Endocytoza receptorowa na przyk adzie

Endocytoza receptorowa na przykładzie

Endocytoza przebiegająca z udziałem receptorów stanowi specyficzną drogę prowadzącą do wnętrza komórek zwierzęcych

Pinocytoza, nie jest procesem wybiórczym. Pęcherzyki endocytotyczne po prostu zamykają w sobie jakiekol­wiek cząsteczki przypadkowo obecne w płynie zewnątrzkomórkowym i przenoszą je do wnętrza komórki. Jednak w większości komórek zwie­rzęcych pinocytoza prowadzona poprzez pęcherzyki okryte klatryną sta­nowi równocześnie efektywną drogę pobierania z płynu zewnątrzkomór­kowego specyficznych makrocząsteczek (ligandów). Te ostatnie wiążą się z komple­mentarnymi receptorami na powierzchni komórki i wnikają do wnętrza komórki jako kompleksy makrocząsteczek z receptorami, zawarte w pęcherzykach zamkniętych klatryną. Proces ten — nazywany endocytozą kierowaną receptorami (receptorową) — stanowi selektywny mechanizm zagęszczają­cy, który w porównaniu ze zwykłą pinocytozą zwiększa ponad 1000 razy wydajność pobierania określonych makrocząsteczek. W konse­kwencji nawet te składniki płynu zewnątrzkomórkowego, które występu­ją w niewielkim stężeniu, mogą być wchłonięte bez pobierania odpowied­nio dużej ilości płynu zewnątrzkomórkowego. Ważnym przykładem endocytozy kierowanej przez receptory w komórkach zwierzęcych jest pobie­ranie cholesterolu, potrzebnego do wzrostu błon.

Cholesterol jest bardzo trudno rozpuszczalny i transportowany w krwiobiegu w postaci związanej z białkami jako cząstki o nazwie lipoproteiny o malej gęstości, czyli LDL (ang. low-density lipoproteins). Cząstki LDL wiążą się z receptorami umieszczonymi na powierzchni komórki, a tak powstałe kompleksy są wchłaniane na drodze endocytozy kierowanej przez receptory i doprowadzane do endosomów. Wnętrze endosomów jest bardziej kwaśne niż otaczający je cytozol lub płyn zewnątrzkomórkowy i to kwaśne środowisko powoduje oddysocjowanie cząstek LDL od ich receptorów. Receptory powracają w pęcherzykach transportujących do błony komórkowej, gdzie są używane ponownie, natomiast cząstki LDL są dostarczane do lizosomów. W lizosomach cząstki LDL są rozkładane przez enzymy hydrolityczne; cholesterol zostaje uwolniony i przechodzi do cytozolu, skąd jest pobierany podczas syntezy nowych fragmentów błony. Receptory LDL są z powierzchni komórki stale wycofywane do wnętrza komórki i ulegają recyklizacji, niezależnie od tego, czy są związane z LDL.

Ta droga pobierania cholesterolu jest przerwana u osób, które odzie­dziczyły uszkodzony gen kodujący białkowy receptor LDL. W pewnych przypadkach receptorów w ogóle brakuje, a w innych są obecne, ale nie­funkcjonalne. Ponieważ w każdym z tych przypadków komórki nie są zdolne do pobierania LDL, u osób takich cholesterol akumuluje się we krwi, powodując predyspozycję do powstania arteriosklerozy. Większość tych osób umiera wcześnie na zawał, powodowany zaczopowaniem tętnic zaopatrujących serce.

Innymi makrocząsteczkami (ligandami) wchłanianymi przez komórkę są np. transferyna (glikoproteina osocza krwi transportująca do komórek   żelazo), witellogenina (forma prekursorowi białek żółtka w jajach), czynniki wzrostowe, hormony polipeptydowe (np. insulina), wirusy, toksyny bakterii.

Endocytozą za pośrednictwem receptorów jest używana też do pobie­rania wielu innych istotnych metabolitów, takich jak witamina B12 i żela­zo, których komórka nie może pobrać mechanizmami transportu błonowego. Zarówno witamina BI2, jak i żelazo wnika­ją do niedojrzałej krwinki czerwonej jako kompleksy z białkiem. Tą drogą są wchłaniane również liczne receptory powierzchniowe, które wią­żą zewnątrzkomórkowe cząsteczki sygnałowe; niektóre przez recyklizację powracają do błony komórkowej do powtórnego użycia, inne natomiast są degradowane w lizosomach. Niestety, endocytoza przebiegająca za po­mocą receptorów może być wykorzystana przez wirusy; tą drogą wchodzą do komórki wirusy grypy, a także wirus HIV.

