnym

- występującym ze statystyczną prawidłowością

- nadzwyczajnym

- losowym

- niezależnym od jednostek nimi dotkniętych

Wypadek ubezpieczeniowy

Przewidziane w umowie ubezpieczenia. Zdarzenie losowe z nastąpieniem którego zakład ubezpieczeń jest zobowiązany spełnić określone świadczenie.

Szkoda losowa

Szkoda majątkowa powstała w wyniku wypadku losowego.

FAKTORY RYZYKA

- NIEBEZPIECZEŃSTWO - przyczyna lub źródło straty

(1) zagrożenie (potencjalne niebezpieczeństwo) --> (2) realizacja niebezpieczeństwa --> (3) skutki niebezpieczeństwa (straty)

- HAZARD - zespół warunków i okoliczności, w których dane niebezpieczeństwo realizuje się. Hazard decyduje o rozmiarach szkód powstałych w wyniku realizacji danego ryzyka.

Rodzaje Hazardu:

1. Hazard fizyczny - warunki zewnętrzne lub cechy fizyczne, które mają bezpośredni wpływ na nasilenie przyczyn strat.

2. Hazard moralny - zespół warunków podmiotowych danej osoby wyrażający się w negatywnych tendencjach, charakterologicznych, czy osobowościowych, jak nieuczciwość, skłonności do defraudacji.

- demoralizacja ubezpieczeniowa

3. Hazard duchowy - subiektywna reakcja ubezpieczonego, wywołany świadomością istnienia ochrony ubezpieczeniowej.

Wykład 5, 24.04.2012r.

Klasyfikacja ryzyka

• Charakter strat

• finansowe

• niefinansowe

• Wpływ czasu na dane ryzyko

• statyczne

• dynamiczne

• Masowość oddziaływania i rozmiary następstw ryzyka

• fundamentalne

• partykularne

• Konsekwencje ryzyka

• czyste

• spekulatywne

• Metody kwantyfikacji ryzyka

• probabilistyczne

• estymacyjne

• Źródła niebezpieczeństwa

• przyrodnicze

• społeczne

• Charakter przedmiotu ubezpieczenia

• osobowe

• majątkowe

• Aspekt niepewności

• faktu realizacji

• czasu realizacji

• skutku

Charakter finansowy to np. kradzież mienia. Ryzyko niefinansowe nie powoduje bezpośrednich następstw finansowych np. urodzenie dziecka, śmierć człowieka, ale pośrednio takie wydarzenia obciążają budżet gospodarstwa domowego.

Ryzyko dynamiczne jest funkcją czasu wynikającą ze zmian ekonomicznych, technologicznych, organizacyjnych, społecznych, demograficznych.

Ryzyko statyczne występuje niezależnie od czasu np. śmierć.

Ryzyko fundamentalne - jego źródła tkwią w zjawiskach fizycznych, w działaniu sił przyrody, przyczynach ekonomicznych, społecznych, politycznych mających wpływ na dużą liczbę jednostek, dotykając społeczeństwo jako całość, które jest bezradne wobec rozmiarów ich następstw np. kryzys finansowy, trzęsienie ziemi.

Ryzyko partykularne – jego źródło wiąże się z aktywnością jednostki albo pozostaje z przyczyn niezależnych od jednostki powodując straty w skali interesów indywidualnych np. śmierć danego człowieka, kradzież.

Ryzyko czyste występuje wówczas, gdy istnieje niebezpieczeństwo poniesienia straty bez żadnej szansy wygranej. Najlepszym rezultatem jest niewystąpienie straty.

Ryzyko spekulatywne występuje wówczas, gdy istnieje szansa wygranej jak i przegranej. Natomiast niezrealizowanie się tego ryzyka to brak straty, brak zysku.

Ryzyko probabilistyczne dające się ocenić za pomocą narzędzi matematycznych (ryzyko aprioryczne) oraz za pomocą narzędzi statystycznych (ryzyko statystyczne).

Ryzyko estymacyjne – tutaj wykorzystuje się definicję prawdopodobieństwa.

Ryzyko przyrodnicze tkwi w przyrodzie np. powódź.

