1. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP
2. Prawo Sensu Largo Stricte
2. Ogólna charakterystyka prawa konstytucyjnego
Prawo konstytucyjne ma przynajmniej dwa znaczenia. Przez prawo konstytucyjne rozumiemy zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
- w sensie wąskim - zespół norm prawnych zawartych w konstytucji i innych ustawach konstytucyjnych
- w sensie szerokim - całokształt norm prawnych mających za przedmiot uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.
Materiał prawa konstytucyjnego obejmuje te normy prawne które określają:
- podmiot władzy suwerennej w państwie i sposoby jej sprawowania
- podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa
- system organów państwowych
- podstawy systemu wyborczego
W idealistycznym podziale prawa na publiczne i prywatne prawo konstytucyjne jest prawem publicznym w podziale na prawo materialne i formalne - prawo konstytucyjne jest prawem materialnym
1. Pozycja ustrojowa prezydenta
- pozycja ustrojowa prezydenta wyznaczana jest przez zasadę podziału władz i określenie tego urzędu jako jednego z członów władzy wykonawczej → wyznacza ją 6 podstawowych zasad:
zasada dualizmu - odrębne działanie Prezydenta i rządu, czemu daje wyraz min. systematyka Konstytucji, a domniemanie kompetencyjne w sprawach polityki państwa przysługuje RM, która jest powiązana z Sejmem personalnie i politycznie, a z prezydentem w ograniczonym stopniu;
funkcja arbitra (czuwanie nad konstytucyjną ciągłością państwa i interweniowanie w razie zakłóceń stosunków Sejm-RM) jako element zracjonalizowania systemu parlamentarnego;
wybór przez Naród, co umacnia pozycję prezydenta jako arbitra;
kadencyjność (art. 127 ust. 2 - 5 lat i jedna reelekcja);
niezależność w wykonywaniu konstytucyjnych zadań i kompetencji daje mu konstrukcja odpowiedzialności (brak odpowiedzialności politycznej, a jedynie konstytucyjna za naruszenie prawa), choć ograniczona przez instytucję kontrasygnaty;
gwarancją niezależności jest też niepołączność - nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanych urzędem → nie oznacza to wymogu apolityczności;
Jestt najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej, oraz czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium;
3. Tryb zmiany konstytucji
- konst. Sztywna - której tryb zmiany jest czasochłonny, trudny do przeprowadzenia; zmiana następuje w drodze referendum - nie da się zmienić szybko, tanio, łatwo: Skandynawia, Szwajcaria, Japonia(najbardziej sztywna, nie zmieniona od 1948 roku.
- giętka - (elastyczna) tryb zmiany nie różni się od trybu stanowienia ustaw zwykłych, mamy ją w krajach gdzie nie rozróżnia się ustawy konstytucyjnej i zwykłej: Izrael, GB.
Komisja śledcza - to komisja powołana przez Sejm o szczególnych uprawnieniach, jest ona tworzona doraźnie.
Projekt uchwały w sprawie powołania komisji śledczej może być wniesiony przez Prezydium Sejmu lub co najmniej 46 posłów. Komisję powołuje oraz wybiera i odwołuje jej skład osobowy Sejm bezwzględną większością głosów.
W skład komisji może wchodzić do 11 członków. Skład komisji powinien odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności. Przedmiotem działania komisji nie może być ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych. Każda osoba wezwana przez komisję ma obowiązek stawić się w wyznaczonym terminie i złożyć zeznania.
Jeżeli komisja śledcza wystąpi ze wstępnym wnioskiem o pociągnięcie określonej osoby do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu, komisję reprezentuje w tej sprawie, w dalszym postępowaniu przed organami Sejmu, poseł wybrany spośród członków komisji śledczej. Komisja sporządza sprawozdanie ze swojej działalności.
Sprawozdanie komisji śledczej zawiera stanowisko komisji w sprawie określonej w uchwale o jej powołaniu. Komisja śledcza przyjmuje swoje stanowisko w drodze uchwały.
Głosowanie w Parlamencie odbywa się zazwyczaj za pomocą elektronicznego systemu głosowania.2. Jeżeli system ten nie może zostać użyty z powodów technicznych, Parlament głosuje przez podniesienie ręki.3. Przed głosowaniem nad każdym dokumentem legislacyjnym w całości, Przewodniczący przeprowadza nowe głosowanie z wykorzystaniem elektronicznego systemu głosowania, aby upewnić się, że osiągnięto kworum.4. Wynik głosowania jest rejestrowany.
Głosowanie w sejmie jest jawne i może przybrać 2 formy:
- głosowania polegającego na naciśnięciu przycisku aparatury, któremu towarzyszy podniesienie ręki oraz głosowania imiennego (posłowie uzywają kart do głosowania podpisanych imieniem i nazwiskiem) O przeprowadzeniu glosowania imiennego decyduje Sejm większością glosow na wniosek Marszałka Sejmu lub pisemny wniosek poparty przez co najmniej 30 poslow.
Wyniki głosowan oglasza Marszalek, sa one ostateczne. Przynajmniej 30poslow może wszak wystąpić z pisemnym wnioskiem o dokonanie reasumpcji glosowania, tzn ponownego rozwazenia uchwaly, gdy wynik glosowania budzi wątpliwości. Reasumpcji glosowania nie podlegaja wyniki glosowania imiennego.
zasada tajnosci a obowiazek wyborczy
pozycja ustrojowa i kompetencje prezesa RM
Na czym polega zasada tajności prawa wyborczego
Odnosi się tylko do korzystania z czynnego prawa wyborczego. Dotyczy aktu głosowania. Jest prawem a nie obowiązkiem. Istotę tajności stanowi zapewnienie głosującemu tajemnicy wyboru. Zapewnia to swobodę głosowania, swobodę podjęcia decyzji oraz gwarantuje poczucie bezpieczeństwa, że z powodu treści oddanego głosu nie spotkają go ujemne konsekwencje. Gwarancje: miejsce zapewniające tajność głosowania, wyborca wrzuca do urny kartkę do głosowania tak, aby strona zadrukowana nie była widoczna
ZASADA TAJNOŚCI GŁOSOWANIA - oznacza zagwarantowanie każdemu obywatelowi, że treść jego decyzji nie będzie mogła być ustalona i ujawniona i pełni istotną rolę gwarancyjną, będąc jednocześnie powiązana z zasadą wolności wyborów.
ma charakter bezwzględny - tzn. stanowi obowiązek, a nie uprawnienie wyborcy → doświadczenia PRL, kiedy to listami bez skreśleń i różnymi naciskami, spowodowano powstanie obawy przed korzystaniem z kabin. Od 1989 r. istnieje obowiązek tajnego głosowania i jest on jednolity dla wszystkich procedur (patrz art. 68 ust. 4 i 5, art. 61 ust. 1, art. 66 ust. 1 ows).
gwarancje zasady tajności:
karty do głosowania muszą być jednakowe;
nakaz urządzenia odpowiedniej ilości kabin;
przygotowania odpowiedniej ilości przyborów do pisania;
wejście do kabiny tylko samemu;
osobiste wrzucenie karty do urny;
art. 251 § 2 kk - przestępstwem jest zapoznanie się z treścią głosu wbrew woli głosującego.
pewnym zakłóceniem tej zasady jest sposób zgłaszania kandydatów - konieczność przedstawienia list poparcia.