Makrocząsteczki doprowadzone przez endocytozę są sortowane w endosomach

Materiał zewnątrzkomórkowy pobrany w drodze pinocytozy jest szybko przenoszony do endosomów - złożonego zespołu połą­czonych ze sobą cewek błonowych i większych pęcherzyków. Wyróżnia się  dwa zespoły endosomów: endosomy wczesne, leżące  tuż pod błoną komórkową, oraz endosomy późne -  w pobliżu jądra. Wnętrze przedziału tworzonego przez endosomy ma od­czyn kwaśny (pH 5-6) dzięki działaniu w błonach tych organelli protono­wej ATPazy transportującej, która pompuje H+ z cytozolu do światła en­dosomów.

Przedział utworzony przez endosomy jest głównym miejscem sortowa­nia na prowadzącej do wnętrza komórki drodze endocytozy, tak jak sieć trans AG pełni tę funkcję w prowadzącej na zewnątrz drodze sekrecyjnej. Kwaśne środowisko w endosomach odgrywa kluczową rolę w pro­cesie sortowania, zmuszając wiele receptorów do uwolnienia związanego z nimi cargo (ładunku). Drogi, którymi będą wędrowały receptory po wejściu do en­dosomów, różnią się w zależności od typu receptora:

1) większość wraca do tej samej domeny błony komórkowej, z której przybyły, jak to jest w przypadku receptora LDL,

2) pewne wędrują do lizosomów, gdzie ulegają degradacji,

3) niektóre są przemieszczane do odmiennych domen błony komórkowej, przenosząc przez to swoje car­go cząsteczek z jednej przestrzeni zewnątrzkomórkowej do drugiej — w procesie zwanym transcytozą.

Cząsteczki cargo, które pozostają związane ze swoimi receptorami, dzielą los tych receptorów. Te, które oddysocjowują od swoich recepto­rów w endosomie, są skazane, wraz z większością zawartości  endosomu, na destrukcję w lizosomach.

 

Lizosomy są głównym miejscem trawienia wewnątrzkomórkowego

Wiele cząsteczek zewnątrzkomórkowych wchłoniętych przez ko­mórki kończy swą drogę w lizosomach. Podobnie jak inne organelle komórkowe, lizosomy mają zarówno specyficzny zestaw enzymów, jak i specyficzną błonę ograniczającą. Bło­na lizosomów zawiera białka transportujące, które umożliwiają przenie­sienie końcowych produktów trawienia makrocząsteczek, takich jak ami­nokwasy, cukry i nukleotydy — do cytozolu, gdzie mogą być użyte przez komórkę lub skąd mogą być wydalone poza obręb komórki. Błona ta, po­dobnie jak błona endosomów, zawiera ATPazę transportującą H+, która pompuje H+ do wnętrza lizosomu, podtrzymując kwaśne pH jego wnętrza. Większość białek błony lizosomu jest niezwykle silnie glikozylowana, a cukry, które pokrywają większość powierzchni białek skiero­wanych do światła lizosomu, ochraniają te białka przed strawieniem przez proteazy lizosomowe.

Wyspecjalizowane enzymy trawienne i białka błon lizosomu są syntety­zowane w ER i transportowane przez aparat Golgiego do jego sieci trans. Podczas pobytu w ER i sieci cis AG enzymy zostają oznakowane specyficzną ufosforylowaną grupą cukrową (mannozo-6-fosforan) tak, iż dochodząc do sieci trans AG są rozpoznawane przez odpowiedni re­ceptor mannozo-6-fosforanu, a przez to wysortowane i upakowane do pę­cherzyków transportujących, które odpączkowują i dostarczają swą za­wartość do lizosomów poprzez późne endosomy.

W zależności od swego pochodzenia materiały docierają do lizosomów różnymi drogami. Cząstki zewnątrzkomórkowe są po­bierane do fagosomów, które ulegają fuzji z lizosomami, oraz że płyn ze-wnątrzkomórkowy i makrocząsteczki są pobierane do mniejszych pęche­rzyków  - endosomów biorących udział w endocytozie receptorowej i dostarczających swą zawartość do lizosomów. Komórki mają również dodatkową dro­gę dostarczania materiałów do lizosomów, używaną do degradacji zuży­tych części samej komórki. Proces rozpoczyna się prawdopodobnie otoczeniem organelli przez błony pochodzące z ER, co tworzy cytosegregosom, który następnie ulega fuzji z lizosomom tworząc autofagosom.

 

Pęcherzyki transportujące przenoszą białka rozpuszczalne i błony między przedziałami

Ruch pęcherzyków między przedziałami syste­mu błon wewnętrznych odbywa się albo na zewnątrz komórki (transport anterogradowy = droga sekrecyjna, kończąca się wydzieleniem niesionych przez pęcherzyk białek na zewnatrz)  albo też do wnętrza komórki (transport retrogradowy = droga endocytozy odpowie­dzialna za wchłanianie i degradację cząsteczek spoza komórki, prowadzi od błony komórkowej, do lizosomów).