Ryzyko społeczne kreowane jest przez człowieka np. zabójstwa.

Instytucje rynku ubezpieczeniowego

• Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)

• Rzecznik Ubezpieczonych

• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG)

• Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (PBUK)

• Polska Izba Ubezpieczeń (PIU)

• Izba Gospodarcza Ubezpieczeń i Obsługa Ryzyka

• Polska Izba Pośredników Ubezpieczeniowych i Finansowych

• Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych

Andrzej Jakubiak – przewodniczący KNF

Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór:

• ubezpieczeniowy

• emerytalny

• nad rynkiem kapitałowym

• nad rynkiem bankowym

Art. 2 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym z dnia 21 lipca 2006r. stanowi, że:

Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony uczestników tego rynku.

Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes RM.

Zadania Komisji

• podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego

• podejmowanie działań informacyjnych i edukacyjnych

• przygotowanie projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym

• stwarzanie możliwości polubownego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego

W odniesieniu do sektora ubezpieczeń rolą organu nadzoru jest ochrona interesów ubezpieczających, ubezpieczonych, uprawnionych z umów ubezpieczenia, członków funduszy emerytalnych oraz uczestników pracowniczych programów emerytalnych.

Koszty nadzoru finansowego ponoszą zakłady ubezpieczeń do 0,14% zebranej składki brutto, jak również:

• Powszechne towarzystwa emerytalne do wysokości 0,14% składek wpłaconych w danym roku do zarządzanych przez nie OFE

Podmioty nadzorowane

1. Zakłady ubezpieczeń na życie (dział I)

2. Zakłady ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych (dział II)

3. Powszechne Towarzystwa Emerytalne

4. Banki komercyjne

5. Banki spółdzielcze

6. Banki prowadzące działalność maklerską

7. Banki prowadzące rachunki papierów wartościowych

8. Depozytariusze

9. Domu maklerskie

10. Dystrybutorzy jednostek uczestnictwa

11. Emitenci

12. Podmioty prowadzące rejestry uczestników funduszy inwestycyjnych

13. Przedsiębiorstwa energetyczne

14. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych

15. Zakłady ubezpieczeń i reasekuracji

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

Członkami UFG są krajowe i zagraniczne zakłady ubezpieczeń, wykonujące działalność ubezpieczeniową na terytorium RP w tym także przez oddział lub inny sposób na zasadzie swobody świadczenia usług ubezpieczeniowych, w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników.

UFG albo EFG (Natalia miała EFG więc w końcu nie wiem jak jest poprawnie) nie jest zakładem ubezpieczeń.

UFG chroni wyłącznie osoby poszkodowane.

Wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i rolników posiadających gospodarstwo rolne:

1. ZA SZKODY NA OSOBIE – gdy posiadacz pojazdu mechanicznego, którego ruchem tę szkodę wyrządzono nie został zidentyfikowany.

2. ZA SZKODY W MIENIU – gdy jednocześnie u któregokolwiek z uczestników zdarzenia nastąpiła śmierć, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 14 dni, a szkoda wyrządzona została przez kierującego pojazdem, którego tożsamości nie ustalono (pomniejszenie świadczenia o 300 euro).

3. ZA SZKODĘ NA OSOBIE I MIENIU

• gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

• rolnik, osoba pozostająca z nim we wspólnym gospodarstwie domowym lub osoba pracująca w jego gospodarstwie rolnym wyrządzili szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia, a rolnik nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC rolników.

UFG nie wypłaca odszkodowania poszkodowanym, jeśli mogą zaspokoić roszczenia na podstawie umów ubezpieczenia dobrowolnego. W takich przypadkach UFG wyrównuje szkody w części nie zaspokojonej z tytułu umów ubezpieczeń dobrowolnych.

Wykład 6, 09.05.2012r.

Istota zabezpieczenia społecznego

Każdy członek społeczeństwa uprawniony jest do życia dającego mu poczucie godności i swobodnego rozwoju osobistego, a więc do korzystania z praw ekonomicznych, społecznych i kulturalnych.