Prezes Rady Ministrów (zwany również Premierem) jest samodzielnym, centralnym organem administracji rządowej. Jego pozycja w rządzie ma znaczenie szczególne i uzewnętrznia się w powoływaniu i rekonstrukcji rządu(jako jedyny przedkłada. pełni funkcję zwierzchnika pracowników administracji rządowej i zwierzchnika korpusu służby cywilnej.
W Polsce występuje w podwójnej roli, jako przewodniczący Rady Ministrów oraz jako odrębny organ administracji.
Kieruje pracami legislacyjnymi Rady Ministrów wydaje rozporządzenia wykonawcze do ustaw, sprawuje nadzór nad centralnymi organami administracji
posiada prawo inicjatywy ustawodawczej
wydaje rozporządzenia,
koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,
Jako przewodniczący Rady Ministrów:
1. Kompetencje organizacyjne
* reprezentuje Radę Ministrów
* kieruje jej pracami
* zwołuje posiedzenia
* ustala porządek obrad
* przewodniczy posiedzeniom
2. Kompetencje merytoryczne
* kieruje merytoryczną działalnością Rady Ministrów
* ponosi odpowiedzialność polityczną
* decyduje o składzie Rady Ministrów
* koordynuje i kontroluje pracę ministrów i pozostałych członków Rady
* zapewnia wykonanie polityki Rady Ministrów
Jako naczelny organ administracji rządowej:
* posiada kompetencje generalne - do jego zadań należy wszystko to co nie jest zastrzeżone dla innych organów (tzw. domniemanie kompetencji)
* wydaje rozporządzenia i zarządzenia
* jest podstawowym łącznikiem administracji rządowej
* jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej
* dokonuje obsady personalnej szeregu organów administracji rządowej
* nadzoruje organy centralne i terytorialne administracji rządowej
* nadzoruje samorząd w granicach określonych w konstytucji i ustawach
Skład RM
Podstawowe prawa jednostki sensie formalnym i materialnym
Skład i struktura Rady Ministrów.
Rada Ministrów skład się z Prezesa RM oraz ministrów a ponadto w jej skład mogą być powoływani wiceprezesi RM oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Konstytucja wprowadziła również stanowisko wiceprezesa RM, jeśli zastępuje on prezesa dysponuje wszelkimi środkami władzy, jeśli stoją na czele ministerstwa dysponują wszelkimi uprawnieniami ministra.
RM jak każdy organ może powoływać swoje organy wewnętrzne konieczne dla usprawnienia jej działania, należą do nich:
a) organy kierownicze powołane są dla podejmowania wiążących decyzji, rozwiązywania nagłych kryzysów w skład ich wchodzą:
— członkowie RM
— stałe komitety RM
b) organy pomocnicze stworzone dla wspierania działań rządu, przygotowują projekty lub warianty przyszłych decyzji projektów rządowych w skład ich wchodzą:
— członkowie RM
— stałe komitety RM
— rady i zespoły
— komitety doraźne
c) organy doradcze tworzą fachowe zaplecze dla rządowego procesu decyzyjnego i składają się z:
— fachowców i ekspertów
— rad i zespołów
— komisji wspólnych
Prawa podstawowe - zespól praw jednostki wyróżniających się z ogółu praw przysługujących obywatelom w danym państwie z racji zajmowania wyższego miejsca w hierarchii wartości akceptowanej powszechnie przez społeczeństwo i państwo. Analizując te prawa należy wyróżnić dwa kryteria:
Formalne - tutaj wyróżnienie praw podstawowych jest jasne, lecz w tej materii decyduje subiektywizm ustawodawcy zaliczający dane prawo do kategorii praw podstawowych.
Materialne - zgodnie z nim za podstawowe prawa uznane są prawa najistotniejsze z punktu widzenia interesów obywateli i państwa, niezbędne do zagwarantowania innych praw obywatelskich, które dotyczą podstawowych dziedzin życia społecznego jednostki jako obywatela.
Resortowy model organizacji egzekutywy
Ministrowie resortowi a wykonujący zadania premiera
Resortowy model
Premier przewodniczy posiedzeniom rzadu i koordynuje działalność poszczególnych jego członków. Każdy minister samodzielnie kieruje określoną dziedziną administracji państwowej i posiada własne kompetencje.
Jego pozycja jest równa pozycji innych ministrów. Sprawy przekraczające zakres właściwości jednego ministra, a należące do kompetencji władzy wykonawczej, niezastrzeżonych dla głowy państwa rozstrzyga kolegialnie cały rząd. Pozycja i kompetencje głowy państwa w tym systemie są podobne jak w systemie gabinetowym, System występuje naprzyklad w Austrii.
MINISTER
2 rodzaje - tzw. ministrowie resortowi i ministrowie bez teki;
stanowisko polityczne;
tzw. 2 twarze ministra:
jako członek RM - hierarchia wewnątrz RM jest w przeważającej części nieformalna (nie licząc kierowniczej roli premiera), RM działa kolegialnie, a każdy minister ma swoje obowiązki i prawa w tej strukturze:
prawo przedstawiania swojego stanowiska;
prawo głosowania;
obowiązek uczestniczenia na posiedzeniach;
obowiązek inicjowania i opracowywania polityki rządu w zakresie swojej kompetencji rzeczowej;
obowiązek realizowania polityki rządu ustalonej przez RM i związany z tym wymóg lojalności względem RM;
sytuacja prawna wszystkich ministrów jest taka sama, brak obecnie tzw. ministrów prezydenckich (MON, MSZ, MSW);
jako jednoosobowy organ administracji rządowej - dot. tylko tzw. ministrów resortowych, a zakres ich działań wynika z przydzielonych im działów przez premiera w drodze rozporządzenia;
kieruje swoim działem - tzn. podejmuje rozstrzygnięcia i działania jakie uzna za konieczne, podległa mu struktura ma charakter hierarchiczny, tworzy organy pomocnicze w ramach swojego działu;
występuje jako organ naczelny w postępowaniu administracyjnym, a jego decyzje administracyjne są ostateczne i podlegają jedynie kontroli sądów administracyjnych;
może wydawać rozporządzenia i zarządzenia, które jednak uchylić może RM na wniosek premiera z każdego powodu (art. 149 ust. 2);
podlega mu ministerstwo - zorganizowana struktura urzędnicza powołana do bezpośredniej realizacji zadań należących do danego ministra. Tworzone, znoszone i przekształcane przez rozporządzenie RM.
Ograniczenie praw i wolności jednostek obywatelskich
Rodzaje zasad konstytucyjnych
Metody kontroli parlamentu nad rzadem
Funkcja kontrolna - szczególne instytucje kontrolne:
- Votum zaufania - służy wyrażeniu aprobaty dla działalności rządu, oprócz tego daje ono możliwość parlamentowi odrzucenie jakiegoś projektu, na którym mu zależy.
