Uwe flick rozdział 1
DEFINICJA
Badania jakościowe używane były jako wskazanie alternatywy dla badań jakościowych. Badania jakościowe to badania nie- ilościowe, nie- standaryzowane. Używają one tekstu zamiast liczb jako materiału empirycznego, wychodząc od koncepcji społecznego tworzenia badanych rzeczywistości, skupiają punkt widzenia uczestników badań, codziennych praktykach oraz wiedzy dotyczącej przedmiotu badania. Tak więc stosowane metody powinny mieć otwarty charakter, by móc zrozumieć proces lub relacje.
BADANIE JAKOŚCIOWE- są aktywnością, która umieszcza obserwatora w świecie. Składa się z zespołu interpretatywnych, materialnych praktyk, które czynią świat widzialnym. Praktyki przeobrażają świat w serie notatek terenowych, wywiadów, rozmów, fotografii, nagrań. Na tym poziomie badania są interpretatywne, z naturalistycznym podejściem do świata. Badacze badają rzeczy w ich naturalnym środowisku, nadając sens lub interpretować zjawiska terminami, które nadają ludzie.
Znaczącym przykładem badań jakościowych jest analiza konwersacyjna.
ROZKRZEWIENIE SIĘ BADAŃ JAKOŚCIOWYCH
Termin „badania jakościowe” wykorzystywany jest dla szeregu podejść badawczych w naukach społecznych (określane również jako hermeneutyczne, rekonstrukcyjne, interpretatywne). W obiegu również używane jest słownictwo „dociekanie”= „badanie”. Badania te odnoszą coraz większy sukces. Odnosi się do tego coraz większa liczba specjalistycznych czasopism poświęconych tego rodzaju badaniom.
ROZKRZEWIANIE SIĘ BADAŃ NA 4 POZIOMACH
W obrębie badań istnieją różne programy badawcze, które w odmienny sposób podchodzą do istoty badania, metod oraz zaplecza teoretycznego.
Można dostrzec pewne różnice w sposobie rozumowania badań jakościowych w USA, Wielkiej Brytanii, czy Niemczech.
Różne dyskursy dotyczące badan jakościowych w różnych dyscyplinach. Badacze jakościowi z zakresu psychologii mają swoje zainteresowania problemy badawcze, podobnie jak socjolodzy.
Zauważa się większą różnorodność dyskursów dotyczących badań jakościowych w zależności od konkretnych obszarów badawczych.
ODPOWIEDNIOŚĆ JAKO ZASADA NACZELNA/ 3 SPOSOBY
Badania empiryczne w obrębie dyscyplin raczkowały, było więcej tematów do zbadania niż dostępnych metod. Można prześledzić, jak metody używane we wczesnych badaniach jakościowych wypływały ze szczególnych zainteresowań badawczych oraz z cech przedmiotów, które podawano badaniu.
Okres renesansu. Lata 60. 70. Mamy do czynienia z odmienna sytuacją. Metodologie ś a opracowane, udoskonalone, stabilne. Poszczególne dyscypliny posiadają swoje metody pracy. Psychologia- eksperyment; socjologia- badania sondażowe.
Postępujące rozkrzewianie się badań jakościowych w różnych obszarach badawczych.
BADANIA JAKOŚCIOWE JAKO DYSCYPLINA AKADEMICKA I PODEJSCIE STOSOWANE
- wydawano coraz więcej książek na temat badań jakościowych
-całość procesów wdrożenia badań jakościowych w dyscyplinę akademicką doprowadziło do konsolidacji badań jakościowych, dostarcza wskazówki dla dydaktyki, treningu badawczego, pisania prac dyplomowych oraz przyjmowania tekstów do publikacji.
- badania jakościowe nie ograniczają wytwarzania wiedzy czy interpretacji dla celów naukowych. Często zamiarem badacza jest przekształcenie obszaru lub wytworzenie wiedzy użytecznej w praktyce pozwalającej formułować lub wspierać określone rozwiązania dla określonych problemów praktycznych.
