Wirusowe choroby zwierząt i ludzi:

Wścieklizna –wodowstręt, ostra choroba zakaźna zwierząt wolno żyjących (lisa, wilka, borsuka, jenota i sarny), rzadko – domowych (psa, kota, bydła i konia), a także człowieka, wywołana przez wirusy wścieklizny uszkadzająca układ nerwowy. Zakażenie następuje przede wszystkim prze pokąsanie przez chore zwierzę, rzadziej przez oślinienie.

Objawy u zwierząt: agresywność, niekiedy nienormalna łagodność, następne pobudzenie, bieg przed siebie, ślinotok, połykanie ziemi i szał. W końcowej fazie – porażenie i śmierć. U człowieka, po okresie wylęgania (przeciętnie 4 –12 tygodni), w miejscu pokąsania uczucie mrowienia, pieczenia, świądu. Po dostaniu się wirusa do ośrodkowego układu nerwowego występują objawy zapalenia mózgu: bóle głowy, nudności, pobudzenie psychoruchowe przechodzące w okres porażenny, śpiączka i zgon. Objawem charakterystycznym jest niemożność spożycia jakiegokolwiek płynu (stąd nazwa wodowstręt). Rzadziej wścieklizna u zwierząt lub ludzi przebiega bez objawów pobudzeniowych, tzw. wścieklizna cicha. Zachorowanie na wściekliznę, jak dotąd jest zawsze śmiertelne.

Zapobieganie u zwierząt:

-Masowe szczepienia psów,

-Szczepienia zwierząt dzikich (podanie szczepionki z wyłożonym pokarmem,

U ludzi narażonych na zarażenie wścieklizną stosuje się swoistą szczepionkę.

Szczególnie podejrzane o wściekliznę są zwierzęta wolno żyjące, które zachowują się w sposób nienormalny, np. lis, sarna, borsuk nie uciekające przed człowiekiem. Brak dotychczas dowodów na zakażenie się człowieka, od chorych gryzoni, np. myszy, szczurów, chomików.

Pryszczyca – zaraza pyska i racic, bardzo zaraźliwa choroba wirusowa przeżuwaczu i świń (niekiedy przenosi się na człowieka).

Główne objawy: pęcherzyki u świń na tarczy ryjowej, w śluzówce jamy ustnej, w skórze wymienia i szparze między racicowej. Sztuki chorujące sporadycznie – wybija się (w celu zlokalizowania pryszczycy), stosuje sie leczenie objawowe i szczepienia ochronne. Objęta ustawami o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Człowiek zaraża się przez kontakt z chorym zwierzęciem lub picie surowego mleka od sztuk chorych. Przebieg na ogół łagodny.

Wirusowe choroby ludzi:

Heinego-Medina - choroba zakaźna, głównie wieku dziecięcego, wywołana przez jeden z trzech serotypów wirusa Poliomyelitis.

Zakażenie następuje przez przewód pokarmowy, a namnożony wstępnie w komórkach błony śluzowej, głównie jelit, wirus dostaje się do krwi (wiremia), z którą jest przenoszony do innych tkanek, głównie do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie po dalszym namnożeniu wywołuje u części zakażonych zmiany.

Po 9-12-dniowym okresie wylęgania u ok. 95% zakażonych występuje postać bezobjawowa lub subkliniczna choroba Heinego-Medina, u części- postać poronna z gorączką, bólem głowy, zapaleniem gardła i bólami mięśniowymi. Rozpoznanie tych postaci jest możliwe tylko na podstawie badań wirusologicznych. U kilku procent zakażonych występują kliniczne objawy zajęcia układu nerwowego: spośród nich u części (1% zakażonych) występuje postać porażenna- wiotkie i niesymetryczne porażenie kończyn dolnych, rzadziej górnych, w skrajnie ciężkich przypadkach zaś- porażenia opuszkowe, z porażeniem mięśni oddechowych. W ciągu 1-2 lat część porażeń może się cofnąć. Leczenie postaci porażennych polega na zabiegach i rehabilitacji.

Zapobieganie: szczepienia profilaktyczne (w Polsce obowiązkowe).

