ZAPOŻYCZENIA CZESKIE
Wpływ jęz. Czeskiego wywołany był okolicznościami historycznymi: panowanie Przemyślidów, Wacława II, Wacława III, wojnami husyckimi, wpływem średniowiecznej kultury czeskiej na polską. Czesi wcześniej przyjęli chrześcijaństwo, przyswoili sobie kulturę zachodnią, stworzyli rodzinne piśmiennictwo. Toteż przekładano i przerabiano utwory czeskie, co doprowadziło w wieku XV, a zwłaszcza w pierwszej połowie XVI do pierwszej mody językowej. Znajomość czeszczyzny stała się wyznacznikiem ogłady umysłowej, stąd zapożyczenia te miały charakter głównie książkowy i okazały się nietrwałe (honiec, tesaczek, zahrada), dłużej przetrwały (kapalin, pokajanie, uczenik). Do dziś przetrwały nieliczne: nabożeństwo, sprawiedliwość, istota, duchowieństwo, zakonnik, własność. Wśród zapożyczeń mamy takie, które samym brzmieniem zdradzają swe pochodzenie: wyrazy z grupą głoskową –ra między spółgłoskami (brama, straż starsza forma polska brzmiała brona, stroża gdyż w jęż. polskim była grupa –ro), z grupą –ła (błagać, Władysław, płaz, wcześniej było -ło błogi, Włodzisław, płoza), przymiotnikowy formant –telny (śmiertelny, rzetelny). W dobie średniopolskiej wpływ tego języka wygasł z końcem XVIw. Bohenizmy występują u Reja w Wizerunku (bażant, żak, warcaby), Kochanowskiego ale tylko w ramach stylizacji.
Język czeski (czes. čeština lub český jazyk) – język z grupy języków zachodniosłowiańskich, stanowiących część rodziny języków indoeuropejskich. Najbliżej spokrewniony jest ze słowackim, polskim, kaszubskim oraz dwoma językami łużyckimi.
Wywodzi się z języka praindoeuropejskiego za pośrednictwem języka prasłowiańskiego. W mowie rozwijał się od X wieku. Pierwsze zabytki języka czeskiego pochodzą z XII stulecia; język literacki rozwinął się w XIV w.
Jest językiem ojczystym dla ok. 12 milionów ludzi, z tego ponad 10 milionów to mieszkańcy Czech. Resztę stanowią przede wszystkim imigranci i ich potomkowie w takich krajach, jak Słowacja, Stany Zjednoczone, Kanada, Niemcy, Austria, Australia czy Ukraina. Jest na 73. miejscu wśród najczęściej używanych języków świata.
Język czeski należy do języków fleksyjnych, charakteryzujących się rozbudowaną deklinacją i koniugacją. Do zapisu używa alfabetu łacińskiego, wzbogaconego o znaki diakrytyczne (zobacz alfabet czeski). W wymowie charakteryzuje się akcentem dynamicznym padającym na pierwszą sylabę (akcent inicjalny), istnieniem długich samogłosek oraz specyficzną głoską ř. Wyróżnia się cztery główne zespoły jego dialektów: czeskie właściwe, środkowomorawskie (hanackie), wschodniomorawskie i laskie.
Jest językiem urzędowym w Czechach oraz jednym z języków urzędowych Unii Europejskiej. Regulacją zajmuje się Instytut Języka Czeskiego Akademii Nauk Republiki Czeskiej.
W średniowieczu język czeski był dla polskiego jednym z głównych źródeł zapożyczeń językowych.
Wpływy czeszczyzny na polszczyznę dzielimy dwojako:
pośrednictwo w przyjmowaniu wyrazów łacińskich (szczególnie terminologii chrześcijańskiej, ze względu na wpływ tej religii po przyjęciu chrztu w 966 roku od Czechów przez Mieszka I)
Przykładem są: kościół (czes. kostel z łac. castellum), opat (czes. opat z łac. abbate), poganin (czes. pohan z łac. paganus).
kształtowanie fonetyczne wyrazów staropolskich.
Wpływ ten widoczny jest choćby w nazwach niektórych miejscowości na Śląsku w zaniku samogłosek nosowych, np. Prudnik (zamiast *Prądnik) i Głubczyce' (zamiast *Głąbczyce).
Fonetyczne wpływy czeskiego to także przekształcenia takie jak: wiesiele (staropolski) – wesele (polski), sierce – serce, obywaciel – obywatel.
W renesansie wpływy czeskie na język polski znacznie osłabły, odtąd zapożyczenia z tego języka stały się o wiele rzadsze.
W okresie odradzania się tożsamości czeskiej, wielu czeskich historyków i językoznawców powoływało się na wspólnotę językową i korzystało z zasobów języka polskiego w tworzeniu literackich podstaw języka czeskiego (podobna sytuacja miała miejsce na obszarze dzisiejszej Słowacji).