Natura i właściwości energii życiowej

Podstawowe struktury ciała subtelnego

Jednym z najważniejszych pojęć w dawnych tradycjach mistycznych, magii i uzdrawianiu jest siła lub inaczej energia życiowa. Zrozumienie jej znaczenia i poznanie właściwości stanowią klucz do świadomego z niej korzystania, bez którego każdy obrzęd czy rytuał byłby jedynie szarlatańską sztuczką. Siła sprawcza energii życiowej pozwala naszemu ciału i psychice funkcjonować prawidłowo i bez zakłóceń, zaś przy jej niedoborze organizm skazany jest na degradację. Wiedza o naturze tej energii oraz o układach dostosowujących ją do potrzeb naszych organizmów, a następnie rozprowadzających do odpowiednich narządów, była podstawą praktyk mistycznych starożytnego Egiptu, Indii, Chin i Tybetu. W czasach starożytnych zostały wypracowane i doprowadzone do perfekcji ćwiczenia psychoenergetyczne służące mobilizowaniu wszystkich zdolności organizmu, doskonaleniu metod walki oraz uzdrawianiu. Zbudowano także różne obiekty i narzędzia, mające pogłębiać koncentrację oraz ogniskować i magazynować energię życiową, takie jak magiczne berła, kindżały, lustra, korony, a także znane wszystkim piramidy Meksyku i Egiptu.

Pojęcie energii życiowej oraz wiedza o jej własnościach uważane były jeszcze do niedawna za anachroniczne przesądy i mity. Dopiero najnowsze odkrycia fizyki, biologii i rozwój naukowego paradygmatu pozwoliły nauce uznać realność i zasadność poglądów naszych przodków na powyższą kwestię.

Istotne jest to, co dzieje się w sytuacji niedoboru lub nadmiaru energii życiowej i czym różni się ona od innych rodzajów energii (fizycznej, chemicznej itp.). Podobnie jak każdy czynnik psychofizjologiczny, również energia życiowa przejawia się na każdej płaszczyźnie naszej rzeczywistości.

W wymiarze fizycznym niedobór energii życiowej prowadzi do gwałtownego pogorszenia samopoczucia, osłabienia układu immunologicznego i obniżenia odporności organizmu. W konsekwencji zaczynają „puszczać” najsłabsze ogniwa ciała – narządy i układy, które funkcjonują na granicy normy. Dla jednych jest to wątroba, dla innych nerki lub serce itp. Człowiek staje się wówczas podatny na infekcje, nie może bronić się przed oddziaływaniem niekorzystnych warunków zewnętrznych. Symptomy niedoboru energii życiowej przypominają cechy syndromu chronicznego zmęczenia lub stresu w ostrej formie. Z kolei osoba ciesząca się dużym zapasem sił życiowych doskonale radzi sobie w każdej sytuacji, wykazuje cudowne wprost zdolności przystosowawcze, wytrzymuje zwiększone dawki promieniowania i nie zapada na zdrowiu nawet wtedy, gdy przebywa w ogniskach epidemii, potrafi też pracować wiele godzin bez przerwy, ograniczając się do paru zaledwie godzin snu.

Poziom energii życiowej nie zależy od energii fizycznej czy chemicznej organizmu. Można się znakomicie odżywiać i przebywać w optymalnych warunkach zewnętrznych, a mimo to cierpieć na wszystkie objawy osłabienia energii życia. Jednak z drugiej strony, nawet w skrajnie trudnych warunkach albo w sytuacji zagrożenia rycia ten sam człowiek, który wykazywał symptomy niedoboru energii w warunkach sprzyjających, może zwiększyć swój potencjał życiowy do niezwykłego wprost poziomu.

Prawdziwie nadludzkie umiejętności adaptacyjne wykazują osoby, które opanowały specjalne techniki psychoenergetyczne Indii, Tybetu i Chin. Dzięki umiejętności koncentrowania energii życiowej potrafią znosić bardzo niskie i bardzo wysokie temperatury nie tracąc przy tym ani zdolności do pracy, ani dobrego samopoczucia. Umieją uleczyć chorych z najcięższych niedomagań przekazując im energię, są w stanie dosłownie wyrwać człowieka z objęć śmierci. Leczenie bioenergetyczne nie jest ukierunkowane na jeden specyficzny organ, mobilizuje siły całego organizmu, podnosi sprawność funkcjonowania wszystkich jego układów i narządów.

W odniesieniu do psychiki niedobór energii życiowej przejawia się w zwiększonej męczliwości, senności, zaburzonej koordynacji ruchów, spowolnieniu reakcji i obniżonej sprawności mięśni. Pogarsza się także koncentracja uwagi i pamięć, spada wydolność intelektualna i potencjał twórczy. Człowiek staje się apatyczny, roztargniony i rozkojarzony oraz cierpi na różne zahamowania.

Przy wysokim poziomie energii życiowej sytuacja zmienia się o 180 stopni. Motoryka ciała wykazuje znakomitą koordynację ruchów, umysł sprawnie kojarzy i staje się niezwykle aktywny. Mistrzowie Wschodu demonstrują w tej dziedzinie nadzwyczajne umiejętności – fenomenalną pamięć, nadludzką szybkość i koordynację ruchów, błyskawiczne podejmowanie decyzji. Na pewno każdy miał okazję zobaczyć sztukę tybetańskich i chińskich szkół walki czy mnichów z Tybetu i Indii, którzy potrafią nauczyć się na pamięć setek tomów świętych ksiąg. Wszystkie te umiejętności można opanować poprzez koncentrację i prawidłowe użytkowanie energii życiowej. W dawnych czasach powstały w tym celu specjalne układy ćwiczeń i treningi.

Niezwykle istotną sprawą jest wzajemna zależność energii życiowej i subiektywnego poczucia czasu. Przy wysokim poziomie energii życiowej czas wewnętrzny ulega przyspieszeniu: w tym samym czasie (np. w ciągu godziny lub dnia) człowiek może wykonać znacznie więcej czynności niż zwykle, przy niedoborze energii natomiast czas wewnętrzny biegnie wolniej. Wówczas dzień mija bezproduktywnie, czas „przecieka przez palce”. Tybetańscy mnisi znają specjalne techniki służące przyspieszaniu wewnętrznego czasu. Wyszkoleni wojownicy Dalekiego Wschodu do tego stopnia przyspieszali swój wewnętrzny czas, że w ich odczuciu świat zewnętrzny jakby zastygał, poruszał się w zwolnionym tempie. Dla zewnętrznego obserwatora byli ludźmi-błyskawicami, gdyż tak jak błyskawice pojawiali się nie wiadomo skąd i natychmiast znikali za horyzontem. Podczas tak szybkiego przemieszczania się w przestrzeni tracili jednak tyle energii, że mogli pozwolić sobie na ów stan tylko przez 10 minut. Potem musieli regenerować siły przez kilka dni.

