Od nauczyciela stażysty do kontraktowego
Artykuł zawiera opis i procedury postępowania nauczyciela i dyrektora dotyczące rozpoczęcia i przebiegu stażu. Opisany przebieg postępowania jest zgodny z zapisami ustawy Karta Nauczyciela oraz rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.
Od nauczyciela stażysty do kontraktowego
W 2000 roku zmiany w ustawie „Karta Nauczyciela" przyniosły rewolucję w postaci ścieżki awansu zawodowego nauczyciela, zawartą w rozdziale 3 a ustawy. Od początku zmiana ta wzbudzała wiele kontrowersji. Dla jednych to droga przez mękę, dla innych szansa na stopniową stabilizację i rozwój zawodowy. Ja uważam, że to jednak szansa na rozwój - wystarczy tylko odpowiednio podejść do sprawy i powiązać własną pracę z celami i zadaniami szkoły, w której się pracuje.
Moja wieloletnia praktyka na stanowisku dyrektora dowodzi, że młodzi nauczyciele, rozpoczynający dopiero pracę w zawodzie, mają duże kłopoty z procedurami awansowymi. Zawsze na początku roku szkolnego zadają szereg pytań związanych z rozpoczęciem stażu, opracowywaniem planu rozwoju zawodowego, terminami wynikającymi z ustawy i z rozporządzenia. Podobne problemy sygnalizują także nauczyciele, którzy rozpoczynają staże związane z ubieganiem się o kolejne stopnie awansu zawodowego. Do najczęściej zadawanych pytań należy dziesięć podanych poniżej:
Jakie warunki muszę spełnić, aby stać się nauczycielem stażystą?
Kiedy rozpoczynam staż?
Kiedy powinnam oddać do zatwierdzenia plan rozwoju zawodowego?
Jak opracować plan rozwoju zawodowego?
Na czym się opierać, opracowując plan rozwoju zawodowego?
Kiedy dyrektor zatwierdza plan rozwoju?
Kiedy należy złożyć dokumentację związaną z zakończeniem stażu?
W jakiej formie ma być złożona dokumentacja?
Dlaczego dla celów płacowych jestem nauczycielem stażystą, a nie rozpoczynam stażu?
Dlaczego ten nauczyciel, który odbywa staż związany z ubieganiem się o awans na kolejny stopień, też nazywa się stażysta?
Myślę, że kłopot polega na tym, iż trudno nauczycielom z aktów prawnych wybrać tylko tę część przepisów, która bezpośrednio dotyczy danego nauczyciela. Dlatego na początku każdego roku szkolnego organizuję dla nauczycieli stażystów krótkie szkolenia. Zaczynam zwykle od analizy Rozdziału 3 a ustawy „Karta Nauczyciela". Artykuł 9 a, ustęp 1 mówi, że ustala się cztery stopnie awansu zawodowego nauczycieli - nauczyciel stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany i nauczyciel dyplomowany.
Ustalmy najpierw, kto to jest nauczyciel stażysta. Kiedy rozpoczyna staż? Jakie warunki musi spełnić, aby rozpocząć staż na stopień nauczyciela kontraktowego?
W rozumieniu ustępu 2 artykułu 9 a ustawy KN jest to osoba nie posiadająca stopnia awansu zawodowego, która z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole uzyskuje stopień nauczyciela stażysty. Nauczyciel stażysta z mocy prawa z dniem 1 września danego roku szkolnego rozpoczyna staż związany z ubieganiem się o stopień awansu zawodowego „nauczyciel kontraktowy", jeżeli spełnia niżej podane warunki:
Ø jest zatrudniony na stanowisko zgodne z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi (merytorycznymi i pedagogicznymi);
Ø jest zatrudniony w wymiarze co najmniej ½ etatu;
Ø jest zatrudniony na cały rok szkolny, to znaczy od 1 września danego roku szkolnego do 31 sierpnia danego roku szkolnego.
Z uwagi na wieloznaczność słowa „stażysta" należy wyjaśnić, że jeśli nauczyciel nie spełnia któregokolwiek z trzech wyżej podanych warunków - może być uznany za stażystę dla celów płacowych. Ponadto - nauczyciel odbywający staż związany z ubieganiem się o którykolwiek stopień awansu zawodowego powyżej nauczyciela kontraktowego, też jest stażystą w rozumieniu potocznym - bo odbywa staż.
Aby odpowiedzieć na pozostałe najczęściej pojawiające się pytania nauczycieli na temat stażu, przedstawię poniżej krok po kroku zadania nauczyciela i dyrektora związane z odbywaniem stażu i przebiegiem postępowania kwalifikacyjnego. Tam gdzie jest to konieczne - podam także terminy wymagane dla wykonania danej czynności oraz podstawę prawną ich wykonywania.