Odra- ostra, bardzo zaraźliwa choroba zakaźna wieku dziecięcego wywoływana przez wirus. Źródłem zakażenia jest chory w okresie kataralnym i w pierwszych dniach wystąpienia wysypki. Wirusy dostają się do organizmu przez drogi oddechowe (zakażenie kropelkowe lub pyłowe), namnażają się głównie w błonie śluzowej krtani, tchawicy, oskrzeli i oskrzelików, gdzie powstają nacieki zapalne. Okres wylęgania trwa 9-11 dni. Choroba zaczyna się złym samopoczuciem, wysoką gorączką, nieżytem nosa i spojówek. Występuje łzawienie i światłowstręt oraz suchy, męczący kaszel. W jamie ustnej pojawiają się charakterystyczne białawe plamki z czerwoną obwódką. Jest to tzw. okres nieżytowy, trwający 3-4 dni. Wysypka- nieregularne plamki lub grudki, w pełni rozwoju żywoczerwone- pojawia się najpierw za uszami, potem na szyi i twarzy, następnie na tułowiu i kończynach. Po 2-3 dniach plamki bledną, jednocześnie zanika kaszel i opada gorączka; zaczyna się okres zdrowienia. Z możliwych powikłań odry najczęstsze jest zapalenie płuc i ostre zapalenie ucha środkowego.

Leczenie objawowe (przeciwgorączkowe), przy zapaleniu płuc- antybiotyki.

Zapobieganie: szczepienia ochronne (w 13-15 miesiącu życia), uodpornianie nieswoiste gammaglobuliną (immunoglobuliny), wczesna izolacja chorych (szczególnie ważna w żłobkach i przedszkolach).

Świnka-nagminne zapalenie przyusznicy, ostra, wirusowa choroba zakaźna przebiegająca z bolesnym obrzmieniem ślinianek przyusznych, niekiedy podszczękowych lub podjęzykowych. Częstym jej powikłaniem zwłaszcza u dzieci, jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, u dorosłych zaś- zapalenie jąder i trzustki.

Zapalenie następuje zwykle drogą kropelkową przez kontakt bezpośredni, niekiedy pośrednio- przez zakażone przedmioty. Okres wylęgania 13-22 dni.

Objawy: początkowo nieznaczny wzrost temperatury, bóle głowy, złe samopoczucie lub też od razu bolesne obrzmienie ślinianek, któremu towarzyszy gorączka do 39 stopni. Po 1-2 dniach gorączka spada, pojawiając się znowu, jeśli zostaną zajęte inne ślinianki. Około 3-4 dnia obrzęk ślinianek zmniejsza się, ustępując zwykle po 7 dniach.

Leczenie wyłącznie objawowe; konieczna staranna pielęgnacja (należy dbać o higienę jamy ustnej!).

Ospa wietrzna – ostra wirusowa choroba zakaźna wieku dziecięcego z charakterystyczną pęcherzykową wysypką, pojawiającą się w kilku rzutach. Zakażenie następuje drogą kropelkową od chorego dziecka.

Okres wylęgania 14 - 21 dni.

Objawy zwiastunowe: złe samopoczucie, bóle mięśni i głowy, podwyższona ciepłota ciała, nietypowa wysypka wstępna. Właściwy początek ospy wietrznej – to wysypka pęcherzykowa pojawiająca się najpierw na tułowiu, potem na twarzy, ramionach i udach, również na owłosionej skórze głowy, czasem na błonach śluzowych. Początkowo wysypka składa się z czerwonych plamek i grudek, które szybko przekształcają się w pęcherzyki wypełnione surowiczym płynem, otoczone czerwoną obwódką. Po 2-3 dniach pęcherzyki zamieniają się w krosty, które wkrótce przysychają, pokrywając się strupami. Po ich odpadnięciu pozostają przemijające przebarwienia skóry. Wysypka pojawia się w kilku rzutach.

Na skórze chorego istnieją jednocześnie różne jej postacie.

Leczenie: na początku choroby – influmin, później – objawowe.

Zapobieganie: izolacja chorych do czasu odpadnięcia strupów.

Grypa – influenca, ostra choroba zakaźna wywołana przez swoisty wirus występująca najczęściej w postaci większych epidemii. Szerzy się drogą kropelkową.

