Konspekt edukacji zdrowotnej

TEMAT PROGRAMU: Edukacja zdrowotna w zakresie żywienia pacjentów dializowanych.

AUTOR PROGRAMU: …..

PROBLEMATYKA/OBSZAR TEMATYCZNY: Przygotowanie teoretyczne pacjenta dializowanego w zakresie żywienia. Czas realizacji 70 minut

OPIS PROGRAMU:

DIAGNOZY:

1. Deficyt wiedzy pacjentów na temat dializy otrzewnowej i hemodializy.

2. Deficyt wiedzy pacjentów na temat roli żywienia w terapii PChN .

3. Deficyt wiedzy na temat samoopieki , dbałości o swój stan zdrowia.

4. Brak oceny stanu odżywienia, indywidualizacji planu leczenia żywieniowego.

CHARAKTERYSTYKA ODBIORCÓW PROGRAMU: Pacjenci dializowani (maksymalnie 16 osób)

CEL GŁÓWNY PROGRAMU: Poprawa jakości życia pacjenta dializowanego, utrzymanie optymalnego odżywiania przy jednoczesnym ograniczeniu gromadzeniu się substancji szkodliwych.

CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU:

DOMENA POZNAWCZA:

1. Umie wyjaśnić istotę choroby.

2.Przedstawia korzyści ze zmiany dotychczasowych nawyków żywieniowych.

3. Przedstawia zasady diety w dializoterapii.

DOMENA PSYCHOMOTORYCZNA:

1.Rozpoznaje symptomy błędów żywieniowych.

2.Prawidłowo stosuje dietę w warunkach domowych.

DOMENA AFEKTYWNA:

1 Rozumie że leczenie jest konieczne.

2Rozumie dlaczego terapia nie może być przerwana.

3.Bierze udział w edukacji zdrowotnej .

4. Chroni siebie przed skutkami błędów żywieniowych.

5 Regularnie uczęszcza do lekarza specjalisty, wykonuje zalecenia.

EWALUACJA PROGRAMU:

EWALUACJA PROCESU: Kontrola ustna , pytania w formie ustnej.

EWALUACJA WYNIKU: Test oceniający wiedzę uczestniczących w programie.

PLAN REALIZACJI PROGRAMU/ TREŚCI KSZTAŁCENIA

DIAGNOZA	TREŚĆ KSZTAŁCENIA	CZAS REALIZACJI	OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA REALIZACJĘ
Deficyt wiedzy pacjentów na temat dializy otrzewnowej i hemodializy.	Definicja pojęcia dializa otrzewnowa i hemodializa.	5 minut	Pielęgniarka
Deficyt wiedzy pacjentów na temat roli żywienia w PChN	Wyjaśnienie potrzeby stosowania diety w dializoterapii	5 minut	Pielęgniarka
Deficyt wiedzy na temat samoopieki i dbałości o swój stan zdrowia	Omówienie zasad diety w dializoterapii Uświadomienie obecności własnej choroby. Wprowadzenie dzienniczka żywieniowego	15 miut	Pielęgniarka , dietetyczka
Brak oceny odżywienia, indywidualizacji leczenia żywieniowego	Podanie przykładowych produktów stosowanych w diecie chorych dializowanych	20 miut	Dietetyczka

SCENARIUSZ SPOTKANIA:

DIAGNOZA: Deficyt wiedzy pacjentów na temat dializy otrzewnowej i hemodializy CZAS REALIZACJI: 5 minut

CEL OGÓLNY ZAJĘĆ:

CELE SZCZEGÓŁOWE ZAJĘĆ:

DOMENA POZNAWCZA:

1.Definiuje pojęcie dializa otrzewnowa i hemodializa.

2. Wymienia zalety przestrzegania specjalnej diety chorego dializowanego

3.Wymienia zasady zdrowego żywienia w dializoterapii

4. Wskazuje tabelę produktów potraw dozwolonych i zabronionych w diecie.

DOMENA PSYCHOMOTORYCZNA:

1.Potrafi kontrolować ilość przyjmowanych płynów.

2.Potrafi stosować dietę w zależności od swoich potrzeb.

DOMENA AFEKTYWNA:

1.Słucha zaleceń prowadzącego zajęcia.

2.Chętnie bierze udział w ćwiczeniach.

3.Reaguje, gdy dostrzega jakiekolwiek powikłania i problemy.