Energia życiowa ma zasadnicze znaczenie nie tylko dla prawidłowego funkcjonowania naszego. ciała i psychiki, wpływa ona także na to, co się nam przydarza nawet wtedy, gdy nie uczestniczymy bezpośrednio w tych zdarzeniach ani ich nie kreujemy. Są to takie wydarzenia, jak wygrana na loterii, nieoczekiwane spotkania, przypadkowe zbiegi okoliczności itp. Jeśli cieszymy się wysokim poziomem energii życiowej, wszystko wokół nas układa się pomyślnie, wiedzie się nam, czujemy się szczęśliwi i dowartościowani. Przy niedoborze energii wchodzimy w pasmo niekorzystnych wydarzeń i pecha, a w nasze życie zaczyna wkradać się chaos.

Powyższa charakterystyka oddaje uniwersalny charakter energii życiowej. Tak właśnie postrzegana była ona w ezoterycznych naukach starożytności jako samodzielny czynnik organizujący wszechświata, przeciwdziałający chaosowi, harmonizujący i wzbogacający środowisko. Starożytni żywili ponadto przekonanie, że energia ta przejawia się nie tylko w istotach żywych, lecz także we wszystkich obiektach przyrody nieożywionej, przenika absolutnie wszystko.

Próbując znaleźć cechę wspólną niedoboru i nadmiaru energii życiowej, bez trudu można zauważyć pewną prawidłowość mającą związek z poziomem chaosu. Przy niskim poziomie energii poziom chaosu wzrasta pociągając za sobą zakłócenia w koordynacji pracy wszystkich elementów danego systemu, niezależnie od tego, czy jest nim nasze ciało, psychika, czy obiekt nieożywiony. Odpowiednio wysoki poziom energii podnosi stopień uporządkowania, koordynacji i harmonii. Kwestii tej dużo miejsca poświęcają stare teksty Indii i Chin.

Tak więc pierwszą ważną właściwością energii życiowej jest jej zdolność przeciwstawiania się chaosowi. Natychmiast nasuwa się tu skojarzenie z negentropią (antyentropią). Jak wykazały najnowsze odkrycia w dziedzinie chemii i biofizyki, na wahania poziomu chaosu szczególnie wrażliwie reagują układy nierównowagowe, do których zalicza się także organizmy żywe. Nic więc dziwnego, że energia życiowa odgrywa tak istotną rolę w ich funkcjonowaniu. Właśnie jej stały dopływ gwarantuje skuteczne przeciwstawianie się chaosowi. W razie zakłóceń w dopływie energii życiowej lub całkowitego braku dostępu do niej, nastąpiłaby szybka, nieuchronna i całkowita zagłada żywego organizmu.

Druga właściwość energii życiowej ma związek z prawem zachowania energii w ogóle. Podobnie jak wszystkie inne rodzaje energii, również ta energia ulega przemieszczeniom i zużyciu. Jeśli na przykład wykonamy jakąś pracę umysłową, nasz poziom energii życiowej zmniejszy się. Jeśli energię tę zabierzemy innej osobie, jej rezerwy skurczą się, a nasze powiększą. Nie dotyczy to jednak każdej sytuacji, na przykład gdy przeczytamy książkę, zasób naszej wiedzy się powiększy, ale książce nie ubędzie informacji. Kolejni czytelnicy mogą uzyskać z niej tyle samo, co poprzedni.

Z punktu widzenia zachowania energii wydawałoby się, że optymalnym wariantem gospodarowania nią jest oszczędzanie jej i gromadzenie (w odniesieniu do energii życiowej byłaby to forma wampiryzmu). Jest jednak inaczej. Zdarza się, że zużycie energii na pracę umysłową prowadzi nie do wyczerpania jej rezerw, lecz do jej uaktywnienia (oddychanie wtórne). I choć to zakrawa na paradoks, tak właśnie się dzieje, że w pewnych stanach wszystkie ubytki energetyczne kompensowane są z nawiązką dopływem świeżej energii życiowej. Doświadczanie takich właśnie stanów, nie zaś robienie zapasów energii, jest podstawą i celem zaawansowanych praktyk buddyjskich.

Z prawa zachowania energii wynika jeszcze jedno. Jeśli stopień uporządkowania obiektu nieożywionego lub organizmu spada, a więc następuje w nim wzrost poziomu chaosu, wówczas jego energia życiowa ulega wypromieniowaniu i na odwrót. W procesie spalania, na przykład, wraz z ciepłem ulatnia się także energia życiowa. W Chinach tę właściwość wykorzystano m.in. w cygarach piołunowych stosowanych w akupunkturze i innych formach leczenia. Cygaro piołunowe stało się jednym z pierwszych generatorów energii życiowej. Takim generatorem jest również palący się kominek, czym zresztą różni się od kaloryfera i kominka elektrycznego, które wytwarzają tylko ciepło. Ogólna zasada polega na tym, że im większa jest różnica między wyjściowym (przed spaleniem) a końcowym (pod koniec spalania) stopniem uporządkowania paliwa, tym silniejsze i dłuższe jest wydzielanie energii życiowej. Różnica ta jest większa na przykład dla drewna niż dla benzyny czy gazu. Z tego też powodu jedzenie ugotowane na ogniu jest o wiele smaczniejsze i zdrowsze niż przyrządzone na gazie.

Podobna idea dotyczy niektórych generatorów psychotronicznych, np. lasera. Podczas generowania promienia światła w roboczym środowisku lasera (gazie lub krysztale) dochodzi do gwałtownej zmiany poziomu entropii (stopnia chaosu). Oprócz światła powstaje także negentropia (energia życiowa). Niewielkie zmiany w seryjnej produkcji lasera mogłyby zwielokrotnić jej wydzielanie i umożliwić wykorzystanie lasera jako narzędzia w bioenergetyce.

Trzecia właściwość energii życiowej to jej dynamika, niemożność utrzymania jej przez dłuższy czas w stanie biernym. Pod tym względem ma ona naturę podobną do promieni światła, które mogą istnieć jedynie w ruchu. Podobnie jak światła nie da się schować do torebki lub zamknąć w puszce, tak samo nie można zapakować i przechować energii życia. Wtłoczona w zamkniętą przestrzeń traci swe pozytywne właściwości, tak jak woda bieżąca, która szybko zamienia się w błotnistą, cuchnącą i pełną glonów, jeśli ujęta zostanie w zbiornik bez ujścia.

I wreszcie czwarta właściwość energii życiowej polega na jej zdolności do przenoszenia informacji. Pod tym względem podobna jest do energii elektromagnetycznej, która, odpowiednio zmodulowana, przenosi na falach radiowych dźwięk i obraz. Energia życiowa zawiera w sobie przede wszystkim informację o swym pochodzeniu, tj. o źródle, które ją wyemanowało. Tak więc, energia życiowa wytworzona podczas spalania niesie jednocześnie informację o paliwie, z którego powstała, o jego strukturze i właściwościach. Wydobyta z pożywienia posiada zakodowaną informację o rzeczy, którą zjedliśmy, m.in. o jej poprzednim życiu oraz o sposobie, w jaki umarła. Z tego względu energia pozyskiwana z mięsa zawiera w sobie dużo negatywnych informacji związanych z nawykami jej „producenta”, jego cierpieniem i strachem przeżywanym w chwili śmierci. Nic więc dziwnego, że niegdyś przywiązywano bardzo duże znaczenie do sposobu zabijania zwierząt przeznaczonych na pożywienie – organizowano specjalne rytuały, aby obłaskawić duchy zabitych zwierząt. W wielu tradycjach z kolei wierzono, że zjadając określony narząd jakiegoś zwierzęcia przejmuje się ukrytą w nim cechę, np. zjedzenie serca tygrysa miało zagwarantować nieustraszoną odwagę.