Okres wylęgania: od kilkunastu godzin do 3 dni.

Objawy: początek nagły, z dreszczami, z bólami mięśniowo-stawowymi i głowy, uczuciem ogólnego rozbicia. Częste są bóle przy poruszaniu gałkami ocznymi, bóle i drapanie w gardle, suchy kaszel. Gorączka już na samym początku sięga ponad 39 (u ludzi młodych; starsi mają niewielką gorączkę). Niekiedy występują objawy ze strony przewodu pokarmowego (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki).

W przypadkach nie powikłanych gorączka trwa 2-4 dni, ale dość długo utrzymuje się osłabienie, kaszel, katar. Chory jest zakaźny w czasie całego okresu trwania grypy. Powikłania grypy są różnorodne. Do najczęstszych należą: zapalenie płuc odoskrzelowe lub płatowe (wtórne zakażenia gronkowcem złocistym, pałeczką zapalenia płuc), podgłośniowe zapalenie krtani, zapalenie zatok przynosowych, zapalenie ucha środkowego.

Poszczególne epidemie grypy mają często swe charakterystyczne powikłania.

Leczenie objawowe (środki przeciwgorączkowe, przeciw bólowe, głównie salicylany). Antybiotyki stosuje się tylko w powikłaniach, lub dla osłony przed nimi.

Zapobieganie: na ogół brak jest skutecznego środka zapobiegawczego przeciw grypie. Szczepionki budzą duże nadzieje, ale przygotowanie ich w odpowiedniej ilości jest trudne, trzeba, bowiem trafić akurat na tę odmianę wirusa, która może spowodować przewidywaną epidemię. Ważne jest izolowanie chorych na cały okres trwania choroby.

Opryszczka (febra), choroba skóry pochodzenia wirusowego. Liczne, drobne pęcherzyki wypełnione przezroczystą wodnista cieczą, zazwyczaj piekące lub swędzące, skupione w bezładne grupy na zaczerwienionym podłożu – zwykle na wargach, twarzy, narządach płciowych (na przejściu skóry w błonę śluzową).

Ustępują bez pozostawienia śladów. Opryszczka często towarzyszy przeziębieniu, chorobom gorączkowym i miesiączce.

Leczy się łagodnymi zasypkami, fioletem goryczki itp.

Aby ustrzec się zakażenia chorobami wirusowymi, bardzo ważne jest przestrzeganie zasad higieny osobistej, izolowanie osób chorych, nie spożywania pokarmów niewiadomego pochodzenia, a w okresie wzmożonej zachorowalności profilaktyczne spożywanie witamin.