- podejścia badania uczestniczącego lub interwencyjnego włączają w proces badania ludzi, którym zależy na osiągnięciu rezultatów istotnych dla nich samych nie dla celów naukowych
BADANIA JAKOŚCIOWE JAKO DYSKURS ETYCZNY
- Denzin i Lincoln twierdzą, iż praktyki badawcze „ przekształcają świat”( badacze biorą udział w tym, co obserwują; skłaniają badanych do refleksji nad życiem lub biografią; powinni angażować się w zmienianie rzeczywistości)
- badania jakościowe maja charakter jawnie polityczny, poprzez swoje zmiany dążą do zmiany świata
-istnieje podejście bardziej pragmatyczne- upatruje badanie jako kolejne z narzędzi badań społecznych umożliwiających zrozumienie świata i wytworzenie na jego temat pewnej wiedzy.
DANE ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE: ALTERNATYWA, WSPÓŁZALEŻNOŚĆ, WZAJEMNE DOPEŁNIENIE?
Łączenie na kilku poziomach.
Epistemologii i metodologii ( w tym także epistemologicznych i metodologicznych rozbieżności między obydwoma podejściami)
Projektowania badań, które łączą lub integrują dane lub/i metody ilościowe i jakościowe
Metod badawczych, które są jednocześnie jakościowe i ilościowe
Łącznie wyników badań jakościowych i ilościowych
Formułowania uogólnień
Szacowana jakość badań przez przykładanie kryteriów badań jakościowych do badań ilościowych lub na odwrót
Sposoby łącznia według Martyn Hammersley:
Triangulacja- nacisk na kontrolę wyników, w mniejszym stopniu na poszerzenie potencjałów poznawczych
Facylitacja- podkreśla wspierającą rolę drugiego podejścia- każde z nich dostarcza hipotez i inspiracji, które mogą być wykorzystane po drugiej stronie.
Obydwa podejścia mogą być łączone jako uzupełniające się nawzajem strategie badawcze
Alan Bryman- 11 sposobów integrowania badań ilościowych i jakościowych:
Logika triangulacji polega na sprawdzeniu jakości- zestawienie wyników jakościowych z ilościowymi
Badania jakościowe mogą wspierać ilościowe
I vice versa
Podejścia łączą się po to, by uzyskać szerszy obraz badanego zagadnienia
Cechy strukturalne danego zjawiska są analizowane przy użyciu metod ilościowych, natomiast jego aspekty procesualne- przy użyciu metod jakościowych
Perspektywa badaczy stanowi podstawę dla podejścia ilościowego, podczas gdy badania jakościowe podkreślają punkt widzenia badanych
Problem reprezentatywności badań jakościowych można rozwiązać, uzupełniając je wynikami ilościowymi
Wyniki jakościowe mogą ułatwić interpretacje związków pomiędzy zmiennymi w zbiorach danych ilościowych
Za pomocą łączenia badań jakościowych i ilościowych można naświetlić związki pomiędzy poziomem mikro i makro badanego zagadnienia
Badania jakościowe i ilościowe mogą być odpowiednio na różnych etapach procesu badawczego
Możliwe są formy hybrydowe
Koncepcja integracji podejścia jakościowego i ilościowego dąży do zintegrowanego projektu badań oraz w szczególności do zintegrowanych wyników jakościowych i ilościowych. Zaś współczesne wersje triangulacji mają na celu połączenie mocnych stron projektów badań jakościowych i ilościowych, metod obu typów oraz uzyskanych za ich pomocą wyników, co zdaniem ich zwolenników można osiągnąć, jeśli będzie się brać pod uwagę podstawy teoretyczne.
DLACZEGO ŁĄCZYMY BADANIA JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE?
Rzeczywistość daje takie zagadnienia badawcze, które wymagają połączenia obydwu wyjść
Pragmatyczne łączenie obydwu metod jest w modzie. Daje szanse na uproszczenie rozwarstwiającego się pola badań społecznych; są najlepszym sposobem na zakończenie metodologicznych sporów
Wyłożyć zasady na poziomie teorii, metodologii, praktyki badawczej oraz interpretacji wyników.
PERSPEKTYWY BADAWCZE
W obrębie badań społęcznych można wyróznić kilka perspektyw badawczych (sondaż, badania epistemologiczne, standardyzowane i eksperymentalne)
TABELA 1.1 str 35+ opis pod tabelka
TEORIA I EPISTEMOLOGIA BADAŃ JAKOŚCIOWYCH
Badania jakościowe opierają się na kilku inspiracjach.
Pozytywizm, jako program epistemologiczny wywodzi się z nauk przyrodniczych, jest używany przez badaczy jakościowych jako negatywny punkt odniesienia dla ich własnego programu badawczego.