Jedną z najważniejszych sztuk starożytnej magii była umiejętność modulowania energii życiowej, tj. kodowanie w niej odpowiednich informacji. Istniał nawet specjalny język pozwalający opisać szeroki zakres właściwości nadawanych energii życiowej poprzez odpowiednie jej zmodulowanie. W tym celu stosowano zazwyczaj symboliczne obrazy praelementów – podstawowych substancji subtelnych, z których, według dawnych wierzeń, składa się wszechświat. W Europie był to układ czterech praelementów podstawowych ziemi, wody, ognia i powietrza, w Chinach – pięciu, dodatkowo bowiem dołączono drewno, zaś powietrze zastąpiono metalem. W Indiach wyróżniono jeszcze praelement szósty – glinę. Funkcjonowały także inne systemy, m.in. dwunastoelementowe.

Rzecz jasna, że obrazu praelementu podstawowego nie można pojmować dosłownie, tak jak rozumie się na przykład zespół właściwości jakiejś substancji chemicznej. Jeśli więc mówimy, że energia życiowa posiada w jakimś konkretnym przypadku właściwości ognia, oznacza to, że odczuwana jest jako presja energetyczna, zapał itp. Najważniejsze jest to, że posługiwanie się systemem praelementów pozwala klasyfikować wszystkie możliwe odmiany energii życiowej oraz opisywać ich wzajemne relacje – antagonistyczne lub wspierające. Orientując się w tym systemie można dowolnie dobierać metody kodowania (modulowania) pod kątem uzyskania oczekiwanego rezultatu, np. wyleczenia z choroby.

Do kodowania energii życiowej stosuje się od najdawniejszych czasów zestawy różnorodnych technik i narzędzi. W najprostszym przypadku, gdy mamy do czynienia z energią wypromieniowywaną poprzez ludzkie dłonie, modulacja odbywa się za sprawą wizualizowania określonych obrazów – na przykład jednego z pięciu praelementów w połączeniu z obrazem celu, tj. spodziewanego rezultatu oddziaływania. Jeszcze bardziej skuteczne jest stosowanie magicznych znaków i mantr. Magiczny znak jest podczas takiego zabiegu „rysowany” promieniem energii życia, a przy tym jednocześnie recytowana jest odpowiednia mantra. Inny wariant przewiduje kierowanie strumienia energii życiowej na narysowany obraz magicznego znaku, nałożony na miejsce poddawane oddziaływaniu. Modulowanie energii praelementu może odbywać się za pośrednictwem specjalnych rezonatorów (kryształów, geometrycznych figur). Aby nadać jej właściwości lecznicze można wykorzystać zestawy takich substancji, jak zioła, prepararty homeopatyczne itp.

Energię można przekazywać nie tylko poprzez dłonie, lecz także za pośrednictwem specjalnych generatorów, choćby najprostszego z nich – cygara piołunowego. W celu uzyskania maksymalnej koncentracji energii stosowane są specjalne metody jej ogniskowania, dzięki którym rozproszone promieniowanie skupione zostaje w promień. Tym samym jej oddziaływanie staje się silniejsze i bardziej skuteczne. Zabieg ten można porównać do ogniskowania światła za pomocą soczewki skupiającej. Bardzo pomocne w pracy z energią życiową jest posługiwanie się pewną analogią: każde ciało czy jego część można umownie traktować jako naczynie, zaś poziom cieczy w nim zawartej – jako poziom energii życiowej. Ciecz w naczyniu, oprócz konkretnej objętości, charakteryzuje też określone ciśnienie (wysokość słupa cieczy), analogicznie również energia życiowa posiada określony potencjał – parametr, za pomocą którego da się zmierzyć jej ciśnienie. Jest to bardzo ważny parametr, ponieważ energia życiowa, tak samo jak ciecz, wykazuje tendencję do przemieszczania się z miejsc o wyższym ciśnieniu do miejsc o ciśnieniu niższym.

Posłużenie się prawem zachowania cieczy w naczyniach połączonych (dążenie do wyrównania poziomów) wobec energii życiowej pozwala dokładnie zrozumieć jej dynamikę i zasady wymiany energii między różnymi organizmami oraz między organizmem a środowiskiem. Analogia ta przydatna jest jednak tylko w sytuacji, gdy mamy do czynienia z ustabilizowanymi poziomami energii życiowej. W układach nierównowagowych, zmiennych, działają prawa znacznie bardziej złożone, którymi zajmuje się m.in. termodynamika systemów nierównowagowych oraz synergetyka. Znajomość tych praw pozwala zrozumieć wiele zjawisk pojawiających się w zaawansowanych technikach pracy z energią życiową (w hinduskiej i tybetańskiej tantrze, taoizmie, qigongu). Przeciwdziałanie chaosowi i utrzymywanie wysokiego poziomu uporządkowania jest jednym z najważniejszych warunków prawidłowego funkcjonowania naszych organizmów i psychiki, a właściwie samego przetrwania. Dlatego też odpowiedź na pytanie, dlaczego staramy się zapewnić sobie stały dopływ i prawidłową cyrkulację energii życia, jest oczywista.

Dopływ ten zapewnia nam funkcjonujący w organizmie człowieka i znany od najdawniejszych czasów pod nazwą ciała subtelnego system kanałów akupunkturowych i czakr. Czakry spełniają w tym systemie rolę ośrodków skupiających, transformujących i rozsyłających energię życiową do różnych części naszego ciała. Kanały akupunkturowe są naczyniami, przez które .energia przepływa do każdego narządu i miejsca w organizmie.

Układ czakr i kanałów (nadi) jest kolejnym, obok układu nerwowego i hormonalnego, systemem regulującym pracę organizmu, lecz nie jest jak one tworem materialnym, zbudowanym z molekuł. Na jego strukturę siadają się pola wirowe. Słowo „czakra” oznacza w sanskrycie koło lub wirowanie, zaś kształtem twór ten przypomina lejek, kielich lub stożek ułożony w pozycji horyzontalnej. Jego podstawa znajduje się na przedniej powierzchni ciała, a wierzchołek przy kręgosłupie, ściślej mówiąc, przy centralnym kanale suszumny. Oprócz kanału centralnego, jakim jest suszumna, istnieją jeszcze dwa kanały o znaczeniu podstawowym – lewy, zwany ida oraz prawy, pingala. Biegną one wzdłuż suszumny owijając się wokół niej i tworząc w czterech miejscach pętle. Graficznie układ ten przypomina gałązkę bambusa. Porównanie jest tym trafniejsze, że gałązka bambusa jest w środku pusta, tak jak kanał centralny u większości ludzi. U przeciętnego człowieka bowiem energia życiowa (prana) cyrkuluje tylko w kanałach idy i pingali nie ujawniając w pełni całego swego potencjału psychoenergetycznego. Rozplątywanie węzłów i udrażnianie kanału centralnego stanowi główny cel praktyk ezoterycznych Indii i Tybetu. Cel ten wymaga jednak żmudnej pracy, nieraz dziesiątek lat niezwykle surowej praktyki klasztornej.