HIV, ang. Human Immunodeficiency Virus, ludzki wirus nabytego zespołu upośledzenia odporności. Jest to retrowirus należący do grupy wirusów powolnych, wywołujących AIDS. Zidentyfikowany został przez 2 wirusologów: francuskiego L. Montagniera i amerykańskiego R. Gallo. Nazwy historyczna LAV i HTLV-III. Obecnie znane są 2 odmiany retro wirusa wywołujące AIDS: HIV-1 i HIV-2, uważany za mniej chorobotwórczy. Wykazuje on dużą zmienność antygenową. Uważa się, że pierwotnym gospodarzem HIV-1 były szympansy, a HIV-2 małpy mangaby rudoczelne. W latach 50 naszego stulecia nastąpiło przeniesienie wirusa do populacji ludzkiej. Materiał genetyczny wirusa stanowi pojedyncza nić RNA. W dojrzałym wirusie (wirionie) występują 2 niezależne nici RNA, połączone z 2 enzymami – odwrotną transkryptazą i integrazą. W zakażonym organizmie wirus rozpoznaje komórki zawierające receptor powierzchniowy CD4, głównie limfocyty T subpolucji CD4 (tzw. pomocnicze), komórki linii monocytarno- makrofagalnej. Po wniknięciu do komórki odwrotna transkryptaza przepisuje wirusowy RNA na komplementarny DNA, który ulega integracji z chromosomalnym DNA (prowirus). Okres utajenia zakażenia może trwać nawet do kilkunastu lat. Po aktywacji komórki, np., w niedotlenieniu tkanki czy narządu, wirus namnaża się, uwalnia z komórki bądź z fragmentem błony komórkowej (proces zbliżony do pączkowania), bądź przez rozpad komórki i zakaża inne. Następstwem tego jest zmniejszenie liczby limfocytów T CD4 oraz upośledzenie ich czynności, co powoduje postępujące osłabienie odporności komórkowej i humoralnej, a organizm staje się podatny na zakażenie innymi drobnoustrojami. Wirus HIV wywołuje chorobę AIDS – zespół chorobowy obejmujący często współistniejące infekcje lub nowotwory, rozwijający się na skutek upośledzenia ilościowego i jakościowego komórek układu immunologicznego. Chorobę wykryto na początku lat 80 XX wieku w USA, na Haiti i w kilku krajach Afryki Równikowej. Obecnie epidemia AIDS objęła kraje na wszystkich kontynentach. Wirus HIV przenosi się drogą kontaktów seksualnych, poprzez przetaczanie zakażonej krwi lub od zakażonej matki do płodu. Chorują homoseksualiści, narkomani wstrzykujący dożylnie niesterylnymi strzykawkami środki uzależniające, hemolitycy, biorcy transfuzji krwi, dzieci rodziców z grup ryzyka. Choroba prowadzi w ciągu kilkunastu miesięcy do wyniszczenia organizmu na skutek stanów gorączkowych, niedożywienia, uporczywych biegunek, a w końcu do śmierci (okres przeżycia do 3 lat). Ze względu na brak skutecznego leczenia przeciwretrowirusowego główny nacisk kładzie się na zapobieganie zakażeniu, są prowadzone akcje informujące o drogach szerzenia się AIDS i sposobach uniknięcia zakażenia. Wyeliminowane zostało zakażenie drogą przetaczania krwi dzięki badaniom wszystkich dawców na obecność przeciwciał anty-HIV. Prowadzone są badania nad wynalezieniem szczepionki przeciw HIV. Schemat wirusa HIV w załączeniu (rys. 2)

Wirusowe zapalenie wątroby, WZW (łac. Hepatitis) – choroba wątroby wywołana zakażeniem wirusowym. Często potocznie nazywana "żółtaczką", jest to jednak określenie nieprawidłowe i niemedyczne oraz nieścisłe, z uwagi na różnorodny przebieg wirusowych zapaleń wątroby ,które mogą przebiegać także bez zażółcenia skóry.

Wśród wirusów hepatotropowych możemy rozróżnić:

-WZW typy A,B,C,D,E,G

Inne wirusy, pierwotnie niehepatotropowe, mogące wywołać wirusowe zapalenie wątroby:

-adenowirusy

-wirus ospy wietrznej i półpaśca

-wirus świnki

-wirus różyczki

-wirus żółtej febry

Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu A tzw. żółtaczki pokarmowej.

Zakażenie następuje poprzez przewód pokarmowy, przez kontakt z wydzielinami chorego lub produktami zakażonymi (epidemie mleczne, wodne ). HAV może przez długi czas utrzymywać się w środowisku przy dużej wilgotności. Czas wylęgania 2-6 tygodni (średnio 28 dni).

Zachorowania występują głównie latem i wczesną jesienią, najczesciej dzieci, młodzież i ludzie starsi.

Wirus namnaża się najpierw w przewodzie pokarmowym, następnie dochodzi do wiremii, po czym (prawdopodobnie) dochodzi do zakażenia wątroby i powstania objawów chorobowych. W wyniku tego zakażenia dochodzi do zapalenia wątroby

Objawy wywoływane przez wirusa to osłabienie, senność, bóle głowy, brak apetytu, wstręt do potraw tłustych, czasami gorączka, pod koniec pobolewanie wątroby, żołądka.

Profilaktycznie przeciw WZW A stosuje się szczepienia ochronne jednak najważniejszym sposobem zapobiegania rozpowszechnianiu się HAV jest higiena.

Wirusa można wykryć za pomocą testu ELISA. Dodatkowo można wykorzystać testy na stężenie bilirubiny oraz transaminaz .

Wirus zapalenia watroby typu B(HBV) powodujący wirusowe zapalene wątroby, zwane kiedyś żółtaczką wszczepienną, nie tylko u ludzi, ale u małp człekokształtnych.