- Votum nieufności - może być konstruktywne i niekonstruktywne , regułą jest obowiązywanie votum niekonstruktywnego; ma na celu ochronę rzadu przed utworzeniem większości, która jest zdolna do jego odwołania i utworzenia nowego rządu, inny podział to votum indywidualne i solidarne (w większości panstw po odwolaniu, osoby takie nei maja możliwości po raz kolejny być wybranym do składu rzadu)
- Absolutorium - wydanie skwitowania z pozytywnego wykonania budżetu państwa, w większości państw absolutorium rodzi ten sam skutek prawny, co nieudzielanie votum zaufania, czyli rodzi dymisję rządu ; absolutorium selektywne - udzielenie absolutorium rządowi z wyłączeniem pewnych ministrów.
- Komisje Śledcze
- Izby obrachunkowe - kontrola wszelkich sprawozdań z działalności rzadu, najczęściej składają się z powołanych przez parlament fachowców;
- interpelacje (pisemne) i zapytania (ustne) - środki wykorzystywane przez parlamentarzystów pojedynczo; w większości państw o pytaniach i interpelacjach nie informuje się wczesniej ministrów, uwaza się, ze skoro minister nie potrafi odpowiedziec na dane pytanie, to nie powinien sprawowac swojej funkcji; w przypadku interpelacji ministrom przysluguje określony czas na odpowiedz , której to dokonują na posiedzeniu parlamentu.
- działanie komisji parlamentarnych - biezaca kontrola realizacji zalecen na miejscu (na posiedzeniu parlamentu)
OGRANICZENIA PRAW I WOLNOŚCI
konstytucyjne zasady ograniczeń praw i wolności :
aspekt formalny - ustanawiane jedynie w ustawie;
aspekt materialny - ustanowione dla ochrony następujących zasad:
bezpieczeństwa państwa
porządku publicznego
środowiska
zdrowia publicznego
moralności publicznej
wolności i praw innych osób
zasada proporcjonalności - opiera się na idei zakazu nadmiernej ingerencji, tzn. wprowadzenie ograniczeń tylko w zakresie niezbędnym, a podstawową miarą tego, co niezbędne jest porównanie rangi interesu publicznego, któremu dane ograniczenie ma służyć i rangi prawa czy wolności
koncepcja istoty poszczególnych praw i wolności - opiera się na założeniu istnienia takiej części prawa, bez którego dane prawo nie istnieje i takiej części prawa, które stanowi jedynie otoczkę tego prawa, więc bez niego istnienie prawa nie jest zagrożone.
szczególna sytuacja → w razie wystąpienia stanu nadzwyczajnego
wotum zaufania
inicjatywa ludowa i jej rodzaje
Konstytucje nominalne, normatywne i semantyczne.
Wotum zaufania (z łaciny votum - ślubowanie, dar), instytucja polegająca na postawieniu wniosku domagającego się od parlamentu potwierdzenia, że rząd ma zaufanie parlamentu, rodzaj testu poparcia dla rządu wyrażony przez parlament. Parlament w specjalnej uchwale wyraża swoje stanowisko. Wotum zaufania nie jest prostym przeciwstawieniem wotum nieufności, gdyż wniosek o zaufanie może postawić sam rząd. Większość konstytucji demokratycznych reżimów parlamentarno-gabinetowych przewiduje, że gabinet może złożyć taki wniosek w dwóch przypadkach:
- w momencie powołania do służby publicznej przez głowę państwa, wówczas taki wniosek ma charakter obowiązkowy, rząd by mógł funkcjonować musi uzyskać poparcie parlamentu,
- w każdym momencie funkcjonowania gabinetu, wniosek ten jest nieobowiązkowy, ma funkcję sondowania czy w parlamencie nadal istnieje poparcie dla polityki rządu (szczególnie w kryzysowych momentach), niekiedy jest także formą nacisku rządowego na parlament, który nie uchwalając wotum zaufania, pośrednio godzi się na dymisję gabinetu i konieczność stworzenia nowego lub rozwiązania parlamentu.
Inicjatywa ludowa - polega na złożeniu projektu ustawy przez grupę co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu (czynne prawo wyborcze), a zatem obywateli, którzy ukończyli 18 lat.. Prawo ustawodawczej inicjatywy obywatelskiej nie może dotyczyć spraw, które zastały zastrzeżone do wyłącznej inicjatywy innych organów, a zatem spraw oraz zmiany Konstytucji .
Ze względu na przedmiot inicjatywy ludowej wyrózniamy :
Inicjatywę konstytucyjną - dotyczącą materii konstytucyjnej
Inicjatywę ustawodawczą - jeżeli dotyczy ustawodawstwa zwykłego
Ze względu na formę przedstawiania wniosku:
Inicjatywę sformułowaną - charakteryzującą się tym, iż inicjatorzy przedstawiają gotowy projekt ustawodawczy.
Inicjatywę niesformułowaną - oznaczającą wystąpienie tylko z wnioskiem o dokonanie odpowiedniej regulacji. W tym przypadku przygotowanie projektu pozostawiane jest właściwym organom ustawodawczym.
Systematyka konstytucji: Konstytucje nominalne, normatywne i semantyczne.
konstytucja nominalna (niemożliwa do realizowania, nawet jeśli istnieje powszechna wola jej realizacji; oderwana od rzeczywistości);
konstytucja normatywna (przyjęta przez właściwego suwerena i przez niego stosowana); uchwalona bezpośrednio przez suwerena lub przez jego przedstawiciela, w pełni realiznowana jest w praktyce
konstytucja semantyczna (petryfikująca władzę jednostki lub grupy i przezeń przyjęta).
podmiot praw i wolnosci jednostki wspólczesnych panstw demokratycznych
czynniki gwarantujace zachowanie zasad równosci materialnych wyborów
Podmiot praw i wolności jednostek
Podstawowym podmiotem jest osoba fizyczna; prawa i wolności przysługują wszystkim bez wyjątku, natomiast inna kategoria praw może być zastrzezona dla obywateli (np. prawa polityczne, a niekiedy socjalne)
Prawa przysługują również osobom prawnym, znajduja się one na gruncie prawa prywatnego ( co do ich praw nie ma wątpliwości), natomiast inną sprawą są osoby prawne na gruncie prawa publicznego. Osoba taka jest jednostką organizacyjną państwa, nie powinna więc posiadać praw jednostki, bo powodowałoby to że państwo chroniłoby się samo przed sobąl inne stanowisko mówi, że prawa takie powinny być przyznane osobie publicznej ale tylko wtedy kiedy funkcjonuje ona w ramach kryterium powierzonego jej przez państwo.
osoby prawne → kwestia sporna:
osoby prawne prawa prywatnego:
osoby prawne prawa publicznego
Prawa człowieka są kategorią prawa naturalnego, można je scharakteryzowac wg pewnych istotnych cech.
- mają charakter powszechny - przysługujące każdemu człowiekowi bezwglednie
- maja charakter przyrodzony - ich źródłem jest samo urodzenie człowieka i w ten sposób człowiek staje się podmiotem praw i wolności
- nienaruszalność - ani podmiot władzy publicznej ani jednostka nie ma możliwości wpływania na naruszanie praw
- niezbywalność- nikt nie może swoich praw … na innych przednit (prawo osobiste przysługujące każdej jednostce)
- niepodzielność i wspolzaleznosc praw jednostki - nie można korzystac z jakiegos prawa nie posiadając pelnego katalogu praw, jeśli prawa w jakims zakresie zostaly ograniczone skutkowaloby to niemożliwością ich pelnej realizacji.