W Polsce zakres zabezpieczenia społecznego jako instytucji prawnej wyznacza przede wszystkim Konstytucja RP, która w art. 67 stanowi, że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Techniki (metody) zabezpieczenia społecznego

Zabezpieczenie społeczne

ubezpieczenie społeczne pomoc społeczna zaopatrzenie społeczne

Kryterium rozróżnienia metod zabezpieczenia społecznego

• źródła finansowania

• tytuł do świadczeń

• podmiotowy zasięg świadczeń, charakter prawa do świadczeń

• zasady ustalania wysokości świadczeń

• podmiot zabezpieczający

Cechy ubezpieczenia społecznego

• tworzenie wspólnot osób, które narażone są na podobne zdarzenia losowe w celu wzajemnego pokrywania swoich potrzeb majątkowych o charakterze przypadkowym ze środków składowego funduszu

• fundusz na świadczenia gromadzony jest ze składek ubezpieczonych lub ubezpieczającego

• świadczenia są różnicowane odpowiednio do udziału w tworzeniu wspólnego funduszu

• charakter przymusowy przeciwdziałający brakowi przezorności i niedbalstwu

• ustawowo gwarantowane podmiotowe prawo do świadczeń

• występowanie składki (związek między składką a świadczeniem)

Fundusz ubezpieczeń społecznych	Pracownik	Pracodawca
Emerytalny	½ 9,76 %	½ 9,76 %	19,52 %	ZUS fundusz emerytalny 2,3 % OFE
Rentowy	1,5 %	6,5 %	8 %
Wypadkowy	-	0,67-3,86 %
Chorobowy	2,45 %	-

Składki zdrowotne-9% (7,75% odpisuje się od podatku)

Fundusz Pracy-2,45%

PERON-Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Pomoc społeczna

• celem jest pomoc osobom i rodzinom w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych oraz w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych przy wykorzystaniu własnych środków, możliwości i uprawnień (doprowadzając do usamodzielnienia się osób, które z niej korzystają)

• indywidualizacja (kryterium majątkowe, dochodzeniowe i inne)

• uznaniowość

• fakultatywność

• finansowane ze źródeł publicznych, tj. z budżetu państwa lub władz lokalnych

Zaopatrzenie społeczne

• polega na przyznaniu przez państwo prawa do świadczeń według kryterium potrzeb lub zasług

• w normach ustawowych określa się, kto, ile, jakich dóbr otrzyma, a do podmiotów administrujących należy badanie, czy dana osoba należy do ustawowo uprawnionych

• świadczenia wypłacane są ze środków budżetu państwa

• zaopatrzenie z tytułu potrzeb lub zasług dotyczyć może nie tylko np. inwalidów wojennych, ale także osób, których aktywność zawodowa polegała na służbie publicznej np. żołnierzy i urzędników

Geneza ubezpieczeń społecznych w Polsce

1 stycznia 1999r. - zmiany w systemie ubezpieczenia społecznego, głównie emerytalno-rentowego i zdrowotnego.

• zmiany w sposobie finansowania świadczeń

• rozdzielono ubezpieczenia społeczne od ubezpieczenia zdrowotnego

• ubezpieczenie społeczne rozdzielono na cztery piony

• przyjęcie konstrukcji filarowej systemu emerytalnego

• włączenie instytucji prywatnych

• rozróżniono ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne

• utworzono indywidualne konta ubezpieczonych

I Filar	ZUS
II Filar	OFE -> PTE S.A.
III Filar	IKE, IKZE, PPE

OFE - Otwarty Fundusz Emerytalny

PTE – Powszechne Towarzystwo Emerytalne

IKE – Indywidualne Konto Emerytalne

IKZE - Indywidualne Konto Zabezpieczeń Emerytalnych

PPE – Pracowniczy Program Emerytalny

Ubezpieczenia społeczne obejmują:

• ubezpieczenie emerytalne

• ubezpieczenie rentowe

• ubezpieczenie chorobowe (w razie choroby i macierzyństwa)

• ubezpieczenie wypadkowe ( z tyt. wypadków przy pracy i chorób zawodowych)