Zadania nauczyciela stażysty związane z odbywaniem stażu na stopień nauczyciela kontraktowego:
Opracowuje projekt planu rozwoju zawodowego.
Przedstawia go do zatwierdzenia dyrektorowi w terminie 20 dni do dnia rozpoczęcia zajęć( § 3 ust. 1 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
Dokonuje poprawek w projekcie zgodnie ze wskazówkami dyrektora - jeżeli zachodzi taka konieczność (§ 3 ust. 4 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
W czasie trwania stażu nauczyciel może wprowadzać zmiany w planie rozwoju za zgoda dyrektora (§ 4 ust. 3 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
Odbywa staż w wymiarze 9 miesięcy (art. 9 c ustawy KN). W tym czasie wypełnia powinności określone w § 6 ust. 1 i spełnia wymagania określone w § 6 ust. 2 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.
Realizuje własny plan rozwoju zawodowego zatwierdzony przez dyrektora (art. 9 c ust. 3 ustawy KN).
Składa dyrektorowi sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego w terminie 30 dni od dnia zakończenia stażu.
Uzyskuje zaświadczenie o zatrudnieniu i zajmowanym stanowisku w okresie stażu i w dniu wydania zaświadczenia (§ 9 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
Uzyskuje projekt oceny za okres stażu sformułowany przez opiekuna stażu.
Składa wniosek o dokonanie oceny dorobku zawodowego za okres stażu.
Uzyskuje ocenę dorobku zawodowego za okres stażu (art. 9 c ust. 6, 7, 8 ustawy KN).
Zadania nauczyciela w związku z postępowaniem kwalifikacyjnym na stopień nauczyciela kontraktowego:
Składa do dyrektora wniosek o rozpoczęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela kontraktowego wraz z wymaganą dokumentacją w roku uzyskania pozytywnej oceny za okres stażu (art. 9 d ust. 7 ustawy KN). Jeżeli nauczyciel nie dotrzyma terminu złożenia wniosku to zobowiązany jest do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze (art. 9 d ust. 7 ustawy KN). Jeżeli nauczyciel złoży wniosek do dnia 30 czerwca danego roku szkolnego - wniosek powinien być rozpatrzony do 31 sierpnia danego roku szkolnego. Jeżeli nauczyciel złoży wniosek po 30 czerwca danego roku szkolnego, to wniosek zostanie rozpatrzony do końca danego roku kalendarzowego.
Dokonuje poprawek i uzupełnień w dokumentacji w zakresie i terminie wskazanym przez dyrektora, jeżeli zachodzi taka potrzeba.
Otrzymuje zawiadomienie o terminie posiedzenia komisji kwalifikacyjnej na co najmniej 14 dni przed planowanym terminem posiedzenia.
Uczestniczy w posiedzeniu komisji kwalifikacyjnej, w czasie którego:
a) przedstawia sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego;
b) odpowiada na pytania członków komisji.
(§12 ust. 1 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
Otrzymuje zaświadczenie o uzyskaniu lub nie uzyskaniu akceptacji komisji (§ 13 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
Jeżeli otrzymał zaświadczenie o akceptacji - otrzymuje akt nadania stopnia nauczyciela kontraktowego (art. 9 b ust. 4 pkt 1 ustawy KN).
Jeżeli nie uzyskał akceptacji komisji - otrzymuję decyzję dyrektora o odmowie nadania aktu awansu zawodowego na stopień nauczyciela kontraktowego (art. 9 b ust. 6 ustawy KN).
(od takiej decyzji przysługuje nauczycielowi odwołanie w trybie KPA do organu prowadzącego szkołę)
Zadania dyrektora w związku z odbywaniem stażu przez nauczyciela stażystę:
Zatwierdza projekt planu rozwoju zawodowego nauczyciela. Jeżeli jest to konieczne - wcześniej wskazuje nauczycielowi w sposób pisemny zakres wymaganych poprawek i określa termin ich naniesienia przez nauczyciela. Zatwierdzenie projektu planu następuje w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć (§ 3 ust. 3 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.) Od tej pory projekt staje się planem rozwoju gotowym do realizacji.
Przydziela nauczycielowi opiekuna stażu (art. 9 c ust. 4 ustawy KN).
Stwarza nauczycielowi warunki do:
a) obserwacji wszystkich rodzajów zajęć prowadzonych w szkole;
b) udziału w formach kształcenia zatwierdzonych w planie rozwoju zawodowego;
c) korzystania z pomocy merytorycznej i metodycznej poradni pedagogiczno-psychologicznej i różnych placówek oraz instytucji oświatowych.