Zasada Równości w sensie materialnym:
- zapewnić ma równe znaczenie - tzn. równą siłę - głosu każdego wyborcy. Dzieje się tak, gdy jeden mandat przypada na taką samą liczbę wyborców, z dopuszczalnym pewnym odchyleniem, którego granice powinny zostać prawnie określone. Ustala się to w dwojaki sposób:
Ustalając normę przedstawicielską - czyli proporcję miedzy liczbą mieszkańców lub wyborcow w danym okręgu,a liczbą wybieranych przedstawicieli.
Wyznaczając okręgi wyborcze o zbliżonej liczbie mieszkańców lub wyborców.
Ponadto duze znaczenie dla realnej sily glosu może mieć przyjecie określonego systemu wyborczego. Generalnie rzecz biorac, systemy proporcjonalne lepiej niż większościowe zapewniają równą siłę głosów.
Wariant I
W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, tj. wskazuje osobę (zwykle wytypowaną wcześniej przez partię polityczną mającą większość w Sejmie lub koalicję partii), która otrzymuje misję sformowania rządu
Osoba desygnowana na Prezesa Rady Ministrów w ciągu 14 dni proponuje Prezydentowi skład Rady Ministrów
Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów oraz pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera przysięgę od nowo powołanej Rady Ministrów
W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Wariant II
W razie nie powołania Rady Ministrów w przedstawionym wyżej trybie lub nieudzielenia jej wotum zaufania przez Sejm, w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w art. 154 ust. 1 lub 2 Konstytucji, Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera od niej przysięgę
Wariant III
W razie niepowołania Rady Ministrów Prezydent w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich
W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania , Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.
charakter normatywny prawa i rodzaje wstepow do konstytucji ze np maja charakter historyczny propagandowy itp.
postawienie prezydenta przed trybunałem stanu
zgromadzenie ludowe teraz i wczesniej
Zgromadzenie ludowe - wywodzi się bezpośrednio od wiecu germańskiego, a właściwie z jego przekształcenia w wieku XVIII, kiedy zbliżyło się ono formy obecnej. Instytucja ta pozwala wszystkim osobom, sprawującym prawa polityczne na danym terytorium zgromadzić się w jednym miejscu i debatować oraz rozstrzygać ważniejsze kwestie dotyczące owej grupy. Nie jest to instytucja występująca powszechnie dzisiaj, jedynie w niektórych miejscach i funkcjonuje tam całkiem sprawnie.
Szwajcaria - a właściwie 3 kantony alpejskie. W kantonach tych kilka razy do roku na centralnym placu w stolicy kantonów, zbierają się wszyscy, którzy posiadają prawa polityczne, debatują i rozstrzygają sprawy najistotniejsze dla wspólnoty. Frekwencja na takich zgromadzeniach jest jednak już tendencją malejącą, z roku na rok jest ona praktycznie coraz niższa. Stosunkowo późno również, bo dopiero w latach 80' do udziału w zgromadzeniach dopuszczono kobiety.
USA - a właściwie niektóre stany, szczególnie w stanie Vermont, Funkcjonują one w zasadzie w każdej gminie i nosza nazwę town meettning. Odbywają się one najczęściej dwa razy do roku. Pierwszy raz- w sprawie uchwalenia budżetu, drugi w celu przyznania absolutorium dla wykonania tego budżetu.
Ameryka Lacinska - gdzie zgromadzenia nosza nazwę tzw rad otwartych. Jest to instytucja , w której dana rada 2 razy do roku ma posiedzenia otwarte odbywające się na zewnątrz i każdy w takiej radzie może uczestniczyc, zabrac glos , glosowac w rozstrzyganych tam sprawach.
W jakim trybie Prezydent może być postawiony w stan oskarżenia przed TS ?
Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu.
Delikt konstytucyjny to zawinione naruszenie Konstytucji lub ustawy, nie mające charakteru przestępstwa, przez osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe, które zagrożone jest sankcją odpowiedzialności karnej, karalne jest bowiem naruszenie konstytucji czynem zawinionym.
Odpowiedzialność ma charakter obiektywny, badany jest tylko fakt naruszenia ustawy, dotyczy czynów dokonanych w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie urzędowania, jeżeli chodzi o procedurę :
-Wstępny wniosek o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony Marszałkowi Sejmu przez co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.
- Marszałek Sejmu kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która wszczyna postępowanie.
- Sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej składa sprawozdanie Zgromadzeniu Narodowemu
- Zgromadzenie Narodowe - uchwała o postawieniu w stan oskarżenia przed TS podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.
- pozytywny wynik oznacza zawieszenie urzędu i rozpoczęcie postępowania przed TS
Charakter normatywny i Wstępy do konstytucji:
- zależy to od państwa, oraz jaka jest wola ustrojodawcy. Istotne jest to czy dany wstęp ma bądź nie ma charakteru normatywnego.
Kierunek skrajnie pozytywistyczny - wstęp do konstytucji może być samodzielnym źródłem prawa, brak formy artykułów, nie ma żadnego znaczenia, liczy się to iż jest częścią aktu normatywnego.
Nie ma on charakteru normatywnego, wiec nie jest samodzielnym źródłem prawa, pełni jedynie role przy wykładni samej konstytucji w części wyartykułowanej.
Kierunek kompromisowy - odwołuje się on do realizacji kształtu wstepu do konstytucji, zwolennicy twierdzą, że wstęp do konstytucji może być źródłem norm prawnych, ale nie w całości, po prostu czesc może być źródłem, a część nie.
Podział wstępów do konstytucji:
1. Proste - > są pozbawione całkowicie treści normatywnej, mają charakter krótkiego wstępu (np. jedno zdanie)
2. Złożone -> zawierają treść normatywną, ale oprócz tego zawierają także inne trzy rodzaje treści:
- Odwołanie historyczne
- Treść propagandowa
- motywację polityczne przyjęcia danego aktu normatywnego.
układy zbiorowe pracy
zasada powszechnosci wyborów
Układ zbiorowy pracy - W Polsce specyficznym aktem są układy zbiorowe pracy - to porozumienie zawarte przez pracodawcę lub organizacje pracodawców ze związkami zawodowymi w sprawie uprawnień pracowniczych lub układów ponad zakładowych.
Układ zawiera normy o charakterze semidyspozytywnym, które mogą być korzystniejsze dla pracownika niż regulacje zawarte w kodeksie pracy lub ustawie podatkowej. Stanowi minimum którego regulacja musi być przestrzegana. Powinien być uznany za umowę na rzecz osób trzecich.
To umowa która zawarta jest bez udziału podmiotu ale daje mu prawa z których może korzystać, nie działa na niekorzyść pracownika. To zasada funkcjonowania stosunków pracy
Układy mogą określać szerzej i korzystniej uprawnienia pracownicze uregulowane powszechnie w kodeksie lub innych przepisach. Nie mogą natomiast zawierać przepisów mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy prawa pracy
ZASADA POWSZECHNOŚCI określa krąg podmiotów, którym przysługuje prawo wyborcze, wymagając by wszystkim dorosłym obywatelom przysługiwało, co najmniej czynne prawo wyborcze, a wszelkie ograniczenia mogą wynikać jedynie z naturalnych czynników, a nie politycznych.
