Iwona Rzeszotarska Warszawa dn. 29.05.2010r.

Semestr II TW

Rozród zwierząt

Wykładowca: mgr Joanna Romaniuk

TEMAT: Rozwój i historia inseminacji w Polsce.

Początki, a później rozwój , unasienniania zwierząt w pierwszych latach po II wojnie światowej, są historycznie związane z Polskim Towarzystwem Zootechnicznym im. Michała Oczapowskiego. Właśnie temu towarzystwu ówczesne Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych zleciło zorganizowanie akcji sztucznej inseminacji zwierząt gospodarskich w Polsce. Już 21 lutego 1945 r. przedstawiciele towarzystwa przedłożyli Ministerstwu memoriał sygnowany przez ówczesnego prezesa towarzystwa prof. F. Staffa i dyrektora towarzystwa S. Wiśniewskiego, w którym zgłoszono gotowość czynnego udziału w dziele odbudowy hodowli w Polsce i zaproponowano formy współpracy zarówno z Ministerstwem jak i organizacjami i instytucjami związanymi z rolnictwem. Od tej pory towarzystwo stało się na nowo organem doradczym i opiniodawczym Ministerstwa Rolnictwa w zakresie hodowli i produkcji zwierzęcej. Reaktywowane w towarzystwie komisje i komitety opracowały:

• drogi rozwoju hodowli i produkcji poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich

• zasady rejonizacji

• wzorce ras i typów zwierząt

• zasady wpisów do ksiąg hodowlanych i znakowania zwierząt

• dokumentacje pochodzenia zwierząt

• przepisy nadzoru nad rozpłodnikami

• projekt zakresu działania i metod pracy zootechnicznych zakładów doświadczalnych oraz ich sieć przy izbach rolniczych

Grupa członków towarzystwa przekształcona później w Komisje Inseminacji, spowodowała zorganizowanie narady naukowej z udziałem prof. E. Sörensena z Kopenhagi i J. Hammonda z Anglii dla przedyskutowania zasad organizacji sztucznego unasienniania w Polsce. Komisja ta opracowała pierwsze zasady organizacji i metod pracy stacji unasienniania zwierząt, metody zwalczania jałowości i chorób związanych z rozrodem i zorganizowała pierwsze kursy specjalistyczne z zakresu sztucznego unasienniania zwierząt. Kursy te odbyły się w Pawłowicach z udziałem jako wykładowcy prof. E. Sörensena, a Polskie Towarzystwo Zootechniczne położyło pierwsze zręby pod rozwój inseminacji w Polsce.

W oparciu o przeszkolona kadrę zorganizowano w roku 1947 pięć pierwszych stacji inseminacyjnych:

• w Pawłowicach należących do PTZ

• w Puławach należących do PINGW – przeniesiona potem do Końskowoli

• w Balicach należących do Instytutu Zootechnicznego przy Wydziale Rolnym U.J.

• we Wrocławiu przy Zakładach Doświadczalnictwa i Genetyki Zwierząt Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej

• w Trzęsaczu należącym do Instytutu Weterynarii

• i nieco później w Kosinie pod Koszalinem

Od tego momentu nastąpił szybki rozwój inseminowania zwierząt, głównie bydła, nasieniem świeżym, a od lat 60-tych nasieniem mrożonym i organizowanie kolejnych stacji inseminacyjnych.

Kursy pawłowickie zapoczątkowały też szereg badań podejmowanych przez poszczególne palcówki naukowe. Ukierunkowanie tych badań na rozpoznanie uwarunkowań funkcji rozrodczych samic, andrologii i technologii sztucznego unasienniania, techniki i biotechniki w rozrodzie zwierząt, zastosowanie kriogeniki, a także szybki rozwój technicznego oprzyrządowania, pozwoliło na osiąganie lepszych wyników w praktycznym zastosowaniu inseminacji zwierząt gospodarskich. Opierano się głównie na tzw. kierunkowym rozrodzie, który był podstawowym składnikiem programów hodowlanych: synchronizacja rui i owulacji, synchronizacja porodów, przenoszenie zarodków, skracanie okresów międzyporodowych, wczesna diagnoza ciąży, zapłodnienie pozaustrojowe, hodowla zarodków, rozpoznawanie płci embrionów i wynikająca stąd możliwość produkowania zarodków określonej płci, a także zarodków identycznych oraz opracowywanie coraz dokładniejszych metod oceny użytkowości samic i metod oceny wartości hodowlanej samców.