System siedmiu czakr

Przedstawiony tu układ czakr zaczerpnięty jest z hinduskiej tantry. Tradycja Indii ocenia liczbę kanałów (nadi) ciała subtelnego człowieka na 64.000. Łączą one czakry ze wszystkimi narządami wewnętrznymi organizmu. Joga przypisuje największe znaczenie trzem kanałom: idzie, pingali i suszumnie. Suszumna biegnie wzdłuż kręgosłupa w jego wnętrzu dotykając padmy każdej z czakr. Padma czakry jest jej ośrodkiem dowodzącym i znajduje się na wierzchołku lejka czakry. Suszumna nie jest, jak już wspominaliśmy, widocznym i namacalnym narządem anatomicznym, lecz podobnie jak inne kanały, szczególnym polem siły. Zaczyna się na poziomie pierwszej czakry u podstawy kręgosłupa, a kończy mniej więcej w środku mózgu. Ida i pingala także zaczynają swój bieg przy pierwszej czakrze, lecz łączą się z suszumną na poziomie szóstej czakry (obszar między brwiami). Rozmieszczenie czakr na ciele człowieka (zgodnie z hinduską tantrą) przedstawia rysunek 14, zaś ich graficzne symbole rysunek 15.

Rys. 14 Rozmieszczenie czakr w ciele człowieka. W nawiasach podana została numeracja odpowiadająca bardziej rozbudowanemu systemowi trzynastoczakrowemu

 

W ćwiczeniach ukierunkowanych na otwieranie (rozbudzanie) czakr, idę (łączoną z energią żeńską) należy wizualizować z lewej strony ciała, pingalę (łączoną z energią męską) – z prawej. W ćwiczeniach oddechowych zakłada się, że ida łączy czakrę podstawy muladharę z lewym nozdrzem, zaś pingala z prawym.

1. Muladhara

Dolna czakra znajduje się u podstawy kręgosłupa. Na powierzchnię ciała wydobywa się między odbytnicą a genitaliami. Niektóre dawne źródła umieszczają ją także na tylnej ściance pochwy u kobiet oraz w gruczole prostaty u mężczyzn. Muladhara uważana jest za siedlisko gigantycznej energii kundalini symbolizowanej przez śpiącego węża. Przebudzenie kundalini, podniesienie jej do górnych czakr, jest jednym z głównych celów jogi. Czakra ta, zwana też czakrą korzenia, uważana jest za ogniwo spajające świat fizyczny z nie uświadamianym światem niewidzialnym. Wiele źródeł wiąże ją także z okultystyczną zdolnością do lewitacji, tj. swobodnego unoszenia się w powietrzu, pokonywania siły grawitacji.

Czakrze podstawy przyporządkowany jest praelement ziemi i planeta Saturn. Jej mantrą jest sylaba LAM. Poszczególnym płatkom czteropłatkowego lotosu odpowiadają mantry: vam, ham, sham i sam. Na poziomie fizjologicznym łączona jest ze splotem krzyżowym, a wśród gruczołów hormonalnych przyporządkowana jest jej prostata. Wiąże się także bardzo silnie z męskimi narządami płciowymi, jelitem prostym i grubym. Narządem zmysłu muldhary jest nos, ruchu – nogi. Zakłóceniom w działaniu czakry podstawy towarzyszą zapalenia jajników, zaparcia, hemoroidy, ischias, zaburzenia prostaty.

Czakra pierwsza odnosi się do psychicznej zdolności przetrwania i ochrony indywidualności. Prawidłowe funkcjonowanie muladhary daje poczucie pewności, bezpieczeństwa i stabilizacji, jej zaburzenia rodzą natomiast brak woli, niepewność, skłonność do depresji i smutek. Osoby cierpiące na podobne zaburzenia nie potrafią znaleźć sobie celu w życiu, czują się pozbawione korzeni, pochłania je jedynie zaspokajanie najprostszych, prymitywnych potrzeb.

Symbol czakry korzenia, zilustrowany na rysunku 15, wykorzystywany jest w medytacji służącej otwarciu i zrównoważeniu muladhary wraz z mantrą podstawową i mantrami płatków. Najprostsza medytacja muladhary wymaga wizualizowania koloru czerwono-pomarańczowego.

Z czakrą tą kojarzony jest mityczny słoń Ayravata oraz żółwik. W mitologii hinduskiej odnosi się do niego bóg Brahma i bogini Dakini. Wizerunki ich obojga symbolizują podstawowe właściwości muladhary i wykorzystywane są podczas medytacji. W wierzeniach Hindusów Brahma utożsamia proces rozwoju i tworzenia. W medytacji ukierunkowanej na równoważenie muladhary uosabia on odwagę osiąganą wraz z rozwojem duchowości. Bóg Brahma jest jedną z sześciu wyższych istot wcielonych w formę. Góruje nad nimi Siwa Najwyższy lub Parama-Siwa symbolizujący najwyższą prawdę. Każdy z nich reprezentuje określoną siłę będącą właściwością umysłu, symbolizowaną przez odpowiednią boginię. Boginie te mogą przybierać sześć różnych form i pełnią rolę strażniczek bram, ponieważ uniemożliwiają przeniknięcie do czakry osobie nie dość pilnej w praktykowaniu. Uważa się, że koncentrowanie uwagi na Dakini rozbudza duchowość i sprzyja uwolnieniu się od strachu przed śmiercią. W człowieku nierozwiniętym duchowo Dakini wzbudza paniczny strach i grozę, gdyż pojawia się w postaci utożsamiającej śmierć i zniszczenie: Osoba zaawansowana w rozwoju duchowym postrzega ją natomiast jako piękną, młodą dziewczynę.

sahasrara

adżnia – AUM

wisiuddha – HAM

anahata – YAM

minipura – RAM

swadhiszthana – VAM

Muladhaara – LAM

Rys. 15 Diagramy medytacyjne (mandale) odpowiadające siedmiu podstawowym czakrom

 

2. Swadhiszthana

Czakra druga wyłania się na powierzchnię ciała w okolicy między pępkiem a narządami płciowymi. W Chinach umieszczana jest w punkcie GRP 4 Guanyuan (Wrota Źródła) – przedniego meridianu pośrodkowego. Jej padma znajduje się między czwartym a piątym kręgiem lędźwiowym.