Posiadanie prawa wyborczego:
a) ukończenie najpóźniej w dniu głosowania 18 lat
b) posiadanie obywatelstwa polskiego
c) dysponowanie pełnią praw politycznych
Prawa wyborczego nie posiadają:
a) ubezwłasnowolnione prawomocnym wyrokiem sądu
b) pozbawione praw publicznych, wobec których sdą orzekł karę dodatkową w tej postaci
c) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem trybunału stanu
Czynne prawo wyborcze - prawo wybierania posłów, senatorów, Prezydenta, członków samorządu terytorialnego, a także brania udziału w referendum ogólnokrajowym czy gminnym, które przysługuje obywatelom od ukończenia 18 lat.
Bierne prawo wyborcze - jest uprawnieniem obywatela do kandydowania w wyborach, a wiec do ubiegania się o wybór. Granica wieku to 21 lat w przypadku posła, 30 lat o mandat senatora, 35 w wyborach prezydenckich.
Prawne gwarancje powszechności - spisy wyborców są sporządzane z urzędu w oparciu o prowadzony w gminie rejestr wyborców, który w okresie poprzedzającym wybory czy referendum jest udostępniany w celu sprawdzenia jego prawidłowości
zastepstwo ministra i jego rodzaje
Doraźnie i w ograniczonym zakresie ministra zastępuje sekretarz stanu. Jeżeli stanowisko ministra pozostaje nieobsadzone lub minister jest czasowo niezdolny do wykonywania obowiązków to zastępuje go sam premier lub inny minister wskazany przez premiera.
Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu. Zakres czynności sekretarza i podsekretarza stanu ustala właściwy minister, zawiadamiając o tym Prezesa Rady Ministrów. Sekretarza stanu i podsekretarza stanu powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek właściwego ministra. Sekretarza i podsekretarza stanu odwołuje Prezes Rady Ministrów.
Sekretarz stanu zastępuje ministra w zakresie przez niego ustalonym lub podsekretarz stanu, jeżeli sekretarz stanu nie został powołany. W razie przyjęcia dymisji Rządu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dymisję składają sekretarze i podsekretarze stanu. O ile w każdym resorcie może być tylko jeden sekretarz stanu, o tyle liczba podsekretarzy nie jest ograniczona. Do odwołania ich przez premiera wniosek ten nie jest konieczny.
Zasada równości w sensie formalnym
- zakłada, że każda osoba , której przysługuje prawo wyborcze, uczestniczy w wyborach na takich samych zasadach, jak inni wyborcy, a w szczególności dysponuje taką samą liczbą głosów w przypadku czynnego prawa wyborczego oraz ma równe z innymi szanse w ubieganiu się o urząd wybieralny czy mandat przedstawicielski.
- Każdy wyborca ma jeden głos, gwarancją tego jest umieszczanie wyborcy tylko w jednym spisie wyborców i wykreślanie ze spisów osób, które uzyskały zaświadczenie o prawie do glosowania, jak również odbieranie oryginału takiego zaświadczenia przystępującym do głosowania. Uniemozliwia to wielokrotne głosowanie.
- Temu samemu celowi słuzy obowiązek potwierdzania przez wyborców odbioru karty do głosowania, a także zaznaczania w paszporcie faktu głosowania Polakom stale zamieszkałym za granicą.
W odniesieniu do biernego prawa wyborczego równośc w znaczeniu formalnym gwarantowana jest w ordynacjach poprzez to, że określają one w sposób ogólny i neutralny warunki, które powinien wypełniać każdy kandydat.
recepcja prawa miedzynarodoweego
pozycja ustrojowa i kompetencje prezydium sejmu
Prezydium Sejmu
- nie jest organem konstytucyjnym. Jest to organ kolegialny, który reprezentuje najważniejsze ugrupowania polityczne sejmu. Funkcjonuje on w sposób ciągły przez okres całej kadencji. Nie ma prawnej możliwości odwołania Prezydium, bo sparaliżowałoby to działalność sejmu.
Skład prezydium jest ściśle określony i wynosi 4 osoby (Marszałek + 3 wicemarszałków), w Sejmie zaś liczbę wicemarszałków każdorazowo uchwałą określa izba. Obecnie do zakresu zadań Prezydium między innymi należy:
- ustalanie planu pracy, tygodni , których mają odbyć się posiedzenia.
- organizacja współpracy między komisjami, koordynowanie jej;
- opiniowanie zgodności z prawem danych projektów
- (związane z sytuacją prawną posłow)stosowanie kar, sprawy diet
- (związane z regulaminem sejmu)dokonywanie wykładni i inicjowanie zmian
Metody recepcyjne - występują w państwach , które używają koncepcję dualistyczną (np. Wielka Brytania), tak wiec uznanie koncepcji dualistycznej skutkuje koniecznością dokonania recepcji prawa międzynarodowego do prawa krajowego. Recepcja może być dokonana roznymi metodami, istnieją :
Powtórzenie - polega na tym, że akt normatywny prawa krajowego, powtarza unormowania zawarte w prawie międzynarodowym, prawo międzynarodowe w ramach tej metody recepcji uzyskuje , taką moc , jaką moc posiada akt normatywny , w którym owo powtorzenie zostalo dokonane.
Transformacja generalna (zwana ogólną) - jest to proces, który może budzić niejasności na gruncie prawa międzynarodowego, ustalana jest na podstawie normy blankietowej, ale w formie nie wskazującej na konkretny akt normatywny. Nie ma w tym przypadku etapu publikacji.
Transformacja szczegolowa - przyjęcie aktu normatywnego (o charakterze wewnętrznym) w którym znajduje się norma włączająca konkretny akt normatywny prawa międzynarodowego do porządku krajowego, uchwalona zostaje ustawa stanowiąca. (czescia porządku krajowego staje się ta utawa) ?
Publikacja aktu normatywnego posiadającego tę normę blankietową wraz z publikacją całego traktatu, który został do porządku włączony.
Typologie referendum
Poprawki Senatu - co Sejm może z nimi zrobic
Funkcje Konstytucji jako ustawy zasadniczej
Funkcja konstytucji - chodzi tu o rolę odgrywaną przez konstytucję w społeczno-politycznej rzeczywistości danego państwa. konst. w znaczeniu prawnym, ustawa zasadnicza określająca zasady organizacji państwa i stosunek między państwem a obywatelami.. Ustawa zasadnicza regulująca wszystkie zagadnienia ustroju państwa, zwykle posiada charakter trwały.
Rola jaką pełni konstytucja w systemie prawnym:
- prawna - Funkcja prawna polega na możliwości pełnienia przez konstytucję roli aktu prawnego w zakresie stosunków politycznych, społecznych i gospodarczych, które są przez nią regulowane.
- organizacyjna - wiąże się z tym, ze to konstytucja organizuje funkcjonowanie organów państwowych
- integracyjna - rola konstytucji jako aktu oddającego system wartości w społeczeństwie, kompromis w państwie, Służy to zwiększeniu ich zainteresowania życiem publicznym i udziałem w kształtowaniu woli państwa.