CZĘŚĆ WSTĘPNA ZAJĘĆ-5 minut (pogadanka)

1. Prowadzący przedstawia się, po krótce omawia uczestnikom na jaki temat będą zajęcia.

CZĘŚĆ WŁAŚCIWA:

1. Definicja pojęcia dializa otrzewnowa i hemodializa.

Prowadzący zajęcia wyjaśnia pojęcie dializy otrzewnowej i hemodializy (wyjaśnianie 5 minut)

DIALIZA OTRZEWNOWA (CADO) polega na okresowym, kilka razy dziennie (3-5), wprowadzaniu po 2 l płynu dializacyjnego do jamy otrzewnowej. Przed wprowadzeniem do jamy brzusznej płyn ogrzewany jest do temperatury ciała. Płyn ten pozostaje w jamie otrzewnej od 4 do 9 godzin, po czym odprowadzany jest do drugiego worka, bliźniaka . W czasie dializy dochodzi do przeniknięcia z krwi toksyn mocznicowych i nadmiaru wody. Wymiany płynu dializacyjnego wykonywane są ręcznie lub automatycznie w zaplanowanych przez lekarza odstępach czasu. Płyn dializacyjny jest wprowadzany do wnętrza jamy otrzewnowej za pomocą niewielkiej miękkiej, plastikowej rurki nazwanej cewnikiem otrzewnowym. Cewnik jest na stałe zakładany do brzucha, w trakcie zabiegu chirurgicznego. Około 15 centymetrowy odcinek cewnika wystaje na zewnątrz brzucha i jest schowany pod ubraniem.

HEMODIALIZA- zabieg stosowany w leczeniu zaawansowanej przewlekłej i ostrej niewydolności nerek, a także niektórych zatruć. Jego celem jest usunięcie toksycznych substancji znajdujących się we krwi . Hemodializa polega na usuwaniu produktów przemiany materii i wody , leków oraz toksyn z krwi pacjenta poprzez sztuczną błonę pólprzepuszczalną. Zabieg umożliwia także korektę kwasicy metabolicznej oraz zaburzeń elektrolitowych . Podczas zabiegu krew jest wielokrotnie przepompowywana na zewnątrz ciała do dializatora , który działa jak sztuczna nerka. Hemodializa może być przeprowadzana w domu lub w ośrodku dializ.W Polsce zabieg przeprowadzany jest wyłącznie w warunkach szpitalnych. W trakcie zabiegu krew krąży pomiędzy aparatem (sztuczną nerką)a pacjentem. Krew oczyszczana jest przepływając przez dializator.

2. ZALETY PRZESTRZEGANIA SPECJALNEJ DIETY W DIALIZOTERAPII: Pogadanka 5 minut.

Pomimo tego , że dializa usuwa szereg szkodliwych substancji z krwi, należy uważnie dobierać pożywienie , aby uniknąć wystąpienia różnych dolegliwości. Przestrzeganie diety w okresie dializacyjnym ma na celu utrzymanie optymalnego odżywienia przy jednoczesnym ograniczeniu gromadzenia się substancji szkodliwych. Wprowadzane są tylko niezbędne ograniczenia w sposobie odżywiania się. Na podstawie wyników badania krwi i masy ciała pacjenta zostaną opracowane zalecenia żywieniowe. Dopuszczalna ilość przyjmowanych płynów ustalana jest na podstawie ilości oddawanego moczu w ciągu doby i przyrostu wagi ciała .

3.ZALECENIA DIETETYCZNE DOTYCZĄ KONTROLI ZAWARTOŚCI : Czas realizacji 15 minut.

• Energii

• Białka

• Wapnia

• Fosforu

• Potasu

• Sodu

• Płynów

BIAŁKO -W okresie regularnych dializ nie obowiązują żadne ograniczenia w spożywaniu białka . Białko ma niezwykle ważny wpływ na rozwój , proces naprawczy tkanek i zwalczania infekcji. Najlepiej spożywać wysoko gatunkowe białko . W przypadku niedoboru białka , lekarz może zalecić przyjmowanie suplementów diety.

WAPŃ-Występuje w większości produktów mlecznych. Jest niezbędny dla zachowania zdrowych mięśni i kości. Zazwyczaj odżywianie nie ma wpływu na stężenie wapnia, jednak należy unikać stosowania leków zawierających wapń.

