1. UKŁADY SILNIKA SPALINOWEGO: (budowa silnika: głowica, blok cylindrów, skrzynia korbowa, miska olejowa,)

1. układ korbowo-tłokowy – zmiana ruchu posuwisto-zwrotnego na ruch obrotowy wału korbowego, składa się: tłoka, pierścieni, sworznia tłoka, korbowodu, wału korbowego, koła zamachowego,

2. układ zasilania – dostarcza paliwo, składa się: zbiornik paliwa, przewody elastyczne, pompa zasilająca zazwyczaj z pompką ręczną, filtry, pompa wtryskowa, przewody wysokiego ciśnienia, wtryskiwacze,

3. układ smarowania – smaruje współpracujące elementy, zmniejsza zużycie współpracujących elementów, składa się: miski olejowej, filtra smoka, pompy zębata (około 5-6 atm.), kanały,

4. układ rozrządu – steruje zaworami, składa się: wałek rozrządu z krzywkami, szklanka, popychacz, dźwignia zaworowa, zawór,

5. układ chłodzenia – odbiera nadmiar ciepła, utrzymuje optymalną temperaturę, składa się: wentylator, chłodnica, zbiornik wyrównawczy, termostat (szczelny mieszek z lekkiego metalu, w którym znajduje się wosk), pompa wodna, kanały,

6. układ rozruchowy – rozruch silnika, skład: rozrusznik, wieniec zębaty na kole zamachowym, świeca żarowa lub płomieniowa.

2. ZASADA PRACY SILNIKA WYSOKOPRĘŻNEGO

3. RODZAJE POMP WTRYSKOWYCH

1. rzędowa – ciśnienie 16-22 MPa, budowa: wałek z krzywkami, sekcje tłoczące, regulator obrotów, listwa zębata, 2 obroty wału korbowego to 1 obrót wałka pompy wtryskowej,

2. rotacyjna – ciśnienie 16 MPa, jeden obrót (jeden cykl) na każdy cylinder, jedna sekcja tłocząca,

3. pompo wtryski – ciśnienie 205 MPa, jest to układ pompy i wtryskiwacza,

4. EKSPLUATACJA SILNIKA Z TURBOSPRĘŻARKĄ

1. przed rozpoczęciem pracy pozostawiamy silnik na niskich obrotach w celu zagwarantowania dobrego smarowania turbiny,

2. po zakończeniu pracy pozostawiamy maszynę na niskich obrotach w celu wychłodzenia turbiny,

3. podczas transportu zatykamy wszystkie otwory prowadzące do turbiny,

4. gdy maszyna nie pracowała 30 dni należy doprowadzić olej do turbiny – kręcimy rozrusznikiem bez dopływu paliwa,

5. WIELKOŚCI FIZYCZNE PRACY

1. silnik – pojemność skokowa, stopień sprężania, moment obrotowy,

2. smarowanie – ciśnienie pompy (5 atm.), temperatura oleju 100^oC,

3. turbo – obroty/minuta, doładowanie miękkie (150 kPa), doładowanie twarde (350-700 kPa, intercooler (chłodnica powietrza)),

4. układ zasilania – zasilanie pompy wtryskowej pompą zasilającą 1,5 atm, ciśnienie pompy wtryskowej – patrz pytanie III.

6. ROZBIEGANIE SIĘ SILNIKA – powstaje w skutek awarii pompy wtryskowej (zacięcia regulatora obrotów), aby zatrzymać taki silnik należy odciąć dopływ paliwa (zerwać przewód elastyczny),

7. ZAPOWIETRZENIE UKŁADU ZASILANIA I SPOSÓB ODPOWIETRZANIA – lokalizujemy miejsce zapowietrzania (awarii), usuwamy, układ odpowietrzamy za pomocą pompki ręcznej która znajduje się na pompce zasilającej,

8. WYMIANA OLEJU – w przestudzonym silniku odkręcamy korek wlewowy oleju, odkręcamy śrubę spustową w misce olejowej i zlewamy olej, wymieniamy filtry oleju, zakręcamy korek spustowy miski olejowej, wlewamy olej kontrolując stan miarką olejową, zakręcamy korek wlewu,