- wychowawcza - wiąże się z tym, że konstytucja nie tylko ma stanowić o systemie moralnym społeczeństwa, ale reguluje także wzorce zachowań społecznych.
- stabilizacyjna - wskazuje na występujące w konstytucji elementy, które zgodnie z wolą ustrojodawcy mają być na trwałe wypisane w systemie politycznym państwa.
- programowa - konstytucja musi być otwarta na przyszłość i wyznaczać cele działalności organów państwowych i cele całego społeczeństwa.
Referendum i jego rodzaje.
zakresu terytorialnego
• ogólnokrajowe (na terytorium całego państwa)
• lokalne (np. na obszarze gminy)
przedmiotu
• konstytucyjne
• ustawodawcze
• w sprawach administracyjnych
obowiązku prawnego
• obligatoryjne — referendum jest jedynym prawnie dopuszczalnym sposobem przyjęcia konkretnego rozstrzygnięcia
• fakultatywne — referendum stanowi tylko jedną z możliwych procedur podjęcia konkretnej decyzji
podmiotu inicjującego referendum
• inicjowane przez np. parlament, prezydenta, organ władzy wykonawczej, grupę obywateli
etapu procedury stanowienia aktu prawnego
• ante legem — poprzedzające ustanowienie danego aktu
• post legem jego przedmiotem jest akt prawny, a rolą obywateli jego przyjęcie lub odrzucenie
• referendum w sprawie odrzucenia danego aktu
skutków prawnych
• rozstrzygające (stanowiące) — decyzja podjęta w referendum wiąże organy państwowe
• opiniodawcze (konsultatywne) — wyrażana jest jedynie opinia obywateli, ostateczna decyzja należy do organów państwa
Rozpatrzenie przez Sejm uchwały Senatu:
uchwałę Senatu Marszałek Sejmu przekazuje do komisji, która poprzednio zajmowała się tym projektem (art. 54 RSejm), która może zaproponować:
przyjęcie uchwały w całości lub części;
odrzucenie uchwały;
jeśli jakąś poprawkę Senatu uważa się za niedopuszczalną, należy ją odrzucić, choć czasem pozostawiano ją bez rozpatrzenia, ale wtedy istnieje niebezpieczeństwo zakwestionowania ustawy przed TK z powodu naruszenia procedury;
odrzucenie poprawek lub całej uchwały wymaga bezwzględnej większości, inaczej uważa się ją za przyjętą (art. 121 ust. 3) → nie ma terminu w którym Sejm musiałby zająć się uchwałą Senatu, dlatego w ten sposób można „utopić” uchwałę Senatu, gdy przeczeka ona do końca kadencji;
pat legislacyjny → sytuacja, w której Sejm by przyjąć uchwałę Senatu potrzebował zwykłej większości, a by odrzucić 2/3;
powtórne nabycie obywatelstwa
pozycja szefa rzadu w systemie kamcelarskim
gwarancje praw człowieka
Reintegracja - odzyskanie obywatelstwa utraconego wskutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa.
POJĘCIE OBYWATELSTWA. Obywatelstwo jest to stosunek prawny łączący jednostkę z państwem, z którego to stosunku wynikają skutki prawne, określone w prawie wewnętrznym i międzynarodowym, a także prawa i obowiązki wspólne wszystkim osobom mającym to obywatelstwo. Obywatel to osoba o przynależności państwowej do danego państwa (obywatelstwo = przynależność państwowa) i osoba posiadająca pełnię prawa politycznych.
Osoba, która utraciła obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego wskutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa, odzyskuje obywatelstwo polskie, jeżeli po ustaniu tego małżeństwa lub jego unieważnieniu złoży przed wojewodą lub konsulem właściwym ze względu na miejsce zamieszkania składającego oświadczenie o woli nabycia obywatelstwa polskiego i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.
Nabycie obywatelstwa może być uzależnione przez właściwy organ od przedłożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego. Organem drugiej instancji w ww. sprawach jest Prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców.
Kanclerz
Wybierany przez Bundestag na wniosek prezydenta bezwzględną większością głosów. Kanclerz jest jednoosobowym szefem rządu, ponosi odpowiedzialność przed parlamentem, a przed kanclerzem odpowiadają ministrowie. Parlament wybiera szefa rządu w głosowaniu, a kanclerz sam powołuje rząd i za niego w pełni odpowiada. Powołując ministrów nie musi wcale konsultować się z parlamentem.
W sytuacji braku poparcia dla kanclerza i niechęci parlamentu, kanclerz może zgłosić się do parlamentu o nadanie wotum zaufania. Gdy ten wniosek nie przejdzie, to może podać się do dymisji bądź poprosić o wprowadzenie tzw. ustawodawczego stanu wyjątkowego, co znaczy tyle, że przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy będzie on rządził z całkowitym pominięciem parlamentu. Prezydent może taki stan wprowadzić bądź zarządzić konstruktywne wotum nieufności.
Do jego podstawowych kompetencji należy m.in. formowanie składu rządu i określanie jego struktury organizacyjnej, wytyczanie polityki, zwoływanie posiedzeń i czuwanie nad pracami poszczególnych ministrów,
Gwarancje praw i wolności jednostki
Mają być nimi wszystkie te środki, które zapewniają możliwość realizacji praw i wolnośći przez poszczególne jednostki. Możliwość realizacji wszystkich praw podstawowych.
Materialne - Gwarancje materialne to ogół środków, które służą państwu do zagwarantowania realizacji praw podstawowych. Należą do nich m.in.: tradycje polityczne, kultura polityczna, stan oświaty, tradycje demokratyczne.
Formalne - to całokształ środków prawnych i środków o charakterze instytucjonalnym, które państwo stworzyło i stosuje w celu zapewnienia realizacji podstawowych praw człowieka. Są to środki stwarzające możliwości oddziałowywania jednostek na państwo, np. prawa polityczne, albo zasady funkcjonowania.
W Polsce jest 5 instytucji gwarantujących prawa i wolności:
Prawo do sądu
Prawo do dwuinstancyjności postępowania
Ombudsman - RPO i RPdz
Skarga konstytucyjna
Odpowiedzialność odszkodowawcza panstwa i innych jednostek publicznych za działania w swoich organach.
Geneza współczesnej konstytucji
Kto ma możliwość zgłaszania poprawek do projektu ustawy
Modele regulacji struktury organow na szczeblu lokalnym
Konstytucja dzis to:
- akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej ( w systemie prawnym danego panstwa)
- akt określający podstawowe zasady ustroju panstwa , regulujący ustroj naczelnych organow panstwa oraz formuujący podstawowe prawa, wolności, obowiązki jednostki.
- akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze
Poprawki
Uchwaloną przez Sejm ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi, który w ciągu 30 dni może: przyjąć ją bez zmian, uchwalić poprawki lub uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownych uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.
Zgodnie z regulaminem, Marszałek Sejmu kieruje przekazaną przez Sejm ustawę do właściwej komisji senackiej, do której należy - w terminie nie dłuższym niż 18 dni - przygotowanie projektu stanowiska Senatu. Uchwała Senatu w sprawie przekazanej ustawy podejmowana jest na posiedzeniu plenarnym zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby senatorów.
