Witold Taszycki: Polskie nazwy osobowe. Warszawa 1924.
Uwagi ogólne o imieniu i nazwisku.
Zanim przedstawię kształtowanie się nazw ludzkich, podkreślić musze rzecz zasadnicza, że imiona własne powstały z imion pospolitych… imiona własne i pospolite odmiennymi poszły drogami przez życie… - str.21
Zgodnie z dzisiejszym zwyczajem używa się imienia i nazwiska. Przez długi okres czasu wystarczało człowiekowi samo tylko imię… Dopiero znaczniejszy przyrost ludzi na danym terytorium a także silniejszy rozwój życia rodzinnego i społecznego wywołał powstanie nazwiska, zrazu indywidualnego, czyli przezwiska, potem rodzinnego, dziedziczonego, które wyróżniało spośród społeczeństwa już nie jednostkę, ale cala rodzinę. – str. 22
Imiona staropolskie.
..różne imiona, oznaczające jakąś rzucająca się w oczy właściwość fizyczną człowieka nazywanego: Białek, Czarnosz, Gęba, Goły, Krasna ‘mankut’, Krostowiec, Pysk, Uchacz, albo też jakąś wybitną cechę jego charakteu: Błogota, Darsk ‘dziarski’, Kroszta ‘łagodny’, Skorosz, Swarzyz ‘swarliwy’, Szczodry. – str. 22
Nazwy zwierząt i roślin, a nawet wód, wzniesień i przedmiotów przez człowieka wyrabianych przeniesiono na ludzi i wówczas to pojawiły się imiona: Bara, Czyż, Jeż, Kozieł, Kur, Liś, Miedzwiedź (niedźwiedź), Osieł, Wężyk (mały wąż), Wilk, Sokół, Stroka (sroka), Wróbel, Komor (komar), Świrszcz, Chebd (krzew), Dębek, Gwozd (las), Jawor, Kłos, Kwiatek, Świdwa (dereń), Jezior, Dniepr, Siekirka, Trąbka itd. – str. 22
Przy wzroście kultury imiona podobne przestały rychło zadowalać smak ludzi. Miejsce ich coraz częściej zajmowały późniejsze w rozwoju imiennictwa imiona z dwu członów złożone… Nie zdołały one jednak nigdy wziąć góry nad tamtymi. Imiona dwuczłonowe nie charakteryzowały jak poprzednie człowieka, gdyż kryło się w nich właściwie tylko błogosławieństwo rodziców dla dziecka, życzenia opieki bogów, sławy, dobrych zalet, dokonania wielkich czynów w wojnie i pokoju, określany zatem cechy, jakimi dziecko w myśl pragnień rodziców w przyszłości odznaczać się miało. – str.23
Miał więc Bogusław i Chwalibóg boga chwalić, Bogumił bogu być miły, Bolesław i Więcesław większą sławę zdobywać, Slulisław lepszą sławę, Boleczest większą cześć, Borzysław miał walczyć o sławę, Czcirad czci miał być rad, Radogost i Gościrad gościnnością winni kiedyś się odznaczać, …. - str. 23
Bardzo ciekawą część dwuczłonowego imiennictwa staropolskiego stanowią imiona rodzinne, pouczające nas o uczuciach, jakie życie wewnętrzne, domowe naszych przodków ożywiały. Dziecko nie posiadające już dziadka ku jego pamięci nazywano Biezdziadem (biez – bez); podobnie wytłumaczymy imiona Biestryj – nie mający stryja, Biezuj – nie mający wuja. Nie potrzebują chyba osobnych wyjaśnień imiona: Bratumił i Miłobrat, Dziadumiła i bratu miła, Siestrzemił, Miłostryj itp. – str. 23.
O uczuciach rodziców dla dziecka mówić będą imiona np. Bożydar, a więc nazwanie potomka ‘bożym darem’, tudzież imiona z imiesłowów biernych powstałe, takie jak: Chocian (pożadany), Kochan, Miłowan itd. Nie wszystkie imiona dadzą się w sposób równie łatwy wytłumaczyć. – str. 23
Zdarzało się także często, że nowe imiona tworzono po prostu odwróceniem członów imienia pierwotniejszego. Wskazują na to oboczności imion, jak Mirosław i Sławomir, Mirogniew i Gniewomir, Borzywoj i Wojbor, Boguchwała i Chwalibog, Radogost i Gościrad itp. – str. 24
Z imionami kobiecymi nie robiono sobie zbytniego trudu. Tworzono je w większości wypadków przez dodanie –a do imion męskich, zwłaszcza tych, których członem drugim było –mił lub –sław: Bogumiła, Chwalisława, Dzierżysława, Sulisława. Dwuczłonowych imion czysto kobiecych, jak np. Boguwola, było niewiele. Przewagę nad nimi miały imiona prostsze, które, rzecz znamienna, dziś na nazwy krów zeszły: Dziewula, Sobota, Śniegula, Czarnucha itp. – str. 24
Pełnymi imionami dwuczłonowymi posługiwano się tylko w życiu publicznym. W używaniu wewnętrznem, skracano je, zdrabniano w sposób rozmaity. I tak np. Sulimira i Sulisława wołano Sulech, Sulej, Sulen, Sulęta, Sulik,, Sulim, Sulisz, Suł, Sułek, Sułko, Sułoch, Sułuj; Dobrosławę spieszczano na Dobrochę, Dobrochnę, Dobroszkę lub podobnie. Niekiedy używano form skróconych również na zewnątrz. – str. 24
Z chwilą przyjęcia chrześcijaństwa wtargnęły za jego pośrednictwem (...) twory imienne obcego pochodzenia, np. hebrajski Jan 'Bóg jest łaskawy', grecki Piotr 'skała', łaciński Paweł 'mały', (...), germański Zygmunt 'przez zwycięstwo ochronę [przynoszący]'. Niektórym z nich przez przystosowanie do systemu imiennictwa słowiańskiego nadawano całkowicie polski wygląd zewnętrzny: Janisław (Jan), Tomisław (Tomasz), tu nawet należy Grzymisław i Grzymisława, dla których punktem wyjścia był Grzymek, zdrobnienie od Pielgrzyma (lac. Peregrinus). – str. 24
W
dobie wyłącznego panowania samego imienia nie było w zasadzie
żadnych różnic pomiędzy imionami używanemi przez lud a imionami,
jakie nosiło rycerstwo. (...) Warstwy wyższe lubują się w
imionach dwuczłonowych, w owych nie zrozumiałych nam dzisiaj na
pierwszy rzut oka Pakosławach
i Pękosławach, Świętopełkach i Jaropełkach, Zbygniewach (z
których następnie bezsensownych Zbigniewów
zrobiono) i Mirogniewach,
Radogostach i Dobrogostach,
itd., itd., chłopstwo zadowalało się Kwiatkami,
Czyżami, Pępikami, etc,,
chociaż (...) i u nich Sulisław,
Cieszymił
i inny podobny się trafił, jak na odwrót u szlachty Baran,
Ogon, Złodziej itp.
(...) -
str.25