9. CO TO JEST TERMOSTAT I PO CO - urządzenie lub element urządzenia utrzymujący żądaną temperaturę, reguluje obieg płynu chłodzącego między małym i dużym obiegiem w układzie chłodzenia, budowa: szczelny mieszek z lekkiego metalu, w którym znajduje się wosk, pod wpływem ciepła rozszerza się,

10. TERMOSTAT W SILNIKU CHŁODZONYM POWIETRZEM – steruje rozstawem klapy przepustnicy lub wydajnością dmuchawy,

11. CO ZNAJDUJE SIĘ W GŁOWICY – zawory ssące i wylotowe z kanałami, wtryskiwacz, świeca żarowa, kanały smarujące i chłodzące,

12. JAK JEST NAPĘDZANA I SMAROWANA TURBOSPRĘŻARKA – gorące spaliny, podczas suwu wydechu napędzają turbinę spalinową, turbina spalinowa osadzona jest na wspólnym wale ze sprężarką. Sprężarka wtłacza powietrze podczas suwu ssania pod większym ciśnieniem, smarowana jest i chłodzona olejem silnikowym,

13. CO ZNAJDUJE SIĘ W MISCE OLEJOWEJ – olej i filtr smoka,

14. KTÓRE ZAWORY SĄ WIĘKSZE I DLACZEGO – dolotowe (ssące), aby ułatwić wlot powietrza podczas suwu ssania,

15. CO SIĘ STOSUJE, ABY UŁATWIĆ ROZRUCH SILNIKA WYSOKOPRĘZNEGO – świeca żarowa (głowica), świeca płomieniowa (kolektor ssący),

16. PO CO W SILNIKU JEST KOŁO ZAMACHOWE – rozruch (rozrusznik i wieniec na kole zamachowym), sprzęgło, akumulator energii kinetycznej,

17. STOPIEŃ SPRĘŻANIA, CO TO JEST I ILE WYNOSI - dla silników wysokoprężnych są to przedziały od 18 do 22, jest to ilość komory spalania, którą zmieścimy w wysokości skoku tłoka,

18. WYMIEŃ 6 OBSŁUG TECHNICZNYCH

• OTC – obsługa techniczna codzienna,

• OTO 1 i 2 – obsługa techniczna okresowa pierwsza lub druga,

• OTM – obsługa techniczna magazynowa,

• OTT – obsługa techniczna transportowa,

• OTD – obsługa techniczna docierania,

• OTS – obsługa techniczna sezonowa,

19. PODAJ ZAKRES OTC, OTM, OTD

1. OTC – dokonywana jest co 10 godzin przez operatora, polega na sprawdzaniu maszyny pod kątem wycieków, uzupełnieniu płynów eksploatacyjnych, przesmarowaniu maszyny smarowniczkami – najczęściej na osprzęcie roboczym,

2. OTM – oczyścić maszynę, wyciągamy akumulator, uzupełniamy paliwo, smarujemy tłoczyska, odciążamy opony stawiając maszynę na kołkach,

3. OTD - obejmuje zespół czynności, jakie należy wykonywać w pierwszym okresie użytkowania maszyny nowej lub po naprawie głównej, aby zapewnić stopniowe doprowadzenie mechanizmów całej maszyny do pracy po pewnym obciążeniu:

• docieranie warsztatowe (10h) – dokonywane przez producenta, polega na wolnej jeździe i wykonywanie ruchów osprzętem roboczym na niskich obrotach silnika,

• docieranie zasadnicze (100h) – polega na normalnej pracy z 30% obciążeniem aż na końcu może wynieść 70%, po docieraniu wymienia się olej silnikowy, przekładniowy ewentualnie hydrauliczny z filtrami,

• docieranie eksploatacyjne (100h) – polega na kontynuacji docierania zasadniczego, po tym docieraniu maszyna przechodzi przegląd ogólny,

20. CO TO JEST DTR I CO ZAWIERA - dokumentacja techniczno-ruchowa (DTR), zwana również paszportem maszyny, jest opracowana dla każdej maszyny lub urządzenia osobno dostarczona przez producenta maszyny i powinna zawierać: dokumentację techniczną, instrukcji obsługi oraz instrukcji konserwacji,

