PARAZYTOLOGIA
ćw. 9
to co jest kursywą jest od profesora

RZĄD: Echinostomida
RODZINA: Fasciolidae
GATUNEK: Fasciola hepatica
Fasciolopsis buski

RODZINA: Paramphistomidae
GATUNEK: Paramphistomum cervi

FASCIOLA HEPATICA (MOTYLICA WĄTROBOWA)_________________________________________________

- pasożyt kosmopolityczny

MORFOLOGIA

długość: 18-51 mm

- barwa biało-szara (ciemnobrązowa)
- spłaszczona grzbietowo-brzusznie
- kształt listkowaty o wyraźnie stożkowatym przednim końcu ciała
- oskórek przedniej części ciała jest pokryty licznymi, drobnymi, stożkowatymi kolcami

- przyssawka gębowa otacza otwór gębowy i jest położona na wierzchołku stożka
- przyssawka brzuszna jest większa i pełni tylko rolę narządu czepnego, leży w niewielkiej odległości od
przyssawki gębowej, w 1/3 długości ciała

- narządy wewnętrzne silnie rozgałęzione
- jądra położone w tylnej połowie ciała, a przed nimi leży kompleks narządów rozrodczych żeńskich
- gruczoły żółtnikowe położone są po bokach ciała i ciągną się od podstawy stożka do końca ciała
- otwór płciowy na dnie przyssawki gębowej

- jaja mają regularny, owalny kształt, są złoto-żółte i zaopatrzone w wieczko
- wymiary jaja 130-145 x 70-90 µm (jajo 50-80µm), posiada wieczko, jest szczelnie wypełnione żółtnikami
- zawarta w jaju zygota otoczona jest licznymi komórkami żółtnikowymi

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - ślimak z rodziny Limnaeidae np. błotniarka moczarowa (Galba truncatula), Galba occulta
i Limnaea stagnalis
- w ślimaku 35-56 dni

żywiciel ostateczny: - Ov, Cap, Bo, dzikie Ru
- rzadziej Eq, Su, Ho, gryzonie i inne

umiejscowienie: - przewody żółciowe wątroby, niekiedy płuca, węzły chłonne i inne narządy wewnętrzne

- jedna przywra - 6-20 tysięcy jaj dzienne

- młode motylice uwalniają się z cyst i rozpoczynają wędrówkę do przewodów żółciowych wątroby

1. - główną drogą wędrówek młodych motylic do miejsca usadowienia się jest droga czynnego przebijania się
przez ścianę jelita do jamy otrzewnowej, a stąd - przez torebkę wątrobową i miąższ wątroby

2. - druga droga prowadzi przez układ krwionośny żyły wrotnej
- młode motylice przebijają się przez ścianę jelita, wnikają do naczyń krwionośnych układu wrotnego i z
krwią wędrują do wątroby, gdzie czynnie wydostają się ze światła naczyń i rozpoczynają wędrówkę przez
miąższ wątrobowy

- jaja dostają się do p. pok. żywiciela ostatecznego wraz żółcią i zostają wydalone z kałem
- do dalszego rozwoju jaja potrzebują wody
- jaja zawierają zygotę, gdyż macica jest krótka!
- w odpowiednich warunkach (woda lub znaczna wilgotność + temperatura + dostęp tlenu) wykształca się
miracydium (powstaje w ciągu 10 dni) - miracidium pływa w wodzie do 48h i szuka ślimaka
- miracydium ma plamkę światłoczułą (nie oko!) - rozróżniają natężenie światła, a ślimaki zbierają się tam
gdzie jest jasno
- miracydium musi w ciągu 24h znaleźć żywiciela pośredniego
- miracydia wnikają aktywnie poprzez powłoki ciała ślimaka (wnika przez stopę - dlatego to muszą być młode
ślimaki, z miękką stopą), wędrują do trzustkowątroby, gdzie przekształcają się w sporocysty (8-12 sporocyst)
- w sporocystach tworzą się kule zarodkowe, z których powstają redie (po 5-12 w sporocyście)
- w każdej redii rozwija się 15-20 cerkarii (wykształcenie trwa ok. 35 dni), które wydostają się do wody i
otorbiają na liściach roślin (metacerkarie - adoleskarie - znajdują się na źdźbłach traw)
- cerkarie po otorbieniu przekształcają się w formy inwazyjne - metacerkarie
- po zjedzeniu metacerkarii przez żywiciela ostatecznego, młode przywry w jelicie cienkim uwalniają się z cyst
(strawienie) i przenikają przez ścianę jelita do jamy otrzewnej
- z jamy otrzewnej wnikają przez torebkę do wątroby, następnie aktywnie migrują przez miąższ do
przewodów żółciowych, gdzie osiągają dojrzałość płciową
- część motylic w trakcie przebijania ściany jelita przypadkowo dostaje się do naczyń krwionośnych i z krwią
osiągają wątrobę, lub błądząc po organizmie, docierają do różnych narządów