Według dawnych wierzeń swadhiszthana zawiaduje wewnętrzną witalnością. Do jej funkcji należy wydobywanie prany z pożywienia i gromadzenie energii. Wiązane są z nią ponadto funkcje seksualne i potencjał twórczy człowieka. Bardzo duże znaczenie przypisuje się swadhiszthanie w sztuce walk wschodnich i w technikach psychoenergetycznych Chin i Japonii. W jej obszarze gromadzona jest, a następnie przesyłana do kończyn i narządów energia życiowa. W Indiach uważa się, że otwarta i zrównoważona czakra sakralna (swadhiszthana) zapewnia zdrowie i długie życie.

Praelementem przyporządkowanym swadhiszthanie jest woda, planetą Jowisz. Jej mantrą jest sylaba VAM. Poszczególnym płatkom sześciopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: bam, bham, mam, jam, ram, lam. Na poziomie fizjologicznym czakra ta łączona jest ze splotem sterczowym, lędźwiowym i podbrzuszem. Jej funkcje hormonalne przejawiają się w nadnerczach, wątrobie i śledzionie. Swadhiszthana najściślej wiąże się z narządami płciowymi kobiety, nerkami i pęcherzem moczowym. Narządem zmysłu czakry sakralnej jest język, ruchu – ręce. Zakłóceniom w jego działaniu mogą towarzyszyć impotencja, oziębłość płciowa, nadpobudliwość seksualna, cukrzyca, choroby nerek i pęcherza moczowego. Prawidłowe funkcjonowanie swadhiszthany daje cierpliwość, wytrzymałość i pewność siebie, zaburzenia natomiast rodzą frustrację, silny niepokój i bojaźliwość.

Dominację pierwiastka żeńskiego i elementu wody symbolizuje w mandali swadhiszthany półksiężyc (rys. 15). Podczas medytacji skoncentrowanej na swadhiszthanie należy wizualizować kolor różowy. Zwierzęciem jej przyporządkowanym jest podobny do krokodyla mityczny potwór Makara, męskimi bóstwami Waruna i Wisznu, żeńskim – bogini Rakini.

Medytacja skupiona na Warunie uczy kontrolować oczyszczającą siłę wody i energię seksualną, uwalnia od strachu, smutku, gniewu, narodowych ksenofobii, uczucia odrazy. Przygotowuje także do duchowego otwarcia na Wisznu. Z kolei medytacja skupiona na Rakini sprzyja duchowemu oczyszczeniu i pogłębieniu koncentracji, pomaga uwolnić się od głęboko zakorzenionych przywiązań do wartości nieduchowych.

3. Manipura

Czakra manipury znajduje się w okolicy splotu słonecznego, nad pępkiem, poniżej żeber. Jej padma mieści się między drugim a trzecim kręgiem lędźwiowym. Trzecia czakra uważana jest za ośrodek odpowiedzialny za gromadzenie i przechowywanie energii. Związane są z nią zdolności intelektualne oraz nadnaturalne. Według dawnych wierzeń otwarcie manipury powoduje brak wrażliwości na wysokie i niskie temperatury. Przykładem umiejętności pochodnych od trzeciej czakry jest chodzenie po rozżarzonych węglach lub przebywanie bez ubrania na mrozie. Wiele źródeł podkreśla wagę manipury w opanowaniu sztuki współdziałania z poziomem astralnym.

Praelementem przyporządkowanym manipurze jest ogień, planetą – Mars. Jej mantrą jest sylaba RAM. Poszczególnym płatkom dziesięciopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: dam, dham, nam, tam, jam, dam, dham, nam, pam, pham. Na poziomie fizjologicznym czakra ta łączona jest ze splotem słonecznym. Podlegają jej hormonalne funkcje wątroby, nadnerczy, trzustki i śledziony. Jej energia wpływa na pracę wątroby, śledziony, żołądka, jelita cienkiego i pęcherzyka żółciowego. Narządem zmysłu manipury są oczy, ruchu – odbytnica. Zakłóceniom w jej działaniu może towarzyszyć owrzodzenie żołądka, rozlanie żółci, zapalenie wątroby, hipoglikemia oraz kamica lub inne schorzenia pęcherzyka żółciowego. Prawidłowe funkcjonowanie manipury zapewnia stanowczość, niezależność, siłę woli, aktywność i zdecydowanie zarysowaną indywidualność, zaburzenia natomiast rodzą rozdrażnienie, nadpobudliwość, niepewność, chciwość, poczucie winy.

Podczas medytacji skoncentrowanej na manipurze należy wizualizować krąg ziemi. Zwierzęciem jej przyporządkowanym jest baran, symbolizujący siłę koncentracji oraz aktywizację kontrolowanej energii seksualnej, bogiem Rudra, boginią – Lakini. W hinduskiej ezoteryce bóg Rudra stanowi szczególny przejaw boga Iśwary – stwórcy, strażnika i niszczyciela w jednej osobie. Medytacja skupiająca uwagę na Rudrze sprzyja wchłonięciu i rozpuszczeniu pragnień, które wywołują przywiązanie do ziemskiej egzystencji i neutralizuje zaciemnienia świadomości. W jodze uważa się, że Rudra obdarza ogromną siłą.

Strażniczką bramy manipury jest bogini Lakini. Pogrążenie się w medytacji nad jej jakością uwalnia od poczucia winy za popełnione błędy i wspomaga koncentrację na cechach Rudry. Według laja jogi Lakini ułatwia otwarcie i zrównoważenie trzeciej czakry.

4. Anahata

Czakra czwarta, anahata, znajduje się w centrum klatki. piersiowej, mniej więcej na poziomie sutek. W chińskiej tradycji umieszcza się ją w punkcie GRP 17 – Tanzhong (Środek Piersi) – na przednim meridianie pośrodkowym. Jej padma lokalizowana jest między czwartym a piątym kręgiem piersiowym.

Anahata uważana jest za centrum uczuć i duchowości. W starożytności wierzono, że właśnie w niej ma swoje siedlisko dusza. Zgodnie zaś z hinduską i tybetańską tantrą w czwartej czakrze tkwi sam rdzeń naszego jestestwa, stwarzający iluzję oddzielenia od innych żywych istot. Z tego względu duchowa praktyka i medytacja ukierunkowana na wyższy poziom miłości wykraczającej poza wąski indywidualizm oparte są na anahacie.

