ludzie starsi

Wchłanianie leków, zwłaszcza hydrofilnych, przez skórę, z powodu związanych ze starszym wiekiem zmian morfologicznych i biochemicznych w skórze oraz gorszego przepływu krwi przez tkanki, może być upośledzone.

Zmiany czynności wątroby u osób starszych mogą spowodować zwiększenie dostępności biologicznej leków ulegających metabolizmowi pierwszego przejścia w wątrobie, takich jak: propranolol, werapamil, lidokaina, nifedypina, molsydomina, labetalol, nefazodon, azotany.

Ze względu na przedstawione zmiany farmakokinetyczne szczególnej ostrożności wymaga u ludzi starych dawkowanie leków podlegających prawom farmakokinetyki nieliniowej, jak np.: fenytoina, teofilina, salicylany.

Zmiany właściwości farmakodynamicznych leków stosowanych u ludzi w starszym wieku wiążą się najczęściej:

co prowadzi do osłabienia działania farmakologicznego.

Glikozydy nasercowe (digoksyna)

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania, leki alternatywne

Zaburzenia rytmu, brak łaknienia, nudności, zaburzenia widzenia, zaburzenia psychiczne (depresja). Wzrost ryzyka toksyczności digoksyny jest związany głównie ze zmniejszonym wydalaniem nerkowym digoksyny. Zmniejszenie dawkowania jest niecelowe, prowadzi do nieskuteczności terapii (subterapeutyczne stężenia w surowicy). Lepiej tolerowane i bardziej skuteczne w niewydolności serca u osób starszych są inhibitory konwertazy angiotensyny (kaptopryl, enalapryl, peryndopryl, cilazapryl, lizynopryl, trandolapryl), którymi leczenie powinno być rozpoczynane ostrożnie od małych dawek, z kontrolą ciśnienia tętniczego krwi.

Leki hipotensyjne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Podciśnienie ortostatyczne (u 5-33% chorych). Szczególnie niebezpieczne gwałtowne spadki ciśnienia tętniczego (niedokrwienie mózgu, serca, nerek).

Leki b-adrenolityczne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Leki b-adrenolityczne są względnie przeciwwskazane u osób starszych. Mogą one, zwłaszcza propranolol, poprzez ujemne działanie inotropowe nasilać lub ujawniać niewydolność serca, a ponadto nasilać niewydolność oddechową, powodować zaburzenia czynności OUN. Jednakże wyjątek stanowią bisoprolol, metoprolol i karwedylol, które są dobrze tolerowane przez osoby starsze, skuteczne w leczeniu nadciśnienia i zapobieganiu powikłaniom niewydolności serca. Terapię lekami b-adrenolitycznymi należy rozpoczynać od najmniejszych dawek i stopniowo zwiększać dawkowanie w zależności od reakcji chorego na lek.

Preparaty zawierające rezerpinę

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Preparaty zawierające rezerpinę powinny być bezwzględnie przeciwwskazane w podeszłym wieku, ponieważ mogą wywołać objawy głębokiej depresji (podobnie jak klonidyna i metyldopa).

Prazosyna, pochodne hydralazyny

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Leki te nie powinny być podawane osobom starszym, ponieważ mogą powodować gwałtowne spadki ciśnienia tętniczego krwi i odruchową tachykardię, zwiększając zapotrzebowanie mięśnia serca na tlen. Spośród leków hipotensyjnych dobrze są tolerowane leki blokujące kanał wapniowy, zwłaszcza o długim działaniu, jak amlodypina, felodypina; ponadto wyżej wymienione inhibitory konwertazy angiotensyny, którymi leczenie u osób starszych powinno być prowadzone bardzo ostrożnie w dawkach wynoszących 1/2 - 1/3 dawek standardowych; alternatywnie można stosować leki będące antagonistami receptora angiotensyny II, takie jak np. losartan, kandesartan.

Leki moczopędne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Hipokaliemia, nadmierne odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe. Konieczne jest podawanie tych leków w mniejszych dawkach łącznie z preparatami potasu.

Warfaryna

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Stosowanie warfaryny u osób w starszych w celu zapobiegania i leczenia powikłań zakrzepowych różnych chorób m.in. migotania przedsionków, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia powikłań krwotocznych, które są następstwem nasilenia jej działania w podeszłym wieku, m.in. z powodu hipoalbuminemii i równoczesnego stosowania leków wypierających warfarynę z połączeń z białkami. W związku z tym należy u starszych chorych stosować dawki zabezpieczające prawidłowy wskaźnik protrombinowy mniejsze niż u chorych w młodszym wieku.

Teofilina

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Teofilina jest lekiem o wąskim współczynniku terapeutycznym. Czynniki ryzyka podeszłego wieku, takie jak: zmniejszony klirens teofiliny, współistniejące choroby i polifarmakoterapia mogą spowodować zwiększenie stężenia teofiliny w organizmie, nasilenie jej działania i zwiększenie toksyczności. Konieczne jest prowadzenie terapii monitorowanej stężeniami teofiliny w surowicy krwi.