OBRAZ KLINICZNY

- wywołuje fasciolozę

Ostra motyliczość wątroby u małych przeżuwaczy - w czasie lat wilgotnych
- tworzą się kanaliki w wątrobie, które krwawią, dochodzi
do wykrwawienia

Przewlekła fascioloza owiec:
- w czasie przedwiośnia
- zaburzenia trawienia, bolesność wątroby, silnie zgrubiałe przewody żółciowe, ciemna wydzielina z
przywrami

W badaniach laboratoryjnych stwierdza się w fazie ostrej i przewlekłej inwazji:
- hiperbilirubinemię
- hipoalbuminemię
- hiperglobulinemię gamma
- spadek wskaźników czerwonokrwinkowych
- zwiany w układzie białokrwinkowym - ze szczególnie wyraźną eozynofilię

Faza ostra fasciolozy u ludzi
- temperatura obniżona, umiarkowana, a może być wysoka do 42C
- temperatura może być nawracająca, przerywana, nieregularna wzrastająca wieczorem
- bóle brzucha, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, pokrzywka, zaburzenia ze strony układu oddechowego,
kaszel, duszność, bóle klatki piersiowej, hepatomegalia i splenomegalia, wodobrzusze, niedokrwistość,
żółtaczka

Faza przewlekła fasciolozy u ludzi
- cholangitis
- pericholangitis
- cholecystutus
- cholelithiasis
- cirrhosis


rozpoznanie: - badanie kału metodą dekantacji
- w warunkach terenowych metoda dekantacji wg Żarnowskiego i Josztowej
- testy immunologiczne (na Ag F. hepatica i przeciwciała)



FASCIOLOPSIS BUSKI_______________________________________________________________________

długość: 7,5 cm (prof. - 9cm)

- brak stożka z przodu ciała
- dwa nierozgałęzione pnie jelita

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - ślimak (z rodzajów Zebrina, Planorbis, Pila)
- do ślimaka wnikają miracidia -> sporocysta -> redia -> cerkaria
- po opuszczeniu organizmu ślimaka następuje przekształcenie w metacerkarię zjadaną
przez świnię/człowieka

żywiciel ostateczny: - Su, Ho
- w przewodzie pokarmowym przywra przyczepia się do ściany jelita
czczego/dwunastnicy, gdzie osiąga dojrzałość płciową
- jaja są wydalane z kałem

- cerkarie otarbiają się na orzechach (Trapa natans) i kasztanach wodnych (Eliorachis tuberosa)
- wraz z owocami tych roślin dostają się do żywiciela ostatecznego, którym jest człowiek i świnia
- w jelicie czczym u dwunastnicy po dwóch miesiącach osiągają dojrzałość płciową
- jaja wydalane z kałem

- intensywna inwazja prowadzi do owrzodzenia błony śluzowej jelita cienkiego, zaburzenia wchłaniania,
biegunki, toksemie
- prowadzi do wyniszczenia, hiperproteinemii, ogólnego obrzęku i wodobrzusza






PARAMPHISTOMUM CERVI__________________________________________________________________

- należy do rodziny Paramphistomatidae
- jest główną przyczyną paramfistomozy (paramphistomosis) bydła

- pasożyt kosmopolityczny, notowany w całej Europie, Afryce, Azji, Ameryce południowej

MORFOLOGIA:

długość: 5-12 mm
szerokość 2-3 mm

- obły, stożkowaty kształt (wałeczkowaty), tylny koniec grubszy

- przyssawki ułożone apikalnie: brzuszna na tylnym końcu ciała, znacznie większa od gębowej
- przyssawka gębowa na przednim biegunie

- jaja duże: 145-156 x 82-85µm, biało-szare/bezbarwne
- jaja z wieczkiem, komórki żółtkowe nie wypełniają całego wnętrza jaja
- jaja mogą być mylone z jajami F. hepatica