Świadczenia z ubezpieczenia społecznego

R odzaje świadczeń

jednorazowe krótkoterminowe długookresowe

- zasiłek pogrzebowy - zasiłek chorobowy - emerytura

- zasiłek macierzyński - renta z tyt. niezdol. do pracy

- zasiłek wyrównawczy - renta szkoleniowa

- zasiłek opiekuńczy - renta rodzinna

- świadczenie rehabilitacyjne

Umowy pracownicze na podstawie Kodeksu Pracy ->pracodawca, pracownik

Umowy cywilno – prawne ->umowa zlecenie, umowa o dzieło

Umowa o pracę ->obowiązek płacenia składek

Umowa zlecenie ->nie ma obowiązku płacenia składek (studenci do 26 roku życia)

->obowiązkowa składka chorobowa (nie studenci powyżej 26 roku życia)

W ciągu 7 dni od podpisania umowy o pracę, pracodawcy muszą zgłosić pracownika do ZUS praz pracownik powinien wybrać OFE, jeśli nie wybierze to będzie losowany (2 razy w roku – styczeń i lipiec). Im większa wartość jednostki przy OFE tym lepiej. Uczestnictwo w OFE jest obowiązkowe dla tych, którzy urodzili się od 1 stycznia 1969r. od momentu podpisania umowy o pracę.

Zasiłek macierzyński obowiązuje, gdy kobieta była ubezpieczona chorobowo. Gdy kobieta jest na urlopie macierzyńskim to dostaje 100% średniego wynagrodzenia z okresu 12 miesięcy. Urlop macierzyński trwa 20 tygodni przy jednym dziecku, przy dwójce dzieci 31 tygodnie, każde kolejne dziecko to o 2 tygodnie więcej. To jest tzw. urlop podstawowy. Jeśli kobieta chce wrócić do pracy wcześniej, niż po 20 tygodniach, to może wrócić po 14 tygodniach pod warunkiem, że przez 7 dni ojciec będzie zajmował się dzieckiem. Jeśli kobieta chce być dłużej z dzieckiem to może przedłużyć swój urlop o 4 tygodnie (w sumie 24 tygodnie).

Zasiłek tacierzyński (urlop ojcowski) od 2012r. trwa 2 tygodnie. Ojciec może wziąć urlop ojcowski do pierwszego roku dziecka.

Zasiłek chorobowy – przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy z powodu choroby pracownikowi przysługuje tzw. wynagrodzenie chorobowe finansowane ze środków pracodawcy (80%). Dopiero od 34 dnia przysługuje zasiłek chorobowy. Dla osób po 50 roku życia zasiłek przysługuje od 14 dnia.

80% - w domu

70% - w szpitalu

100% - ciąża, wypadki w pracy, po pracy

Wykład 7, 16.05.2012r.

T: Organizacja i Zarządzanie zakładem ubezpieczeń.

Zakłady ubezpieczeń różnią się między sobą znacznie, zarówno z punktu widzenia:

• statusu prawnego

• zakresu działalności

• rozmiaru

• obszaru działania

• grup, rodzajów i ryzyk obejmowanych ubezpieczeniem

Przy organizacji i zarządzaniu zakładem ubezpieczeń należy brać pod uwagę trzy elementy:

• poziom władzy

• struktura organizacyjna

• funkcjonowanie

WALNE ZGROMADZENIE AKCJONARIUSZY

• ustala ogólne warunki działalności spółki

• wybiera radę nadzorczą oraz określa wynagrodzenie poszczególnych członków rady

• rozpatrywanie i zatwierdzanie sporządzonego przez spółkę sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy

• decydowanie o podziale wypracowanego przez spółkę zysku lub o pokryciu osiągniętej straty

Obok Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy/Ubezpieczonych w TUW-ie występuje również Rada Nadzorcza, która posiada władzę nad zarządem spółki czy też TUW-u. Ustala prawa i kompetencje zarządu.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA

STRUKTURA CENTRALNA (Departamentalna/pozioma)

• marketing i sprzedaż

• ocena ryzyka (underwriting)

• rachunkowość i controlling

• departament aktuarialny

• departament lokat

• administracji i obsługi klientów

• likwidacji szkód

• kadr i szkolenia

• prawny

STRUKTURA PIONOWA ZAKLADU UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH

C ENTRALA

O ddziały okręgowe

O ddziały terenowe

i nspektoraty

terenowe pośrednicy

Pośrednictwo ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu za wynagrodzenie czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia.

kurtaż – wynagrodzenie brokera za podpisanie umowy ubezpieczenia

prowizja – wynagrodzenie agenta za podpisanie umowy ubezpieczenia

Agent działa na rzecz zakładu ubezpieczeń i w imieniu zakładu, broker działa w imieniu i na rzecz klienta.

