Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) istnieje podział ludzi w starszym wieku na kilka grup:
od 45 do 60 roku życia – starzejący się człowiek,
od 61 do 75 roku życia – starszy człowiek,
od 76 do 90 roku życia – stary człowiek,
powyżej 90 roku życia – bardzo stary człowiek.
Różnice biologiczne między organizmem starym a dojrzałym
mniejsza wydolność układu krążenia, płuc, wątroby, nerek;
większa zawartość tkanki tłuszczowej i płynu międzykomórkowego;
mniejsza zawartość wody w całym organizmie i płynu wewnątrzkomórkowego;
mniejsza masa mięśniowa;
mniejsza liczba komórek w różnych narządach, zwłaszcza w OUN
słabsze zdolności adaptacyjne i autoregulacyjne;
słabsze – ruchliwość, wydolność manualna, percepcyjna, wzrok.
Zmiany anatomiczne i
czynnościowe
w przewodzie pokarmowym u osób starszych
alkalizacja soku żołądkowego;
osłabienie wydzielania kwasu solnego;
zwolniona perystaltyka i opóźnione opróżnianie przewodu pokarmowego;
zmniejszony przepływ krwi przez przewód pokarmowy;
zmniejszona powierzchnia wchłaniania;
osłabiona absorpcja czynna.
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku - wchłanianie
upośledzenie wchłaniania leków absorbowanych za pomocą transportu czynnego, takich jak np.: witaminy B1, B6, preparaty wapnia, żelaza;
zwiększenie wchłaniania lewodopy;
zwiększenie dostępności biologicznej leków podlegających metabolizmowi pierwszego przejścia, takich jak np.: propranolol, werapamil, nifedypina, molsydomina, labetalol, nefazodon, azotany.
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku - wchłanianie
Wchłanianie leków, zwłaszcza hydrofilnych, przez skórę, z powodu związanych ze starszym wiekiem zmian morfologicznych i biochemicznych w skórze oraz gorszego przepływu krwi przez tkanki, może być upośledzone.
Przyczyny zmian dystrybucji leków u ludzi starszych
zmniejszenie ogólnej masy tkanek;
zanik tkanki mięśniowej;
rozrost tkanki tłuszczowej;
zmniejszenie beztłuszczowej masy ciała;
zmniejszenie objętości wody całkowitej;
zmniejszenie pojemności wyrzutowej serca;
zmniejszenie przepływu krwi przez tkanki i narządy miąższowe (wątroba, nerki);
zmniejszenie stężenia albumin w organizmie;
zwiększenie stężenia kwaśnej a1-glikoproteiny
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku - dystrybucja
zwiększenie objętości dystrybucji leków lipofilnych, takich jak np.: amiodaron, werapamil, diazepam, lidokaina, haloperydol, chlorpromazyna, dezipramina, amitryptylina, barbiturany, glutetimid, klometiazol, teikoplanina;
zmniejszenie objętości dystrybucji leków hydrofilnych, takich jak np.: antybiotyki aminoglikozydowe, propranolol, atenolol, sotalol, acebutolol, cymetydyna, teofilina, digoksyna, hydrochlorotiazyd, sole litu.
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku – dystrybucja c.d.
zmniejszenie stopnia wiązania z białkami surowicy krwi leków o odczynie kwaśnym (cymetydyna, furosemid), a przede wszystkim leków wiążących się z białkami w znacznym stopniu, np.: warfaryna, fenylbutazon, salicylany, pochodne sulfonylomocznika, fenytoina;
zwiększenie stopnia wiązania z kwaśną a1-glikoproteiną leków o odczynie zasadowym, takich jak np.: propranolol, alprenolol, imipramina, amitryptylina, chlorpromazyna, lidokaina, chinidyna, mianseryna, dizopyramid.