Leki działające na ośrodkowy układ nerwowy

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

U osób starszych nasila się działanie leków wpływających hamująco na czynność OUN, ulega osłabieniu działanie pobudzające czynność OUN.

Barbiturowe leki nasenne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Barbiturowe leki nasenne są bezwzględnie przeciwwskazane u osób starszych z powodu ich toksycznego działania na ośrodek oddechowy i naczynioruchowy.

Pochodne benzodiazepiny

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Pochodne benzodiazepiny są najczęściej używanymi lekami uspokajającymi i przeciwlękowymi przez ludzi starszych. Mogą one powodować zaburzenia świadomości, splątanie umysłowe, paradoksalne pobudzenie, zaburzenia koordynacji ruchowej, prowadzące do urazów (częste złamania kończyn). Wiele osób w podeszłym wieku jest uzależnionych od tej grupy leków, czego następstwem są objawy występujące po ich odstawieniu (drżenie, pobudzenie, bezsenność). Nie należy stosować leków z tej grupy o długim okresie działania, np. chlordiazepoksydu lub diazepamu.

Pochodne benzodiazepiny c.d.

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

W razie konieczności leczenia należy stosować względnie bezpieczne pochodne benzodiazepiny o krótkim okresie działania, takie jak: oksazepam, temazepam. Natomiast zażywane jako leki nasenne nitrazepam, flurazepam, estazolam powinno się stosować u osób starszych w dawce o 1/2 mniejszej od dawki standardowej. Do nowych bezpieczniejszych leków nasennych powodujących szybkie zasypianie i krótkotrwałe działanie należą leki agonistyczno-antagonistyczne wobec receptorów GABA-ergicznych: zolpidem, zopiklon, zaleplon.

Leki przeciwdepresyjne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą powodować zaburzenia świadomości, podciśnienie ortostatyczne, objawy atropinowe, będące wynikiem ich działania cholinolitycznego, które mogą być bardzo niebezpieczne w podeszłym wieku, majaczenie, ponadto wydłużenie odstępu Q-T w EKG, powodujące wystąpienie groźnego dla życia wielokształtnego częstoskurczu komorowego typu torsade de pointes. Dlatego lekami przeciwdepresyjnymi pierwszego wyboru u osób starszych powinny być nieselektywne inhibitory wychwytu serotoniny – SSRI (fluoksetyna, fluwoksamina, sertralina, paroksetyna) wykazujące słabsze działanie na serce oraz pozbawione działania cholinolitycznego.

Leki neuroleptyczne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Leki neuroleptyczne, zwłaszcza pochodne fenotiazyny (chlorpromazyna, promazyna, tiorydazyna i inne), mogą powodować zaburzenia ruchowe – objawy hiperkinetyczne i dyskinetyczne (późne dyskinezy), objawy pozapiramidowe, podciśnienie ortostatyczne, depresję, objawy działania cholinolitycznego (retencja moczu, zaparcia), hipotermię (szczególnie w porze zimowej). Tiorydazyna i pochodne butyrofenonu – droperydol i haloperydol mogą wydłużać odstęp Q-T w EKG, powodując wystąpienie groźnego dla życia wielokształtnego częstoskurczu komorowego typu torsade de pointes. W razie konieczności należy stosować nowe tzw. „atypowe” leki neuroleptyczne, takie jak: rysperydon, kwietapina, olanzapina, klozapina, które są pozbawione tego działania na serce oraz niektórych innych działań niepożądanych neuroleptyków

Leki przeciwpadaczkowe

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania, leki alternatywne

Niektóre działania niepożądane leków przeciwpadaczkowych, takie jak zaburzenia percepcji, powikłania hematologiczne ujawniają się w znacznie większym stopniu u osób starszych niż u młodszych. Podobnie działanie kardiotoksyczne nie mające znaczenia klinicznego u osób młodszych, po dożylnym podaniu fenytoiny lub karbamazepiny może być groźne dla życia w starszym wieku. Wskazane jest zmniejszenie początkowej dawki leku przeciwpadaczkowego u starszych chorych o 50%. Stężenie leku przeciwpadaczkowego potrzebne do wywarcia działania u osób młodszych może być groźne dla życia w starszym wieku, dlatego podczas leczenia należy modyfikować dawki w oparciu o objawy kliniczne, a nie w oparciu o stężenia leków ustalone jako terapeutyczne u młodszych osób.

Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Lewodopa może wywołać pobudzenie, dezorientację, podciśnienie ortostatyczne, psychozy; pobudzenie i dezorientacja związane z leczeniem selegiliną mogą być w znacznym stopniu nasilone u osób starszych, podobnie jak niepożądane działania leków cholinolitycznych, takie jak: zaparcie, retencja moczu i suchość w ustach.

Leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Z powodu większego stężenia opioidów w surowicy krwi u osób starszych w porównaniu z młodszymi, po zastosowaniu tych samych dawek mogą się ujawniać w znacznie większym stopniu ich działania niepożądane, szczególnie nudności, podciśnienie ortostatyczne, nadmierne uspokojenie, depresja oddechowa, osłabienie odruchów obronnych.

Leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne c.d.

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Spośród niesteroidowych leków przeciwzapalnych nie należy stosować fenylbutazonu, indometacyny, diklofenaku z powodu niebezpieczeństwa krwawień z przewodu pokarmowego, działania hepato-, mielo-, nefrotoksycznego oraz z powodu retencji płynów, co może utrudniać leczenie niewydolności serca i nadciśnienia. Wskazane jest stosowanie mniej toksycznych pochodnych kwasu fenylopropionowego, jak: naproksen, ibuprofen, ketoprofen oraz selektywnych inhibitorów COX-2, jak: celekoksyb, rofekoksyb.

Leki przeciwhistaminowe H1 pierwszej generacji

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Należy unikać u osób starszych leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji takich jak m.in.: prometazyna, difenhydramina, klemastyna ze względu na nasilenie w tym wieku objawów pozapiramidowych, senności, działania atropinowego, zaburzeń orientacji. Lekami z wyboru powinny być pozbawione tych działań leki przeciwhistaminowe drugiej generacji, jak np.: cetyryzyna, loratadyna, feksofenadyna.

Doustne leki przeciwcukrzycowe

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Niebezpieczna hipoglikemia. Należy bezwzględnie unikać podawania chlorpropamidu, który z powodu dłuższego biologicznego okresu półtrwania może ulegać kumulacji, zwłaszcza przy współistnieniu niewydolności nerek. Dużo bezpieczniejsze są doustne leki przeciwcukrzycowe drugiej generacji – glipizyd i gliburyd. Mają one duży współczynnik leczniczy, nie wiążą się z białkami krwi, nie istnieje więc niebezpieczeństwo ich stosowania z lekami (salicylany, sulfonamidy) wypierającymi inne leki z połączeń z białkami krwi. Należy jednak modyfikować ich dawki u chorych z niewydolnością nerek.

Antybiotyki aminoglikozydowe

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

U osób starszych antybiotyki aminoglikozydowe nie powinny być stosowane z powodu przedłużonego biologicznego okresu półtrwania, połączonego ze zwiększonym ryzykiem oto- i nefrotoksyczności, zwłaszcza z towarzyszącą niewydolnością nerek.

Fluorochinolony

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Antybiotyki te (cyprofloksacyna, ofloksacyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna) powinny być stosowane u osób starszych tylko w wyjątkowych przypadkach pod ścisłym nadzorem. Mogą one potęgować zaburzenia czynności OUN, charakterystyczne dla podeszłego wieku, związane m.in z zaawansowaną miażdżycą, jak: dezorientacja, osłabienie, drżenie, depresja; nasilać uszkodzenie ścięgien oraz w znaczniejszym stopniu przedłużać odstęp Q-T, zwłaszcza u starszych chorych z współistniejącą hipokaliemią i hipomagnezemią, czego następstwem może być groźny dla życia wielokształtny częstoskurcz komorowy typu torsade de pointes.

Leki przeciwnowotworowe

Niepożądane powikłania polekowe, sposób zapobiegania,

leki alternatywne

Stosowanie standardowych dawek większości leków przeciwnowotworowych nie jest przeciwwskazane w podeszłym wieku. Jednakże takie postępowanie należy indywidualizować w zależności od stanu klinicznego chorego, od rodzaju nowotworu, od potencjalnego niebezpieczeństwa powikłań polekowych. Stwierdzono bowiem, że u starszych chorych w czasie chemioterapii przeciwnowotworowej istnieje większe ryzyko uszkodzenia układu krwiotwórczego, zaburzeń czynności serca, przewodu pokarmowego oraz układu nerwowego.

Dodatkowe utrudnienie farmakoterapii w podeszłym wieku stanowi brak umiejętności przestrzegania zasad prawidłowego dawkowania leków i właściwego stosowania się do zaleceń lekarza oraz brak współpracy chorego z lekarzem, czyli zakłócenie tzw. procesu „patient compliance”.




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ludzie starsi 3, z drugiego komputera
ludzie starsi 2, z drugiego komputera
Wieś-miasto a ludzie starsi
ludzie starsi 4, z drugiego komputera
adragogika - ludzie starsi w Wałczu, Pedagogika, andragogika
ludzie
baciary jak się bawią ludzie
fr ks młodzi ludzie i starzy ludzie
Jak ludzie średniowiecza wyobrażali sobie śmierć i jakie odc, wypracowania
Ludzie najsłabsi i najbardziej potrzebujący w życiu społeczeństwa, Konferencje, audycje, reportaże,
Znaniecki - Ludzie teraźniejsi, Etnologia i Antropologia kultury, Antropologia kulturowa
Ludzie potrzebują przywództwa, Linux, płyty dvd, inne dvd, 1, Doradca Menedzera
Ludzie?zdomni
Fiodor Dostojewski Biedni Ludzie

więcej podobnych podstron