Aby przeprowadzić swą funkcję właściwie, każdy pęcherzyk transportu­jący, który odpączkowuje z danego przedziału, musi zabrać ze sobą tylko białka odpowiednie dla przedziału docelowego i musi ulec fuzji tylko z od­powiednią błoną docelową. Na przykład, pęcherzyk niosąc cargo (ładu­nek) z aparatu Golgiego do błony komórkowej nie może przyjąć białek, które mają pozostać w aparacie Golgiego i może ulec fuzji tylko z błoną ko­mórkową, a nie z błoną jakiejkolwiek innej organelli. Biorąc udział w tym ustawicznym przepływie składników błonowych, każda organella musi za­chować swą własną odrębność, to jest swój własny wyróżniający skład bia­łek i lipidów. Wszystkie te procesy rozpoznawania się zależą od białek zwią­zanych z błoną pęcherzyków transportujących.

 

Pączkowaniem pęcherzyków kieruje układ białek opłaszczających

Pęcherzyki odpączkowujące z błon mają zazwyczaj na swojej cytozolowej powierzchni charakterystyczny płaszcz białkowy i dlatego nazwano je pę­cherzykami opłaszczonymi. Po ukończeniu pączkowania płaszcz zosta­je utracony, co pozwala błonie pęcherzyka oddziaływać bezpośrednio z błoną, z którą ma się złączyć przez fuzję. Istnieje kilka rodzajów pęche­rzyków opłaszczonych, różniących się składem białkowego płaszcza. Uważa się, że płaszcz ma przynajmniej dwie funkcje: formuje bło­nę podczas tworzenia pęcherzyka i współdziałania przy wychwytywaniu czą­steczek, które mają być dalej transportowane.

Najlepiej zbadane są pęcherzyki, których płaszcz tworzy głównie biał­ko klatryna; są to pęcherzyki okryte klatryną. Odpączkowują one zarówno z apara­tu Golgiego w skierowanej na zewnątrz drodze sekrecyjnej oraz z błony komórkowej w skierowanej do wewnątrz drodze endocytozy. Na przy­kład, przy błonie komórkowej każdy pęcherzyk powstaje początkowo ja­ko dołek oplaszczony klatryną. Cząsteczki klatryny układają się na cytozolowej powierzchni błony w rodzaj koszyka, który kształtuje błonę w pę­cherzyk. Wokół szyjki głęboko wpuklonej błony tworzy się pierścień z dynaminy, małego białka wiążącego GTP. Następnie dynamina hydrolizuje związany z nią GTP, co powoduje obciśnięcie pierścienia, a przez to oderwanie pęcherzyka od błony. W transporcie pęcherzyko­wym biorą również udział inne rodzaje pęcherzyków transportujących o odmiennych białkach opłaszczających. Powstają one w podobny sposób i przenoszą charakterystyczne dla siebie zestawy cząsteczek pomiędzy ER, aparatem Golgiego i błoną komórkową.

Sama klatryna nie odgrywa żadnej roli w wychwytywaniu specyficznych cząsteczek przeznaczonych do transportu. Funkcję tę w pęcherzykach opłaszczonych klatryną pełni odmienna klasa białek opłaszczających, o nazwie adaptyny, zarówno wiążących płaszcz z błoną pęcherzyka, jak i poma­gających w selekcji cząsteczek, które mają być transportowane. Cząsteczki przeznaczone do transportu (cargo = ładunek) mają  specyficzne sygnały transportu, które są rozpoznawane przez receptory cargo, znajdujące się w błonie przedziału wyjściowego. Adaptyny pomagają w wychwyceniu określonych cząsteczek cargo przez przechwytywanie receptorów cargo i połączonych z nimi cząsteczek cargo. W ten spo­sób wyselekcjonowany zestaw cząsteczek ładunku, związanych ze swoimi specyficznymi receptorami, zostaje wprowadzony do wnętrza każdego no­wo powstającego pęcherzyka opłaszczonego klatryną.

Odmienna klasa pęcherzyków opłaszczonych, o nazwie pęcherzyki opłaszczone białkami COP, bierze udział w przenoszeniu cząsteczek po­między ER a aparatem Golgiego oraz między poszczególnymi strefami aparatu Golgiego.