Co się dzieje z ustawą, do której Senat uchwalił poprawki?”
Zgodnie z art.121 ust.3 „uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów”.
Ponowne postępowanie sejmowe może zakończyć się:
nieprzełamaniem uchwały Senatu, wnoszącej o odrzucenie ustawy i zakończeniem postępowania.
nieprzełamaniem uchwały Senatu wnoszącej poprawki i skierowaniem ustawy do Prezydenta.
przełamaniem weta Senatu i przekazaniem ustawy Prezydentowi.
Po zakończeniu postępowania w Sejmie nad uchwałą Senatu Marszałek Sejmu przedstawia uchwalaną ustawę do podpisu Prezydentowi RP
ustawa organiczna
Nie istnieje w Polsce, od ustawy odróżnia ją:
Szczególna moc prawna- jest pomiędzy Konstytucją a zwykłą ustawą
Uchwalona w szczególnym trybie- bezwzględną większością głosów
Szczególna treść- reguluje funkcjonowanie organów, rozwinięcie konstytucyjnych praw i wolności
Występuje we Francji, Portugalii, Hiszpanii, Andorze
W nauce prawa są one określane jako „przedłużające konstytucję”, stąd ich miejsce w hierarchii norm jest ujęte jako„podkonstytucyjne” i „nadustawowe”
Odesłanie w Konstytucji francuskiej do regulacji w ustawie organicznej dotyczy najczęściej określenia kompetencji organów państwowych, warunków sprawowania funkcji lub urzędu oraz pewnych procedur.
System dwublokowy - system partyjny występujący w państwach demokratycznych, charakteryzujący się skupieniem dwóch sił politycznych wokół dwóch bloków.
System ten jest podobny do systemu dwupartyjnego z tą różnicą, że wewnątrz bloków występuje bardzo duże zróżnicowanie poglądów (np. we włoskim bloku Dom Wolności można znaleźć partie narodowe (Sojusz Narodowy), wywodzące się z ruchu faszystowskiego (Alternatywa Socjalna) i komunistyczno-chadeckie (Nowa Partia Socjalistyczna wraz z Chrześcijańskim ruchem na rzecz autonomii), a postulaty bloków nie dążą ku centrum.
System dwublokowy występuje w miejscach gdzie nie ma okręgów jednomandatowych, a występuje ordynacja proporcjonalna.
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
- instytucja ombucmana powstała w Szwecji w 1713 r W Polsce Rz. P. Ob. został powołany w 1987r. Dopiero dwa lata później instytucja to uzyskała rangę konstytucyjną.
1. Charakteryzując pozycję ustrojową Rz. P. Ob. można stwierdzić, że jest to organ stojący na straży praw i wolności człowieka powiązany funkcjonalnie z sejmem. Polega to na tym, że Rz. P. Ob. powoływany i odwoływany jest przez Parlament, a ponadto, że zakres jego właściwości łączy się z wykonywaniem funkcji kontrolnej przez Sejm.
Po 2-gie Rz. P. Ob. jssest organem niezależnym i niezawisłym o czym świadczy posiadany przez niego immunitet formalny oraz to, że corocznie składa on przed Sejmem informację, a nie sprawozdanie o stanie przestrzegania praw człowieka i praworządności w Polsce (sprawozdanie składa się podmiotowi, któremu się podlega)
Po 3-cie postępowanie przed Rz. P. Ob. jest dostępne dla wszystkich i mniej sformalizowane niż np. zwrócenie się do TK ze skargą konstytucyjną. Świadczy o tym to, że skargę do Rz. P. Ob. może złożyć każdy, nawet ten, kto niema zdolności prawnych, może być złożona w cudzym imieniu i w dowolnej formie.
Rz. P. Ob. w odróżnieniu od organów sądowych może podejmować czynności z urzędu (może działać bez wniosku)
Powoływanie i odwoływanie
Rz. P. Ob. jest powoływany na 5-letnią kadencję przez Sejm za zgodą Senatu. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od wyboru Rz. P. Ob. przez Sejm nie zgłosi wyraźnego sprzeciwu przyjmuje się, że Rz. P. Ob. została osoba wybrana przez Sejm.
Kandydatów zgłaszać mogą:
Marszałek Sejmu
Grupa 30 posłów
Te samą procedurę stosuje się przy odwołaniu. Ta sama osoba może piastować urząd Rz. P. Ob. przez 2 kolejne kadencje.
Kandydatem na Rz. P. Ob. może być osoba, która wyróżnia się wiedzą prawniczą przede wszystkim z zakresu praw człowieka oraz jest nieskazitelnego charakteru.
Funkcje RPO.
- Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji i innych aktów normatywnych
- Corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania praw i wolności obywatelskich
- Wysłuchuje skarg obywateli na nieprawidłowe działanie organów państwowych — podejmuje działania w tym zakresie
- W sprawach dzieci RPO współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka
- Rzecznik współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami na rzecz ochrony wolności i praw człowieka i obywatela
Skutki nadzwyczajnej mocy konstytucji
Nakaz wydania wszystkich innych aktów normatywnych zgodnych z konstytucja - zgodność jest domniemywana,
Nakaz realizacji norm konstytucji - adresaci norm są zobligowani do realizowania norm w określonym czasie bądź jeśli nie ma określonego terminu to niezwłocznie,
Nakaz spójności systemu prawa - konstytucja ustanawia porządek prawny we państwie, ustala hierarchie aktów normatywnych, niższe akty muszą być zgodne z aktami o wyższej hierarchiczności
Prawo powinno mieć charakter kompleksowy , czyli pozbawione luk, niespójności, sprzeczności, niejasności itp.
Wtórne źródła prawa w Unii Europejskiej
Prawo wtórne jest tworzone przez organy Wspólnot na podstawie prawa pierwotnego. Składa się ono z ogromnej liczby aktów prawnych, z których każdy należy do jednej z pięciu kategorii:
rozporządzenia - mają zasięg ogólny i nie mają sprecyzowanego adresata; nie można ich zmieniać ani uchylać się od ich stosowania
dyrektywy - są wiążące co do rezultatu - zobowiązują wszystkie państwa członkowskie do wydania odpowiednich aktów prawnych; pozostawiając jednak owym państwom wybór środków
decyzje - mają charakter indywidualny, w całości są wiążące dla adresata; mogą być kierowane do instytucji, jak też osoby fizycznej
opinie - nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny, często stosowane w postępowaniu między organami wspólnot;
zalecenia - nie mają mocy wiążącej, sugerują podjęcie określonych działań.
Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje są wydawane przez Radę Unii Europejskiej, niekiedy przy współudziale Parlamentu Europejskiego (procedury współpracy i współdecydowania). Wyłączna inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie przysługuje Komisji Europejskiej (wyjątkiem jest prawo Parlamentu do opracowania projektu jednolitej ordynacji wyborczej do PE).
Szczególny rodzaj rozporządzeń, tzw. rozporządzenia wykonawcze, są wydawane przez Komisję Europejską. W hierarchii aktów prawnych stoją one niżej od zwykłych rozporządzeń, mogą je jednak zmieniać, jeśli w rozporządzeniu na podstawie którego zostało wydane rozporządzenie wykonawcze zapisano taką możliwość.