21. CO TO JEST KMB – Książka Maszyny Budowlanej – powinna być w dwóch egzemplarzach - jeden u właściciela a druga w koparce, zapisane w niej powinny być czynności wykonywane przy koparce (wymiany olei, obsługi, itp.), informacje o operatorze, informacje o planowanych obsługach,

22. JAKIE MATERIAŁY EKSPLUATACYJNE STOSOWANE SĄ W KOPARCE – oleje – silnikowe, hydrauliczne, przekładniowe, płyn chłodniczy, płyn czyszczący, smary, filtry,

23. KIEDY MASZYNISTA MA OBOWIĄZEK ODMUWIĆ WYKONYWANIA POLECENIA – stan techniczny zagraża zdrowiu i życiu operatora koparki, brak dokumentacji gruntu, wykonywanie pracy łamie prawo,

24. OD CZEGO ZACZYNAMY EKSPLOATACJĘ MASZYNY – od zapoznania się z DTR,

25. JAK NALEŻY POSTĘPOWAĆ W PRZYPADKU AWARII MASZYNY – unieruchamiamy maszynę, zabezpieczamy, jeżeli możemy ustawiamy maszynę w miejscu, w którym nie będzie stwarzać zagrożenia i będzie można w niej usunąć awarię,

26. JAK SPRAWDZIĆ POZIOM OLEJU W POSZCZEGÓLNYCH UKŁADACH – silnikowy – miarką, hydrauliczny – wziernikiem, przekładniowy – korkiem wlewowym lub korkiem kontrolnym,

27. ILE JEST KATEGORII GRUNTU I DO JAKIEJ URABIAMY – 16 kat., koparką urabiamy do 4-tej,

28. CO TO JEST CYKL ROBOCZY I NA CO MA WPŁYW – nabranie urobku – transport – wyładunek – powrót, ma wpływ na wydajność maszyny,

29. CO TO JEST WYDAJNOŚĆ MASZYNY I OD CZEGO ZALEŻY – wydajność maszyny – ilość urobionego gruntu/przeniesionych sztuk w jednostce czasu, wydajność maszyny zależy od: pojemności łyżki, stanu technicznego, kategorii urabianego gruntu, umiejętności operatora, mierzy się ją w:

30. CO TO JEST „NAWIS” I CZYM ZAGRAŻA – powstaje w skutek podbierania łyżką gruntu w miejscu, w którym łyżka nie sięga, zagraża zasypaniem koparki, usuwa się go napychając na niego ziemię,

31. SPOSÓB WYKONYWANIA WYKOPÓW – boczny, czołowy, czołowo-boczny, ustawienie koparki do wykopu – zachować odległość od wykopu (klin odłamu), koło napędzające z tyłu,

32. JAZDA PO POCHYŁOŚCIACH, WJAZD I ZJAZD – przy wjeździe (gąsienicówka) koło napędzające z tyłu, osprzęt z przodu na wysokości 20-30 cm, przy zjeździe (gąsienicówka) koło napędzające z przodu, osprzęt z przodu na wysokości 20-30 cm,

33. OBOWIĄZKI OPERATORA PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO WYKONYWANIA WYKOPU – zapoznanie się z dokumentacją gruntu, zapoznanie się z terenem na którym ma wykonywać wykop, odsłonić humus,

34. W JAKICH GRUNTACH NIE WOLNO WYKONYWAĆ WYKOPU PODCZAS ULEWNEGO DESZCZU – nie urabiany gliny,

ELEKTROTECHNIKA

1. NAZWJI PODANE WIELKOŚCI AKUMULATORA I PODAJ MAKSYMALNY PRĄD ŁADOWANIA – 12V, 600A, 90Ah – 12V napięcie, 600A max prąd rozruchowy, 90Ah pojemność, maksymalny prąd ładowania w tym wypadku wynosi 9Ah, jest to 10 godzinny prąd ładowania, powinno ładować się 20 godzinnym,

2. ILE WYNOSI NAPIĘCIE AKUMULATORA W PEŁNI NAŁADOWANEGO – 2,4 V na cele (1,75 V - rozładowany),

3. Z CZEGO SKŁADA SIĘ AKUMULATOR – płyty dodatnie i ujemne, separator, zalany jest elektrolitem i umieszczony w obudowie kwasoodpornej, słupek + i -,