FOSFOR-Jest minerałem występującym w wielu produktach żywnościowych. Nerki zazwyczaj utrzymują poprawny bilans fosforanów, poprzez usuwanie ich nadmiaru z organizmu. Fosforany są niezbędne do zachowania zdrowych kości. Wysokie stężenie fosforanów mogą wywołać swędzenie i ból oczu. Długo utrzymujące się wysokie poziomy fosforanów mogą wywołać większe wydzielanie parathormonu, co prowadzi do uszkodzenia kości. Pacjenci z wysokim stężeniem fosforanów powinni przestrzegać diety ubogiej w fosfor. Konieczne może być stosowanie preparatów wiążących fosforany w przewodzie pokarmowym.

POTAS-Jest minerałem występującym w wielu produktach żywnościowych , takich jak owoce warzywa. Przy zaburzeniu czynności nerek usuwanie potasu może być utrudnione . Zbyt wysokie lub zbyt niskie stężenie potasu może wpływać na pracę serca.

SÓD-Należy kontrolować ilość spożywanego sodu. Aby ograniczyć ilość sodu w diecie i uniknąć nadmiernego gromadzenia się płynów , należy skorzystać z następujących zasad:

• do gotowania używać ziół i przypraw zamiast soli

• czytać etykiety na artykułach żywnościowych i wybierać produkty ubogie w sód

• w restauracjach zamawiać potrawy bez soli . Poprosić o podanie sosów oddzielnie, ponieważ często zawierają duże ilości soli.

• ograniczać spożywanie żywności z puszek, przetworzonej i mrożonej zawierającej zamienniki soli, które są bogate w potas.

PŁYNY-W PChNN szczególnie ważna jest dokładna ocena stanu nawodnienia , ponieważ łatwo może dochodzić do zaburzenia gospodarki wodnej (przewodnienie, odwodnienie) Do tej oceny służ bilans płynów . W warunkach prawidłowych bilans ten powinien być równy zero. Obiektywną i w miarę dokładną ocenę bilansu płynowego można uzyskać poprzez codzienną kontrolę wagi ciała ( zazwyczaj rano , na czczo) i pomiar ciśnienia tętniczego. Gromadzenie się płynów ,między zabiegami hemodializy , widoczne jest w postaci przyrostu masy ciała .

4 WSKAZANIE PRODUKTÓW DOZWOLONYCH I ZAKAZANYCH W DIALIZOTERAPII:

Czas realizacji20 minut

- Białko o wysokiej wartości to białko jaja, drobiu, ryb, mleka i jego przetworów.

Nie wskazane suche nasiona strączkowe( fasola biała, soja, groch ,soczewica ) ze względu na dużą zawartość potasu i fosforu (od 400 do 700mg./100g. Produktu).

Zalecana fasolka szparagowa, groszek zielony czy kiełki soi i soczewicy ( zawartość potasu taka jak w mięsie, bogate w cynk, mangan, miedź).

W zależności od masy ciała pacjenci powinni spożywać produkty białkowe w ilości 140-280g/dobę.

Produkty zawierające wysokie wartości białka są zarazem bogate w fosfor.

Jedynym wyjątkiem jest białko jaja kurzego, którym stosunek białka (g) do fosforu (mg) wynosi 0,64. Jest to stosunek korzystny z punktu widzenia żywieniowego, dlatego też białko jaja kurzego jest produktem godnym polecenia dla tej grupy pacjentów.

W piersi kurczaka stosunek białka (b) do fosforu jest równy 0,09, a dla fileta z dorsza wynosi około 0,10.

W mleku ten stosunek jest jeszcze niższy- około 0,04 .

W trakcie produkcji serów twarogowych z mleka zmniejsza się zawartość fosforu i stosunek wzrasta do około 0,09. Zamiast mleka należy polecać sery twarogowe dobrze odciśnięte. Należy przyjąć , że im większy stosunek wybranych składników tym produkt jest bardziej godny polecenia.

-Potas występuje w wielu produktach żywnościowych, takich jak warzywa i owoce

(np. w bananach i grzybach) oraz kawie i grzybach.

