Gildia

Zrzeszenie kupców (wyjątkowo rzemieślników), którego celem było stworzenie swoim członkom jak najlepszych warunków handlu. Geneza gildii na Zachodzie wiązała się ze sprzysiężeniami (conjurationes, gildae) zawieranymi przez różne grupy społeczne dla obrony własnych interesów; gildie odegrały tam ważną rolę przy zdobywaniu samorządu miejskiego; w Polsce charakter gildii miały grupy kupców niemieckich osiadłe w miastach przedlokacyjnych w 2 połowie XII i w XIII w., posiadające pewien samorząd wewnętrzny (na czele z sołtysem) i dążące do rozciągnięcia na całe miasto prawa niemieckiego; po lokacji w ich ręce przechodziły zwykle rządy miastem. Ponownie rozwinęły się gildie kupieckie wraz z zaostrzeniem się (od początku XIV w.) sprzeczności interesów różnych grup społeczeństwa miejskiego; celem ich była zwłaszcza eliminacja konkurencji wewnątrz grupy i ze strony kupców obcych, utrzymanie korzystnych cen, a także pomoc finansowa w przypadku niepowodzenia; niekiedy gildie zakazywały indywidualnych zakupów towarów, organizując wspólne dostawy; gildie spełniały również cele religijne, kulturalne i towarzyskie. Członkowie gildii wybierali spośród siebie "starszych", zarządzających majątkiem stowarzyszenia powstałym ze składek, niekiedy zwiększanym przez dokonywane z jego pomocą transakcje. Gildie łączyły kupców różnych specjalności bądź tylko określonych gałęzi, niekiedy zaś kupców wg kierunku uprawianego handlu. W dużych miastach (np. w Krakowie, Lwowie) istniały gildie o większej specjalizacji, w mniejszych - zazwyczaj ogólnokupieckie; szczególną rolę odgrywały gildie w miastach hanzeatyckich (np. w Gdańsku, Elblągu, Szczecinie), gdzie skupiały np. kupców jeżdżących do Skanii (tj. śledziowych), Nowogrodu Wielkiego lub Flandrii. Najstarsze gildie obejmowały kupców suknem; liczne (także w mniejszych miastach) i o dużym znaczeniu były również gildie handlujących solą prasołów (np. w Opocznie od 1456, w Piotrkowie od 1530, w Wieluniu od 1579), kupców wyrobów żelaznych (tzw. szmedlarzy) oraz handlujących solonymi rybami. Gildie przetrwały do XIX w. (np. warszawska w dawnych ramach organizacyjnych do 1817), kiedy je wyparły nowoczesne organizacje o większym zasięgu (np. izby przemysłowo-handlowe, zgromadzenia kupców).