Praelementem przyporządkowanym anahacie jest powietrze, planetą Wenus, mantrą – sylaba YAM. Poszczególnym płatkom dwunastopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: kam, kham, gam, gham, ngam, czam, czham, dżam, dżham, nyam, tam, tham. Anahata reguluje i podtrzymuje rytm cyrkulacji prany. Z każdym z płatków symbolicznego lotosu wiąże dwanaście kanałów akupunkturowych sterując jednocześnie ich dobowym rytmem. Na poziomie fizjologicznym czakra ta łączona jest ze splotem słonecznym oraz grasicą. Podlegają jej serce, osierdzie i płuca. Narządem zmysłu anahaty jest skóra, ruchu – narządy płciowe. Zakłóceniom w jej działaniu mogą towarzyszyć choroby sercowo-naczyniowe, artretyzm, choroby płuc i nadciśnienie. Pojawia się ponadto obojętność uczuciowa, trudności w ekspresji emocjonalnej, apatia, bierność i smutek. Prawidłowe funkcjonowanie czwartej czakry zapewnia zdolność do współodczuwania (empatii), miłości, uczynność i życzliwość. Otwarta i zrównoważona czakra serca wyzwala w człowieku wewnętrzne piękno, czyni atrakcyjnym jego ciało fizyczne, aktywizuje zdolności nadnaturalne, m.in. teleportację, czyli przemieszczanie przedmiotów w przestrzeni, a nawet przenikanie przez przeszkody.

Mandala anahaty prżedstawiona jest na rysunku 15, zaś rysunek 16 ilustruje jej połączenia z kanałami akupunkturowymi, których rytmem dobowym czakra ta zawiaduje. Najprostszą formą jej wizualizowania jest wyobrażanie sobie złocisto-żółtego światła. Symbolem zwierzęcym przyporządkowanym anahacie jest antylopa, bogiem – Iśa, boginią – Kakini. Iśa jest jednym z sześciu siwów odnoszących się w jodze do siły wyższego rzędu. Przejawia się podczas medytacji anahaty rozpuszczając lęki, będące wynikiem braku uduchowienia. Skupianie się na Iśy sprzyja opanowaniu wyższych poziomów pranajamy, w tym lewitacji. Kakini jest strażniczką bramy anahaty i stanowi jedną z form siły Iśy. Medytacja skoncentrowana na tej bogini rozwija siłę, sprowadza spokój i uwalnia od przywiązania do poziomu materialnego.

5. Wisiuddha

Czakra wisiuddha znajduje się w okolicy gardła, a jej padma mięści się między szóstym a siódmym kręgiem szyjnym. Wiąże się z nią zdolność przenikania w przeszłość. i przyszłość. W Japonii uważano, że zawiaduje ona snami, zaś haja joga przyznaje jej zdolność kontrolowania umysłu i ciała oraz panowanie nad nadnaturalną siłą.

Praelementem przyporządkowanym piątej czakrze jest eter, planetą Merkury, mantrą – sylaba HAM. Poszczególnym płatkom szesnastopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: am, aam, im, iim, um, uum, rim, riim, lrim, lriim, em, aym, om, aum, am, ahm. Na poziomie fizjologicznym czakra ta łączona jest ze splotem gardłowym, gruczołem tarczowym i gruczołami przytarczycznymi. Najściślej powiązana jest z korzonkami rdzenia kręgowego. Narządem zmysłu wisiuddhy są uszy. Zakłóceniom w jej działaniu może towarzyszyć skłonność do natręctw, przywiązanie do starych nawyków i zachowań, brak wyrazistej ekspresji, a także zapalenia krtani, choroby tarczycy, przeziębienia i grypy. Prawidłowe funkcjonowanie piątej czakry przejawia się jako dobra komunikatywność i ekspresja, silny potencjał twórczy, natchnienie.

Rys. 16 Połączenie dwunastu meridianów z płatkami czakry serca, anahaty (obok nazwy meridianu podana jest przyporządkowana mu mantra odpowiedniego płatka oraz okres dwóch godzin jego największej aktywności w ciągu doby)

 

Do medytacji ukierunkowanej na wisiuddhę można wykorzystać jej mandalę przedstawioną na rysunku 15 lub wizualizować błękitno-niebieskie światło. Zwierzęcym symbolem piątej czakry jest biały słoń, bogiem Sada-Siwa, boginią – Siahini. Sada-Siwa przejawia się tu jako aspekt siły wyższej, w którym pierwiastek męski i żeński nie są rozdzielone. Dlatego Sada-Siwa przedstawiany jest jako postać pół-męska, pół-kobieca. Koncentrowanie się w czasie medytacji na Sada-Siwie pomaga rozwinąć nadnaturalną zdolność kontrolowania umysłu, a także nadludzką siłę. Siahini jest przejawem siły Sada-Siwy. Kontemplowanie jej stanowi konieczny etap na drodze ku otwarciu i zrównoważeniu wisiuddhy.

6. Adżnia

Szósta czakra, adżnia, znana także jako trzecie oko, znajduje się na czole między brwiami. Jej padma mieści się między drugim a trzecim kręgiem szyjnym. W Chinach lokalizowana jest między brwiami, w punkcie pozameridianowym Ni – Yintang (Opieczętowany Pałac) i uważana za centrum mądrości. Adżnię traktuje się jako czakrę najważniejszą dla medytacji.

Adżnia odnosi się do woli i zdolności parapsychicznych. W dawnych czasach wierzono, że najsilniej uaktywnione trzecie oko posiadają magowie i szamani, gdyż od niego uzależnione są takie umiejętności jak psychokineza, jasnowidzenie i oddziaływanie na odległość.

Planetą przyporządkowaną szóstej czakrze jest Uran, mantrą – podstawowa sylaba tantry – OM. Dwóm zbiorczym płatkom (2x48) dziewięćdziesięciosześciopłatkowego lotosu odpowiadają mantry: ham i tham. Na wysokości trzeciego oka łączą się ida i pingala z suszumną, przy czym ida przechodzi przez lewy listek lotosu, pingala – przez prawy. Na poziomie fizjologicznym adżnia łączona jest ze splotem nerwowym szyi, przysadką mózgową i mózgiem. Zakłóceniom w jej działaniu mogą towarzyszyć trudności w koncentracji, usztywnienie w myśleniu, kłopoty w komunikowaniu się, bóle głowy, a nawet choroba psychiczna (schizofrenia). Prawidłowe funkcjonowanie szóstej czakry przejawia się jako aktywny intelekt i silna psychika, bogata wyobraźnia i zdolność do wizualizowania jasnych, wyraźnych obrazów.

Do medytacji ukierunkowanej na adżnię można wykorzystać jej mandalę przedstawioną na rysunku 15 lub wizualizować kolor indygo. Czakrze trzeciego oka przyporządkowana jest Hakini, której siła odgrywa znaczącą rolę w sztuce medytacji. Bóg Siwa pojawia się tu już nie jako przejaw wyższego bóstwa, lecz obraz fallusa uosabiającego wyższą siłę twórczą wszechświata. Hinduska tantra umieszcza tu także wyższą siłę kundalini.

7. Sahasrara

Spośród wyżej wymienionych jest to najwyżej położona czakra. Zgodnie z ezoterycznymi źródłami znajduje się ona poza ciałem fizycznym, nad czubkiem głowy. Odpowiada jej mniej więcej punkt GRT 20 – Baihui (Sto Spotkań). Zwana jest też centrum ciemieniowym lub czakrą korony i uważana za ośrodek łączności z wyższym wymiarem duchowym. Otwarcie sahasrary usuwa ograniczenia przestrzeni i czasu, pozwala osiągnąć najwyższe stadium rozwoju duchowego – oświecenie, samadhi. Według dawnych wierzeń przez punkt Baihui dusza po śmierci opuszcza cielesną powłokę. Przyjęte było nawet usuwanie włosów z tego miejsca na głowie, aby ułatwić jej proces wychodzenia z ciała.

