Gildia (historia) – hasło z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy historycznego określenia stowarzyszenia kupieckiego lub rzemieślniczego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Gildia (niem. Gilde – związek); także konfraternia (z łac. współbractwo) — w średniowiecznej Europie stowarzyszenie o charakterze obronnym, religijnym lub towarzyskim.

W XI w. kupiectwo stało się najbogatszą warstwą miejskiej społeczności. Wobec dużego zagrożenia, jakie stanowiły na drogach bandy rabusiów, kupcy organizowali się w gildie, wspólnie ponosząc koszty organizowania podróży i gromadzenia towarów, dzięki czemu rozkładało się ryzyko związane z handlem.

Nazwą tą określano w północnej Europie także cechy rzemieślnicze. Polska nazwa "giełda" pochodzi od dolnoniemieckiego słowa "die Gilde" ta ze staro skandynawskiego gildi - oznaczająca zebranie, stowarzyszenie, następnie cech rzemieślniczy ^[1].

Spis treści  [ukryj]  1 Gildie kupieckie 2 Gildie rzemieślnicze 3 Gildie malarzy 4 Bibliografia 5 Przypisy

Gildie kupieckie[edytuj]

Gildie kupieckie (dzisiejsze kongregacje kupieckie) istniały na ziemiach polskich od czasów przedlokacyjnych, a następnie od XIV do do XIX w., kiedy je wyparły nowoczesne organizacje o większym zasięgu (np. izby przemysłowo-handlowe, zgromadzenia kupców). Na ziemiach polskich gildie istniały we wszystkich dużych miastach (Kraków, Lwów, Gdańsk). Ze względu na rodzaj wyróżniało się^[2]:

• gildie ogólne, które łączyły kupców różnych specjalności

• gildie wyspecjalizowane występujące, gdy kupcy w danym mieście byli bardzo wyspecjalizowani (dla przykładu gildie handlujących solą prasołów np. w Opocznie od 1456, w Piotrkowie od 1530, w Wieluniu od 1579)

• gildie według kierunku handlu, czyli w zalezności od krain, z którymi handlowano (np. gildie skupiające kupców jeżdżących do Skanii, Nowogrodu Wielkiego lub Flandrii w takich miastach jak Gdańsk, Elbląg, czy Szczecin)

Gildie rzemieślnicze[edytuj]

Gildie rzemieślnicze (dzisiejsze cechy rzemiosł) powstawały w celu ochrony interesów gospodarczych poszczególnych grup zawodowych - rzemieślników (takich jak np. złotnicy, piekarze). Ustanawiały one monopol dla każdego zawodu i rzemiosła. W Polsce gildie rzemieślnicze były bardzo popularne, dla przykładu w Krakowie w XV w. było ich 60, w Toruniu w 1650 było ich 70, a we Lwowie w 1661 było ich 38^[3].

Gildie malarzy[edytuj]

Przyszły artysta przyjmowany był do gildii jako terminator. Po zazwyczaj sześcioletnim okresie nauki, prezentował swoją pracę i uzyskiwał tytuł mistrza, co dawało mu prawo do otworzenia własnego warsztatu. Synowie mistrzów (jak np. synowie Quentina Massysa) zapisywani byli do gildii od razu z tytułem mistrza. Prawa mistrzowskie można było uzyskać w wielu miastach.

Cechy malarzy posiadały własne archiwa. Najbardziej obszerne archiwum znajdowało się w Antwerpii i było własnością Gildii św. Łukasza.

Pod koniec XVI wieku w dokumentach gildii zaczęto zastępować słowo "rzemieślnik" słowem "artysta".

Bibliografia[edytuj]

• Robert Genaille, Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975.

Przypisy

1. ↑ Zygmunt Rysiewicz. Słownik wyrazów obcych, 1954; Annales d'histoire du droit. PAN t. 58, w. 1-2, 2006

2. ↑ Henryk Samsonowicz, Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku', Warszawa 1981, t. I, s. 199

3. ↑ N. Davies, Boże igrzysko. Historia Polski, Znak, Kraków 2001, s. 286

W istocie jest to niepełna, i to bardzo, definicja gildii, która była zaprzysiężonym związkiem, którego członkowie mieli własne prawo (statut), samorząd, do którego zarządu teoretycznie każdy z członków mógł wejść, równe prawo w głosowaniach dla wszystkich.

Zalegalizowanie (wymuszone na feudałach) gildii było rewolucją: ono przyczyniło się do ciągłego aż do współczesności rozwoju Europy (obecna stagnacja związana jest przecież z zanikiem korporacyjności, zdrowo pojętej – wspierającej wolność, i rozwojem biurokracji zniewalającej przedsiębiorczość ludzi).

Z gildii wyrosło: prawo niemieckie z samorządową organizacją wsi i miast;

cechy, stowarzyszenia (wszelkie !), instytucja uniwersytetu, bankowość, giełda i nowoczesne państwo (Szwajcaria w XIII w. była pierwszym państwem gildialnym).

Więcej w dwu szkicach Ottona Gerharda Oexle.