Przyczyny zmian metabolizmu leków u ludzi starszych
zmniejszenie przepływu wątrobowego (o 20-40%);
zmniejszenie masy wątroby (o 17-36%);
zmniejszenie aktywności enzymów wątrobowych, biorących udział w procesach I fazy (zwłaszcza utleniania), ponadto redukcji i hydrolizy.
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku - metabolizm
zmniejszenie klirensu wątrobowego i przedłużenie biologicznego biologicznego okresu półtrwania leków metabolizowanych całkowicie lub głównie w wątrobie podczas procesów I fazy, takich jak: barbiturany, fenylbutazon, paracetamol, teofilina, chinidyna, pochodne benzodiazepiny (diazepam, chlordiazepoksyd, flurazepam).
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku – metabolizm c.d.
natomiast procesy metaboliczne II fazy (wiązanie leków lub ich metabolitów z kwasem glukuronowym, siarkowym, acetylacja) nie ulegają u osób w podeszłym wieku istotnym zmianom.
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku – metabolizm c.d.
Zmiany czynności wątroby u osób starszych mogą spowodować zwiększenie dostępności biologicznej leków ulegających metabolizmowi pierwszego przejścia w wątrobie, takich jak: propranolol, werapamil, lidokaina, nifedypina, molsydomina, labetalol, nefazodon, azotany.
Przyczyny zmian wydalania
nerkowego
u ludzi starszych
zmniejszenie masy nerek (o~20%);
zmniejszenie perfuzji nerek jako następstwo miażdżycowego zwężenia światła naczyń, zmniejszenia rzutu minutowego serca;
upośledzenie filtracji kłębuszkowej (o ~30%), wydalania kanalikowego, wchłaniania zwrotnego, w następstwie zmian zwyrodnieniowych w miąższu nerkowym.
Farmakokinetyka u osób w podeszłym wieku - wydalanie
zmniejszenie klirensu nerkowego leków wydalanych głownie przez nerki, takich jak np.: antybiotyki aminoglikozydowe, digoksyna, enalapryl, kaptopryl, lizynopryl, niektóre cefalosporyny, penicyliny, kotrymoksazol, leki moczopędne (furosemid, amiloryd, hydrochlorotiazyd, triamteren), cymetydyna, ranitydyna, pochodne sulfonylomocznika.
Ze względu na przedstawione zmiany farmakokinetyczne szczególnej ostrożności wymaga u ludzi starych dawkowanie leków podlegających prawom farmakokinetyki nieliniowej, jak np.: fenytoina, teofilina, salicylany.
Zmiany właściwości farmakodynamicznych leków:
Zmiany właściwości farmakodynamicznych leków stosowanych u ludzi w starszym wieku wiążą się najczęściej:
ze zmienionymi właściwościami receptorów w tkankach,
ze zmniejszoną liczbą receptorów w tkankach,
co prowadzi do osłabienia działania farmakologicznego.