Symbolem sahasrary jest tysiącpłatkowy lotos, którego płatki ułożone są w dwadzieścia warstw, po pięćdziesiąt w każdej. Czakra ta nie ma mantry, lecz łączy się z nią czasem sylabę OM. Przyporządkowany jest jej znajdujący się w mózgu gruczoł szyszynki.

Zaburzenia w funkcjonowaniu sahasrary mogą doprowadzić do nowotworów mózgu oraz nadciśnienia wewnątrzczaszkowego. Ponadto wywołują depresję, uczucie niezrozumiałej trwogi, psychozy i inne choroby psychiczne. Prawidłowe działanie siódmej czakry sprzyja osiągnięciu duchowego oświecenia, pozwala odczuwać miłość kosmiczną, daje kontakt z kosmiczną świadomością i miłością uniwersalną.

Mandala sahasrary (patrz: rys. 15) jest, w odróżnieniu od innych, asymetryczna. Podkreśla to jej naturę – złączenie elementu ziemskiego i kosmicznego oraz funkcję łącznika wymiaru ziemskiego z kosmicznym. Podczas medytacji ukierunkowanej na sahasrarę należy wizualizować kolor purpury. Czakrze siódmej przyporządkowana jest istota wyższa nie posiadająca żadnej formy Parama-Siwa. Jako istota wyższa Parama-Siwa zawiera w sobie niezróżnicowane pierwiastki męski i żeński, dlatego podczas medytacji skupionej na sahasrarze nie pojawiają się obrazy bóstw.

Ogólne wiadomości o systemie trzynastu czakr

System siedmiu czakr jest układem bardzo uproszczonym i stosowanym we wczesnych etapach duchowej praktyki. Zarówno jednak w jodze, jak i hinduskiej i tybetańskiej tantrze, wykorzystuje się układ trzynastu czakr. W tradycjach tych mówi się ponadto o systemie adżni i o systemie sahasrary.

Sześć dodatkowych czakr odgrywa szczególnie ważną rolę w procesie duchowej transformacji, opanowywaniu technik odmiennych stanów świadomości i budzeniu umiejętności posługiwania się magią. Otwieranie ich i posługiwanie się nimi odbywa się wyłącznie pod kierunkiem nauczyciela, dlatego przedstawimy je tutaj tylko ogólnie. Rozmieszczenie dodatkowych czakr ilustruje rysunek 14, z tym, że ich numery podane są w nawiasach. Siedem czakr podstawowych posiada podwójną numerację – jeden numer dla systemu siedmioczakrowego, drugi, w nawiasie – dla systemu trzynastoczakrowego.

(4) Hrid

Czakra ta znajduje się w okolicy serca, pod anahatą. Posiada osiem płatków i często traktowana jest jako jeszcze jeden jej aspekt. Zablokowanie energii w tym miejscu wywołuje silny egoizm, egocentryzm oraz silny konflikt pierwiastków zwierzęcego i duchowego. W duchowej praktyce poświęca się tej czakrze bardzo dużo uwagi i przypisuje jej ogromne znaczenie w różnych tradycjach mistycznych i ezoterycznych. Tędy prowadzi droga do integracji i zrównoważenia dolnych i górnych czakr. U większości osób czakra ta jest zablokowana, co na poziomie somatycznym wywołuje u nich choroby wieńcowo-naczyniowe.

(7) Talu

Czakra ta mieści się w tylnej części podniebienia, w miejscu, gdzie styka się ono z szyją. Posiada dwanaście płatków i stanowi ośrodek przejścia energii kundalini z wisiuddhy do adżni. W jodze kundalini czakra ta ma ogromne znaczenie. Praca z talu możliwa jest tylko dla zaawansowanych uczniów i musi odbywać się pod okiem nauczyciela.

(9) Manas

Czakra manas wchodzi w skład systemu adżni i znajduje się bezpośrednio nad nią. Posiada sześć płatków i uważana jest za centrum świadomości uczuć. Pięć płatków odpowiada pięciu narządom zmysłów (smaku, wzroku, węchu, dotyku i słuchu) i uaktywnia się w czasie, gdy człowiek nie śpi. Za ich pośrednictwem ludzka świadomość nawiązuje kontakt z otoczeniem. Szósty płatek staje się aktywny podczas snu lub w odmiennym stanie świadomości i spełnia rolę pośrednika z wymiarem astralnym. Czakra manas jest niezwykle istotna w opanowywaniu technik pracy w odmiennych stanach świadomości.

(10) Indu

Czakra ta wchodzi w skład systemu adżni i znajduje się bezpośrednio nad czakrą manas. Ma szesnaście płatków i uważana jest za ośrodek intelektu (buddhi). Na jej poziomie przejawia się siła Siwy-Siakti. Otwiera ona drogę do wyższych form poznania – daje wgląd w naturę wszechświata jako całości. Ten rodzaj percepcji odnosi się do wyższego poziomu twórczej aktywności człowieka.

(11) Nirwana (lzalaczalira)

Spośród wszystkich czakr znajdujących się w ciele człowieka ta znajduje się najwyżej. Ona również wchodzi w skład systemu adżni. Na jej poziomie kończy swój bieg kanał suszumny. Dalej energia biegnie już poza ciało fizyczne, a łączność z następną czakrą, guru, realizuje specjalna siła wisarga. Czakra nirwany prowadzi do najwyższych form koncentracji, rozpuszczenia indywidualnego „ja” i przekształcenia świadomości w nadświadomość.

(12) Guru

Czakra guru znajduje się nad czaszką i wchodzi w skład systemu sahasrary jako jej dolna część. Posiada dwanaście płatków. Koncentracja uwagi na guru otwiera drogę do samadhi – wyższej formy integracji z wymiarem boskim.

System czakr w tybetańskiej tantrze

Ciało subtelne wraz ze wszystkimi jego tworami stanowi niezwykle skomplikowaną strukturę. Każda z tradycji ezoterycznych opisuje ją nieco inaczej, z różnych punktów widzenia, jednak żadna nie czyni tego w sposób pełny i wyczerpujący. Owe różne pod pewnymi względami układy czakr i kanałów subtelnych uzupełniają się nawzajem i pozwalają głębiej wniknąć w istotę rzeczy.

Na szczególną uwagę zasługuje tradycja Tybetu. Położenie geograficzne tego regionu oraz wiele innych czynników złożyło się na kilkusetletni okres całkowitej niemal jego izolacji od reszty świata. Dlatego właśnie w Tybecie zachowały się najstarsze przekazy, które przeniknęły doń z Indii w pierwszym tysiącleciu n.e., a w samych Indiach uległy zniszczeniu. Przekazana wiedza, wzbogacona bardzo starą wiedzą samych Tybetańczyków, dała początek jednej z najgłębszych tradycji religijnych i magicznych na świecie. Wielką sławę zdobyła m.in. medycyna tybetańska, zdolności demonstrowane przez tybetańskich mnichów oraz najwyższej jakości praktyka religijna.