ZAŁOŻENIA POZYTYWIZMU WG ALANA BRYMANA
Wiedza na temat zjawisk potwierdzona przez świadectwo zmysłów może uzyskać status wiedzy prawdziwej (fenomenalizm)
Teorie są podstawą do generowania hipotez, które mogą być testowane i pozwalają na formułowanie ogólnych prawidłowości ( dedukcjonizm)
Wiedza może powstawać jedynie na bazie zebranych faktów, które stanowią podstawę formułowania praw (indukcjonizm)
Postępowanie naukowe musi być prowadzone w sposób wolny od wartościowania, a zatem obiektywny
Odziela się twierdzenia naukowe od obiektywnych
PRZYKŁADY KONSTRUKCJONIZMU
WG Piageta za konstrukcjonizm uznaje się poznanie, postrzeganie świata oraz wiedzę na jego temat
Wg A. Schutza, P. Bergera i T. Luckmanna. K. Gergena bada sposoby postrzegania i konwencjonalizacji życia codziennego oraz tworzenia wiedzy na jego temat
Konstrukcjonistyczna socjologia nauk ma na celu określenie w jaki sposób czynniki społeczne, historyczne, lokalne, praktyczne wpływają na proces odkrycia naukowego, dzięki czemu fkty naukowe można postrzegać jako konstrukty społeczne.
Konstrukcjonizm rozwija się równlolegle w kilku dyscyplinach.
BADANIA JAKOŚCIOWE: METODY I NASTAWIENIA
POWINNISMY W DALSZYM CIĄGU OPRACOWYWAĆ NOWE METODY BADAŃ.
POWINNIŚMY POGŁĘBIAĆ NASZĄ WIEDZĘ NA TEMAT ISTNIEJĄCYCH METOD, SPOSOBÓW KORZYSTANIA Z NICH ORAZ WSZSTKIEGO, CO MOŻE NAM W TYM POMÓC
PODSZEBUJEMY WSKAZÓWEK, KIEDY UŻYWAĆ POSZCZEGÓLNYCH METOD. POWINNIŚMY ZASTANOWIĆ SIĘ CO SPRAWIA, ZE BADACZ WYBIERA TAKIE METODY, CZYM KIERUJE SIĘ PRZY WYBORZE
BADANIA JAKOŚCIOWE NIE PODLEGAJĄ NA SFORMALIZOWANYM STOSOWANIU PROCEDUS METODOLOGICZNYCH W TAKI STOPNIU, JAK BADANIA OPARTE NA POMIARZE. DUŻA ROLA INTUICJI W PORUSZANIU SIĘ PO TERENIE BADAWCZYM, W KONTAKTACH Z BADANYMI
TRZEBA SIĘ ZASTANOWIĆ NAD TYM, W JAKI SPOSÓB ŁĄCZĄ SIĘ RÓŻNE METODY I ETAPY PROCESU BADAWCZEGO
POTRZEBA NAŚWIETLANIA KRYTERIÓW, KTÓRYMI KIERUJĄ SIĘ BADACZE JAKOŚCIOWI, OCENIAJĄ WARTOŚĆ BADAŃ.
Uwe Flick rozdział 2
Zainteresowania i pomysły na badania- przykłady
Barney Glaser i Anselm Strauss- badanie nad świadomością umierania, rozpocząte po śmierci własnych matek. Podłoże pomysłu na badania miało charakter osobisty, wyznaczały je przeżycia badaczy.
Arlie Russell Hochschild- badanie nad kontrolowaniem uczuć- doświadczenia rodzinne, z dzieciństwa. W wyniku swoich przeżyć dowiedział się, że uśmiech, uścisnięcie dłoni stanowią komunikat na kilku poziomach. Opisał to w „ Zarządzanie emocjami”- badanie nad dwoma pracownikami konatktującymi się z dużą ilością osób.'
Marie Jahoda- opisuje swoją inspirację Otto Bauerem w książce „Bezrobotni Marienhalu”. Tłem jest kryzys lat 20 i 30, zaangażowanie poliyczne badaczy, które skłoniło do zajęcia się problemem przemian społeczności lokalnej, gdy większość czlonków traci pracę.