 

 

 

Niektóre typy pęcherzyków opłaszczonych

 

Typ pęcherzyka opłaszczonego

Białka płaszcza

Pochodzenie

Przeznaczenie

Okryty klatryną

klatryną + adaptyna 1

aparat Golgiego

lizosom (poprzez endosomy)

 

 

 

 

Okryty klatryną

klatryną + adaptyna 2

błona komórkowa

endosomy

 

 

 

 

Okryte białkami COP

białka COP

ER,

cysterna Golgiego

aparat Golgiego

aparat Golgiego

cysterna Golgiego,

ER

 

 

Specyficzność przywierania pęcherzyków do błony zależy od białek SNARE

Pęcherzyk transportujący, który oderwał się od błony, musi odnaleźć swą drogę do właściwego celu, gdzie przekaże swą zawartość. Jeśli odległość jest mała — tak jak między ER a aparatem Golgiego — pęcherzyk prze­mieszcza się w drodze prostej dyfuzji. Jeśli odległość jest duża — taka jak od aparatu Golgiego do zakończenia aksonu komórki nerwowej — pę­cherzyki są transportowane aktywnie przez białka motoryczne, które po­ruszają się wzdłuż włókienek cytoszkieletu.

Gdy pęcherzyk transportujący osiągnie swą docelową organellę, musi ją rozpoznać i związać się z nią. Tylko wtedy może nastąpić fuzja błony pę­cherzyka z błoną docelową i wyładowanie niesionego cargo.  Wszystkie typy pęcherzyków transportujących w komórce mają na swej powierzchni znaczniki molekularne, które identyfikują pęcherzyk zależnie od jego po­chodzenia i zawartości. Znaczniki te muszą zostać rozpoznane przez kom­plementarne receptory na powierzchni odpowiedniej błony docelowej, łącznie z błoną komórkową. Uważa się, że w rozpoznawaniu pęcherzyków bierze udział rodzina pokrewnych sobie białek transbłonowych o nazwie SNARE (ang. SNAP receptors). Białka SNARE pęcherzyków (nazywane v-SNARE) są specy­ficznie rozpoznawane przez komplementarne białka SNARE na cytozolowej powierzchni błony docelowej (nazywane t-SNARE). Uwa­ża się, że każda organella i każdy typ pęcherzyka transportującego niesie specyficzne dla siebie białka SNARE, a poprawność fuzji pęcherzyka z właściwą błoną jest zapewniona oddziaływaniem pomiędzy komplemen­tarnymi białkami SNARE.

Po rozpoznaniu przez pęcherzyk transportujący jego błony docelowej i przywarciu do niej, przekazanie ładunku do nowego przedziału wymaga fuzji pęcherzyka z błoną tego przedziału. Fuzja nie tylko dostarcza zawar­tość pęcherzyka do wnętrza docelowej organelli, ale również wbudowuje błonę pęcherzyka do błony organelli. Jednakże fuzja nie zawsze następu­je zaraz po przywarciu obu błon i często musi oczekiwać na specyficzny sygnał uruchamiający. O ile przywarcie (dokowanie) wymaga tylko dosta­tecznego zbliżenia błon pozwalającego na interakcję białek wystających z błon obu spotykających się struktur, o tyle proces fuzji wymaga kontaktu znacznie bliższego, na odległość mniejszą niż 1,5 nm. Aby to nastąpiło, niezbędne jest usunięcie wody z hydrofilowych powierzchni błon, proces energetycznie bardzo niekorzystny. Jest więc wielce prawdopodobne, że fuzja błon w komórce jest katalizowana przez wyspecjalizowane białka tworzące w miejscu fuzji kompleks fuzyjny, który właśnie umożliwia przekroczenie takiej bariery energetycznej.



Endocytoza receptorowa

Skutki






Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Endocytoza receptorowa na przyk adzie
Kuratela s-dowa w Polsce w oparciu na przyk-adzie, nauki o rodzinie, Kurator sądowy i rodzinny
7 wzmacnianie wyrobisk za frontem ciany na przyk adzie kopalni Bogdanka
Strategia wprowadzania nowego produktu na rynek na przyk-adzie opocz, prace doktorskie, magisterskie
Analiza finansowa przedsi biorstwa z punktu widzenia w a ciciela na przyk adzie przedsi biorstwa z b
Analiza finansowa przedsi biorstwa z punktu widzenia zarz dzaj cego przedsi biorstwem na przyk adzie
recepty na egzamin
Czy istnieje recepta na szczęście
Recepty na piękne włosy i nie tylko, Ekologia, Dom bez chemii
Przykłady leków gotowych zapisywanych na receptach na proszk, TPL
Czy w filozofii można znaleźć receptę na życie szczęśliwe
recepta na wakacje(1)
Dieta?nanowa to recepta na szybkie odchudzanie
Recepta na zimowy jadłospis
firma, RECEPTA NA KRYZYS
inwestycje, RECEPTA NA KRYZYS
RECEPTY NA PREPARATY DERMATOLOGICZNE
Polityka transportowa na przyk aglo ślaskiej JackiewiczCzechBarcik
BONUS Recepta na kryzys

więcej podobnych podstron