Multiagent jest to agent, który sprzedaje ubezpieczenia co najmniej 2 zakładów ubezpieczeniowych w ramach tego samego działu.

OWCA (osoba wykonująca czynności agencyjne)

Osoba aby zostać agentem ubezpieczeniowym:

• musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych

• wykształcenie co najmniej średnie

• nie może być prawomocnie skazana za przestępstwo przeciwko mieniu, życiu, zdrowia, obrotowi pieniędzmi

• musi przejść szkolenie

• musi zdać egzamin

• Multiagent musi posiadać OC

Osoba aby zostać brokerem:

• musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych

• wykształcenie co najmniej średnie

• nie może być prawomocnie skazana za przestępstwo przeciwko mieniu, życiu, zdrowia, obrotowi pieniędzmi

• nie ma szkolenia

• jest egzamin przed Komisją Egzaminacyjną (KNF) dla brokerów ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych

Brokerzy reasekuracyjni funkcjonują na rynku reasekuracyjnym.

STRUKTURA PIONOWA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE

C ENTRALA

B ranch manager Branch manager Branch manager

Unit Unit Unit Unit Unit Unit Unit Unit Unit

Wyspecjalizowane funkcje w zakładzie ubezpieczeń

• aktuariat

• underwriting

• realizacja roszczeń

• działalność lokacyjna

• reasekuracja bierna

• obsługa prawna

• zarządzanie finansami

• marketing i aktywizacja

Aktuariat – unikalna specjalność ubezpieczeń, reasekuracji i planów emerytalnych. Często nazywany jest matematyką ubezpieczeniową. Aktuariusz jest to profesjonalista z dziedziny obliczania ryzyka.

Obszary aktuariatu:

• tworzenie nowych produktów

• prognozowanie kosztów i określenie ceny produktów

• odpowiedzialność za ustalenia dotyczące zapewnienia ochrony ubezpieczeniowej (wyliczanie rezerw techniczno – ubezpieczeniowych, obliczanie marginesu opłacalności)

• ocena szkodowości, efektywności produktu finansowej kondycji ubezpieczyciela

Underwriting jest to proces, w którym underprinter podejmuje decyzje o nieprzyjęciu lub przyjęciu jak również o warunkach przyjęcia danego wniosku ubezpieczeniowego. A więc underwriterzy są odpowiedzialni za przyjmowanie ryzyk i kształtowanie portfela ryzyk.

Realizacja roszczeń jest nazywana likwidacją szkód.

Reasekuracja bierna jest to proces transferu ryzyka do drugiego ubezpieczyciela czyli reasekuratora.

Fronting występuje wówczas, gdy ubezpieczyciel większość przyjętych ryzyk transferuje do innego ubezpieczyciela.

Obsługa prawna – prawnicy uczestniczą w tworzeniu nowych produktów, formułują ogólne warunki ubezpieczenia, uczestniczą w procedurach świadczeniowych, reprezentują ubezpieczycieli w sprawach spornych.

PRODUKT UBEZPIECZENIOWY

• „obietnica płatności”

• produkt złożony

• produkt szyty na miarę

• ubezpieczenia pakietowe

• ubezpieczenia „All risks”

Przez produkt ubezpieczeniowy rozumie się na ogół pojedynczą usługę. W praktyce stosuje się produkty o różnej skali zakresu działania np: od powodzi i od suszy. Jest to produkt złożony bardziej dostosowany do potrzeb klienta. Produkt może być także szyty na miarę czyli tworzony wg specyficznych potrzeb ubezpieczonego. Odwrotną sytuację stwarzają ubezpieczenia pakietowe o szerokim zakresie ubezpieczenia. Obejmują one zakres ryzyk, których klient w całości niekoniecznie chciałby zabezpieczyć . All risks są to ubezpieczenia od wszystkich ryzyk, które nie są nazwane.