Rok 1968 był początkiem wprowadzenia nasienia mrożonego i wyposażenia zakładów unasienniania w odpowiednie oprzyrządowanie, niezbędne dla zastosowania tej metody. Wtedy też nastąpiło pierwsze oficjalne otwarcie Centralnego Banku Nasienia w Instytucje Zootechniki w Balicach.

Opracowanie z inicjatywy departamentu przez pracowników nauki z działem hodowców – praktyków programów hodowlanych dla poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich i wprowadzenie ich w życie zarządzeniem ministra, pozwoliło włączyć służbę inseminacyjną do ich realizacji. Związane to było z unasiennianiem w stadach testowych, a później i z wyceną osobniczą w prowadzonych przez niektóre zakłady unasienniania, wychowalniach buhajów. Zaczęto wówczas rozwijać unasiennianie loch i organizować Stacje Unasienniania Loch. Skwantyfikowanie poglądu, że rozród jest podstawowym czynnikiem realizacji programów hodowlanych i postępu odnosił się również do produkcji matek pszczelich i do realizacji, w mniejszej skali, programu doskonalenia owiec.

W związku z postępem technologicznym zaszła konieczność podjęcia prac nad reorganizacją służb inseminacyjnych. Była ona podyktowana koniecznością poprawy ekonomiki usług inseminacyjnych. W 1975 r. nastąpiła reforma administracyjna kraju. Zaistniało niebezpieczeństwo rozbicia, zdezintegrowania i rozczłonkowania organizacji inseminacji i hodowli przez podporządkowanie istniejących stacji hodowli i stacji inseminacyjnych 49 województwom. Było to równoznaczne z zaprzepaszczeniem dorobku merytorycznego i organizacyjnego inseminacji, rozgardiaszem w sferze hodowli i zaprzepaszczeniem realizowanych programów hodowlanych, a tym samym zahamowanie na parę lat postępu hodowlanego i produkcyjnego. Toteż podjęto usilne starania o utrzymanie jednolitej krajowej organizacji zarówno służb hodowlanych jak i inseminacyjnych. Udało się to dzięki zrozumieniu ówczesnego Ministra Rolnictwa. W ostatnim momencie zatrzymano gotowy już projekt niezgodny ze złożoną propozycją departamentu i wprowadzono z powrotem przygotowane rozporządzenie o powołaniu CSHZ, Okręgowych Stacji Hodowli Zwierząt i SHiUZ jako jednolitego organizmu. Tym samym służby zootechniczne, hodowlane i inseminatorskie zostały zintegrowane, a sprawy rozrodu przejęła CSHZ, która nasiliła prace nad docelowym modelem organizacyjnym inseminacji.

Państwowa Stacja Buhajów w Łowiczu

1 października 1956 r. została utworzona w Łowiczu Państwowa Stacja Buhajów. Początkowo rejon działania stacji obejmował ówczesne powiaty: łowicki, kutnowski, łęczycki i część skierniewickiego. Dopiero po reorganizacji i przemianowaniu stacji na Państwowy Zakład Unasienniania Zwierząt działający w ramach WPZUZ w Kruszowie, przydzielono mu resztę powiatu skierniewickiego i rawsko – mazowieckiego. W początkowym okresie unasienniano przede wszystkim krowy z zaburzeniami rozrodu, które nie cieliły się po wielokrotnym kryciu naturalnym i wymagające leczenia, dysponując bardzo wartościowymi buhajami, wieloma z importu. Prowadzono również doświadczenia terenowe nad przydatnością rozcieńczalnika IVT pozwalającego przechowywać nasienie buhaja w zmiennej temperaturze pokojowej. Rosnące zainteresowanie inseminacja bydła wymagało opracowania takiego sposobu kierowania nią, aby nie dochodziło do kojarzeń krewniaczych. W 1961 r. utworzono tzw. grupy krewniacze buhajów zestawione według zasady, że osobniki jednej grupy są blisko ze sobą spokrewnione, natomiast między grupami nie ma pokrewieństwa lub jest ono bardzo niewielkie. Każda grupa miała jednego buhaja „wiodącego” wytyczającego linię hodowlaną z którym pozostałe osobniki były w różnym stopniu spokrewnione. Były to najczęściej buhaje z hodowli holenderskiej, tzw. „preferenci”. Grupa obsługiwała przydzielony rejon przez 2,5 roku po czym następowała rotacja, czyli przydzielenie grupom innych rejonów. Dzięki temu można było eksploatować buhaja przez 10 lat bez obawy o unasiennianie krewniacze.