CYKL ROZWOJOWY

żywiciel pośredni: - ślimak (Planorbis planorbis, Anisus vortex, Tropidiscus, Limnaea, Radix)
- u niego cały cykl rozwojowy trwa około 3 miesięcy

żywiciel ostateczny: - przeżuwacze

umiejscowienie: - wzdłuż fałdów rynienki przełykowej i w czepcu
- adoleskarie na roślinach
- w okresie prepatnentnym młode przywry (2-3mm długości) wędrują i są stwierdzane w
świetle i podśluzówce dwunastnicy, podśluzówce żwacza, przewodach żółciowych,
miedniczkach nerkowych, jamie brzusznej itp. (wywołują nieżytowe i krwotoczne
zapalenie dwunastnicy)

- dojrzałe formy - umiejscowienie: żwacz, rzadziej czepiec i księgi -. zapalenie przerostowe
lub zanikowe


- jaja wraz z kałem wydalane są do środowiska
- w odpowiednich warunkach (woda lub znaczna wilgotność, temperatura, dostęp tlenu) wykształcają się w
nich miracydium, które wykluwają się i wnikają aktywnie do ślimaków poprzez powłoki ciała
- następnie wędrują do trzustkowątroby, gdzie przekształcają się w sporocysty, w których powstają redie, a
w rediach powstają cerkarie
- cerkarie opuszczają ślimaki i otarbiają się na liściach roślin, przekształcając się w postać inwazyjną -
metacerkarie
- młode postaci migrują do żwacza w ścianie dwunastnicy, stwierdzane są niekiedy także w jamie brzusznej
(skąd także mogą trafiać do przedżołądków)
OBRAZ KLINICZNY

- dwie formy: młodociana (jelitowa) i dorosła
- wywołuje paramfistomatozę

- nieznaczne inwazje są najczęściej bezobjawowe

młode postacie przywr - bardziej chorobotwórcze niż dojrzałe
- paramfistomoza jelitowa (może nawet zabić)
- w tym przypadku objawy chorobowe pojawiają się w pierwszej połowie sezonu
pastwiskowego (maj, czerwiec), zwykle po 2-3 tygodniach pobytu zwierząt na
pastwisku
- początkowo obserwuje się stopniową utratę apetytu, biegunkę i osłabienie
- w miarę trwania procesu chorobowego zwierzęta chudną, występują objawy
niedokrwistości i biegunka, obrzęk okolicy żuchwowej i przedpiersia
- pod błoną śluzową i podśluzową
- powodują ostre nieżytowe lub krwotoczne zapalenie błony śluzowej dwunastnicy,
i początkowych odcinków jelita cienkiego, niekiedy z obecnością licznych, drobnych
wybroczyn, wodobrzusze?
- w śluzie, błonie śluzowej i podśluzowej tych odcinków jelit znajdują się zwykle bardzo
liczne młode postacie pasożyta, których wielkość nie przekracza 3 mm

- jelitowa paramfistomatoza jest częstym schorzeniem owiec w Indiach, gdzie jest
nazywana „Gillar” lub „Pitto”
- w Europie obserwowano tę postać inwazji u owiec we Francji, Bułgarii, Związku
Radzieckim (aha xD) i na Węgrzech
- w Polsce zarówno paramfistomatoza żołądkowa, jak i jelitowa stwierdzana była
dotychczas wyłącznie u bydła

dojrzałe przywry - zaburzenia przedżołądków, wzdęcia, niedowłady i zaburzenia w trawieniu
- stopień nasilenia objawów zależy od intensywności inwazji
- paramfistomatoza żołądkowa
- intensywna inwazja powoduje zanikowe lub przerostowe przewlekłe zapalenie żwacza i
czepca
- na powierzchni błony śluzowej stwierdza się zwykle sterczące swobodnie do światła
przedżołądków, bardzo liczne przywry


rozpoznanie: - badanie kału metodą dekantacji (jaja)
- metody koproskopowe (sedymentacja) umożliwiają rozpoznanie inwazji w przedżołądkach
przez stwierdzenie charakterystycznych jaj tej przywry
- paramfistomoza jelitowa, wywołana młodymi formami P. cervi, rozpoznawana może być
wyłącznie sekcyjnie

Jana Bąkowska