4. CZYM ZALANY JEST AKUMULATOR I CZYM UZUPEŁNIAMY – elektrolitem (roztwór wodny kwasu siarkowego), uzupełnia się wodą destylowaną,

5. CO TO SĄ SEPARATORY – oddzielają płytę dodatnią i ujemną, zrobione z materiału nieprzewodzącego prądu,

6. OBSŁUGA AKUMULATORA – sprawdzenie i ewentualne uzupełnienie elektrolitu wodą destylowaną, utrzymanie w czystości, kontrola stanu zacisków i stopnia naładowania, przeprowadzenie raz w roku ładowania odsiarczającego,

7. JAKI PRĄD WYTWARZA ALTERNATOR I DLACZEGO MOŻE ŁADOWAĆ AKUMULATOR – prąd zmienny, dzięki układowi prostowniczemu i regulatorowi napięcia można ładować akumulator,

8. CZEGO NIE WOLNO ROZŁĄCZAĆ W CZASIE PRACY SILNIKA – akumulatora,

9. SPOSÓB ŁĄCZENIA AKUMULATORÓW I CO ZYSKUJEMY:

10. SPOSÓB ŁĄCZENIA PRZY ROZRUCHU Z DRUGIEJ MASZYNY – przewodami łączymy + do +, masę łączymy między ramami,

11. KONTROLA STOPNIA NAŁADOWANIA AKUMULATORA – areometrem – sprawdzamy gęstość elektrolitu (1,28 g/cm³-naładowany, 1,1 g/cm³-rozładowany), woltomierzem – mierzymy napięcie akumulatora (14,4 V),

12. CO TO JEST ROZRUSZNIK – jest to silnik prądu stałego, szeregowy z elektromagnesami,

13. Z CZYM W SILNIKU ŁĄCZY SIĘ KOŁO ZĘBATE ROZRUSZNIKA – z wieńcem zębatym koła zamachowego,

14. W JAKICH JEDNOSTKACH WYRAŻAMY – napięcie – volty (V), natężenie – ampery (A), moc – wat (W), oporność – 1 om (Ω),

15. JAKIE NAPIĘCIE WYTWARZA ALTERNATOR – zmienne,

16. PO CZYM POZNAJEMY NAPIĘCIE AKUMULATORA – ilości cel,

17. PRZYCZYNY BRAKU ŁADOWNIA – niesprawny regulator napięcia, starte szczotki, luźny pasek,

18. JAK ROZPOZNAĆ BIEGUNY W AKUMULATORZE – oznaczenia + -, po słupkach biegunów - + jest większy,

19. PO CO STOSUJE SIĘ BEZPIECZNIKI W UKŁADACH ELEKTRYCHNYCH MASZYN – bezpiecznik zabezpiecza układ przed przeciążeniem z powodu wystąpienia nadmiernego natężenia prądu,

20. JAKIE SĄ ZAGROŻENIA PRZY OBSŁUDZE AKUMULATORA – możliwość oblania elektrolitem, zatrucie oparami, wybuch nagromadzonych oparów wytworzonych podczas ładowania,

BUDOWA

1. SPOSÓB PRZENOSZENIA NAPĘDU JAZDY W KOPARCE KOŁOWEJ I GĄSIENICOWEJ – hydrauliczny lub mechaniczny,

2. SPOSÓB NAPINANIA I KONTROLA NAPIĘCIA GĄSIENICY – gąsienice napinamy mechanicznie – śruba rzymska, lub hydraulicznie napinaczem przy kole napinającym wtłaczając w niego smar, sposób sprawdzenia napięcia gąsienicy:

3. BUDOWA PODWOZIA GĄSIENICOWEGO – koło napędzające, koło napinające, rolki podtrzymujące i jezdne, napinacz, rama, wieniec zębaty, kolumna obrotu, gąsienica (płyta z ostrogą, ogniwo ze sworzniem, tuleja),

4. BUDOWA OSPRZĘTU KOPARKOWEGO – pług, wysięgnik+ramię+narzędzie (łyżka przedsiębierna, podsiębierna),

5. GDZIE SIĘ ZNAJDUJE I DO CZEGO SŁUŻY KOLUMNA OBROTU – korpus przymocowany jest do nadwozia, rdzeń do podwozia, umożliwia swobodny przepływ oleju między nadwoziem a podwoziem do układu napędowego,