Druga połowa lat 60-tych to kres doskonalenia metod prac laboratoryjnych, zmian w sposobie konserwacji i przechowywania nasienia. W 1967 r. po raz pierwszy – przy pomocy pracowników naukowych Instytutu Zootechniki w Balicach k. Krakowa – zamrożono ejakulat buhaja Paradijs Minne’a 21 G Zg. Pierwsze 10 punktów unasienniania zwierząt zaczęły pracować nasieniem przechowywanym w ciekły azocie (-196˚C) 1 lipca 1968 r. otwierając tym samym nowy etap inseminacji.

Zainteresowanie zakładu nie ograniczało się tylko do unasienniania bydła. Na początku lat 70-tych unasieniano w owczarni Długie maciorki uzyskując zadowalające efekty. Unasieniono ponad 400 maciorek dwoma trykami oraz poprawiono plenność z 0,8 do 1,12 jagnięcia od maciorki przy równoczesnym skumulowaniu czasu wykotów. W 1974 r. podjęto się zorganizowania Stacji Unasienniania Loch w Łowiczu i inseminacji w Terenia. Pierwsze lochy unasieniono w listopadzie tego samego roku, a uzyskane wyniki, że i ta inseminacja szybko się rozwijała.

W 1975 r. PZUZ zostały przemianowane na Stacje Hodowli i Unasienniania Zwierząt. Rejon Działania stacji łowickiej obejmował 9 województw centralnej Polski: warszawskie, łódzkie, siedleckie, radomskie, kieleckie, piotrkowskie, sieradzkie, płockie i skierniewickie. Do obsłużenia tego rejonu utworzono 6 zakładów unasienniania zwierząt:

• ZUZ w Brześciu

• ZUZ w Gostkowie

• ZUZ w Kruszowie

• ZUZ w Sierpcu

• ZUZ w Zameczku

• ZUZ w Żelkowie

Podstawowym zadaniem tych zakładów było:

• realizacja regionalnego programu oceny i selekcji buhajów

• świadczenie usług inseminacyjnych dwóch podstawowych gatunków zwierząt gospodarskich – bydła i trzody chlewnej

• pozyskanie nasienia i produkcja unasieniania matek pszczelich.

Zakład Unasieniania Zwierząt w Brześciu

Unasiennianie bydła w województwie kieleckim rozpoczęło się w roku 1953 organizując przy Państwowej Lecznicy dla Zwierząt w Kozienicach. Państwową Stację Buhajów, a rok później podobną stację w Miechowie. W 1957 r. uruchomiono kolejną PSB w Mokoszynie k. Sandomierza.

W owym czasie nasienie ze stacji do punktów unasienniania było dowożone publicznymi środkami transportu. Żeby skrócić czas dowozu tworzono w terenie tzw. laboratoria rozdzielcze nasienia, których zadaniem było przyjęcie zbiorowej przesyłki nasienia przysłanego z macierzystej stacji i rozdysponowanie go do punktów unasienniania w najbliższym Terenia. Takie laboratoria powstały w Kielcach i Radomiu.

Na mocy uchwały Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z 1962 r. powołano PWZUZ w Brześciu i PZUZ w Zameczku. Pierwsza wysyłka nasienia buhajów z nowo powstałego zakładu w Brześciu miała miejsce 15 maja 1962 r. Inseminacja, jako mało znana metoda rozrodu, budziła wiele emocji i niepewności, dlatego we wrześniu 1973 r. zorganizowano w Pińczowie wystawę buhajów pochodzących z Holandii, które wzbudziły sensacje i zainteresowanie, a także uznanie rolników. Dzięki temu inseminacja bydła w Kieleckiem rozwinęła się dość dynamicznie.