Jednym z filarów wiedzy Tybetu jest jej koncepcja energii życiowej i struktur ciała subtelnego. Na tej podstawie opiera się słynna technika rozniecania ognia wewnętrznego, tumo. Metoda ta znacznie przybliża osiągnięcie oświecenia i rozwija wiele zdolności nadnaturalnych, takich jak niewrażliwość na wysokie i niskie temperatury, lewitowanie itp.

Podstawę tybetańskiej psychoenergetyki stanowi wyodrębnienie w energii ciała subtelnego formy wiatrów oraz czerwonych i białych kropel. Wiatry rozumiane są jako pola siły, energie pobudzające ruch i przeciwdziałające chaosowi (analogiczne do prany lub negentropii). Ruch wiatrów wewnątrz struktur ciała subtelnego (kanałów i czakr) decyduje o każdej zmianie i rozwoju. Białe i czerwone krople są substancjami (zwartymi i subtelnymi), zalążkami każdej struktury, w tym materii. Krople czerwone wiążą się ściśle z krwią i energią ognia. Ich siedliskiem jest ośrodek pępka (manipura). Krople białe odnoszą się do substancji dziedzicznej, spermy i jednocześnie wyższych energii subtelnych. Znajdują się w ośrodku ciemieniowym (mniej więcej na poziomie sahasrary).

Hinduskim czakrom odpowiadają w Tybecie koła lub drzwi (słowo cakra w sanskrycie oznacza koło). Termin „drzwi” (wrota, brama) służy do metafotycznego opisu wnikania wiatru (siły życia) przez jedna z czakr do kanału centralnego. Wnikanie to odbywa się na takiej samej zasadzie jak wchodzenie przez drzwi do domu. Celem większości tybetańskich praktyk ezoterycznych jest otwarcie drzwi i umożliwienie wiatrowi wniknięcia w kanał centralny. U przeciętnego człowieka wiatry błąkają się w sieci jego kanałów subtelnych pobudzając w sposób niekontrolowany narządy i przyporządkowane im pragnienia (chciwość, pożądanie, nieumiarkowane objadanie się, egoizm i in.). Tylko wniknięcie wiatrów do kanału centralnego uwalnia człowieka od żądz i rozwija w nim nadnaturalne zdolności.

Tradycja Tybetu mówi o dziesięciorgu drzwi. Ich układ w porównaniu z systemem hinduskim ilustruje rysunek 17. Cechą szczególną układu tybetańskiego jest przedstawianie go w płaszczyźnie poziomej. Sposób ten umożliwia zobaczenie całego układu jako -pionowych i poziomych cięć i rzutów (poziomych i pionowych projekcji) jednego i tego samego psychoenergetycznego systemu. Obraz ten jeszcze raz pokazuje wielowymiarową naturę ośrodków psychoenergetycznych.

Kanał centralny biegnie środkiem ciała, blisko kręgosłupa, przenikając centra wszystkich kół. Zaczyna się w okolicy trzeciego oka, wznosi się ku górze, do szczytu głowy, a następnie skręca w dół i kończy się w okolicy krocza. Posiada niebieskie zabarwienie, bliżej centrum przybiera jednak barwę jaskrawoczerwoną jak krew tętnicza. Kanał centralny zwany jest też kanałem życia lub kanałem świadomości, rahu. Nietrudno zauważyć jego analogię z suszumną. Od kanału centralnego w lewą i prawą stronę biegną dwa kanały odpowiadające idzie i pingali u Hindusów. Kanał prawy jest czerwony, lewy biały. Oba zaczynają się odpowiednio w prawym i lewym nozdrzu, a kończą w kroczu. Biegną w dół ciała równolegle do kanału centralnego tworząc wokół niego cztery węzły. Mniej więcej od pępka lewy kanał odchyla się lekko od centralnego, lecz niżej zbliża się do niego ponownie i kończy w okolicy narządów płciowych. Tak samo przebiega tor kanału prawego, kończy się jednak w okolicy odbytu.

Rys. 17 System czakr (kół) według tantry tybetańskiej. W nawiasach podana jest nazwa czakry z tradycji hinduskiej, systemowi tybetańskiemu najbliższa

 

Rysunek 17 przedstawia węzły uformowane w cztery koła – koło pępka (manipura), serca (anahata), gardła (wisiuddha) i czubka głowy. W trzech miejscach są to węzły zwykłe, w kole serca – potrójny. Z tego względu kołu serca przypisuje się szczególne znaczenie. Oba kanały, lewy i prawy, tworząc węzeł, zaginają się z przodu kanału centralnego – ich rozwiązywanie stanowi bardzo ważny element tybetańskiej praktyki ezoterycznej, bo tylko ono pozwala obudzić zalążki białych i czerwonych kropli oraz spowodować swobodne przemieszczanie się wiatrów w kanale centralnym (wyrażane jest podobieństwo tego procesu z budzeniem energii kundalini w jodze). Koła główne to te, na których znajdują się węzły.

Jak już mówiliśmy, system ten przedstawiany jest w płaszczyźnie horyzontalnej. Każde koło posiada płatki (ramiona) w kolorze czerwonym lub białym zwrócone ku górze lub ku dołowi. Ich rozmieszczenie ilustruje także rysunek 17. W dwóch kołach – czubka głowy i pępka – widoczny jest trójkąt, w pozostałych – krąg. Ze względu na potrójny węzeł koła serca ośrodek ten traktowany jest w sposób szczególny. Każdemu z jego ośmiu płatków (ramion) przyporządkowana jest jedna strona świata oraz jeden praelement (patrz: rys. 18). Od każdego płatka odchodzą trzy kanały. Pierwszy, niebieski, odnosi się do świadomości i zawiera głównie wiatry. Drugi, czerwony, wiąże się z mową i zawiera czerwone krople. Wreszcie trzeci, biały, dotyczy ciała i zawiera krople białe. Wszystkie kanały kończą się łącznie w dwudziestu czterech punktach ciała tworząc swoistą cielesną mandalę. Każdemu z dwudziestu czterech punktów (stref ciała) odpowiada jedno z dwudziestu czterech świętych miejsc na Ziemi, miejsca te jednak ujawniane są tylko osobom oświeconym. Każdy z dwudziestu czterech kanałów rozgałęzia się na kolejne trzy, tworząc razem już siedemdziesiąt dwa kanały, te zaś rozgałęziają się na dalsze, każdy na tysiąc. W ten sposób istnieje ich łącznie 72.000.

Sprawowanie kontroli nad kanałami, wypełniającymi je wiatrami i kroplami stanowi jeden z najistotniejszych warunków osiągnięcia mistrzowskiego poziomu ezoterycznej praktyki Tybetu.

Rys. 18 Koło serca i kanały odchodzące od jego płatków (ramion)