Na świecie ok. 350 milionów nosicieli wirusa. W Polsce jest około 2% ludności przewlekle zakażonych wirusem B zapalenia wątroby, a 15-20% Polaków przebyło to zakażenie w przeszłości.

Choroba w ostrej postaci powoduje zapalenie wątroby, wymioty, rzadko - śmierć. Chroniczne zapalenie wątroby B może ewentualnie prowadzić do marskości wątroby i raka wątroby, który jest nieuleczalny wobec małej skuteczności obecnej chemioterapii.

Szczepienie zapobiega infekcji wirusem zapalenia wątroby B.

Leczeniem zapaleń wątroby zajmują się poradnie zakaźne.

Zapalenie wątroby nie jest chorobą układu pokarmowego.

Znaczne uszkodzenie wątroby nie pociąga za sobą zazwyczaj zaburzeń gastrycznych, a w skrajnych przypadkach chory umiera z powodów neurologicznych (śpiączka wątrobowa) głównie wskutek zaburzenia przemian amoniaku i mocznika

Leczenie zapaleń wątroby wymagaja rozległej wiedzy z zakresu immunologii, wirusologii, genetyki i znajomości bieżących standardów terapeutycznych.

Wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się podczas kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi zawierającymi krew.

Możliwe formy przenoszenia się wirusa zakazonymi narzedziami

-Naruszenie ciągłości skóry skażonymi narzędziami (tatuaże, zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie, stomatologiczne)

-Zakażenie płodu i noworodka od matki nosicielki

-Przetoczenia krwi i jej produktów

-Przygodne stosunki seksualne

-Kontakty seksualne z nosicielami wirusa

Wirus HBV w dużych mianach występuje we krwi i w wątrobie. Replikacja przebiega w głównie wątrobie, stąd schorzenia jakie wywołuje są różnymi postaciami zapalenia wątroby.

Możemy wyróżnić:

-zakażenia bezobjawowe, z pełnym wyleczeniem i nabyciem odporności

-słabo wyrażone zakażenia objawowe z pełnym wyzdrowieniem

-ostre zapalenie wątroby, często z żółtaczką

-tzw. nosicielstwo HBs, (bez cech zapalenia wątroby)

-późne następstwa: marskość wątroby i jej powikłania (wodobrzusze, zespół nerkowo-wątrobowy, rak pierwotny wątroby – prowadzące do śmierci)

Okres wylęgania wynosi od 6 tygodni do 6 miesięcy, po którym następuje mniej lub bardziej wyrażona faza ostra.

W 80% przypadków brak jest żółtaczki i objawów, choroby wątroby – chorzy nie są świadomi, że przeszli zapalenie wątroby.

W 90-95% przypadków zakażenie kończy się samoistnym wyleczeniem.

W 10% przypadków chorzy mają typowe, żółtaczkowe objawy i podlegają kilkutygodniowej hospitalizacji i kilkumiesięcznej rekonwalescencji. Taki przebieg zazwyczaj nie pozostawia żadnych skutków ubocznych i daje pełne wyleczenie, bez stanu przewlekłego i nosicielstwa.

W 0,1-0,5%przypadkow zakażenie rozwija się w nadostre zapalenie wątroby i kończy martwicą hepatocytów, powodującą niewydolność wątroby (przeżywalność 20-30%).

Objawy wywołane przez wirusa to: osłabienie, senność, bóle głowy, brak apetytu, wstręt do potraw tłustych, czasami gorączka, pod koniec pobolewanie wątroby, żołądka. Ból wątroby może być mylony czasem z bólem serca lub żołądka – bywa kłujący i promieniuje do lewej strony i tyłu klatki piersiowej. Czasem pojawia się wysypka, głównie na kończynach górnych i tułowiu . Okres żółtaczkowy może trwać od 1 do 7 tygodni. Żółtaczce towarzyszy zazwyczaj uporczywe swędzenie skóry.

Leczenie

Kilkutygodniowa hospitalizacja i w zasadzie nie stosuje się leczenia (podaje się witaminy itd, przy bardzo ciężkim przebiegu czasem sterydy). W ciezkich przypadkach chorzy sa leczeni w oddziałach intensywnej terapii,w celu podtrzymania funkcji życiowych i wyrównanie chorego do czasu regeneracji i podjęcia z powrotem sprawnej funkcji wątroby.