W miarę upływu czasu zakład w Brześciu podjął się unasiennienia klaczy, którą rozpoczęto w 1964 r. a którą ostatecznie zaniechano w roku 1976 z powodu braku ogiera pogrubionego przydatnego w rolnictwie. Prace wznowiono w 1986 r. w ograniczonym zakresie.

We wrześniu 1963 r. rozpoczęto organizację hodowli pszczół z zamiarem produkowania i sprzedaży matek pszczelich. Do roku 1979 pasieka, produkowała matki pszczele unasieniane w sposób naturalny na pasieczysku i matki nie unasienione. Sztuczną inseminację matek pszczelich zapoczątkowano w 1980 roku unasieniając 55 matek.

Zakład Unasieniania Zwierząt w Brześciu zajmował się także inseminacją trzody chlewnej. Rozpoczęciem tego działania było wystąpienie choroby cieszyńskiej świń w 1984 r. , co spowodowało zawieszenie działalności punktów kopulacyjnych. W tej sytuacji zorganizowano 17 punktów inseminacyjnych dla loch. Równocześnie rozpoczęto adaptację obory na chlewnie dla knurów by nie sprowadzać nasienia z innych stacji unasieniania.

Zakład w Brześciu zajął się też produkcją loszek ras białych, na które był duży popyt, dzięki czemu zakład rozbudował chlewnie i zakupił nowe stawki knurów, co pozwoliło poszerzyć ofertę o nowe rasy i krzyżówki.

Stacja inseminacyjna w Kruszowie

Jak w wielu innych zakładach, unasienianie rozpoczęto w latach 50-tych, a dokładnie 1956r. W tym okresie unasieniano prawie wyłącznie krowy, które nie zacieliły się po kryciu naturalnym, a do zabiegów używano nasienia płynnego rozrzedzonego rozcieńczalnikiem mlekowo – żółtkowym. Ponieważ wzrastało zapotrzebowanie na usługi inseminacyjne, rozpoczęto organizowanie terenowych punktów unasieniania zlokalizowanych we wsi i szkolono nowych pracowników, czego efektem był natychmiastowy wzrost liczby unasienionych samic.

W 1961 r. powierzono zakładowi funkcję jednostki wiodącej na terenie woj. Łódzkiego i wspólnie z laboratorium w łodzi i w Radomsku obejmował swym zasiegiem powiaty: Bełchatów, Brzeziny, Łódź, Piotrków, Poddębice, Radomsko, Pajęczno, częściowo Łask i Łęczycę posiadając buhaje z bardzo wysoką wartością hodowlaną.

W 1969 r. na bazie laboratorium w Radomsku wybudowano i uruchomiono PZUZ w Kocierzowach, a rok później w Gostkowie. W tym samym roku rozpoczęto prace przygotowawcze nad wdrożeniem technologii mrożenia nasienia buhajów w niskich temperaturach. Natomiast 4 lata później, w 1974 r. , PZUZ w Kocierzowach podjął się inseminacji loch. W 1977 r. Kruszów w oparciu o laboratorium w Kocierzowach, rozpoczął unasienianie loch oraz uruchomił Pasiekę Zarodową w Kocierzowach. Obecnie ZUZ w Kruszowie działa na terenie województwa piotrkowskiego i części woj. Łódzkiego. Unasiennia rocznie ponad 50 tyś. sztuk bydła, przeszło 13 tyś. sztuk trzody chlewnej i około 2000 matek pszczelich.

Inseminacja na Ziemi Sieradzkiej

Unasienianie bydła na Ziemi Sieradzkiej zapoczątkowały w 1954 r. dwie stacje inseminacyjne: w Kruszowie i w Częstochowie. W 1958 r. zadania te przejął PZUZ w Czechach k. Zduńskiej Woli, a w 1965 r. przeniesiono go do Krobanówka. Drugi zakład wybudowany w 1971r. był w Gostkowie. Oba zakłady od roku 1974 zajmowały się tylko unasienianiem bydła, a liczba unasienianych samic rosła z każdym rokiem. Rozwój inseminacji i obejmowanie nią coraz to nowych rejonów powodowały sukcesywną redukcję punktów krycia naturalnego. W połowie roku 1970 w Sieradzkiem nie działał już żaden punkt kopulacyjny buhajów, a inseminację uznano jako jedyną metodę rozrodu bydła.