Wykład 8, 30.05.2012r.

Ubezpieczenie osobowe-indywidualne i grupowe

Indywidualne-jeden podmiot, Grupowe-więcej podmiotów

Grupa I - Ubezpieczenia na życie:

1) ubezpieczenia na całe życie

Najprostsza forma ubezpieczeń na życie. Zawsze kończy się wypłatą świadczenia.

Okres karencji – odroczenie wypłaty świadczenia

Trwa do momentu śmierci. Niezależnie od tego kiedy ta śmierć nastąpi.

2)na dożycie

Zawierane jest na określoną liczbę lat, np. 20 lub trwa do określonego wieku np. do 40 roku życia w przypadku zawarcia umowy przez 20 latka. Świadczenie wypłacane jest jedynie w przypadku, gdy przeżyję się te liczbę lat lub dożyje do tego określonego wieku. W przypadku śmierci przed końcem okresu ubezpieczenia wpłacone składki najczęściej przepadają.

3)ubezpieczenia terminowe

Zawierane jest na określoną liczbę lat np. rok, 15 lat. Świadczenie wypłacane jest jedynie w tym przypadku śmierci w okresie ubezpieczenia. Gdy ubezpieczony przeżyje okres ubezpieczenia to ochrona wygasa.

4)ubezpieczenia mieszane (kapitałowe)

Jest połączeniem ubezpieczenia na dożycie i ubezpieczenia terminowego. Co oznacza, że zarówno gdy ubezpieczony umrze w okresie ubezpieczenia jak i przeżyje okres ubezpieczenia to wypłacane jest świadczenie. Tutaj składa jest zazwyczaj 2 razy wyższa.

Grupa II - Ubezpieczenia posagowe (uposażenie dziecka)

Zaopatrujący i ubezpieczony w tego rodzaju polisach jest rodzic, dziadkowie, opiekun prawny, dziecko jest natomiast uposażone. Ubezpieczenie to ma służyć zabezpieczeniu przyszłości dziecka np. na wypadek pójścia na studia, ożenku. Może występować w wariancie bez renty - w przypadku śmierci zaopatrującego zakład ubezpieczeń odstępuje od poboru składek, dalsze składki opłaca zakład ubezpieczeń, ubezpieczenie trwa nadal. W razie śmierci dziecka ubezpieczenie wygasa(następuje zwrot składek po odjęciu przez zakład ubezpieczeń poniesionych kosztów lub ochrona ubezpieczeniowa może być przeniesiona na inne dziecko); oraz w wariancie z rentą - zawiera w sobie cechy wariantu bez renty a dodatkowo w razie śmierci zaopatrującego w okresie ubezpieczenia dziecku do końca okresu ubezpieczenia wypłacana jest renta, np. w wysokości 2% sumy ubezpieczenia, jeśli dodatkowo dziecko w tym okresie stanie się inwalidą to renta będzie wypłacana do końca życia.

Grupa III - Ubezpieczenia unit - linked

Polisa tego typu to składa się z dwóch części:

-ochronnej (ubezpieczeniowej)

-inwestycyjnej (oszczędnościowej)

Zakłady ubezpieczeń mogą oferować swoje fundusze kapitałowe lub towarzystw funduszy inwestycyjnych. Oferowanych jest od kilku do kilkunastu funduszy, różnią się one poziomem ryzyka inwestycyjnego, najczęściej oferowane są 3 strategie inwestycyjne:

• agresywna

• zrównoważona

• bezpieczna

O podziale środków między funduszami decyduje klient, dla niezdecydowanych (nie mających wiedzy) zakłady ubezpieczeń proponują gotowe strategie inwestycyjne dostosowane do wieku ubezpieczonego. Ryzyko inwestycyjne ponosi klient. Wartość polisy nie może być gwarantowana przez ubezpieczyciela, ponieważ niewiadomo jak będą kształtowały się ceny papierów wartościowych.