Niebezpieczeństwa terapii u osób w podeszłym wieku związane ze zmianami właściwości farmakodynamicznych leków:
podciśnienie ortostatyczne podczas stosowania leków hipotensyjnych;
zaburzenia rytmu serca, zaburzenia czynności przewodu pokarmowego i OUN, podczas stosowania glikozydów nasercowych;
zaburzenia elektrolitowe, zwłaszcza hipokaliemia, podczas stosowania leków moczopędnych;
nasilenie działania i toksyczności leków hamujacych czynność OUN, zwłaszcza neuroleptyków, leków nasennych, przeciwdepresyjnych, przeciwlękowych (pochodne benzodiazepiny);
Niebezpieczeństwa terapii u osób w podeszłym wieku związane ze zmianami właściwości farmakodynamicznych leków c.d.:
ryzyko krwawień z powodu nasilenia działania leków hamujących krzepnięcie;
znacznego stopnia hipoglikemia podczas stosowania zwykłych dawek leków przeciwcukrzycowych;
zmniejszenie wrażliwości receptorów beta układu adrenergicznego, zmniejszenie wrażliwości na działanie leków beta-adrenomimetycznych (salbutamol, izoprenalina, orcyprenalina), jak i beta-adrenolitycznych (propranolol, sotalol, atenolol);
zwiększenie wrażliwości receptorów muskarynowych na leki cholinomimetyczne, zmniejszenie wrażliwości na atropinę i inne leki cholinolityczne, jednakże ryzyko toksyczności leków cholinolitycznych, zwłaszcza na układ krążenia, jest większe.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Glikozydy nasercowe (digoksyna)
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania, leki alternatywne
Zaburzenia rytmu, brak łaknienia, nudności, zaburzenia widzenia, zaburzenia psychiczne (depresja). Wzrost ryzyka toksyczności digoksyny jest związany głównie ze zmniejszonym wydalaniem nerkowym digoksyny. Zmniejszenie dawkowania jest niecelowe, prowadzi do nieskuteczności terapii (subterapeutyczne stężenia w surowicy). Lepiej tolerowane i bardziej skuteczne w niewydolności serca u osób starszych są inhibitory konwertazy angiotensyny (kaptopryl, enalapryl, peryndopryl, cilazapryl, lizynopryl, trandolapryl), którymi leczenie powinno być rozpoczynane ostrożnie od małych dawek, z kontrolą ciśnienia tętniczego krwi.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki hipotensyjne
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Podciśnienie ortostatyczne (u 5-33% chorych). Szczególnie niebezpieczne gwałtowne spadki ciśnienia tętniczego (niedokrwienie mózgu, serca, nerek).
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki b-adrenolityczne
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Leki b-adrenolityczne są względnie przeciwwskazane u osób starszych. Mogą one, zwłaszcza propranolol, poprzez ujemne działanie inotropowe nasilać lub ujawniać niewydolność serca, a ponadto nasilać niewydolność oddechową, powodować zaburzenia czynności OUN. Jednakże wyjątek stanowią bisoprolol, metoprolol i karwedylol, które są dobrze tolerowane przez osoby starsze, skuteczne w leczeniu nadciśnienia i zapobieganiu powikłaniom niewydolności serca. Terapię lekami b-adrenolitycznymi należy rozpoczynać od najmniejszych dawek i stopniowo zwiększać dawkowanie w zależności od reakcji chorego na lek.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Preparaty zawierające rezerpinę
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Preparaty zawierające rezerpinę powinny być bezwzględnie przeciwwskazane w podeszłym wieku, ponieważ mogą wywołać objawy głębokiej depresji (podobnie jak klonidyna i metyldopa).
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Prazosyna, pochodne hydralazyny
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Leki te nie powinny być podawane osobom starszym, ponieważ mogą powodować gwałtowne spadki ciśnienia tętniczego krwi i odruchową tachykardię, zwiększając zapotrzebowanie mięśnia serca na tlen. Spośród leków hipotensyjnych dobrze są tolerowane leki blokujące kanał wapniowy, zwłaszcza o długim działaniu, jak amlodypina, felodypina; ponadto wyżej wymienione inhibitory konwertazy angiotensyny, którymi leczenie u osób starszych powinno być prowadzone bardzo ostrożnie w dawkach wynoszących 1/2 - 1/3 dawek standardowych; alternatywnie można stosować leki będące antagonistami receptora angiotensyny II, takie jak np. losartan, kandesartan.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki moczopędne
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Hipokaliemia, nadmierne odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe. Konieczne jest podawanie tych leków w mniejszych dawkach łącznie z preparatami potasu.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Warfaryna