Rozwój inseminacji bydła zawdzięczano stosowaniu nasienia doskonałych buhajów, głównie pochodzenia holenderskiego. Od roku 1977 rozpoczęto przekształcać genotyp rodzimego bydła rasy czarno – białej używając do inseminacji nasienia buhajów rasy holsztyńsko – fryzyjskiej. Największy postęp uzyskały te gospodarstwa, które nie tylko korzystają z inseminacji, lecz także przywiązują należytą wagę do racjonalnego żywienia oraz prawidłowego odchowu młodzieży i ogólnie pojętej pielęgnacji.

Rozwój inseminacji na Ziemi Sieradzkiej trwał do 1978 r., później odnotowano spadek który pogłębiał się z każdym rokiem. Stan ten trwał do 1986 roku, potem nastąpił trzyletni okres wzrostu, a od roku 1989 powrócił regres, choć już nie tak znaczny. Przyczyną huśtawki było utworzenie województwa Sierackiego na terenie, którego utrzymywały się drobne gospodarstwa rolne prowadzące ekstensywny chów zwierząt, spadek opłacalności produkcji mleka i zbyt duża jej pracochłonność oraz zmiana profilu produkcji licznych specjalistycznych przedsiębiorstw hodowlanych.

Oprócz bydła unasieniano na terenie województwa sieradzkiego także trzodę chlewną. W roku 1974 zapoczątkował świadczenie tej usługi PZUZ w Krobanówku, a dwa lata później dołączył PZUZ w Gostkowie. Najpierw używano nasienia ras białych, a później wprowadzono knury ras mięsnych.

Rozwój inseminacji trzody chlewnej układał się różnie w zależności od popytu na żywiec wieprzowy i opłacalność jego produkcji. Od roku 1994 nastąpił trwały wzrost zainteresowania rolników tą metodą.

Począwszy od roku 1992 organizacją i realizacją inseminacji na terenie woj. sieradzkiego zajmuje się ZUZ w Gostkowie wchodzący w skład SHiUZ w Łowiczu. Podstawowym celem inseminacji – poza zagwarantowanie prawidłowego przebiegu rozrodu – jest genetyczne doskonalenie pogłowia bydła i trzody chlewnej oraz podnoszenie produkcyjności obu gatunków.

Stacja Buhajów w Sierpcu - Mazowsze

Decyzja o wybudowaniu w Sierpcu stacji buhajów zapadła w roku 1952, a oddano ją do użytku wiosną 1957 r. wysyłając w teren pierwsze nasienia.

Była drugim tego typu obiektem w ówczesnym woj. warszawskim, obok stacji w Pruszkowie. Zajmowała północno – wschodnią część województwa i obejmowała swym zasięgiem powiaty: Sierpc, Płock, Gostynin, Żuromin, Mława i Ciechanów.

Punkty unasieniania zwierząt lokalizowane były przeważnie przy państwowych lecznicach dla zwierząt. Pierwsze z nich to:

• w powiecie Sierpc

• w powiecie Gostynin

• w powiecie Płock

• w powiecie Żuromin

W piątym roku pracy stacji działały już 152 punkty unasieniania, które zainseminowały ok.32 tyś. sztuk, a 5 lat później przekroczono próg 100 tyś. Lat 1966 – 1975 przyniosły dalszy rozwój inseminacji bydła mimo, iż teren działanie zmniejszył się i dwa powity: Mława i Ciechanów. Szybki rozwój usług oraz coraz lepsze wyniki jakościowe uzyskiwano przy kosztach będących jednymi z najniższych w kraju. Stacja nie miała jednak szczęścia do inwestycji, czego skutkiem było stosunkowo późne wprowadzenie konserwacji nasienia w niskich temperaturach i rozpoczęcia inseminacji loch. Dopiero w roku 1980 rozpoczęto konserwację nasienia buhajów w ciekły azocie, a wysiłki w to włożone zaowocowały pozytywnymi wynikami w ocenie buhajów w okresie 1986 – 1996.