Może wyrazić zgodę na dokonanie przez nauczyciela zmian w zatwierdzonym planie rozwoju zawodowego (§ 4 ust. 3 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
Przyjmuje projekt oceny za okres stażu od opiekuna stażu.
Przyjmuje od nauczyciela wniosek o dokonanie oceny dorobku zawodowego za okres stażu.
Przyjmuje sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego.
Zasięga opinii rady rodziców o pracy nauczyciela (art. 9 c ust. 6 pkt 1ustawy KN).
Formułuje ocenę za okres stażu w terminie 21 dni od dnia złożenia sprawozdania przez nauczyciela (art. 9 c ust. 6, 7, 8 ustawy KN).
Wręcza nauczycielowi ocenę za okres stażu, informując go o możliwości i trybie odwołania się od oceny.
Zadania dyrektora w związku z postępowaniem kwalifikacyjnym prowadzonym dla nauczyciela stażysty ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego:
Przyjmuje wniosek nauczyciela o rozpoczęcie postępowania kwalifikacyjnego wraz z wymagana dokumentacją.
Analizuje wniosek i dokumentację pod względem formalnym (§ 11 ust. 1 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
W razie stwierdzenia braków we wniosku lub dokumentacji wskazuje nauczycielowi na piśmie co i w jakim terminie nauczyciel powinien uzupełnić (§ 11 ust. 2 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
W razie stwierdzenia poprawności wniosku i kompletności dokumentacji zarządzeniem powołuje komisję kwalifikacyjną.
Jeżeli nauczyciel zawarł we wniosku taką prośbę - dyrektor powołuje w skład komisji przedstawiciela związku zawodowego, wskazanego przez szefa lokalnej organizacji związkowej.
Zawiadamia nauczyciela, organ prowadzący szkołę oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny o terminie posiedzenia komisji. Zawiadomienie uważa się za skuteczne, jeżeli zostało doręczone adresatom co najmniej na 14 dni przed planowanym terminem posiedzenia komisji (§ 11 ust. 3 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.)
Ustala zasady pracy komisji kwalifikacyjnej zgodnie z § 12 ust. 1 oraz § 13, 14 i 15 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.
Przeprowadza posiedzenie komisji kwalifikacyjnej wg ustalonych zasad.
Wydaje nauczycielowi zaświadczenie o uzyskaniu akceptacji komisji lub nie uzyskaniu akceptacji komisji (§ 13 rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r.) Wzór zaświadczenia stanowi załącznik nr 1 do rozporządzenia MENiS z dnia 1 grudnia 2004 r., jest do pobrania na stronach internetowych MEN.
W razie wydania zaświadczenia o akceptacji - nadaje nauczycielowi aktem nadania stopień nauczyciela kontraktowego (art. 9 b ust. 4 ustawy KN).
W razie wydania zaświadczenia o nie uzyskaniu akceptacji komisji - wydaje decyzję administracyjną o odmowie nadania nauczycielowi stopnia awansu „nauczyciel kontraktowy" (art. 9 b ust. 6 ustawy KN).
Jak zapewne zauważył uważny czytelnik - czynności nauczyciela i dyrektora wzajemnie się uzupełniają i niepodjęcie którejkolwiek przez któregokolwiek z nich wstrzymuje dalsze decyzje lub może spowodować konsekwencje niekorzystne dla nauczyciela.
W razie rozstrzygnięć niekorzystnych dla nauczyciela - otrzymania negatywnej oceny za okres stażu lub nieotrzymania akceptacji komisji kwalifikacyjnej - nauczycielowi przysługuje odwołanie od nich. Ale procedury odwoławcze to już temat na kolejny artykuł. Tematem na kolejny artykuł jest także odpowiedź na pytanie - jak napisać projekt planu rozwoju zawodowego?
Mam nadzieję, że przedstawiając kolejno przebieg prac nauczyciela i dyrektora związanych ze stażem i postępowaniem kwalifikacyjnym na stopień awansu zawodowego „nauczyciel kontraktowy", pomogłam przynajmniej niektórym czytelnikom w podążaniu ścieżką awansu zawodowego nauczyciela. W kolejnych artykułach postaram się dać kilka wskazówek dotyczących procedur odwoławczych oraz konstruowania planu rozwoju zawodowego.
Bibliografia:
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 Karta Nauczyciela ze wszystkimi zmianami, stan prawny na dzień 1 grudnia 2005, wyd. KANTOR, Zakamycze 2005;
Rozporządzenie MENiS z dnia 1 grudnia 2004 roku w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli;
Zatrudnianie i awans zawodowy nauczycieli, wzory pism z komentarzem według znowelizowanej Karty Nauczyciela w opracowaniu Ewy Góry, wydane przez Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o. o. w Gdańsku.