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Stosowanie warfaryny u osób w starszych w celu zapobiegania i leczenia powikłań zakrzepowych różnych chorób m.in. migotania przedsionków, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia powikłań krwotocznych, które są następstwem nasilenia jej działania w podeszłym wieku, m.in. z powodu hipoalbuminemii i równoczesnego stosowania leków wypierających warfarynę z połączeń z białkami. W związku z tym należy u starszych chorych stosować dawki zabezpieczające prawidłowy wskaźnik protrombinowy mniejsze niż u chorych w młodszym wieku.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Teofilina
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Teofilina jest lekiem o wąskim współczynniku terapeutycznym. Czynniki ryzyka podeszłego wieku, takie jak: zmniejszony klirens teofiliny, współistniejące choroby i polifarmakoterapia mogą spowodować zwiększenie stężenia teofiliny w organizmie, nasilenie jej działania i zwiększenie toksyczności. Konieczne jest prowadzenie terapii monitorowanej stężeniami teofiliny w surowicy krwi.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
U osób starszych nasila się działanie leków wpływających hamująco na czynność OUN, ulega osłabieniu działanie pobudzające czynność OUN.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Barbiturowe leki nasenne
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Barbiturowe leki nasenne są bezwzględnie przeciwwskazane u osób starszych z powodu ich toksycznego działania na ośrodek oddechowy i naczynioruchowy.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Pochodne benzodiazepiny
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Pochodne benzodiazepiny są najczęściej używanymi lekami uspokajającymi i przeciwlękowymi przez ludzi starszych. Mogą one powodować zaburzenia świadomości, splątanie umysłowe, paradoksalne pobudzenie, zaburzenia koordynacji ruchowej, prowadzące do urazów (częste złamania kończyn). Wiele osób w podeszłym wieku jest uzależnionych od tej grupy leków, czego następstwem są objawy występujące po ich odstawieniu (drżenie, pobudzenie, bezsenność). Nie należy stosować leków z tej grupy o długim okresie działania, np. chlordiazepoksydu lub diazepamu.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Pochodne benzodiazepiny c.d.
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
W razie konieczności leczenia należy stosować względnie bezpieczne pochodne benzodiazepiny o krótkim okresie działania, takie jak: oksazepam, temazepam. Natomiast zażywane jako leki nasenne nitrazepam, flurazepam, estazolam powinno się stosować u osób starszych w dawce o 1/2 mniejszej od dawki standardowej. Do nowych bezpieczniejszych leków nasennych powodujących szybkie zasypianie i krótkotrwałe działanie należą leki agonistyczno-antagonistyczne wobec receptorów GABA-ergicznych: zolpidem, zopiklon, zaleplon.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki przeciwdepresyjne
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą powodować zaburzenia świadomości, podciśnienie ortostatyczne, objawy atropinowe, będące wynikiem ich działania cholinolitycznego, które mogą być bardzo niebezpieczne w podeszłym wieku, majaczenie, ponadto wydłużenie odstępu Q-T w EKG, powodujące wystąpienie groźnego dla życia wielokształtnego częstoskurczu komorowego typu torsade de pointes. Dlatego lekami przeciwdepresyjnymi pierwszego wyboru u osób starszych powinny być nieselektywne inhibitory wychwytu serotoniny – SSRI (fluoksetyna, fluwoksamina, sertralina, paroksetyna) wykazujące słabsze działanie na serce oraz pozbawione działania cholinolitycznego.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki neuroleptyczne
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Leki neuroleptyczne, zwłaszcza pochodne fenotiazyny (chlorpromazyna, promazyna, tiorydazyna i inne), mogą powodować zaburzenia ruchowe – objawy hiperkinetyczne i dyskinetyczne (późne dyskinezy), objawy pozapiramidowe, podciśnienie ortostatyczne, depresję, objawy działania cholinolitycznego (retencja moczu, zaparcia), hipotermię (szczególnie w porze zimowej). Tiorydazyna i pochodne butyrofenonu – droperydol i haloperydol mogą wydłużać odstęp Q-T w EKG, powodując wystąpienie groźnego dla życia wielokształtnego częstoskurczu komorowego typu torsade de pointes. W razie konieczności należy stosować nowe tzw. „atypowe” leki neuroleptyczne, takie jak: rysperydon, kwietapina, olanzapina, klozapina, które są pozbawione tego działania na serce oraz niektórych innych działań niepożądanych neuroleptyków
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki przeciwpadaczkowe