Opinie i zalecenia może wydawać każdy z organów unijnych.
Oprócz wyżej wymienionych aktów prawnych istnieje też wiele rodzajów aktów nienazwanych w traktatach, lecz mogących mieć niekiedy moc wiążącą. Są one nazywane aktami sui generis. Noszą one rozmaite nazwy: oświadczenie, deklaracja, program działania, protokół, rezolucja, konkluzje, wnioski, wspólne działanie, komunikat, obwieszczenie.Konstytucja Europejska ma wprowadzić zupełnie nowy porządek prawny.
TWORZENIE KOMISJI ŚLEDCZYCH - jej działalność opiera się na ustawie (bo tylko ustawa może określać obowiązki i odpowiedzialność obywatela);
* powoływana przez Sejm bezwzględną większością;
* może dot. każdej sprawy w ramach funkcji kontrolnej Sejmu;
* do 11 członków (powinno odzwierciedlać reprezentację);
* każda osoba wezwana ma obowiązek stawić się i złożyć zeznanie (kpk);
* Komisja może się zwrócić do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności;
* komisja przedstawia sprawozdanie Marszałkowi, a następnie staje się ono przedmiotem debaty i nie podlega dyskontynuacji, ale prace komisji tak;
* komisja może wystąpić z wnioskiem o pociągnięcie do odp. konstytucyjnej;
› podobne uprawnienia Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej (art. 9 ust. o TS);
* czy komisja to organ konstytucyjny? › raczej nie, bo organem konstytucyjnym jest organ o kompetencjach i strukturze w podstawowych zrębach określonych w Konstytucji;
Równość jako zasada prawa wyborczego
-każdy kandydat ma takie same szanse
-w ujęciu formalnym oznacza że każdy wyborca ma jeden głos a w ujeciu materialnym jest jednakowa siła każdego głosu
Interpelacje i zapytania poselskie.
Konstytucja dopuszcza składanie przez posłów interpelacji i zapytań poselskich będących indywidualnymi środkami kontroli parlamentarnej Rządu i poszczególnych jego członków. Interpelacja musi mieć formę pisemną - odpowiedź w ciągu 21 dni. Gdyby odpowiedź nie zadowalała interpelującego, może on wystąpić do Marszałka Sejmu o zażądanie dodatkowych wyjaśnień, także o umieszczenie interpelacji na porządku dziennym posiedzenia Sejmu. Zapytanie poselskie w formie ustnej (na każdym posiedzenie Sejmu) - dotyczy spraw bieżących i wymaga bezpośredniej odpowiedzi. O ogólnej tematyce pytania poseł powinien poinformować Prezydium Sejmu na 12 godzin przed rozpoczęciem posiedzenia. Winien też wskazać adresata pytania. Przedstawienie pytania -do 1 minuty, odpowiedź - do 5 minut. Nad pytaniem i udzieloną odpowiedzią nie przeprowadza się dyskusji.
Podpisanie i promulgacja ustawy
Konstytucyjny termin do podpisania ustawy wynosi 21 dni od jego przedstawienia (dla projektu pilnego ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym tylko 7 dni). Promulgacja nie ma charakteru automatycznego - Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucji lub, jeżeli tego nie uczynił może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania. Ustawę uznaną przez Trybunał Konstytucyjny za zgodną z Konstytucji lub ponownie uchwaloną przez Sejm Prezydent zobowiązany jest podpisać w ciągu 7 dni. Promulgacja jest niezbędnym warunkiem publikacji ustawy w Dzienniku Urzędowym RP. Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od jej ogłoszenia chyba ze sama stanowi inaczej.
Forma konstytucji.
konstytucja jako ustawa zasadnicza wyróżnia się swymi cechami formalnym, szczególnie nazwą, sposobem uchwalania i zmiany oraz systematyką. We współczesnym świecie (poza nielicznym wyjątkami) wszystkie tego typu akty określane są mianem konstytucji. Szczególny tryb uchwalania i zmiany konstytucji stanowi tak istotną jej cechę, iż wymieniany jest często jako element definicji konstytucji. O formie konstytucji można mówić wówczas, gdy mamy do czynienia z konstytucją pisaną, choć niektóre z jej elementów rozpatrywać można także w odniesieniu do konstytucji materialno-prawnych. Jest jednym aktem prawnym albo kilkoma np. Konstytucja 3 Republiki Francji składa się z 3 ustaw, Szwecji 5 ustaw konstytucyjnych.
Modele samorządu terytorialnego
Przyjęty w ustawodawstwie polskim model samorządu terytorialnego charakteryzuje się następującymi cechami:
1. jest to model trójstopniowy (gmina, powiat, województwo), aczkolwiek wprowadzenie drugiego i trzeciego stopnia uregulowano dopiero w 1998r. w zgłaszanych propozycjach podkreślano, że administracja terenowa w Polsce nie da się zamknąć w strukturze dwustopniowej. Niezbędny jest stopień pośredni w postaci powiatu.
2. przyjęty model samorządu terytorialnego jest modelem dualistycznym, przy czym zadania własne są określone klauzulą generalną: do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Ustawy te mogą nakładać na gminy obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej zadania te mogą wynikać również z porozumień z organami administracji rządowej.
3. model ingerencji państwa w zakresie zadań własnych jednostek samorządowych oparty jest na nadzorze weryfikacyjnym, sprawdzonym przez organy administracji rządowej wg kryterium zgodności z prawem podstawowym środkiem nadzoru jest stwierdzenie nieważności uchwał lub zarządzeń i rozwiązanie rady lub sejmiku. W sprawach poruczonych, obok kryterium zgodności z prawem, nadzór państwowy jest sprawowany także na podstawie kryteriów celowości, rzetelności i gospodarności.
POWOŁANIE I ODPOWIEDZIALNOŚĆ RADY MINISTRÓW
Dymisja Rady Ministrów - oświadczenie premiera dokonane w imieniu rządu o woli zakończenia urzędowania i otwierające procedurę tworzenia nowego rządu.
na pierwszym posiedzeniu nowego rządu i musi zostać przyjęta przez prezydenta (art. 162 ust. 1)
nie uchwalenie votum zaufania przez sejm (art. 162 ust. 2 pkt. 1) (prezydent musi przyjąć tą dymisję)
dla nowo powstałego rządu (art. 154 ust. 2);
w przypadku zwrócenia się premiera o votum zaufania (art. 160)
wyrażenie konstruktywnego votum nieufności (art. 162 ust. 2 pkt. 2 w zw. z art. 158)
rezygnacja premiera (art. 162 ust. 2 pkt. 3) - prezydent może odmówić przyjęcia dymisji (art. 162 ust. 4)
analogicznie też śmierć premiera
art. 162 ust. 3 - Prezydent przyjmując dymisję RM, powierza jej dalsze pełnienie obowiązków do czasu powołania nowej RM → brak prawnego ograniczenie możliwości działania takie RM, ale taki jest zwyczaj polityczny;
art. 38 UoRM - wraz z dymisją RM dymisje składają też sekretarze i podsekretarze stanu, wojewodowie i wicewojewodowie - o ich przyjęciu decyduje premier w terminie 3 miesięcy od powołania nowej RM;
1