POZYCJA USTROJOWA SENATU W ŚWIETLE KONSTYTUCJI Z 1997 ROKU

Spis treści

Wstęp ………………………………………………………………………..3

Rozdział I. Geneza ustrojowa Senatu w Polsce ……………………..........5

1. Senat w I Rzeczypospolitej szlacheckiej ……………………………...5

2. Senat w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim ………….......9

3. Senat w okresie międzywojennym ……………………………….......13

Rozdział II. Senat jako druga izba polskiego parlamentu ……………....19

1. Pozycja ustrojowa Senatu ……………………………………………19

2. Tryb rekrutowania reprezentacji politycznej do senatu ……………..20

3. Funkcje i kompetencje Senatu ……………………………………….24

3.1. Funkcja ustawodawcza ……………………………………………………..24

3.2 . Funkcja ustrojodawcza …………………………………………………….29

3.3. Funkcja kreacyjna ………………………………………………………….30

3.4. Quasi kontrolne kompetencje Senatu ………………………………………31

Rozdział III. Organizacje wewnętrzne senatu …………………………...35

1. Organy wewnętrzne Senatu  ………………………………………....35

2. Partie polityczne w Senacie ………………………………………....37

3. Zaplecze techniczne Senatu - Sekretarz i Kancelaria senatu ……….38

Zakończenie ………………………………………………………………..43

Bibliografia …………………………………………………………………45

WSTĘP

Stała obecność Senatu w strukturze polskiego parlamentu jest faktem niekwestionowanym. Jego istnienie aprobowała zarówno Konstytucja Nihil Novi, jak i wiekopomna ustawa rządowa z 3 maja 1791 r., a także konstytucje Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Obecność Senatu przewidywały także projekty konstytucji opracowane przez Tymczasową Radę Stanu i późniejszą Radę Regencyjną. Jednak po odzyskaniu niepodległości w roku 1918 sprawa istnienia Senatu nie była już tak oczywista. Świadczą o tym najlepiej dyskusje ustrojowe z początków II Rzeczypospolitej, kiedy to kwestia Senatu stanowiła zarzewie sporu i konfliktów.

Senat jest symbolem niepodległej i suwerennej Ojczyzny. Istnienie Senatu, jego ustanawianie, likwidowanie, a następnie restytuowanie wyznaczało zakręty dziejowe naszej narodowej historii. Senat istniał, gdy istniała niepodległa, w pełni suwerenna i demokratyczna Rzeczpospolita. Gdy Senat przestawał istnieć, znikała albo Rzeczpospolita, albo jeden z jej atrybutów - suwerenność, demokracja, możliwość stanowienia o własnym losie. W dobitny sposób potwierdzają to przemiany 1989 r., które zapoczątkowały powrót do takich wartości jak: państwo demokratyczne, państwo suwerenne, państwo respektujące pluralizm w życiu publicznym, szanujące prawa i wolności człowieka i obywatela. Te przemiany przywróciły także Senat. Warto przypomnieć, że Aleksander Kwaśniewski, w trakcie obrad Okrągłego Stołu zaproponował powołanie Senatu, do którego zostałyby przeprowadzone wolne i demokratyczne wybory. Koncepcja powołania Senatu i Urzędu Prezydenta nie od razu zostały zaakceptowane przez stronę rządową jak i solidarnościową opozycję. Ostatecznie jednak zadecydowała długa, bo wywodząca się od 1493 r., tradycja istnienia w Polsce izby wyższej parlamentu, chęć dostosowania się do systemu parlamentarnego istniejącego w wielu w krajach Europy Zachodniej oraz porozumienie co do przyszłego kształtu nowej, demokratycznej Polski. Druga izba polskiego parlamentu pojawiła się więc ponownie, kiedy przywrócono demokratyczne i sprawdzone już wcześniej instytucje rodzimego konstytucjonalizmu.

W polskim systemie parlamentarnym zasadniczym zadaniem Senatu jest współuczestniczenie w procesie ustawodawczym. Senat realizuje tradycyjną rolę drugiej izby, jaką jest m.in. refleksja legislacyjna. Chociaż senackie kompetencje w tym względzie nie były nigdy nadmiernie rozbudowane, to jednak nie przeszkodziło to Senatowi stać się ważnym i znaczącym uczestnikiem prac ustawodawczych. Dzięki dyskusji w Senacie często udaje się racjonalizować decyzje przyjmowane przez Sejm i poprawić je tak, by unikać legislacyjnej sprzeczności, postanowień niezgodnych z interesem obywateli czy też zbyt kosztownych dla budżetu państwa. Tak więc druga izba parlamentu rozpatrując ustawy uchwalane przez Sejm, sprawuje funkcję prawdziwej instancji rewizyjnej. W tym przejawia się m.in. sens istnienia tej izby. Dzięki poprawkom Senat współkształtuje prawo stanowione w Polsce. Senat ma także prawo do samodzielnej inicjatywy ustawodawczej, z którego to prawa wiele razy z bardzo pozytywnym rezultatem korzystał. To właśnie z inicjatywy Senatu możliwym stało się w 1990 r. przywrócenie samorządu terytorialnego na jego podstawowym, gminnym poziomie. Tak więc Senat, jako pierwsza demokratycznie wybrana izba parlamentu, w znacznym stopniu przyczynił się do odrodzenia samorządności lokalnej. Druga izba parlamentu jest w polskim pejzażu politycznym instytucją związaną z koncepcją społeczeństwa obywatelskiego. Promuje ją i urzeczywistnia. Już sama ordynacja wyborcza do Senatu (większościowa) predestynuje do rozbudzania aktywności lokalnej. W wyborach do Senatu mają szansę osoby niezwiązane z żadną partią, działacze lokalnych organizacji społecznych. Dlatego Senat postrzegany jest jako instytucja bardziej odzwierciedlająca lokalne potrzeby i preferencje.
Racją bytu Senatu, powołanego w kwietniu 1989 r., była legitymizacja przemian ustrojowych z jednej strony, z drugiej zaś zapoczątkowanie tych przemian. Uchwalona w 1997 roku i obowiązująca obecnie konstytucja, zaaprobowała istnienie Senatu niemal w niezmienionym kształcie. O zachowaniu Senatu zadecydowała tradycja, argumenty praktyczne, wskazujące na przydatność drugiej izby w procesie ustawodawczym, a także osiągnięcia drugiej izby w budowaniu demokracji i społeczeństwa obywatelskiego.

Celem pracy jest charakterystyka pozycji ustrojowej Senatu w świetle Konstytucji z 1997 roku.

Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy rozdział poświęcony jest genezie ustrojowej Senatu. W trzecim rozdziale scharakteryzowano Senat jako drugą izbę parlamentu. Natomiast w trzecim rozdziale opisana została organizacja wewnętrzna Senatu. Pracę zamykają wnioski końcowe i bibliografia.