W roku 1990, po adaptacjach budowlanych, przygotowano pomieszczenia dla stacji unasieniania loch i rozpoczęto nową usługę. Wyniki 6-cioletniej pracy nie były satysfakcjonujące ze względu na nieuniknione zmiany w rolnictwie, a tym samym zmiany organizacji usług oraz brak wykwalifikowanych inseminatorów dysponujących środkiem lokomocji, telefonem i sprzętem wysokiej jakości, których zastępowali zwykli rolnicy.

Państwowa Stacja Buhajów w Kozienicach – Radomskie

Unasienianie krów w woj. radomskim rozpoczęto w 1954 r. organizując stacje w Kozienicach. W pierwszym etapie stacja dysponowała 8 punktami inseminacyjnymi obsługiwanymi przez lecznice wet. i przeszkolonych rolników. Utrudnieniami w rozwoju były: niedostateczne wyposażenie techniczne, brak środków lokomocji, a nade wszystko bariera uprzedzeń i zacofanie rolników odbiorców usług inseminacyjnych.

W 1958 r. wprowadzono zmiany organizacji pracy, a rok później zorganizowano w Radomiu laboratorium rozdzielcze zaopatrywane w nasienie z macierzystej stacji w Kozienicach, co pozwoliło na powiększenie ilości punktów inseminacyjnych z 8 na 97 rozrzuconych w powiatach: Kozienice, Zwoleń, Radom, Białobrzegi, Lipskie, Starachowice i Przysusza.

W 1962 r. powołano PZUZ w Zameczku, gdzie wyprodukowano pierwsze porcje nasienia w 1963 r. Wtedy też zlikwidowano zakład w Kozienicach. Koniec lat 70-tych to najlepszy okres pracy stacji w Zameczku, posiadający 334 punkty unasieniania zwierząt, spośród których 24 posługiwały się nasieniem mrożonym w niskich temperaturach. Stacja dysponowała oprócz buhajów czarno – białych, rasami mięsnymi.

Lata 80-te przyniosły znaczny spadek liczby unasieniania krów, gdyż był to okres rozluźnienia dyscypliny hodowlanej u rolników, zmniejszenia nadzoru organów państwowych oraz zanik powiązań kooperacyjnych między producentami a zakładami przetwórczymi. W okresie tym nastąpiły też radykalne zmiany w technologii produkcji nasienia buhajów. Zastosowano metodę konserwacji i przechowywania nasienia w ciekły azocie. Zmiana pociągnęła za sobą zmniejszenie liczby buhajów eksploatowanych w stacji, a to z kolei pozwoliło na budowę obory dla rozpoczynającej swoje usługi, stacji unasieniania loch. W sierpniu 1988 wysłano w teren pierwszą partię nasienia knurów. Dzięki dużemu zaangażowaniu pracowników stacji, inseminacja tego gatunku zwierząt rozwijała się bardzo dynamicznie pozwalając rolnikom na korzyści finansowe i hodowlane.

W 1991 r. stacja w Zameczku weszła w skład SHiUZ w Łowiczu jako zakład unasieniania. Nowe zadania, zmiany systemu dotowania, przystosowanie struktury zakładu do możliwości finansowych oraz zaprzestanie produkcji nasienia w kulkach (metodą japońską), były przyczyną likwidacji w 1995 r. stada buhajów i laboratorium.

ZUZ w Zameczku istnieje do dziś. Mimo trudnego okresu przejściowego, ciągle się rozwija.

Zakład Unasieniania Zwierząt w Żelkowie

1 kwietnia 1956 r. zostało powołane w Siedlcach Państwowe Laboratorium Rozdzielcze Nasienia, które stało się trwałym fundamentem, na którym stworzono i unowocześniono zakład, poszerzając jego działalność o unasienianie innych – poza bydłem – gatunków zwierząt.

Laboratorium miało trudny start zarówno pod względem prymitywnych warunków lokalowych jak tez na skutek braku wykwalifikowanych pracowników, odpowiedniego sprzętu, środków transportu, przechowywaniu nasienia buhajów (72 godz.)