Zainteresowania badaczy pochodzą z różnych źródeł- od osobistych doświadczeń, przez dośwadczenia i okoliczności natuy mikrospolecznej, aż po problemy w skali całego społeczeństwa. Badacze zainteresowali się pewnym obszarem, następnie specyzowali to zainteresowanie i wyrazili je w postaci ogólnych określeń.
Przyjmowanie perspektywy badawczej.
Jest to kolejny krok w planowaniu projektu badawczego i formułownaiu pytań. W przypadku Glasera i Straussa polegało to na dążeniu do opracowania teorii dotyczących zagadanień, które nie zostały wcześniej opracowane. Poddali oni analizie dane porównując i systematyzując swoje obserwacje. Perspektywa badawcza była zorientowana na budowaniu teorii, różnorodności oraz modelowaniu struktury. Przyjęta perspektywa badawcza polegała na wyprowadzaniu teorii z danych, co od tamtej pory stanowiło jedno z głownych podejść w badaniach jakościowych.
Dryga perspektywa skupia się na osobistych przeżyciach. Można obrać tu za punkt wyjścia konkretne zdarzenia i analizować, jak ludzie się przeżywają konsekwencje lub radzą sobie z nim. Analiza tego skupia się na porównywaniu tych doświadczeń dążąc do np. skonstruowania typologii sposobów przeżywnia określonego zdarzenia.
Reprezentacja społeczna- system wartości, ideii, praktyk, spełniających dwojaką funkcję:
1.ustanawiają ład zapewniający jednostkom orientację w materialnym i społęcznym świecie oraz jego opanowanie.
2. umożliwają nawiązanie komunikacji między członkami społeczności, wyposażając je w kody służące do wymiany społecznej, a także do nazywania i klasyfikowania apektów ich świata oraz jednostkowej i grupowej historii.
Teoria ugruntowana- przykład perspektywy „oddolnej” (od zjawisk i praktyk do teorii i wyjaśnień)
Teoria reprezentacji społecznej- perpektywa „odgórna” (od pojęć i modeli teoretycznych do codziennych praktyk)
Badania biograficzne- perspektywa na poziomie pośrednim (zdarzenia i strategie radzenie sobie z nim)
Badacze jakościowi jak i ilościowi muszą obierać konkretną perspektywę przy podchodzeniu do badanych zjawisk i że istnieje więcej niż jedna dostępna i wykorzystywana perspektywa w badaniach jakościowych.
Korzystanie z teorii w badaniach jakościowych
W badaniach jakościowych musimy opierać się na istniejących teoriach i wynikach poprzednich badań, jeżeli nie chcemy popełnić grzechu naiwności, zaczynając własne badania.
Kilka rodzajów teorii:
Podstawowe teorie ksztaltujące nasze badania, zaczynając od epistemologoicznych założeń
Perpesktywa teoretyczna wpływa na to, jak konkretnie mamy przeprowadzić badania. (perspektywa biograficzna-założenia na temat charakteru ludzkich biografii, narracyjnych umiejętności jednostek; perspekrywa reprezentacji społecznej- zakładamy, że ludzie pozostają pod wpływem dyskursów naukowych czy publicznych, przetwarzając wiedzę w określony sposób, który zależy od kontekstu społecznego)
Bierze się pod uwagę wiedzę teoretyczną na temat przedmiotu badania. Wiedza ta pochodzi z literatury przedmiotu oraz z zasobów badań
Korzystamy z założeń teoretycznych powiązanych z używanymi przez nas metodami.
Są to cztery formy wiedzy teoretycznej, stanowiące pochodną epistemologii, perspektywy badawczej, obszaru badawczego oraz metod, które chcemy zastosować.
Formułowanie pytania badawczego
Początkowo należy sprecyzować, co chcemy badać.
Kilka dróg prowadzących do formułowania pytania badawczego:
Zdefiniowanie i sprecyzowanie celu badań, a następnie dążenie do niego przez wszystkie etapy badania, by w końcu znaleść odpowiedź na postawione pytania.
Rozpoczęcie od ogólnych obserwacji, a następnie stopniowe dookreślanie pytania badawczego
Wychodzenie od mniej lub bardziej uogólnionego pytania, może ulegać przekształceniom i udoskonaleniom w trakcie badań.
W badaniach biograficznych pytanie badawcze obejmuje wskazanie zdarzenia, do którego odnosi się projekt, przybliżone określonie grupy zaangażowanych w nie osób.