-U dorosłych pacjentów hemodializowanych dozwoloną ilość płynów do wypicia można obliczyć w następujący sposób. Ilość wydalanego moczu na dobę + 500 ml. Na pokrycie strat związanych z wydalaniem z kałem, oddychaniem, poceniem. Należy pamiętać, że tzw. „sucha dieta” zawiera około 400-500 ml. Płynu. Dodatkowo dolicza się ilość wody dostarczonej z produktów o konstystencji płynnej lub pólpłynnej typu :galaretki , zupy, sosy, kisiele ,budynie.

Ilość wypijanych płynów może być większa w przypadku upałów , wysokiej gorączki, obfitego pocenia, wymiotów , biegunek. Jeżeli pacjent nie oddaje moczu w ogóle lub jego ilość jest niewielka należy pamiętać, aby przyrosty ciężaru ciała pomiędzy dializami nie przekraczały 1,5-2 kg.

Zbyt duże przybieranie na wadze może mieć poważne następstwa, niekorzystne dla układu krążenia.

Dokuczliwe pragnienie można zaspokoić poprzez:

• ograniczenie spożycia soli

• płukanie jamy ustnej wodą bez połykania

• stymulowanie produkcji śliny(żucie gumy)

• przyjmowanie lekarstw z posiłkami

• ssanie kostki lodu

• codzienną wagę po posiłku

• unikanie płynów słodkich i gazowanych

• częste wietrzenie i nawilżanie pomieszczenia( szczególnie w sezonie grzewczym)

CZĘŚĆ KOŃCOWA- 10 minut

1. Podsumowanie(omówienie,5minut)

Prowadzący zajęcia podsumowuje najważniejsze kwestie dotyczące dializoterapii i żywienia. Zwraca uwagę na korzyści płynące z zajęć

EWALUACJA ZAJĘĆ(pytania w formie ustnej, 5minut )

Prowadzący zajęcia zadaje następujące pytania:

• Co to jest dializa otrzewnowa i hemodializa?

• Jak kontrolować ilość przyjmowanych płynów?

• Jakich produktów unikać w żywieniu osób dializowanych?

• Jakie produkty są wskazane w żywieniu osób dializowanych?

LITERATURA:

1 DLA UCZESTNIKA PROGRAMU:

• Broszurki

• Ulotki

• Poradniki dla pacjentów

ZAŁĄCZNIKI

TEST DLA UCZESTNIKÓW PROGRAMU EDUKACJI ZDROWOTNEJ PACJENTÓW DIALIZOWANYCH.

Test jest anonimowy, nie będzie oceniany indywidualnie dla każdego uczestnika.

Służy jedynie do oceniania poziomu przyswojenia wiedzy przez uczestników.

PYTANIA:

1.Czym jest hemodializa?

…………………………………………………………………………………………………..

2. Proszę zdefiniować pojęcie dializy otrzewnowej.

……………………………………………………………………………………………………

3.Dlaczego trzeba unikać sodu

w żywieniu pacjenta dializowanego?

……………………………………………………………………………………………………

4.W jakim celu prowadzi się bilans płynów u chorego dializowanego?

…………………………………………………………………………………………………….

5. Co daje nam stała kontrola wagi ciała?

…………………………………………………………………………………………………….

ANKIETA OCENIAJĄCA PROWADZĄCYCH PROGRAM EDUKACJI ZDROWOTNEJ DLA PACJENTÓW DIALIZOWANYCH.

Szanowni Państwo!

Poniższa ankieta służy zbadaniu jakości przeprowadzanych zajęć.

Ankieta jest anonimowa.

1. Proszę zaznaczyć swoją płeć.

o-Kobieta

o-Mężczyzna

2. Czy podobały się Panu / Pani zajęcia (biorąc pod uwagę całokształt zajęć)?

o-Tak

o-Nie

o-Nie mam zdania

3. Który z tematów zajęć wymaga dopracowania?

……………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………..

4. Dlaczego wymaga dopracowania?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Czy jest jakiś temat , który Pana / Panią interesuje, a nie został przedstawiony w Programie Edukacji Zdrowotnej Dla Pacjentów Dializowanych?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Czy dzięki programie Edukacji Zdrowotnej zdobył/a Pan/Pani nową wiedzę w teorii?

o-Tak

o-Nie

o-Nie mam zdania

7. Czy przedstawiony Program Edukacji spełnił Pana / Pani oczekiwania?

o-Tak

o-Nie

o-Nie mam zdania

Dziękujemy za poświęcony czas i wypełnienie ankiety!