Początkowo punkty unasieniania zwierząt były organizowane przy państwowych lecznicach dla zwierząt, Pierwsze PZUZ na Podlasiu powstały:

• przy PZLZ w Siedlcach

• przy PZLZ w Łosicach

• przy PZLZ w Kornicy

• przy PZLZ w Sokołowie Podlaski

• przy PZLZ w Kosowie Lackim

• przy PZLZ w Sterdyni

• przy PZLZ w Mordach

• przy PZLZ w Mińsku Mazowieckim

W 1958 r. nadzór nad unasienianie zwierząt został przekazany wojewódzkim zarządom rolnictwa i rozpoczął się dynamiczny rozwój unasieniania bydła. Od tej pory inseminatorami mogli tez być rolnicy, na początku wrogo nastawieni do takiej metody i szybko przekonani o jej słuszności. Dzięki temu powstała gęsta sieć punktów unasieniania zwierząt na terenie powiatów: siedleckiego, sokołowskiego, łosickiego, węgrowskiego, mińskiego i garwolińskiego.

W roku 1962 podjęto decyzję o zlokalizowaniu państwowego zakładu unasieniania zwierząt w Żelkowie. Budowę rozpoczęto w 1965 r. , a ukończono w 1968 r. Tym samym Przestało istnieć PLRN w Siedlcach, a jego funkcję, poszerzoną o produkcje nasienia, przejął nowo powstały zakład. Dobrze zorganizowany i wyposażony zakład obejmował swym zasięgiem powity: Siedlce, Łosice, Sokołów Podlaski, Mińsk Mazowiecki, Węgrów i Otwock. Kolejno przestawały istnieć Punty kopulacyjne buhajów, a inseminacja stała się jedyną uznawaną metodą rozrodu bydła.

W 1972 r. rozpoczęto unasienianie krów nasieniem przechowywanym w niskich temperaturach, początkowo poprzez kilka punktów unasieniania, co spowodowane było brakiem kontenerów zarówno punktowych jak i bankowych. W miarę przybywania sprzętu kriogenicznego, ta metoda konserwacji nasienia wypierała stopniowo produkcje nasienia w stanie płynnym. Całkowite zaprzestanie produkcji nasienia płynnego nastąpiło w 1978 r. Od tej pory zakład zaopatrywał się w nasienie buhajów ocenionych na potomstwie, poza tym można było dostarczać większą ilość nasienia buhajów różnych ras, co pozwalało rolnikom doskonalić swoje stada. Początkowo produkowano nasienie w kulkach, a w latach następnych stopniowo wzrastał udział nasienia produkowanego w słomkach. Wprowadzenie do powszechnego użycia nasienia konserwowanego w ciekłym azocie pozwoliło na redukcję liczby PUZ, jednoczesne zwiększenie obszaru działalności pozostałych i szybszy transport nasienia i azotu.

W 1978 r. podjęto decyzję o zorganizowaniu pasieki. Początkowo postawiono tylko 15 pni i rozpoczęto na małą skalę produkcję matek pszczelich. Rok później pasieka został uznana za reprodukcyjną i w 1990 r. uzyskała status pasieki zarodowej. W 1981 r. rozpoczęto unasienianie matek pszczelich i ich liczna wzrasta corocznie. Ponadto pasieka świadczy usługi inseminacyjne pszczelarzom posiadającym własne matki oraz prowadzi ocenę wartości użytkowej pszczół w pasiekach terenowych.

W 1984 r. zorganizowano chlewnie dla knurów i laboratorium produkcji nasienia, a pod koniec roku rozpoczęto unasienianie loch. Początkowo na najbliższym terenie zakładu, a w miarę rozbudowy, objęto działalnością całe województwo.

Od stycznia 1992 r. zakład w Żelkowie wchodzi w skład SHiUZ w Łowiczu jako jedna z podległych jej jednostek. 4 lata później zaprzestano produkcji nasienia od buhajów, a obora została przekształcona w oborę buhajów wyczekujących na ocenę na potomstwie.

Od 1996 r. jeden PUZ prowadzi unasienianie kóz.

6