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania, leki alternatywne
Niektóre działania niepożądane leków przeciwpadaczkowych, takie jak zaburzenia percepcji, powikłania hematologiczne ujawniają się w znacznie większym stopniu u osób starszych niż u młodszych. Podobnie działanie kardiotoksyczne nie mające znaczenia klinicznego u osób młodszych, po dożylnym podaniu fenytoiny lub karbamazepiny może być groźne dla życia w starszym wieku. Wskazane jest zmniejszenie początkowej dawki leku przeciwpadaczkowego u starszych chorych o 50%. Stężenie leku przeciwpadaczkowego potrzebne do wywarcia działania u osób młodszych może być groźne dla życia w starszym wieku, dlatego podczas leczenia należy modyfikować dawki w oparciu o objawy kliniczne, a nie w oparciu o stężenia leków ustalone jako terapeutyczne u młodszych osób.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Lewodopa może wywołać pobudzenie, dezorientację, podciśnienie ortostatyczne, psychozy; pobudzenie i dezorientacja związane z leczeniem selegiliną mogą być w znacznym stopniu nasilone u osób starszych, podobnie jak niepożądane działania leków cholinolitycznych, takie jak: zaparcie, retencja moczu i suchość w ustach.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Z powodu większego stężenia opioidów w surowicy krwi u osób starszych w porównaniu z młodszymi, po zastosowaniu tych samych dawek mogą się ujawniać w znacznie większym stopniu ich działania niepożądane, szczególnie nudności, podciśnienie ortostatyczne, nadmierne uspokojenie, depresja oddechowa, osłabienie odruchów obronnych.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne c.d.
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Spośród niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie należy stosować fenylbutazonu, indometacyny, diklofenaku z powodu niebezpieczeństwa krwawień z przewodu pokarmowego, działania hepato-, mielo-, nefrotoksycznego oraz z powodu retencji płynów, co może utrudniać leczenie niewydolności serca i nadciśnienia. Wskazane jest stosowanie mniej toksycznych pochodnych kwasu fenylopropionowego, jak: naproksen, ibuprofen, ketoprofen oraz selektywnych inhibitorów COX-2, jak: celekoksyb, rofekoksyb.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki przeciwhistaminowe H1 pierwszej generacji
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Należy unikać u osób starszych leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji takich jak m.in.: prometazyna, difenhydramina, klemastyna ze względu na nasilenie w tym wieku objawów pozapiramidowych, senności, działania atropinowego, zaburzeń orientacji. Lekami z wyboru powinny być pozbawione tych działań leki przeciwhistaminowe drugiej generacji, jak np.: cetyryzyna, loratadyna, feksofenadyna.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Doustne leki przeciwcukrzycowe
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Niebezpieczna hipoglikemia. Należy bezwzględnie unikać podawania chlorpropamidu, który z powodu dłuższego biologicznego okresu półtrwania może ulegać kumulacji, zwłaszcza przy współistnieniu niewydolności nerek. Dużo bezpieczniejsze są doustne leki przeciwcukrzycowe drugiej generacji – glipizyd i gliburyd. Mają one duży współczynnik leczniczy, nie wiążą się z białkami krwi, nie istnieje więc niebezpieczeństwo ich stosowania z lekami (salicylany, sulfonamidy) wypierającymi inne leki z połączeń z białkami krwi. Należy jednak modyfikować ich dawki u chorych z niewydolnością nerek.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Antybiotyki aminoglikozydowe
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
U osób starszych antybiotyki aminoglikozydowe nie powinny być stosowane z powodu przedłużonego biologicznego okresu półtrwania, połączonego ze zwiększonym ryzykiem oto- i nefrotoksyczności, zwłaszcza z towarzyszącą niewydolnością nerek.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Fluorochinolony
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Antybiotyki te (cyprofloksacyna, ofloksacyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna) powinny być stosowane u osób starszych tylko w wyjątkowych przypadkach pod ścisłym nadzorem. Mogą one potęgować zaburzenia czynności OUN, charakterystyczne dla podeszłego wieku, związane m.in z zaawansowaną miażdżycą, jak: dezorientacja, osłabienie, drżenie, depresja; nasilać uszkodzenie ścięgien oraz w znaczniejszym stopniu przedłużać odstęp Q-T, zwłaszcza u starszych chorych z współistniejącą hipokaliemią i hipomagnezemią, czego następstwem może być groźny dla życia wielokształtny częstoskurcz komorowy typu torsade de pointes.