6. CO TO JEST I DO CZEGO SŁUŻY LUZOWNIK – jest to na stałe załączony hamulec, który zwalnia się w momencie przepływu oleju hydraulicznego do silników jazdy,

7. CO TO JEST PRZEKŁADNIA GŁÓWNA, GDZIE SIĘ ZNAJDUJE I JEJ ROLA - stałe, zazębiona przekładnia zębata o przełożeniu zwalniającym, służąca do zwiększania momentu obrotowego doprowadzanego do kół oraz zmieniająca kierunek przekazywania napędu z podłużnego na poprzeczny. Przekładnia ta występuje w mostach napędowych.

8. GDZIE I PO CO STOSUJE SIĘ MECHANIZM RÓŻNICOWY – umożliwia obrót kół z różnymi prędkościami, znajduje się w moście napędowym,

9. CO TO JEST ZWOLNICA I DO CZEGO SŁUŻY – jest to przekładnia mechaniczna, planetarna, zębata, zmniejsza obroty a zwiększa moment obrotowy, znajduje się przy kołach napędzających,

HYDRAULIKA

1. RODZAJE POMP HUDRAULICZNYCH I DO JAKICH CIŚNIEŃ – pompa zębata – do 25 MPa (stała wydajność), pompy wielotłoczkowe – do 45 MPa (zmienna wydajność),

2. KTO, KIEDY I PO CO WYKONUJE ZEROWANIE UKŁADU HYDRAULICZNEGO – wykonuje je operator na koniec pracy lub przed naprawą układu hydraulicznego, wykonuje się je w celu zmieszenia ciśnienia w układzie hydraulicznym, polega na poruszaniu dźwigniami sterującymi osprzętem koparki w wyłączonej koparce,

3. JAK ZABEZPIECZONY JEST UKŁAD HYDRAULICZNY PRZED PRZECIAZENIEM – zabezpieczony jest zaworami – bezpieczeństwa, przelewowym lub redukcyjnym,

4. JAKIE ZWORY ZABEZPIECZAJĄ UKŁAD HUDROSTATYCZNY PRZED PRZECIĄŻENIEM Z OBCIAŻEŃ ZEWNĘTRZNYCH I GDZIE SIĘ ZNAJDUJĄ:

• zamek hydrauliczny – utrzymuje tłoczysko siłownika w jednej pozycji pod obciążeniem po zamknięciu rozdzielacza mimo przecieków wewnętrznych, stosowany jest przy podporach

• zawór kawitacyjno-przeciążeniowy przy siłownikach – zabezpiecza przed obciążeniami zewnętrznymi,

• zawór krzyżowy przy siłownikach hydraulicznych – zawory te zabezpieczają układ przed przeciążeniem z obciążeń zewnętrznych, które występują w momencie hamowania i zamknięcia rozdzielacza, gdy elementy maszyny są w ruchu,

5. GDZIE I PO CO W KOPARCE MOŻE ZNAJDOWAĆ SIĘ ZAMEK HYDRAULICZNY – znajduje się na siłownikach osprzętu i zapobiega przed gwałtownym ubytkiem oleju (zerwanie przewodu),

5. RODZAJE I CELE STOSOWANIA AKUMULATORÓW HYDRAULICZNYCH - urządzenie do gromadzenia energii hydraulicznej, w przypadku awarii układu hydraulicznego mamy zmagazynowaną energię, dzięki której możemy bezpiecznie np. zabezpieczyć sprzęt roboczy, rodzaje akumulatorów hydraulicznych:

• gazowe

• ciężarowe

• s prężynowe

TECHNOLOGIA PRACY

1. ILE WYNOSI OBSZAR, ZA BEZPIECZEŃSTWO KTÓREGO ODPOWIEDZIALNY JEST OPERATOR – maksymalny zasięg maszyny + 6 m

2. PODAJ BEZPIECZNE SPOSOBY POMPOWANIA KÓŁ – koło pompujemy w koszu,

3. KIEDY MOŻNA PRACOWAĆ W STREFIE NIEBEZPIECZNEJ (LINIA ENERGETYCZNA) – gdy zgłosiliśmy fakt że takie prace będą się odbywały, został w tym miejscu wyłączony prąd a linia została uziemiona w dwóch miejscach,

11