Przewlekłe zapalenie zazwyczaj jest prawie całkowicie bezobjawowe. Chorzy skarza się na zwiększoną senność, zmniejszona tolerancje wysilku i alkoholu, spadek motywacji do życia, czasem częste biegunki, zmiany wagi ciała (chudnięcie lub tycie), problemy z krzepliwością,u części chorych występują tzw. "worki pod oczami".

Zaawansowane stadium -żylaki przełyku, krwawienia, hemoroidy, opuchlizna kostek, żółtaczka, brak popędu płciowego, wodobrzusze, wyniszczenie organizmu, zab pracy nerek, problemy psychiczne Az do spiaczki wątrobowej(uszk watroba nie usuwa amoniaku i prod przemian zw. Azotowych, rosnie ich stezenie we krwi, powodując uszkodzenie mozgu), marskość i rak watroby.

Nosicielom HBV zaleca się rekreacyjny wysiłek fizyczny, dietę lekkotłuszczową, niewskazane są napoje energetyzujące, zakaz picia alkoholu, ostrozne zazywanie lekow.Należy zawsze poiformowac lekarza przed przypisaniem leków, ze wzgledu na zwiększoną wrażliwość wątroby na środki hepatotoksyczne oraz zmieniony metabolizm niektórych substancji.

Wirus HBV nie przenosi się podczas kontaktów codziennych i domowych, nie przenosie sie drogą pokarmową. Nieuszkodzona prezerwatywa zabezpiecza przed zarażeniem w 100%. Poprawnie wykonane szczepienie zapewnia odporność na lata. Odporność pojawia się u chorych po 2 tygodniach od drugiej dawki szczepionki.

W Polsce szczepienia p/WZW B znajduja się w kalendarzu szczepien dzieci.

Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) –jest przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu C. Uznaje się go za przyczynę raka i marskości wątroby. Wirus HCV jest zdolny do wywołania nosicielstwa.

Został zidentyfikowany dopiero w 1989 roku

WPolsce zakażone jest około 1,4% populacji.

Większość (96%) zakażonych nie jest świadoma swojego stanu, ponieważ zazwyczaj przewlekła infekcja jest skąpoobjawowa i trwa latami. Od momentu wniknięcia wirusa do ustroju do poważnych problemów zdrowotnych dochodzi 5-35 lat.

Choroba często kończy się marskością i rakiem wątroby, poprzedzonymi poważnymi komplikacjami, uniemożliwiającymi normalne funkcjonowanie (wodobrzusze, żylaki i krwawienia przełyku, żółtaczka, zab krzepniecia, zaburzenia psychiczne, śpiączka).

HCV przenosi się podczas –kontaktu krwi z krwia nosiciela –podczas zabiegow medycznych(najczęściej) –podczas zabiegow nimedycznych- wykonyw tatuażu, wstrzyk narkotyku niestrylna strzykawka

Zakażenie HCV nie jest zaliczane do chorób przenoszonych drogą płciową. Ryzyko zakażenia przez kontakty seksualne jednak istnieje(możliwość uszkodzenia naskórka i/lub błony śluzowej narządów rodnych)

Wirus HCV nie przenosi się przez:

-kichanie i kaszel;

-trzymanie za ręce;

-całowanie się;

-używanie tej samej toalety, wanny, prysznica;

-spożywanie żywności przygotowywanej przez osobę zakażona HCV (jeżeli żywność nie miała kontaktu z krwią tej osoby);

-pływanie w tym samym zbiorniku wodnym;

Diagnostyka pacjentów zakażonych HCV jest refundowana przez NFZ. Aby wykonać bezpłatnie test wymagane jest skierowanie od lekarza chorób zakaźnych , w przypadku kobiet w ciąży skierowanie może wystawić lekarz ginekolog).

Test oznaczenia p/ciał HCV ok. 30–40 zł.

Jak dotąd nie znaleziono skutecznej szczepionki przeciw HCV. Możliwe jest zahamowanie działalności wirusa w organizmie, a nawet zahamowanie procesu jego namnażania, dzięki takim środkom jak interferon.