Przykłady leków o zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań u osób w podeszłym wieku
Leki przeciwnowotworowe
Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,
leki alternatywne
Stosowanie standardowych dawek większości leków przeciwnowotworowych nie jest przeciwwskazane w podeszłym wieku. Jednakże takie postępowanie należy indywidualizować w zależności od stanu klinicznego chorego, od rodzaju nowotworu, od potencjalnego niebezpieczeństwa powikłań polekowych. Stwierdzono bowiem, że u starszych chorych w czasie chemioterapii przeciwnowotworowej istnieje większe ryzyko uszkodzenia układu krwiotwórczego, zaburzeń czynności serca, przewodu pokarmowego oraz układu nerwowego.
Ogólne orientacyjne wskazówki terapeutyczne, według których u pacjentów w wieku:
od 65 do 75 lat – należy zmniejszać dawki leków o 10%,
od 76 do 85 lat – należy zmniejszać dawki leków o 20%,
powyżej 85 lat – należy zmniejszać dawki leków o 30%
Metoda obliczania dawki leku dla osób starszych, powyżej 65 roku życia, w oparciu o klirens całkowity danego leku, według wzoru:
Dodatkowe utrudnienie farmakoterapii w podeszłym wieku stanowi brak umiejętności przestrzegania zasad prawidłowego dawkowania leków i właściwego stosowania się do zaleceń lekarza oraz brak współpracy chorego z lekarzem, czyli zakłócenie tzw. procesu „patient compliance”.
Podstawowe zasady i środki ostrożności, jakich należy przestrzegać podczas farmakoterapii osób w podeszłym wieku
Należy stosować możliwie jak najmniejszą liczbę leków, unikać polifarmakoterapii zwiększającej ryzyko powikłań i niepożądanych interakcji leków.
Należy rozpoczynać leczenie wcześnie od najmniejszych skutecznych dawek i stopniowo je zwiększać w miarę potrzeby w myśl zasady „start low, go slow”, dawki leków muszą być indywidualizowane.
Unikać leków o wąskim współczynniku leczniczym, których stosowanie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem toksyczności.
Podstawowe zasady i środki ostrożności, jakich należy przestrzegać podczas farmakoterapii osób w podeszłym wieku c.d.
Unikać leków o wątpliwym działaniu.
Nie przedłużać leczenia bez wyraźnej potrzeby.
Wybrać postać leku łatwą do dawkowania, (np. płyn dawkowany łyżkami lub łyżeczkami, zawiesinę lub czopek przy trudnościach z połykaniem), a ponadto zalecić najprostszy, łatwy do zapamiętania sposób zażywania leków, najlepiej jak najrzadziej w ciągu doby (1 do 2 razy dziennie) i objaśnić to choremu dokładnie na piśmie.
Podstawowe zasady i środki ostrożności, jakich należy przestrzegać podczas farmakoterapii osób w podeszłym wieku c.d.
Stale kontrolować leczenie, sprawdzać czy chory przestrzega zaleceń lekarza, sprawdzać instrukcje dotychczasowego sposobu zażywania leków, modyfikować sposób stosowania leków.
Kontrolować stan kliniczny pacjenta, stan czynnościowy wątroby, serca, nerek oraz innych narządów.